Þjóðviljinn - 05.11.1959, Page 3

Fimmtudagur 5. nóvember 1959 — ÞJÓÐVILJINN — (3
Stofnkostnaður heymjölsverksmiðju,
er framlelddi 24001. á árif 8,3 millj
RannsóknaráS rikisins hefur heiff sér fyrir
rannsóknum á grasi og meSferS þess
Rannsóknkrráö ríkisins hefur á undanförnum árum
Jbeitt sér fyrir alhliöa rannsókn á grasi og meöferö þess
— og í gær var fi’éttamönnum og fleirum boöið að kynn-
.ast þeim árangri, sem rannsóknir þessar hafa boriö.
Pólska söngkonan liélt fyrri
söngskemmtun sína í
í Austurbæjarbíói — sú síðari er í kvöid
Eins og frá var skýrt í blaöinu í gær er komin hmgað
til lands pólsk óperusöngkona, Alic.ja Dankcwsk’’, á.veg-
vm Tónlistafélagsins. Hélt hún fyrri söngskemmtun sína
í gærkvöld en sú síðari er í kvöld.
Alicja Dankowska mun vera , dvaldist um sex vikna skeið. og
fyrsti pólski söngvarinn, er held- í söng í óperunni, og héðan fer
ur söngskemmtun hér á landi. j hún beint til Moskvu til þess að
Hún hefur verið óperusöngkona syngja í óperunni Aida. Hún
í 7 ár og farið með 28 hlutverk hefur einnig sungið bæði í
á því tímabili. Dankowska er Vestur- og Austur-Þýzkálandi,
Steingrímur Hermannsson,
formaður rannsóknaráðs, og
Ásgeir Þorsteinsson, sem haft
hefur rannsóknirnar með
höndum, skýrðu fréttamönnum
m.a. frá eftirfarandi.
Þurrhey 90% — Vothey 10%.
Það er kunnara en frá þurfi
-að skýra að stórfé er árlega
varið til kaupa á erlendum
fóðurbæti, auk þess kjarnfóð-
urs, sem fæst hjá fiskimjöls-
verksmiðjum landsins. Notkun
fiskimjöls til fóðurbætis tak-
markast af ýmsum ástæðum,
og getur eigi fyllt í skarðið
til þess að bæta upp til fulln-
ustu heyfeng landsins.
Þetta stafar þó eigi af því,
að næringarefni heysins séu
■ekki nógu góð, en felst aftur
á móti I hinu, að þau eru ekki
S nægilega ríkum mæli í fóðr-
inu, miðað við það magn, sem
skepnurnar geta í sig látið af
heyi. Kjarnefni heysins, eggja-
hvítuefnin, eru ekki nægilega
ríkuleg.
Af heyfeng landsmanna
nemur framleiðsla þurrheys yf-
ir 90%, en votheys innan við
10%. Nú er það löngu! vitað,
að þurrheysver'kun á túnum
rýrir næringarefni grassins til
verulegra muna. Vel verkað
vothey rýmar aftur á móti
miklu minna, en þessi verkun-
araðferð hefur eigi náð al-
mennri útbreiðslu, þrátt fyrir
það að hún er búin að vera
kunn í landinu um 80 ára
skeið og mikið hefur verið
gert af því að hvetja til vot-
heysgerðar.
Frumathuganir gáfu góða
raun.
Frumathugun sú sem gerð
var haustið 1958 af Ásgeiri
Þorsteinssyni með knosað gras
5 litlum mæli leiddi í Ijós að
sú meðferð var vel fallin til
þess að gera grasið geymslu-
hæft, án annarra verulegra
ibreytinga í því en súrnun eig-
in efna. Rannsóknir sýndu að
súrmagnið var nægilega mikið
til þess að bægja frá grasinu
hverskonar skemmd, og hélzt
grasið hvanngrænt og óbreytt
fram á vor 1959, og þótt lengra
hefði liðið. Grasið þurfti ekk-
ert sérstakt farg, aðeins góða
þjöppun og útbúnað til þess að
loka yfirborði þess. 1 því voru
Dýrafræði endur-
prentuð
Bókaforlag Odds B’jörnssonar
Siefur gefið út kennslubók Jón-
asar Jónassonar frá Hriflu í
dýrafræði, fyrsta hefti. Er þetta
fimmta útgáfa bókarinnar, aukin
og endurbætt; en fyrst kom hún
út 1922 og var lengi notuð sem
kennslubók í barnaskólum.
hvor*ki óþefssýrur né mygla.
Þá kom einnig í Ijós í þessari
fyrstu athugun, að knosað
gras var auðvelt að pressa og
vinna úr því safa, ríkan að
eggjahvítuefnum, en með litlu
tréni Fólust þannig í þessari
tilraun ábendingar um breytta
hætti, bæði í votheysgerð og
vinnslu kjarnefna. úr grasi,
sem vert væri að athuga nánar.
Hér var því fenginn grund-
völlur, sem hægt var að miða
við í frekari tilraunum í stærri
stíl.
Knosun o.g pressun.
Talsvert starf og allmikill
kostnaður leiddi af því að smíða
þurfti knostæki til notkunar
með draga og útvega hæfilega
pressu við slíkt tæki. Þetta
vannst þó að lokum. Tækin
tilbúin til prófunar ’í júlí sl.,
og komust í sæmilega gott
horf til þess að vinna með
þeim úr ca. 100 kg. af grasi á
klst. Það skal tekið fram að
þau eru ekki endanleg lausn á
þeirri véltækni, sem hæfa
mundi bezt framleiðslu í stór-
um stíl, enda er það ekki að-
alatriðið á þessu stigi máls-
ins. En þau staðfestu þann á-
rangur, sem í upphafi fékkst,
að úr grasi má tiltölulega auð-
veldlega vinna safa, sem er
laus við megnið af tréni þess,
og gefur þannig grundvöll fyr-
ir framleiðslu kjarnefna, sem
mundi henta til manneldis.,
hvað þá heldur fóðrunar mjólk-
urkúa, alifugla eða svína. tír-
gangurinn er samt það ríkur
af næringarefnum, að nota
megi til viðhaldsfóðurs sem
þurrhey eða vothey.
Heymjölsvinnsla.
Þess var getið, að heyverk-
un á túnum er eigi heppilegasta
meðferð grass, sem á að
þurrka. Sérstaklega er hætta á
efnarýrnun eftir að raki grass-
ins er kominn niður úr 50%.
Ef sæmilega tekst með úti-
þurrkunina að þessu marki, er
beiting súgþurrkunar í húsum
nothæf, enda æskilegasta leið-
in til fullþurrkunar En það er
forþurrkunin úti á túnunum,
sem skapar veika hlekkinn I
þessari verkun, vegna tíðar-
farsins.
Eigi að vélþurrka grasið frá
upphafi, nægir súgþurrkun
eigi, heldur þarf þá að grípa
til háhita þun^mnar, sem að
vísu er hin ákjósanlegasta
verkun fyrir gæði þurrheys, en
kostnaðarsöm. Þannig er
framleitt heymjöl, sem nota
má til fóðurbætis, sé grasið
nógu gott.
Árið 195G lét Raforku-
málaskrifstofan rannsaka
hraðþurrkun á heyi með
jarðhita. Sú athugun leiddi
f ljós að slík þurrkun er
hugsanleg ef verksmiðjan er
sæmilega stór. Stofnkostn-
aður verksmiðju, sem fram-
leiðir 2.400 tonn af lieyi á
ári var áætlaður 8,3 millj.
króna. Þessu fylgir þó sá
annmarki að verksmiðian
verður að vera staðsett ná-
lægt verulegum jarðhita'.ind-
um.
Vothey.
Til þess að sigrast á erfið-
leikum þeim, sem stafa af
hverfulu veðurfari og valda
tjóni árlega, er mest aðkall-
andi að bæta um í votheys-
gerðinni. I því efni vakna
þessar spurningar m.a.: Hvaða
tæki eru til, sem er fljótlegt
að grípa til, eru ekki of kostn-
aðarsöm, og vinna má með
vothey beztu gæða?
Eftir alllanga leit úr reynslu
annarra þjóða, var staldrað
við votheysturn, gerðan í Eng-
landi úr vírnesthólkum og
panpir. Efni í þessa turna er
fyrirferðarlítið í geymslu, þeir
eru auðreistir, hólk fyriy hólk
jafnóðum og grasið er borið að
þeim, og ekki kostnaðarsamir
á borð við steyptar geymslur.
Þeir hæfa því smábúunum all-
vel. Efni í fáeina slíka turna
tókst að útvega til landsins áð-
Ur en slætti lauk í sumar og
voru þeir reistir á Keldum.
Komust menn brátt upp á lag
með að reisa þá, en áfylling
grass í þá er háð æfingu og
no'kkurri leikni, sakir þess hve
efni þeirra er viðkvæmt fyrir
mistroðningi. Þeir hafa þann
ágalla sameiginlega með jafn-
stórum votheysgeymslum úr
öðru efni, að það þarf að vanda
vel niðursetningu grassins, og
Framhald á 10. síðu.
fastráðin söngkona við óperuna
í Varsjá en eins og aðrir beztu
listamennirnir þar hefur hún
jafnhliða samninga við óperur i
öðrum löndum. Hún er t. d. ný-
komin frá Vín, þar sem hún
Friðun miða —
framtíð lands
^roui’!
L'úðvig Guðmundssyni skóla-
stjóra, sem er framkvæmdastjóri
samtakanna ,,Friðun miða —
framtíð lands“ barst nýlegai bréf
frá ritstjórn brezka stórblaðsins
,.The Times“ í London með þakk-
læti fyrir bréf hans frá 17.
okt. sl. varðandl fiskveiðilögsögu
íslands, og segir þar, að ritstjóri I
blaðsins hafi ýtarlega k\rnnt sér
greinargerð hans, sem fréttaritari
„The Times“ hér hafi komið á
framfæri við hann.
Með bréfinu fylgdi úrklippa
af greinarstúf, er birtist í „The
Times“ mánud. 26. okt. og er
þar með birt mynd af merkinu
„Friðun miða — framtíð lands“
(„The protection of the fishing
ground — the future of our
country") og segir jafnframt, að
fé því, sem inn komi við sölu
merkisins muni verða varið til
kaupa1 á þyrilvængju (,,to patrol
disputed fishing waters round
the coast“).
Svíþjóð og viðar, og á næsta
Alicja Dankowska
ári mun hún fara til Ítalíu og
syngur þar m. a. í Róm. Þá
hefur Dankowska sungið inn á
plötur.
í viðtali við blaðamenn í gær,
sagði Dankowska, að í Póllandi
væru nú starfandi 9 óperur.
Óperan í Varsjá var lögð í
rústir í stríðinu, en hefur nú
verið endurreist. Er hún ein
stærsta ópera í Evrópu, rúmar
um 3000 manns í sæti. Söng'var-
arnir við óperuna eru allir fast-
ráðnir starfsmenn hjá ríkinu, en
eins og áður sagði geta þeir
beztu einnig gert samninga við
erlendar óperur jafnhliða. Dan-
kowska sagði, að Pólverjar ættu
margt af góðum söngvurum og
tóniistarlíf væri mikið þar í
landi. Eru á hverju ári haldnar
margar tónlistarhátíðir í ýmsum
borgum landsins. Pólverjar eiga
einnig mörg ágæt tónskáld og er
Tadeusz Szeligowski kunnastur
þeirra. Iiann er nýtizkur í tón-
smíðum sínum.
Dankowska sagði. að sér hefði
þótt vænt um að fá tækifæri til
þess að koma til íslands. ís-
land hefði hún að vísu ekkert
þekkt nema af bókum Laxness,
sem væru mjög mikið lesnar og
vinsælar í Póllandi og hefðu vak-
ið áhuga á íslandi þar í landi.
Nú fengi hún hinsvegar tæki-
fær’i til þess að kynnast landinu
af eigin raun, þótt viðstaðan hér
væri raunar stutt.
Undirleikari hjá Dankowsku
verður Ásgeir Eeinteinsson. en
á efnisskránni eru verk eftir
Cherubin, Mozart. Brahms, Schu-
mann, Paderewski, Szymanowski,
Friedman, Dovrák. Rachmanin-
off, Obradors og Nin.
Dankowska er fjórða konan í
röð, sem heldur tónleika hjá
Tónlistaríélaginu. og bandaríska
negrasöngkonan Betty Aleen
verður sennilega sú 5. í röðinni
eftir því, sem forráðamenn fé-
lagsins sögðu í gær. Hún mun
þó ekki koma hingað fyrr en á
næsta ári, þyi að þejth eru sið-
ustu tónleikavnú- á vegum fé*
j lagsins fyr;;r jól. i»:
Síðari hluti 3. heftis þjóðsagnakvers
Arngríms Fr. er komið út
tít er kominn á forlagi Isa-i
foldarprentsmið ju h.f. síðari |
hluti III. heftis af „Vestfirzk-
um þjóðsögum“, sem Arngrím-
ur Fr. Bjarnason hefur safnað,
svo og ný útgáfa af I. hefti
safnritsins.
Fyrsta hefti þjóðsagnasafns
Arngríms Fr. Bjarnasonar
kom fyrst út á ísafirði fyrir
hálfri öld, árið 1909, og var
Arngrímur útgefandi, ásamt
Oddi Gíslasyni bókbindara.
Hefur kver þetta verið ófáan-
legt að heita má um langt
skeið og er því nú prentað og
gefið út að nýju.
Árið 1931 gerði Arngrímur
samning við bókaverzlun Guð-
mundar Gamalíelseonar um út-
gáfu á safni sínu, sem fram-
hald af fyrrgreindu kveri. Eng-
in framkvæmd varð á þeirri
útgáfu, en við andlát Helga
Guðmundssonar frá Aust-
mannsdal annaðist Arngrímur
útgáfu Vestfirzkra sagna fyrir
Guðmund Gamalieleson. Voru
þá gefin út síðari hluti annars
bindis og fyrri hluti þriðja
bindis, en síðan hætti útgáfa
Guðmundar,
ísafoldarprentsmiðja h.f. gaf
út fyrri hluta annars bindis ár-
ið 1954 og nú nýlega er síðari
Arngrímur Fr. Bjarnason
hluti þriðja bindis kominn út,
eins og fyrr segir. Er þetta
hefti um 320 blaðsíður að
stærð, en alls mun þjóðsagna-
safn Arngríms Fr. Bjarnason-
ar vera orðið um 725 blaðsíður
að stærð.
Sií