Þjóðviljinn - 22.07.1960, Page 7

6) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 22. júlí 1960
Föstudagur 22. júlí 1960 — ÞJÓÐVILJINN — (7
:rjtmynJ«rmín;
A«JU • m • r» t * -4
•iuq
líöan

blOÐVILJlNN
Ötgeíandl: Samemlngarflokkur alÞíSu — Sóslallstaflokkurlnn. —
RltstJórar: Magnús Kjartansson (áb.). Magnús Torfl Olaísson. Blg-
urBur QuBmundsson. — FréttarltstJórar: Ivar H. Jónsson, J6n
BJarnasor.. — AuglýslngastJórl: OuBgelr Magnússon. — Rltstjórn.
afgrelósía auglýslngar, prentsmlðja: SkólavörBustig 19. — Blml
17-500 (5 llnur). - ÁskriftarverB kr. 45 á mán. - Lausasöluv. kr. 3.00.
PrentsmlBJa ÞJóBvlljans.
Kiígunarlög standast ekki
32 M'
í!a [n

orgunblaðið ávítar í gær verkalýðsfélög, sem mót-
mælt haía kúgunarlögum ríkisstjórnarinnar. verk-
fallsbanninu, og telur mótmæli þeirra máttlaus og
heimskuleg. Aldrei komi til þess að ríkisstjórnin fari
að afnema kúgunarlög sín. í slíkum ummælum er
vandséð hvað mest má sín, hrokinn eða ósvífnin, van-
matLð á verkalýðshreyfingunni eða fáfræðin um það
sem gerzt hefur í stjórnmálasögu undanfarinna ára-
tuga á íslandi. Ritstjórar Morgunblaðsins hljóta þó
að vita, að áður varí reitt hátt til höggs gegn verka-
lýðshreyfingunni á íslandi <fg verkföll bönnuð með
kúgunarlögum, og það af sterkari ríkisstjórn, og voru
lögin þó gerð að skrípaplaggi og pappírsgagni á íá-
um mánuðum. Hér er átt við gerðardómslögin frá 1942.

l^jóðstjórnin svonefnda, stjórn Sjálfstæðisflokksins.
■* Framsóknar og Alþýðuflokksins, svaraði verkföllum
nokkurra iðnfélaga i Reykjavík í ársbyrjun 1942 með
bráðabirgðalögum um gerðardóm í kaupgjalds- og verð-
lagsmálum. Voru með lögunum bannaðar allar grunn-
kaupshækkanir allt árið 1942, nema til samræmingar
í einstökum tilfellum. Öll verkföll til breytingar á
kaupi og kjörum voru einnig bönnuð. Alla samninga
um greiðslur’ f.vrir unnin verk skyldi leggja undir úr-
skurð gerðardóms og einnig skyldi gerðardómur úr-
skurða verðlag á vörum í heildsölu og smásölu. Verka-
menn voru einhuga andvígir kúgunarlögunum og Al-
þýðuflokknum leizt þá ekki betur en svo á kosninga-
horfur að hann dró ráðherra sinn úr ríkisstjórninni
fremur en að gerast meðsekur um setningu laganna.
Nú er hins vegar Alþýðuflokkurinn svo forhertur að
hann setur kúgunarlögin ásamt íhaldinu og ver þau
allt hvað af tekur.
JTXt
ua
zr
rðnfélögin urðu að aflýsa verkföllunum til að af-
L stýra því að sjóðii: þeirra hyrfu í skaðabætur, en
vikum saman komu féiagsmenn ekki til vinnu. Varð
sú barátta svo áhrifarík að ljóst varð í lok hennar
að ekki yrði auðvelt að framkvæma lögin. Um það leyti,
~jj 12. febrúar 1942, skrifaði Sigfús Sigurhjartarson ieið-
ara i Nýtt land, er þá kom út í stað Þjóðviljans, sem
sa oft hefur verið vitnað til. Sigfús leggur áherzlu á, að
tttíj baráttan fyrir afnámi gerðardómslaganna verði nú
tvíþætt, og yrði að herða hina pólitisku baráttu er
plb Aiþingi komi saman. „Hinn þáttur baráttuhnar, fyrir
3t£i bættum kjörum á öllum sviðum, verður nú háður hvar
Prr
.31! sem verkalýðurinn vinnur og starfar. Það verður bar-
ijjjj átta útlaganna sem bannað hefur verið að beita sam-
töknm sínum í því skyni. Einræðisstjórn milljónaijiær-
Jjjí inganna, sem heldur að hún geti brotið allt undir sig
líjl með ofstopa sínum, á nú eftir að sjá nýja hlið á bar- £í|j|
áttu verkalýðsins: óþreytandi slíæruhernað, þar sem
Ííjj hugvit, þrautseygja og fórnf^si verkalýðsins mun
ií!í knýja fram kjarabætur og grafa grunninn undan yfir-
£íl drottnun einræðisþjösnanna. . . Verkalýðurinn flytur
tíUJ
JTJ2 sig nú í ný virki og bregður tveim öðrum briindum.
tZR Thórsklíkan skal sjá það að hann á eftir að sigra
!t*5: með þeim‘‘.
Éí
zs
S!;
ITerkamenn og aðrir launþegar beittu þessari aðferð
' næstu mánuði með glæsilegum árangri. Gerðar-
dómslögin urðu að einskisverðu pappírsgagni. og Óiaf-
ur Thórs varð sjálfur að aflífa þetta eftirlætisbarn
sitt og maddömu Framsóknar, eða réttara sagt, að
husla hræið. Enginn alþingismaður treysti sér til að m
rrwt.
greiða atkvæði gegn afnámi gerðardómslaganna sum-
arið 1942, en Framsóknarflokkurinn sat hjá. Þetta er 22
rifjað hér upp til uppiýsingar fyrir ritstjóra Morgun- ^4
blaðsins og til aðvörunar afturhaldi landsins.
M
Þjóð sú sem nú á bólfestu
milli ánna Bug o g Odra-
Nysa, milli Eystrasalts og
Karpatafjalia, sætti ];eim ör-
lögum állt frá lokum 18. ald-
ar að heimsstyrjöldinni síðr
ari, að ala kynslóð eftir kyn-
slóð sem æ ofan í æ lögðu
allt í sölurnar til þess að öðl-
ast hinn dýrmætasta fjársjóð
— sjálfstæði. Þess vegna leit
umheimurinn einatt á Pól-
verja sem rómantíska þjóð er
væri gagntekin óvenjulega
sterkri ættjarðarást en kynni
ekki að færa sér í nyt ytri
aðstæður á skynsamlegan
hátt.
Á fullveldisdegi sínum í
dag, 22. júlí, telja Pólverjar
sig hafa sannað he:minum að
rómantísk og stundum ör-
væntingarfull ættjarðarást er
ekki einasti kostur þeirra.
Þau sextán ár sem liðin eru
frá heimsstyrjöldinni síðari
valda því að full ástæða er
til að endurskoða þessa mynd
af Póllandi og íbúum þess.
Á þessum sextán árum hefur
orðið þvílík grózka á sviði
stjórnmála, skipulagsmála og
efnahagsmála að þjóðsagan
um rómantísku þjóðina við
Vislu hlýtur að breytast til
muna. Og allir Pólverjar eru
stoltir af þessum umskiptum.
Þeir eru stoltir vegna þess
að hvarvetna blasir það við
þeim, hvert sem leitað er, að
pólska ríkið hefur nú öðlazt
traustara sjálfstæði en
nokkru sinni fyrr. Reyns'an
hefur kennt Pólverjum að
meta ástand og horfur þjóð-
arinnar eftir styrk lýðve’.dis-
ins.
Hvað telja Pólverjar meg-
inatriðin til að tryggja sjálf-
stæði sitt? Hið lénzka Pól-
land, Pólland aðalsmann-
anna, lauk tilveru sinni með
skelfingu sem hafði ógnarleg-
ar afleiðingar fyrir þjóðina.
Þegar hörmungarnar dundu
yfir á 18. öld og Póllandi var
fyrst skipt 1772, var ríkið
fjórum sinnum viðlendara og
tvöfalt fjölmennara en hið
prússneska riki Friðriks ann-
ars. En veilur ríkisins voru
svo ömurlegar að pólska þjóð-
in varð að þola fyrir þær
150 ára kúgun.
Það pólska ríki si'n var
við lýði milli heimsstyrjald-
imiiiiiiiiiiimiimiiiiiiiimiiiiiiiiiim iiiiiiimiimimmmmmmmmimiiimmmiimmmmmmmmmimmuimmiimimmmimiiiiiiiiiiimimmmiiimmmimiiiiiiiiiiilimmimmmmimmmmimmmmmimimmmmmmimimiimi
Hver verður afkoma hinna
fátœku á komandi tímum?
Það hefur einhverntáma
verið sagt, að fátæktin þjak-
aði þjóð vora mikið. Og einn-
ig hefur um það verið talað,
að fátæktinni þj-rfti að út-
rýma. En ekki er hægt að
neita því, að efnahagur hefur
batnað hjá mörgum á seinni
tímum, og menn hafa gert
sér vonir um, að sá tími væri
að mestu að hverfa úr sög-
unni, þegar almennt var lit-
ið á óbreytt alþýðufólk, sem
vinnudýr og þræla.
En er það nú rétt, að þeir
tímar séu með öllu liðnir hjá?
Svo hefur gamalt máltæki
sagt, að hver sé sinnar gæfu
smiður. En sjálfsagt halda
þeir hinir ríku, að þetta mál-
tæki sé algjör sannleikur. En
ég held, að þar sé aðeins
hálfsögð sagan, ef dæma á
þennan málshátt sem óskeik-
ulan sannleika. Að vísu mætti
segja sem svo, að aðallífs-
hamingjan byggist ekki á auð
allsnægta eingöngu.
En hvað sem um þetta má
segja, þá vitum við það, að
sá fátæki fer á mis við lífs-
þægindin og verður að neita
sér um ýmislegt. Sumir af
hinum ríku líta með fyr-
irlitningu á fátæklingana og
segja sem svo, að það sé
þeirra eigin ódugnaði að
kenna.
iSatt er það, að ekki eru
allir jafnduglegir að koma
sér að matborði veraldarinn-
ar og koma í sig þeim kræs-
ingum er þar eru. En svo
mikið er vist, að varla lang-
ar nokkurn til að vera snauð-
ur. Flestir munu vilja vera
vel aflögúfærir.
Plvað segja nú æðstu stjórn-
arvöld landsins um þessi mál?
Það mun v öllum hugsandi
mönnum vera kunnugt um
nýju verðbólguölduna, sem
steypt hefur verið yfir þjóð-
ina, og það ofan á verðbólg-
una, sem fyrir var. En var
það ekki núverandi ríkisstjórn
sem mest talaði um, að verð-
bólgan þyfti að minnka, sú
verðbólga sem fyrir var, áður
en gengisfellingin síðasta var
f ramkvæmd ?
Er það nokkur furða, þótt
fólk sé nú uggandi yfir af-
komu sinni, þegar slíkar efna-
hagsráðstafanir eru gerðar
af ríkisstjórninni ? og er það
nokkur furða þótt margur sé
nú uggandi um liag útkiálk-
anna og sveitir landsins, þeg-
ar aðrar eing efnahagsráð-
stafanir eru komnar í fullan
gang ?
Það voru ekki svo fáir við
síðustu Alliingiskosningar,
sem studdu þá menn til valda
er þess'i komu í framkvæmd.
Eg held að ekki sé það ó-
eðlilegt, þó rétt hugsandi
mönnum ofbióði þegar slíkt
glapræði er framið. Þar sem
aðaltilgangurinn virðist vera,
að hlaða auðæfum undir ein-
stöku menn, gera hina ríku
ríkari en hina fátæku fátæk-
ari, fjötga fátæklingunum
enn meira:
Það er líkast því, sem verið
sé að vekja upp eldgamlan
draug fyrri tíma, kalla á fá-
tækt gömlu tímanna, sjálf-
sagt til þess að hinir útvöldu
geti auðgazt sem mest á fá-
tækt annarra.
Það hefur mikið verið um
það talað. að skuldir landsins
við önnur lönd séu geysi-
miklar og eitthvað yrði að
gera. Og svo er einnig um
það talað, hvað fclk hafi lif-
að í miklu óhófi síðustu ár,
og nú verði allir að spara, og
taka á sig þyngri byrðar en
áður til að bjarga öllu við.
Svo mörg eru bau orð. En
áttu aðalbiargráðin að vera
innifnlin !í bví, að steyoa nvju
dvrtíða.rflóði yfir þióðina,,
skerða kjör vinnandi fólks, og
setia kauptún, þorn og sveit-
ir landsins skör neðar en orð-
ið var?
Er það nokkurt undur, þó
margur spyr.ji sem svo:
Hvernig getur fólk lifað, þeg-
ar sifelldar verðhækkanir
segja meira og meira til sin
en svo á að binda allan kaup-
taxta?
Nei, kaupið má ekki hækka,
þótt allur varningur hækki
gengdarlaust.
En hvað lengi getur fólk
afborið slíkar aðfarir? Því
getur hver svarað eftir þvi
sem honum þykir trúlegast.
Það er sagt, að verkin lofi
meistarann, og einnig segja
menn stundum: „Af ávöxtun-
um skuluð þér þekkja þá“.
Þeir sem hafa stutt þessa
mprin +il valda. er nú sitja í
ríkisstjórn, (og beir hafa nú
ekki verið svo fáir) beir fá
nú að súpa seyðið af því, og
ba er ekkert ósamgiarnt að
þeir fái það, fyrst þeir hinir
sömu höfðu þessa tröllatrú á
íhaldinu.
En svo verða líka aðrir að
drekka þeim til samlætis, og
því er nú ver. En beqsir heíðr-
uðu kjósendur ríkisstjórnar-
innar, þeir læra ef til ill af
reynslunni, sem er ólygnust.
En sú reynsla getur orðið
dýrkej’pt. — E. G.
I Póllandi liefur orðið gerbylting á sviði iðnaðar á síðustu
16 árum. Hér er verið að fullgera mikið sveifluhjól tii notk-
unar í kolanámu.

auffuin
anna — 1918—1939 — lauk
einnig tilveru sinni með ógn
og skelfingu. I september
1939 birtust fyrirhyggjuleysi
cg skammsýni pólskra stjórn-
arvalda á ótviræðasta hátt.
Hatur á Sovétrikjunum hafði
verið ieiðarljós pólskrar utan-
rikismálastefnu, og liinn til-
töluiega auðveldi sigur þýzku
lardræningjanna sýndi bezt
að sú stefna bauð liættunum
heim. 20. september 1939 -—
10 dögum áður en þýzku naz-
istarnir réðust á Pólland —
sendi þáverandi utanríkis-
málaráðherra Póllands —
Jozef Beck — svofellda orð-
sendingu til sendiráðsins í
Lundúnum: „Engir samning-
ar af neinu tagi tengja Pól-
land við Sovétríkin og það
er ekki ætlun pólsku stjórn-
arinnar að gera neina slíka
samninga".
Tölurnar um iðnaðarfram-
leiðsluna á þessum árum tala
sínu ömurlega máli. Sé - vísi-
tala iðnaðarframleiðslu í Pól-
landi — eða nánar tiltekið
þeirra Pólverja sem voru
pólskir þegnar — talin 100
árið 1913, voru sambærilegar
tölur þessar á árunum milli
heimsstyrjaldanna — eftir að
Póband hafði öðlazt fullveldi:
1929: 85 — 1931: 65 — 1938:
99. Pólverjar líta því ekki
aðe’ns á hörmungarnar í
september 1939 sem hernað-
arjegar hrakfarir. Þá hrundi
einnig til grunna stjórnmála-
leg og efnahagslcg stefna
pólskra valdamanna á því
tímabili, jafnframt því sem
stéttir þær, sem heir- voru
fulltrúar fyrir, glötuðu að
fullu yfirráðum sínum yfir
rikisvaldinu.
Eft’r þessa tuttugu ára
reynslu taldi hin hrjáða og
örmagnaða þjóð sem lifði af
heimsstyrjö’dina siðari það
algert meginatriði að koma
efnahagsmálum sínum á
traustan grundvöll til þess
að tryggja sjálfstæði rikisins.
Einmitt þess vegna binda nær
þrjátíu milljónir Pólverja —
sem greinir á um stjórnmál
og trúmál -— hinar ríkustu
vonir við sósía'ismann vegna
þeirra efnahagslegu framfara
sem hann megnar að tryggja
þjóðinni. Alþýða Póllands,
vísindamenn, verkfræðingar
og tækn’fræðingar, og ekki
sizt pólitísk f-,rusta þjóðar-
innar, hafa ástæðu til >að
hrósa sigri vegna þeirra fram-
fara. Því ef iðnaðarfram-
leiðs’an árið 1937 er talin
vera 100 stig kemur í ljós
þessi ævintýralegi vöxtur á
árunum eft’r styrjöldina: ár-
ið 1949 — 166 stig; árið 1953
— 383 stig; árið 1955 —
475 stig; árið 1959 — 642
stig.
Það þyrfti langt mál til
þess að skýra út hvað felst í
bessum vaxandi tölum. Þær
merkja ekki aðeins tvöföldun
á kolaframleiðslunm, fer-
föidun á framleiðslu á stáli
og sementi og helmings aukn-
ingu á framleiðs’u baðmull-
ardúka í samanþurði við árin
fyrir stríð. Þær fela miklu
meira i sér — þær tákna það
að orðið hefur tækn'bylting
í póiska alþýðuríkinu. Þær
merkja það að upp hafa
sprottið áður ókunnar iðn-
greinar; mikill efnaiðnaður,
skipabyggingar, framleiðsla á
bifreiðum og flugvélum. —
Pólskur iðnaður spenn;r nú
yfir útvarpstækni, meirihátt-
ar raforkuvélar, alúminíum-
steypu, gerviefni og fleiri
slíkar greinar sem vart fyr-
irfundust í landinu fyrir stríð.
Þessi þróun hefur haft við-
tækar félagslegar afleiðingar
sem birtast ekki sízt í geysi-
legum vexti verkalýðsstéttar
og tæknifræðinga, en umfram
allt líta Pólverjar á þessar
staðreyndir sem sönnun þess
að ríki þsirra sé orðið þrótt-
mikið, að það sé aðili sem
taka verði tillit til í viðskipt-
um þjóðanna og á vettvangi
alþjóðamála.
Það hefur einnig gerzt á
þessu timabili að almennings-
álitið í Evrópu — og ekki að-
eins í Evrópu — tengir nafn
Póllands við baráttuna fvrir
friði, vegna þess að rödd
Pól'ands hljómar alltaf í þágu
friðsamlegrar sambúðar, rétt-
lætis og jafnréttis; og nú er
Pciland í fyrsta skipti um-
krlngt. ríkjum, nágrönnum,
sem Pólverjar eru tengdir
böndum vináttu og marghátt-
aðrar samvinnu.
Hinar nýju pólitísku að-
stæður og miklu þjóðfélags-
breytingar valda því að ger-
bv’ting liefur orðið á öllum
sviðum félagsmála og menn-
ingarmála. Þannig hafa t.d.
dyr skólanna verið galopnað-
ar fyrir aUan æskulýð, og
hefur þiað kostað Pólverja
mik’a erfiðleika og óteljandi
milljarða af zlótýjum. Nægi-
legt er að benda á það að
veturinn 1937—’38, þegar íbú-
ar Póllarcds voru 35 milljón-
ir. var fjöldi skólakennara
76 600; en skólaárið 1958-’59
var kennarafjöldinn kominn
unn í 130.100, þótt þjóðin
teld’ þá aðeins 29 milljónir
manna.
Því má ekki gleyma að
chjákvæmilegt var að byggja
allt upp frá grunni. Skóla-
byggingar voru öskuhrúg-
ur einar í stríðslok. Hryðju-
verk gestapó höfðu höggvið
djúp skörð í raðir kennar-
anna. Hernámsiið nazista
upprætti gersamlega skóla-
kerfi Pólverja — allt frá
barnaskólum til æðri mennta-
stofnana. Allstaðar þurfti að
byrja á byrjuninni á nýjan
leilc. Nú magnast sóknin til
aukinnar menntunar stöðugt
í Pó’landi. Vinsælasta kjör-
orðið í landinu um þessar
mundir er „þúsund skóla fyr-
ir þúsunda ára afmæli pólska
ríkisins" — en í því felst það
að á kostnað almennings
skuli reisa þúsund skóla auka-
lega í viðbót við skólabygg-
ingar þær sem gert er ráð
fyrir í áætlunum ríkisins —
og sýnir það ljóslega mennta-
þrá almennings og vinsældir
•hins nýja skólakerfis.
Menntamálin hafa hér ver-
ið tekin sem dæmi um þau
vaudamál sem Pólverjar fást
við um þessar mundir og þá
erfið’eika sem þeir verða að
vinna bug á. En ekki verður
hjá því komizt að víkja einn-
ig að þeim stórfelMu vanda-
málum sem Pólverjar fengu
við að glíma er þeir urðu að
nema og endurreisa þau hér-
uð í vestri og norðri, sem
Pólverjar endurheimtu 1 stríðs-
lok. Menn þúrfa hvorki að
vera félagsfræðingar né Tiag-
fræðingar til hess, ,að skiija
hversu flókið ’það hefur ver-
ið að búa fóltð og rækta' að
nýju þessi héruð, þar sem
nú lifa 7 milljónir og 600
þúsundir Pólverja. Yngsta
kynslóðin, sem alizt hefur
upp i þessum héruðum, nem-
ur nú tveimur fimmtu þeirr-
ar tölu. Þar fæðast nú um
200.000 bama á ári og er
það 40% af vexti pólsku
þjóðarinnar. Þetta eru héruð
æskunnar, þeir hlutar Pól-
Framhald á 9. síðu
Víða má sjá sérkennileg og fögnr dæmi um húsbyggingalisÆ
liðinna alda, og hafa sum hin sérstæðustu liús verið reist
úr rústum eftir stríð. Þessi hús eru í Gdansk.
Alþýðulist stendur með- niikluiii blóma í Pól landi, og hverlt hérað liefur s:na Jijóðbúninga.
Hér mætast t\-ær kynslóðir í búningum sem forfeðurnir liafa borið öldum saman.