Þjóðviljinn - 22.05.1959, Síða 6

! ÉO —• I>JÓB(VILJINN Föstudagur 22j. :maí 1959
iloíí '&,•
þJÓÐVILIINN
Útgefandl: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíallstaflokkurlnn. — Rltstjórar:
Magnús KJartansson (áb.), Sigurður Ouðmundsson. — FréttarltstJörl: Jón
Bjarnason. — Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Eysteinn Þorvalasson,
Ouðmundur Vlgfússon,, ívar H. Jónsson, Magnus Torfi Ólafsson, Sigurður
V. Friðbjófsson. — Auglýsingastjóri: Ouðgeir Magnússon. — Rltstjóm, af-
*relðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Sími 17-500 (5
llnur). — Áskriftarverð kr. 30 á mánuði. — Lausasöluverð kr. 2.
Framsóknarréttlæti og kosningar
T>ægslagangur Framsóknar-
flokksins um k jördæma-
málið í allan vetur hefur mið-
að að því að hræða fólk og
blekkja það. Blaðakosti Fram-
sóknar hefur öllum verið beitt
til forheimskunar lesendum,
skrifin miðast að því fyrst og
fremst að rugla dómgreind
þeirra, segja þeim að kjör-
dæmabreytingin sé eitthvað
allt annað en hún er, vekja
ótta við hana, æsa menn til
mctstöðu. En fyrir löngu er
orðið íjóst að hávaðinn er
aðalatriði í bægslagangi Fram-
sóknarflokksins og blaða
hans. Menn tóku til þess eftir
útvarpsumræðurnar frá Al-
þiingi, bæði eftir fyrstu um-
ræðu stjórnarskrárfrumvarps-
ins og eins eftir eldhúsdags-
umræðurnar, hve fátækir
fulltrúar Framsóknar eru að
rökum í kjördæmamálinu. Þar
er sami tilfinningavaðallinn
hespaður af í ræðu eftir ræðu,
sömu vígorðin og flennt hafa
verið yfir síður Tímans ur.d-
anfarna mánuði, og hver
sem um þau vígorð hugsar
íinnur hve undarlega lítill
ve'gur ér í þeim. Þau eru
vesæl vörn fyrir sérhagsmuni
Framsóknarflokksins, vörn
fyr:r það ástand að Fram-
sóknarflokkurinn geti fengið
17 alþingismenn út á 12 þús-
und atkvæði eins og gerðist
í kosningunum 1956, en í þeim
sömu kosningum fékk Alþýðu-
bar.dalagið 8 þingmenn út á
15 þúsund atkvæði. Það er
þess konar réttlæti sem Fram-
sóknarflokkurinn er að reyna
að verja með bægslagangi sín-
um og vígorðum. Og þegar
hann svo lýsir stefnu sinni í
kjördæmamálinu þá er hon-
um þetta réttlæti ekki nóg,
héldur er það stefna Fram-
sókT'arflokksins að koma hér
á slíkri kjördæmaskipan að í
síðustu kosningum hefðu at-
kvæði Alþýðubandalagsins
fallið niður án áhrifa á skip-
an Alþingis nema í tveimur
kjördæmum, Reykjavík og
Suður-Múlasýslu. Ef stefna
Framsóknarmanna í kjör-
dæraamálinu hefði þá verið
orðin lög á íslandi, hefði Al-
þýðubandalagið fengið alls
brjá þingmenn út á 15.000 at-
kvæði! Þannig er réttlæti
Framsóknarflokksins gagn-
vart kjósendum Alþýðubánda-
lagsins í strjálbýlinu.
17’ramsóknarþingmaður lýsti
nýlega á Alþingi því fyr-
irbrigði í íslenzkum stjórn-
málum sem hann nefndi
„dauðahræðsla Alþýðuflokks-
jn.s“. Einmitt Framsóknar-
menn þekkja vel það fyrir-
bæri, og notuðu sér það ó-
spart í undirbúningi kosning-
anna 1956. Og svo gekk
dauðahræðslan þá nærri Al-
þýðuflokknum, að hann stöfn-
aði hræðslubandalagið al-
i’æmda til að bjarga: lífi sínu.
Um leið var samið um það
við Framsóknarflokkinn að
þessir tveir flokkar skyldu
miða allan undirbúning al-
þingiskosninganna 1956 við
það að reyna að nota svo á-
galla og ranglæti gildandi
kjördæmaskipunar að þessir
tveir flokkar gætu hrifsað til
sín meirihluta á Alþingi, enda
þótt mikið vantaði á að meiri-
hluti þjóðarinnar fylgdi þeim.
Það munaði ekki miklu að
þetta tilræði tækist, en kosn-
ingasigur Alþýðubandalagsins
afstýrði því. Vafasamt var
talið að hræðslubandaiagið
hefði haliiið sér innan ramma
laganna og ætti löglega kosná
landskjörna þingmenn sína.
Þar skar þó úr, að full-
trúi Sjálfstæðisflokksins í
landskjörstjórn dæmdi kosn-
ingu þeirra löglega og get-
ur Morgúnblaðið snúið sér
að honum i því máli. • Hitt
var eðlileg afstaða Álþýðu-
■ bandalagsins þegar til þings
kom að láta úrskurð íands-
kjörstjórnar gilda í þetta
sinn en lýsa jafnframt yfir
að brýn nauðsyn væri að
koma í veg fyrir slíka mis-
notkun kjördæmaskipunar-
irrnar framvegis með því að
breyta lögunum. Við það hefur
þingflokkur Alþýðubandalags-
ins staðið, með aðild sinni
að flutningi stjórnarskrár-
frumvarpsins og samþýkkt
þess.
T^áttaka Alþýðuflokksins í
hræðslubandalaginu er
ljótur blettur á fortíð flokks-
iiis í kjördæmamálinu. Og
fjarri fer því að Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi þar hreina
fortíð. Öllum er kunnugt að
aðalforingjar flokksins hafa
ekki einungis gælt við þá hug-
mynd að nota sér út í æsar
til flokkslegs ávinnings rang-
læti núgildandi kjördæmaskip ■
unar, áróður þeirra að til-
færsla 300—400 atkvæða
nægði til að gefa Sjálfstæðis-
flokknum algeran meirihluta
á Alþingi er alkunnur. Og
ekki síður sú staðreynd að
Bjarni Benediktsson hefur
lagt sig fram til að reyna
að ná samkomulagi við aftur-
haldið í Framsókn um þá
afturhaldslausn á kjördæma-
málinu að skipta öllu land-
inij. upp i einmenningskjör-
dæmi. Engiun þarf því að
halda að hugsjónin um rétt-
læti í kjördæmamálinu sé
skíðlogandi í Sjálfstæðis-
flokknum, fremur en Alþýðu-(,
flokknum.
TjMnn gætnásti þingmaður
" Framsóknarflokksins
ræddi einn síðasta dag þings-
ins kosningahorfurnar nú í
sumar, með tilliti til kjör-
dæmamálsins. Hann hafði m.a.
bént á óheilindi og tvískinn-
ung Alþýðuflokksins bg Sjálf-
stæðisflok'ksins í málinu. Og
ályktun hans var sú, að af
þeim þremur þingflokkum "sem
Málverkasýning
Gunnlaugs Schevings
Síðastliðinn laugardag opn-
aði Gunnlaugur Scheving mál-
verkasýningu í Listamanna-
skálanum. Því miður fáum
við alltof sjáldan að sjá sýn-
ingar hjá honum. Ég hefi
fylgzt með öllum sýningum
hans sem ég hefi átt kost á
síðan hann sýndi hér fyrst.
Árið 1943 skrifaði Emil
Thoroddsen m.a. um hann:
„Hann fann snemma þann
stíl, er hæfði honum bezt og
hefur list hans aðeins tekið
hægfara breytingum síðan, en
þó er það einkennandi fyrir
þróunarskeið hans, og minn-
ir á sögulega rökvisi, að á
fyrstu námsárum sínum við
akademíið í Kaupmannahöfn
• verður hann mest snortinn af
realistum eins og Corbet og
Bastian-Lepage.“
Gunnlaugur var vandlátur
og vandvirkur strax á sínum
fyrstu starfsárum, eins og
glöggt kom í ljós á fyrstu'
sýningu hans. Þessi starfs-
regla hans hefur gert honum
kleift að vaxa með hverju
ári.
sýningu hans, hafa haft ó-
slitinn þroskaferil allt fram á
þennan dag. Hann hefur etað-
ið af sér alla tízkustrauma og
stefnur, haldið áfram á sinni
braut uppávið, svo hvergi sést
þar lægð eða þreytumerki á.
Oft þegar ég hef verið á
sýningu hjá honum hefur mér
komið í hug skyldleiki hans í
viðhorfi og efnisvali við
fyrsta raunsæisstefnumálara
Evrópu. Það var franski mál-
arinn Millet, sem var í fullu
starfi fyrir rétt 100 árum.
Þeir hafa litið listina og lífið
á mjög. svipaðan og jafn raún-
sæjan hátt. Millet málaði nær
eingöngu hinn stritandi mann,
bóndann og landbúnaðarverka-
fólk og ávallt við hagnýt
störf. Skemmtanalif eða helgi-
dagahald þess málaði hann
alidrei.
Eftirlætisviðfangsefni Gunn-
laugs er líka, eins og sjá má
hinn stritandi maður við
störf sín. Hann er raunsæis-
stefnumaður, en hann er ekki
'natúralistískur. Á fyrstu sýn-
ingu hans birtist þetta raun-
á sýninguna blasir við m&nni
stórhugur og stærð lista-
mannsins. Aldrei fyrr hefur
nokkur íslenzkur málari sýnt
svona margar stórar myndir á
sýningu. Það er freistandi að
skrifa ýtarlega um hverja
mynd, en það yrði of langt
mál.
Sýningar Gunnlaugs hafa á.
vallt komið á óvart, þrátt
fyrir hina persónulegu stíl-
festu. Því hjá honum hefur
ávallt gætt vaxtar og aukins
listþroska, sem ekki var gott
að segja fyrir um.
Hann hefur alltaf verið
sterkur í mvndbyggingunni og
minnist ég þess ekki að 'hafa
nokkru sinni séð honum njis-
takast á því sviði. Þó hefur
hún tekið miklum breytingum
engu síður en litameðferð
hans, eins og sjá má á þess-
ari sýningu, þar sem hin
dekoratíva bygging myndflat-
arins er allsráðandi.
Litaskalinn er líka etærri
en áður og þó sérstaklega lit-
spennan; hún er meiri og
fyllri en nokkru sinni fyrr.
Þrátt fyrir þetta og eins hitt,
að bygging margra myndanna
er algerlega dekoratívs eðlis
er mjög eftirtektarvert að sjá,
að það gengur á engan hátt
útyfir efniskennd litanna.
Það hefur verið hans aðall
öll hans starfsár að láta okk-
ur finna efnisþyngd hlutanna
í litum. Nú þegar hann hef-
Ur aukið til muna lit- og ljós-
** 4- . i
L.., 'L .....
Ein af sjómannamyndum Gunnlaugs á sýningimni.
Það er staðreynd að jafn
snurðulausa og beina braut
upp á við hefur enginn annar
íslenzkur málari gengið; enn
sem komið er.
Honum tókst mjög snemma
að móta sjálfan sig, taka á-
kveðna afstöðu til iífsins og
listarinnar.
Þau persónulegu einkenni
sem birtast okkur á fyrstu
að kjördæmabreytingunni
stóðu, væri það Álþýðubanda-
lagið eitt sem ætti vinnings-
von í þessum kosningúm. „Vel
gæti ég trúað að Aiþýðu-
bandalagið yrði eini flokkur-
inn sem eitthvað hefði upp
úr þessu“, sagði þingmaður-
inn og ályktun þessi er ó-
néitanlega gáfulegri en skrif
Tímans undanfarna daga um
kosningahorfurnar.
sæja viðhorf hans til við-
fangsefnisins og það hefur
verið allsráðandi í verkum
hans fram á þennan dag.
Hinsvegar hefur hann sveigt
meir og meir með árunum
frá natúralískri túlkun og
hefur aldréi verið eins fjarri
hénni og í dag.
Á þessari' sýningu’ sýnir
hann aðeins 19 myndir, og
þó er skálinn fullur. Stærð
myndanna kemur manni ekk-
ert á óvart, þvi á öllum sam-
sýningum sem hann hefur tek-
þátt í hefur hann átt þær
stærstu. Hann er einbeittur
og etórhuga og hefur því aldr-
ei sneitt hjá stórbrotnum við-
fangsefnum og hefur ætíð
verið gaman að virða fyrir
sér,. . hversu góð skil honum
hefur ætíð tekizt að gera
þeim.
Strax og maður kemur inn
styrk mynda sinna er ánægju-
legt að sjá þessa kosti óglat-
aða. I mynd nr. 4 eru ekki
aðeins áður óséð litasambönd,
heldur líka óvenjulegar and-
stæður ljóss og lita, sem áður
hefur ekki gætt í myndum
hans. Er þessi mynd bæði á-
hrifarík og skemmtileg. Það
mætti skrifa langt mál ,um
hverja þá mynd sem þama er.
Á þessari sýningu eru líka
flestar myndirnar plastiskar
og hefur undanfara þeirrar
þróunar löngu gætt.
Mér finnst ástæðulaust að
fara að tína til aðfinnslur
þótt ég kunni að líta súmt
öðrum augum en listamaður-
inn sjálfur. Gunnlaugur er
fullþroska og stefnufastur í
list sinnj, það sveiflar hon-
um enginn til,. og í raun og
veru er ekki með sanngirni
Framhalá á 10, síðu.