Þjóðviljinn - 17.05.1960, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 17. maí 1960 — ÞJÓÐVILJINN — (5
pútnik fjórði ber vitni um
Fjórði spútnikinn var sendur upp írá Sovétríkj-
unrnn á braut umhveríis jörðina á sunnudagsmorg-
uninn og er hann langmestur alíra gervitungla,
rúmlega 4,5 lestir á þyngd. Hann er enn ein sönnun
íyrir yfirburðum Sovétríkjanna í geimfaravísindum
og staðfestir það sem menn hefur grunað að í eld-
flaögatækni hafi breikkað bilið milli Sovétríkjanna
og Bandaríkjanna.
Spútnik fjórði er 4,54 lestir
á þyngd, að síðasta þrepi burð-
areldflaugarinnar frátöldu. í
honum er loftþétt hylki sem veg-
ur 1.477 kíló. í því hylki eru
margskonar mælitæki og út-
varpssendistöðvar ásamt orku-
gjöfum. Þar er einnig brúða í
mannsmynd og allur'sá útbúnað-
ur og allar þær vistir sem vænt-
anlegir geimfarar munu þurfa á
að halda.
~k Spútnik IV. fer umhverfis
jörðina á nær hringlaga braut,
rnesta fjarlægð hans frá jörðu
er um 3G9 km., én minnsta um
3Í2 km. Umferðartíminn er rétt
rúmlega 91. mínúta. .
~k Sendistöð gervitunglsins út-
varpar á 19,995 megariðum og
hafa merki hennar heyrzt greini-
lega víða um heim, og gervi-
'tunglið hefur einnig sézt víða,
m.a. yfir Frakkiandi, Bretlandi
■og Japan í gærmorgun. í>að lýs-
ir sem stjarna í öðrum stærðar-
flokki.
~k Merki sendistöðvarinnar gefa
tii kynna að allt fari fram sam-
kvæmt áætlun, jöfnum hita og
loftþrýstingi hefur verið haldið
í hylkinu. Allt virðist þannig
benda til þess að manni sem
farið hefði í þessa ferð myndi
•ekki haía orðið meint af.
■k Tekið er fram að þegar nauð-
synlegar athuganir hafi verið
gerðar muni hylkið losað frá
gervitunglinu og það muni ásamt
þvi smám saman nálgast jörð-
ina og e.vðast í hinum þéttari
lögum gufuhvolfsins. Að þessu
sinni verður ekki reynt að ná
hylkinu ósködduðu til jarðar,
en sovézkir vísindamenn telja að
þess verði ekki langt að bíða
að slík tilraun muni heppnast,
Heiilaóskir frá NASA
Sovezkum vísindamönnum hafa
borizt mörg heillaóskaskeyti
vegna þessa nýja afreks, eitt
þeirra var frá geimferðastofnun
Bandaríkjanna, NASA, sem slð'-
ast kom við sögu þegar banda-
ríska utanríkisráðuneyið vildi
halda því fram að njósnaflugvél-
in sem skotin var. niður yfir
Sovétríkjunum hefði verið á veg-
um hennar.
Staðfestir að bilið breikkar
Prófessor . Lovell, forstjóri
radíoathugunarstöðvarinnar í
Jodrell Bank í Englandi, sagði að
Spútnik IV. væri góður vitnis-
burður um hve föstum tökum
væri tekið á geimrannsóknum og
undirbúningi geimferða í Sovét-
ríkjunum. Þvngd gervitunglsins
væri ótrúlega mikil.
Talsmaður brezka geimferða-
félagsins sagði að hin mikla
þyngd Spútniks IV. sýndi að eld-
flaugin sem bar hann á loft væri
jafn öfiug eða jafnvel enn öfl-
ugri en stærsta eldflaugin sem
Bandaríkjamenn hafa í undir-
búningi, Satúrnuseldflaugin. sem
ekki er búizt við að verði full-
smíðuð fyrr en eftir 3—4 ár.
★
Þessi skoðun kemur heim við
álit annarra geimferðafræðinga
að enn sé langt frá því að
Bandaríkjamenn hafi brúað bil-
ið milli þeirra og Sovétríkjanna
í smíði eldflauga og geimrann-
sóknum, heldur hafi bilið þvert
á móti breikkað á því hálfu þriðja
ári sem liðið er síðan geimöldin
hófst með Spútnik I. Þá var því
haldið fram í Bandaríkjunum að
Sovétríkin væru 1—2 árum á
undan í eldflaugatækni. Nú eru
þau sem sagt orðin 3—4.
Einn á móti tuttugu
Sovézkir vísindamenn, eins og
t.d. prófessorarnir Dobronravoff
og Nesmejanoff segja að Spútnik
IV. sýni að þess verði ekki langt
að bíða að menn verði sendir
út í geiminn, en það verði þó
ekki gert fyrr en full vissa er
fyrir því að hægt verði að koma
þeim heilum á húfi til jarðar
aftur.
Bandaríkjamenn leggja einnig
mjög mikla áherzlu á geimferðir
manna og hafa gert margar til-
raunir í því skyni. Hafa þeir
sent á braut umhverfis jörðu
mörg gervitungl af gerðinni
Uppgötvari eða Discoverer og
haía þau borið loftþétt hylki,
ætluð fyrir geimfara. Reynt hef-
ur verið margsinnis að ná slíku
hylki til jarðar aftur óskemmdu,
en allar hafa þær mistekizt.
Þyngd Discoverertunglanna hef-
ur verið um 200 kíló eða um
einn tuttugasti af þyngd Spútniks
IV. Þau hafa því aðeins getað
haft mjög takmarkaðan útbúnað
FriðarverSlauna-
hafar á iundi
Sex menn sem allir hafa
hlotið friðarverðlaun Nóbels
sitja nú á fundi i Chicago í
Bandaríkjunum og er ætlun
þeirra að reyna að finna leið-
ir til að tryggja friðinn í heim-
inum. Þarna eru Bretarnir Nor-
man Angell, Boyd-Orr og Phil-
ip Noel-Baker, Kanadamaður-
inn Lester Pearson, Belgíu-
maðurinn Dominique Pire og
Bandaríkjamaðurinn Ralph
Bunche.
til að hægja á ferð hylkisins
til jarðar og það hefur því eyðzt
í gufuhvolfinu, Hin mikla þyngd
Spútniks IV. sem aftur stafar
af hinum gífurlega öflugu eld-
flaugum sem Sovétríkin ráða
yfir mun gera kleift að koma
fýrir nauðsynlegum hemlaútbún-
aði til að hægja á ferð hylkis-
ins á leið til jarðar. Bandaríkja-
menn hafa gert sér vonir um
að, geta sent mann með gervi-
tungli umhverfis jörðu og náð
honum aftur til jarðar einhvern
tíma á næsta ári. Allt bendir til
þess að þeir verði enn sem fyrr
að láta sér lynda að verða
aðrir í röðinni.
Stórfelldar framfarir
Þegar fyrsti spútnikinn var
sendur á loft, 4. október 1957,
vakti það furðu manna hve
þungur hann var, svo mikla
furðu að jafnvel þeir vísinda-
menn á vesturlöndum sem bezt
þekktu til efuðust um að rétt
væri frá sagt. Spútnik I. var þó
„aðeins“ S3,S kíló, eða 55 sinn-
um Iéttari en Spútnik IV! Svo
gífurlegar hafa framfarirnar í
eldflaugasmíðum orðið í Sovét-
ríkjunum á þeim 32 mánuðum
sem liðnir eru siðan geimöidin
hófst.
Leyndardómurinn
Hinn mikli þungi Spútniks IV.
kemur þó ekki öllum á óvart.
Þegar Sovétríkin skutu risaeld-
flaug sinni 12.500 km. leið yfir
Kyrrahaf 20. janúar s.l. mátti
geta þess til að þau ættu nú eld-
flaugar sem gætu komið á loft
4—5 lesta þungu gervitungli og
tunglflaugar þeirra, lúnikarnir,
höfðu reyndar einnig sýnt það
sama. Þær voru um 1.500 kíló
á þyngd og mátti þá reikna út
að hefðu burðareldflaugarnar í
staðinn verið notaðar til að koma
gervitungli á braut myndi þungi
þess geta verið um 4—5 lestir.
þar. eð hraði geimflaugar sem fer
út fyrir aðdráttarsvið jarðar
verður að vera rúmlega 11 km.
á sekúndu, en hraði burðareld-
flaugar gervitungls „ekki nema“
um 8 km á sekúndu.
Það var því hægt að gera
ráð fyrir að þess myndi ekki
langt að bíða að svo þungt gervi-
tungl yrði sent á braut umhverfis
jörðina frá Sovétríkjunum.
Sú spurning vaknar hver sé
sá leyndardómur sem sovézkir
vísindamenn þekkja einir og
gerir þeim kleift að fara langt
fram úr öðrum. Svarið mun
sennilega vera að í rauninni búi
þeir ekki yfir neinum sérstökum
leyndardómi, heidur sé tækni
Sovétríkjanna á ýmsum þeim
sviðum sem mestu máli skipta
í nútímaiðnaði komin á hærra
stig en annars staðar, og svo
það sem ef til vill er mikil-
vægara, að í hinu samvirka
þjóðfélagi Sovétríkjanna er hægt
miklu betur en annars staðar
að einbeita kröftunum að þeim
verkefnum sem bíða lausnar.
ás.
SumariS er komið, liér eru baHfeiin
Þaö er tízka í ba&fötuvi sem öðrum klœönaði og í ár
segja tískuhöfundarnir að aftur skuli tekin upp bikini-
föt eins og t.d. þessi sem tvœr ítalskar stúlkur sýna.
¥ Sl
@
Hinn kunni bandaríski blaða-
maður Walter Lippmann hefur
í grein í New York Herald
Tribune sagt að Bandarikja-
stjórn hafi sýnt að hún er ekki
starfi sínu vaxin þegar hún
neitaði að hún hefði gefið leyfi
til njósnarflugsins yfir Sovét-
ríkjunum. Það er nefnilega
ekki til 'nein gilid afsökun fyrir
slíku flugi í leyfisleysi.
Þau stjórnarvöld sem taka
Barnaræniugja í
París enn íeitað
Menninnr sein rændu Eric
Peugeot, fjögurra ára syni
fransks milljónara, um síðustu
páska, hafa enn ekki fundizt,
en lögreglan þykist þó vera
komin á sporið.
Hún heldur sig hafa fund-
ið íbúðina þar sem Eric litli
var geymdur í 57 klukkustund-
ir þar til faðir hans greiddi
lausnarféð.
íbúð þessi er skammt frá
heimili drengsins í Neuilly-
hverfi í Paris. Tvær stúlkur
höfðu hana á leigu, önnur
þeirra sýningarstúlka, hin
gleðikona, en báðar hurfu úr
íbúðinni skömmu fyrir páska,
en vart varð við tvo karlmenn
í íbúðinni um það leyti.
Enn eitt ríkið
stofnað í Afríku
Tilkynnt hefur verið í Lon-
don að lokinni ráðstefnu þar
að brezka nýlendan Sómaliland
muni fá sjálfstæði 26. júní.
Nágrannalandið Sómalía fær
sjálfstæði 1. júlí og þá er ætl-
unin að löndin sameinist í eitt
lýðveldi.
ákvörðun um jafn mikilvægar
aðgerðir hlýtur að vera að
finna í Washington og hvergi
annars staðar.
Hvers vegna lét forsetinn
hjá líða að taka tillit til áhætt-
unnar af því að slíku flugi,
er hann vissi vel um að stund-
að væri, væri haldið áfram?
Var það vegna þess að hann
fylgdist ekki nógu vel með
þessu ? Eða var það vegna
þess að nánustu samstarfsmenn
hans fylgdust ekki nógu vel
með því?
Svo virðist að minnsta kosti
vera, og þjóðin hefur verið auð-
mýkt vegna þess að æðstu
stjórnarvöld í Washington van-
rækja störf sín, segir Lippmann
og bætir við:
— Það er ekki nóg að for-
setinn skuli ekki hafa veitt
heimild til þessa flugs? Hvers
vegna bannaði hann það ekki?
Þrír leiðangrar
fýndir í frum-
skégum Kélumbíu
Þrír leiðangrar sem í voru 40
menn hafa týnzt í frumskógum
Kólumbiu í Suður-Ameríku.
Fyrsti leiðangurinn sem í voru
22 menn lagði af stað fyrir tæp-
um tveimur mánuðum frá bæn-
um Gigante í Huilahéraði. Þegar
langur tími hafði liðið án þess
að til þeirra spyrðist var gerður
út annar leiðangur að leita
þeirra og voru í honum ]2 menn.
Einnig sá leiðangur týndist og
voru þá sex menn sendir af
stað til að hafa upp á honum.
En þeir hafa einnig horfið í
frumskóginum og enginn veit um
afdrif þeirra.