Þjóðviljinn - 13.03.1960, Side 6

&). — ÞJÓÐVILJINN — Sur.'uidagur 13. marz 1960
ntmmiumtrts
IOÐVILIIHN
Útgefandl: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. — luíl
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sig- *JJ*|
urður Guðmundsson. — Fréttaritstjórar: Ivar H. Jónsson, Jón #*r*a?
Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Hitstjórn, ;ntí
afgreiðsia auglýsint?ar, prentsmiðja: Skólavörðu.^tíg 19. — Sími
17-500 (5 linur). — Askriftarverð kr. 35 á mán. — Lausasöluv. kr. 2.
Prentsmiðja Þjóðviljang. Uííi
s Ný herstöðvahætta?
icáJ
ÍÚE
!3
35
ii§
r.e;
m
trX
H2

a
rqr.
'C'ngin skýring hefur enn fengizt á því frá ís-
^ lenzkum stjórnarvöldum hvað felist í brott-
flutningi á annað þúsund manns af landher
Bandaríkjamanna á Keflavíkurflugvelli ásamt
þeim fimm kolryðguðu skriðdrekum sem stað-
ið hafa á hafnarbakkanum undanfarið og beðið
flutnings til herskárri landa. íslendingum er
heldur ekki almennt ljóst hvort það er fastur
siður hjá her á friðartímum að forða atvinnu-
leysi í vopnaverksmiðjum með reglulegri tor-
tvmingu skotfæra og annarra vopna, en fyrr í
vetur var íslenzkt skip látið flytja um 200 lonn
af skotfærum af Keflavíkurflugvelli út fyrir ís-
lenzka landhelgi og sökkva þeim þar í hafdjúpin.
tm
txr
m
1
|!3i
xrj
í5S
3
¥ Tm brottflutning landhers Bandaríkjanna af
^ Keflavíkurflugvelli fréttu íslendingar fyrst í
erlendum útvarpsfregnum, eins og verið hefur
um fleiri atriði varðandi hernámsmálin. Þegar
utanríkisráðherra og hermálaráðherra íslands
var svo sDurður að því á Alþingi hverju þetta
sætti, mátti ráða af svörum hans að enginn hefði
orðið eins forviða við fregnina og hann, og virt-
ist hann halda að engin ákvörðun hefði verið
tekin um málið. Það kom þó í ljós nokkru síð-
ar að Bandaríkjastjórn hafði ákveðið þennan
brottflutning landhersmanna frá Keflavík, og
auðheyrt af fátkenndum svörum Guðmundar í.
Guðmundssonar á Albingi að ákvörðunin hafði
verið tekin einhiiða af Bandaríkjastjórn, án þess
að íslenzka ríkisstjórnin væri höfð með í ráð-
um.

ua

:utí-
:zzí
II
'rzx.
ÍHI
jníi
SHí'
Hií!
M.
•*«««
Sii
iti!
w;
a
m
SK

;
ííia
#•»«
ur
TZ--
Qlík framkoma Bandaríkjastjómar er að sjálf-
k-' sögðu algert brot á hernámssamningnum, en
hún sýnir eins og í sjónhendingu hættuna af her-
stöðvum á íslandi. Herveldið sem tekizt hefur
að ná tangarhaldi á íslenzku landi fyrir herstöðv-
ar sínar, fer sinu fram og gerir sínar ráðstafanir
varðandi þessar herstöðvar einhliða, þvert á alla
gerða samninga, í algeru trausti besp að „vinir“
Bandaríkianna og Atlanzhafsbandalagsihs í rík-
isstjórn íslands láti þetta yfir sig ganga án þess
að þióðinni sé gert ljóst að hernámssamningur-
inn hafi verið rofinn með slíkum einhliða ákyörð-
unum, og tilefnið notað til að losna við hernáms-
samning og herstöðvar á íslandi.
T Ttanríkisráðherra lét í það skína á Alþingi að
— hann hefði enga hugmynd um ákvörðun
Bandaríkjastjórnar um brottflutning landhers-
ins frá Keflavík. Og þjóðin hefur enga skýringu
fengið á því hvað þetta! boðar. En þrálátur orð-
rómur um að Bandaríkjamenn hyggist koma upp
í staðinn öflugum flotastöðvum og flugskeyta-
stöðvum á íslandi sýnir hver hætta getur verið
á ferðum. Slíkar stöðvar gætu orðið íslending-
um margfalt hættulegri en þúsund landhersdát-
ar með fimm ryðgaða skriðdreka. Þess mun því
full þörf að íslendingar skerpi athygli sína á
hernámsmálunum og smáninni og háéttunni af
erlendum herstöðvum á íslenzkri grund. Mun
á næstu mánuðum flutt að staðaldri efni í Þjóð-
viljanum til áminningar og hvatningar í þeim
rhálum og eru lesendur blaðsins hvattir til að
fylgjast vel með því efni og hjálpa til að vekja
álþýðu og alla heiðarlega íslendinga til vitund-
ar um hættuna og baráttu gegn erlenum herstöðv
um. — s.
I kjallara Þjóðminjasafnsbyggmgarinnar er
til búsá stofnun^, er nefnist Eðlisfræðistofnun
Háskólans. Þar vinna f jórir fastráðnir starfs-
menn að ýmis konar vísindarannsóknum og
smíði tækja til þeirra. Þar sem fæstir af les-
enduoi Þjéðviljans munu vita nokkur deili á
þessari stofnun eða þeimstörfum, sem þar eru
uenin fer frásögn fréttamanns hér á eftir.
Þorbjörn Sígurgeirsson Víendur hér við teljara og nitelitæki. — Ljósm.: Sig. Guðm.
notaðar segulmælingar í sam-
bandi við leit að heitu vatni?
— Jú, en þær hafa allar
farið fram ofanjarðar. í sum-
ar gerði kanadískt fyrirtæki
segulmælingar úr flugvél hér
yfir Reykjavík og nágrenni.
— Er þetta í fyrsta skipt-
ið, sem þið notið þetta tæki?
— Nei. Örn Garðarsson
verkfræðingur hefur fengizt
við smíði þess og var búinn
að setja það saman í sumar
og við prófuðum það til mæl-
inga á jörðu uppi og það gafst
vel, en það sýndj sig, að seg-
ulsviðið í borholum var svo
breytilegt, að erfitt var að
mæla það. Þá var tekið til að
endurbæta tækið til þess að
geta mælt þetta svið, og það
hefur nú tekizt.
— Er ekki hægt að fá
svona tæki keypt erlendis?
— Jú, þó ekki til þess að
mæla í borholum Það hefur
mér vitanlega aldre; verið
gert fyrr Það er ekki einasta
erfit.t vegna þess. hve seeul-
sviðið er vítt, heldur og sök-
ura þess, hve hátt hitastig er
í borholunum.
— Borgar það sig að smíða
svona tæki hér heldur en að
kaupa þau úti?
— Já þau verða mikið ó-
dýrari.
— Er ekki starfrækt hér
segulmælingastöð ?
— Jú, það var sett npp
segulmælingastöð við Leirvog
í sambandi við iarðeðlisfræði-
árið, en síðan höfum við hald-
ið áfram mælingum þar. Þar
eru sjálfritandi tæki, er mæla
segulsvið jarðar og svna all-
ar breytingar, er á því verða.
— Hvaða þýðingu hefur
það?
— Hvað nraktisk not
snertir er það í samband; við
við jarðfræðirannsó'knir Með
því að finna segulstefnu bergs
ins gerum við okkur t.d. von-
ir um að geta dregið af þeim
ályktanir um hnattstöðu
landsins eins og hún var á
þeim tíma, þegar berglögin
undir landinu voru að mynd-
ast. S.V.F.
Þessi mynd er af vinnuborði í Eðlisfræðistofnuninni. Tækið með öllum víraflækjunum
er segulmælingartækið, sem Örn Garðarsson hefur smiðað. Örn er nú farinn til Banda-
ríkjanna tií ársdvalar, en hann liefur hlcbið styrk frá Alþjóða kjarnorkumálastofnun-
inni. I stað hans mun Hörður Fríinannsson verkfræðíngur ljúka smíði tækisins.
Þegar blaðamaðurinn kom,
hitti svo á, að forstöðumað-
ur Eðlisfræðistofnunarinnar,
prófessor Þorbjörn Sigurgeirs
son, var ekki viðstaddur. I
hans stað ræddi blaðamaður-
inn við Pál Theódórsson, eðl-
isfræðing, er verið hefur
starfsmaður stofnunarinnar
frá byrjun, og er því öllum
hnútum bar kunnugur.
— Hvað hefur stofnuin
starfað lengi, Páll?
— Hún var stofnuð með
lögum árið 1957 en tók ekki
til starfa f.yrr en 1958.
— Hefur hún alltaf verið
hér til húsa?
— Nei, hún var fyrst í
kjallara Háskólans, en við
fluttum hingað í Þjóðminja-
safuið um jól'n.
— Ilafið þið stórt húsnæði
hér ?
— Það eru tvær stofur auk
þessa herbergis, sem við er-
um í núna (það er í senn
skrifstofa og kaffistofa).
Húsnæð;ð er þegar fullnotað
B’aðamaðurinn spyr nú Pál,
hver séu helztu verkefnin,
sem þeir fáist við þarna á
Eðlisfræðistofnuninni, og seg-
ir hann, að til þessa hafi það
einkum verið tvennt: Mæl-
ingar á geislavirkni í vatni
og andrúmslofti og segul-
mælingar. Hér í blaðinu birt-
ist fyrír skömmu frásögn af
geislavirknismælingunum og
verður það því ekki rakið hér
aftur. Páll sýndi fréttamann-
inum hins vegar tækin, sem
notuð eru til mælinganna, en
hann hefur sjálfur smíðað
h'uta af þeim. Var hann
byrjaður á því verki, er hann
var við nám í Danmörku, en
lauk því eftir að hann kom
hingað heim 1958. Hefur Páll
síðan annazt geislamælingarn-
ar.
(Þar sem Þorbjörn Sigur-
geirsson annast um segulmæl-
ingarnar, ákveður fréttamað-
urinn að ná tali af honum
síðar um það efni og víkur
því að öðru-
— Hver kostar þ'essa starf-
semi, Páll? «
— Það er sérstök fjárveit-
ing til hennar á fjárlögum á
hverju ári. Fyrsta fjárveit-
ingin, sem var á fjárlögum
1957, gekk upp í tækjakaup,
en s:.ðan hafa þær gengið
bæði til reksturs- og stofn-
kostnaðar. Við höfum einnig
fengið styrki úr Vísindasjóði
til einstakra verka.
-—- Smíðið þið mikið af
tækjum sjálfir?
— Okkur vantar alltaf
tæki og við smíðum dálítið.
Það er miklu ódýrara, en það
fer mikill timi í það. Tækja-
sett til þess að mæla geisla-
v’rkni efna kostar t.d. um 100
þúsund krónur á gamla verð-
inu. Örn Garðarsson verk-
fræðingur er nú að ljúka
smíði á tæki til að mæla seg-
uisvið jarðar. Hefur styrk-
veiting frá Vísindasjóði gert
okkur kleift að ráðast í það.
Þegar leitað er að heitu vatni
t. d. þarf að fá ýmsar jarð-
eðlisfræðilegar upplýsingar,
sem segulsviðsmælingar geta
gefið- Þar sem heitt vatn er
Eiríkur Kristinsson og Páll Theódórsson. Á bak við þá sér
í hluta af geislaniælingartækjunum, sem Páll heíur smiðað
sjálfut að nokkru ley*ti.
í jörðu leitar það upp með
harðari göngum í jarðlögunum-
Þeir hafa aðra eiginleika en
bergið í kríng og má með seg-
urmæ’.ingum rekja hvernig
þeir liggja. Nýlega vorum við
líka að revna tækið Við mæl-
ingu á borholu í Nauthclsvik.
-— Iivaða rannsóknir fleiri
hafið þið með höndum en
geisla- og segulmælingarnar?
— Sú starfsemi er enn öll
á bvrjunarstigi. Eins .og. ,ég
nefndi áðan er i sambandi við
heita vatnið ýmis vcrkefni,
þar sem þarf á segulmælhig-
um að halda og þar þarf
e’nnig að framkvæma mæl-
ingar á þungu vetni til þess
að fá upplýsingar um heita
vatnið.
Þá er einnig farið að nota
geislavirk efni við margs
konar vísindarannsóknir, t.d.
í jarðfræði, læknisfræði, land-
búnaði o.fl. Þetta er svo að
segja ný grein. Kjarnorku-
ofnarnir, sem ekki var komið
á fót fyrr en eftir striðið,
eru grundvöllurin undir öll-
um slíkum . rannsóknum.
Bandaríkjamenn reiknuðu það
út fyrir tveim árum, að þeir
hefðu 500 millj. dollara hagn-
að á ári af því að nota geisla-
virk efni t.il rannsókna_ Við
getum einnig soarað okkur
stórfé með því að nota
geislavirk efni við vísinda-
raunsóknir, en grundvallar-
skilyrðj þess er, að til sé
stofnun, er hafi tæki og
mannakost til þess að fram-
kvæma þær. Starf slíkrar
stofnunar sem þessarar verð-
hafið þið unnið að geisla-
mælingum ?
— Við höfum mælt prufur
fyrir Fiskideildina, en farið
er að nota geislavirk kolefni
til svifrannsókna. Þá hefur
verið reynt að nota geislavirk
efni við rennslismælingar fall-
vatna til þess að mæla vatns-
magnið í ánum. Getur það
komið sér vel t.d. að vetrin-
um, þegar erfitt er að 'koma
við vatnsmælingum. Þetta er
enn á byrjunarstigi og þarf
að athugast betur. Þá er
prófessor Davíð Davíðsson
farinn að nota geislavirk efni
til læknisfræðirannsókna og
höfum ,við mælt fyrir hann.
Einnig er nú byrjað að nota
geislavirk efni í sambandi við
rannsóknir 'í landbúnaði. t.d.
við tilbúinn áburð.
-— Að lokum, Páll. Hvað
vinnið þið margir hér við
stofnunina?
— Við erum fjórir fastir
Sigurgeirsson um geislamæl-
ingarnar og fá myndir af
starfsmönnunum og tækjum
þeirra.
— Páll sagði mér um dag-
inn, að þið hefðuð verið að
gera tilraun með segulmæl-
ingar í borholu með nýju
tæki, sem þið hafið smíðað?
■— Já, það var í borholu í
Nauthólsvík og við rriældum
niður á 150 metra dvpi Þeg-
ar við hófum að smíða tæ’kið
var það m.a. með það fvrir
augum að mæla segulsvið í
borholum.
— Hvaða gagn er að þess-
um borholumælingum ?
— Þær gefa upplýsingar
um jarðlögin, segulmögnun
þeirra, og eru einn liðurinn
í því að fylla upp heildar-
mynd af jarðlagaskipuninni,
en við borun eftir heitu vatni
er mikið undir því komið að
vita hvernig jarðlögin liggja.
— Hafa ekki áður verið
ur mikið þjónust.a við aðrar
stofnanir og aðra aðila, er
vinna hver á sínu sviði.
-— Á hvern hátt er geisla-
virk efni notuð við jarðfræði-
rannsóknir ?
— Það er t.d. dælt geisla-
virku vatni niður í jarðveg-
inn og síðan er fylgzt með
rennsli þess neðanjarðar.
— Fyrir hvaða aðila hér
starfsmenn, Þorbjörn, sem er
forstöðumaður, ég, Örn Garð-
arsson og Eiríkur Kristins-
son, rafvirki, sem er aðstoðar-
maður og vinnur bæði við
geislamælingarnar og tækja-
smíði.
Nokkrum dcgum síðar kom
blaðamaðurinn aftur í heim-
sókn í Eðlisfræðistofnunina til
þess að spjalla við Þorbjörn
Sunnudagur 13. marz 1960 — ÞJÓHVILJINN— (7, >
Og því síga fylkingar
i y lr £ « • * ' ivjf * * 'V? ■*' . -Í!*W> y í.
saman
Það mátti sjá >, Morgun-
blaðinu nú á dögunum að
íhaldið óttast fátt fremur en
það ,,að fylkingar fólksins sigi
saman“. Þessi ótti er auðskil-
inn. Flokkur sem að eðli og
innræti er andstæður hags-
munum almennings á hak1.-
reipi sitt og lífsvon alla und-
ir því, að vinnandi fólk láti
ekki „fylkingarnar síga sam-
an“, heldur standi sundrað
andspænis vandamálum sín-
sundrungadilka eftir marka-
skrám pólitískra flokka.
Jafnvægi í efnahagsmálum
þjóðarinnar, sem byggist á
stöðugri og undirgefinni þjón-
ustu við gróðastefnu og auð-
hyggju valdabraskara, verður
aldrei framar þoluð á íslandi.
Og þó er á ts’andi í dag
ríkisstjórn, sem te’.ur hag-
fræðingum sínum fæi't að
reikna slíkt jafnvægi út fyr-
ir ríku mennina, sem er
ósamboðið islenzku þjcðinni
og muni binda hana í helskó
fátæktar og afturfarar, ef
við væri unað.
Vísirinn á kenningaskífu
hagfræðinga núverandi rík-
irstjórnar getur .sýnt jafn-
vægi gráðastefnunni í hag,
meðan hún er. e’nangruð frá
lífssveiflum foirrar þjóðar,
sem sækir fram til bjargálna,
en horfir ekki aftur til skorts
og ósjálfstæðis.
um.
Ihaldinu virðist þvi bregða
mjög illa við þau .tíðindi, að
fó’kið í verkalýðsfélögunum
hefur nú undanfarið látið
„fylkingarnar síga saman"
ur.dir merki stéttarlegrar
samvinnu cg hagsmunalegra
viðhorfa, án tillits til póli-
t’skra ágreiningsefna er fjær
liggja.
Þetta. ætti raunar engum
og allra sízt Morgunblaðinu
að koma á óvart- Ihaldið hef-
ur sjálft skapað alþýðu á Is-
landi þau vandamál, með
efnahagsráðstöfuríum sínum,
sem ekki verða leyst af henn-
ar hálfu, nema með sterku
átaki og samstilltum vilja.
Þegar afturha’.dið nú lög-
gildir þá mestu ránsför, sem
farin hefur verið á hend-
ur almenningi í landinu, til
þess að draga af lífskosti
þeirra fátæku, svo að ríkir
geti orðið ríkari, þá verður
ekki séð, hvað fólkið á annað
að gera, sér til varnar, en
að láta „fylkingarnar síga
samarí1, til þess að hrinda
þessum ófögnuði af sér. Væri
íhaldinu hollt að fá þann lær-
dóm staðfestan, að íslenzk ai-
þýða er ekki dreifð hjörð,
ráðvillt, skaplaus né vanmátt-
ug, þegar hún finnur sig
rangindum beitta.
L’Við mun það draga íhald-
ið í þessu efni, þótt því hafi
tekizt að ginna níu þingmenn
Alþýðuflokksins með sér til
árása á framfarastefnu þjóð-
arinnar og lífskjör almenn-
ings. I öllum flokkum finnur
fólkið jafnt til þess, þegar
tekjur hrökkva ekki fyrir
daglegum þörfum, og það er
ekki sízt þessi tilfinning, sem
veldur því, að fylkingar
fólksins í verkalýðsfélögunum
síga nú saman og vilji hvei’s
einstaks verkamanns rennur
saman ?. einn farveg, til þess
að verjast aðsteðjandi árás-
ar-og .bölstefnu, sem boð-
ar hvorttvegg.ja í senn, hrað-
vaxandi dýrtíð og atvinnu-
leysi.
Þegar svo er ástatt sem nú,
er mat Morgunblaðsmanna á
þroska íslenzk verkafólks
ærið fjarstæðukennt, haldi
þeir að það verði auðdregið í
Og því síga nú fylkingar
þeirra sem auð’.nn skapa á
Islandi saman, að þeir vilja'
l’.ka njóta hans. Og þessi ört
vaxandi fylking býður þeim,
sem grcðahvötin hefur frá nýt-
um störfum, að neyta brauðs-
ins i sveita síns andlitis við
sama borð og hún. Og er þá
ekki ver boð'ð en efni standa
t’l.
Barnagœla
Boli, boli, bankar á dyr
og biöur sicf aö hýsa,
á Suðurnesjum sjá peir
brátt
sjódraugana rísa.
Boli, boli bankar á dyr
og biöur lokunni aö þoka
dagar nú seint um Suður-
nes,
hann safnar börnum í
poka..
L If D. V.