Þjóðviljinn - 18.08.1960, Blaðsíða 6

Þjóðviljinn - 18.08.1960, Blaðsíða 6
6) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 18. ágúst 1960 imH þlÓÐVILJINNÍ 1 kyn-() við do mninlniro rflnWlir nlhvRll — Rósl allntftf lokkll FlllQ. — iU II Útgefandl: Sameiningarflokkur alÞÝBu - Sósíalistaflokkurinn. - RitBtJórar: Magnús KJartansson (&b.), Magnús Torfi ólafsson. Big~ uröur auBmund8son. — Fréttarltstiórar: ívar H. Jónsson, Jún BJarnasor.. - Auglýsingastjórl: Ouðgelr Magnússon. - RitstJórn. ufgrelðsia auglýsingar, prentsmiBJa: SkólavörBustig 19. — Biml 17-500 (5 línur). - ÁskrlftarverB kr. 45 & m&n. - Lausasöluv. kr. 3.00. PrentsmlBJa ÞJóBvilJans. Agentar erlends valds T'íminn hefur að undanförnu margsinnis vikið *■ að því, hvers vegna -þess væri ekki krafizt að „varnarliðið“ tryggði öryggi og rétt íslend- inga gegn hótunum og ofbeldi Breta, og bent á að menri myndu telja hemámiö tilgangs- laust ef það brygðist gersamlega þegar á reyndi. Málgögn ríkisstjórnarinnar hafa verið mjög viðkvæm út af þessum skrifum^ og seinast í gær segir Morgunblaðiö í forustugrein: „Þarna er haldið fram þeirri fáránlegu skoðun, að við eig- um að krefj-ast þess af Bandaríkjamönnum að þeir segi Bretum stríð á hendur. Ef Bandaríkja- menn yrðu ekki við þeirri kröfu, virðist til- ætlunin sú að við segjum okkur úr Atlanzhafs- bandalaginu“. Og síðan er þetta tekið sem sönn- un þess að Tíminn sé <að verða algerlega komm- únistískt blað! ) C*kki gerir Morgunblaðið neina tilraun til þess ^ að skýra hvers vegna það sé „fáránlegt“ að krefjast þess að „varnarliðið11 standi undir nafni, og væri þess þó ærin þörf. Þegar ísland var her- rsumið opinskátt á nýjan leik 1951, var hernámið rökstutt með því að hið erlenda lið ætti að tryggja íslendingum öryggi og vernd, gæta þess að fullveldi íslands og lög yrðu ekki fyrir áníðslu neinna annarra ríkja. Um þetta var gerð- ur sérstakur samningur, hátíðlegur og virðuleg- ur, og síðan skrifaðar fjölmargar greinar um það, að nú væru íslendingar hólpnir, jafnt í Morgun- blaðið sem Tímann. Og sízt þarf að efa að ýms- ir hafa trúað öllum þessum fögru skýringum. C’n hvað er þá eðlilegra an að einmitt þeir sem ^ kölluðu lierinn inn í landið á þessum forsendum krefjist þess að hann standi við öll sín heit? Hvernig geta hernámssinnar varið það fyrir sjálfum sér að erlent herveldi vaði hér uppi með hótunum og ofbeldi, skerði fullveldi Is- lands og traðki á íslenzki löggjöf, án þess að „varnarliðið11 hreyfi sig hið minnsta? Iivernig geta hernámssinnar horft upp á það með jafnað- argeði að „verndararnir“ aðstoði meira að segja árásarflotann æ ofan í æ við að brjóta lög á íslendingum? Kröfur Tímans eru ekki aðeins rökrétt áframhald af öllum skrifum þess blaðs um eðli hernámsins heldur og af öllum skrif- am Morgunblaðsins til skamms tíma- fjeir hernámssinnar eimr geta talið kröfur Tím- * ans „fáránlegar', sem gerðu sér grein fyrir því frá upphafi, að allar hinar fögru röksemdir fyrir hernáminu voru ósannindi og blekkingar. Þessir menn vissu gjörla, að með Irernáminu var ekki verið að vernda íslendinga heldur ráðast á þá. Þeir gerðu sér fulla grein fyrir því að ætl- unin var ekki að tryggja rétt íslendinga heldur skerða hann. Þeir skrifuðu allar röksemdirnar um öryggi og vernd með háðsglotti á vörum til þess að blekkja samlanda sína. Þeir hafa ekki orðið fyrir vonbrigðum af hernámsliðinu, Bretum eða Atlanzhafsbandalaginu; þetta eru raunsæismenn og vissu alltaf að ætlunin var að nota ísland en ekki vernda það. Þeir eru agent- ar erlends valds og lúta því, jafnt þótt lífshags- munir íslendinga séu í húfi. — m. tzv. txn ua Kyrrahai'ið var grátt sem aluminíum. Það var eins og hin brennheita sól hefði svipt það litadýrð sinni. Nálar læ- virkjatrjánna bærðust aðeins íyrir golunni og bylgjurnar við ströndina voru alveg ílatar og líflausar. Gamall Kóreubúi. nánar til- tekið fiskimaður. með sólhatt úr strái gengur hægt á undan mér og það marrar í sandinum þar tem hann stígur með næst- um of brúnum nöktum fótum. Nokkrir ungir fiskimenn ganga hratt framhjá okkur al- veg niður við sjávarmálið og vatnið gutlar um stóru stígvélin þeirra. Þeir eru allir í stökk- um og með sióhattinn í hend- inni. Þeir ætla út að langa hlífðargarðinum framundan, þar sem stór úthafsskúta kemur í ljós með siglutré sín og stál- króka. Gamii fiákimaðurinn sezt á hækjur sínar. treður í löngu, jöfnu pípuna sína með þunga, vírofna hausnum og horfir á eitir þeim. Síðan er aðeins hinn næstum hljóðlausi sjávarniður. sólin og óendanleg flatneskja hafsins. 'En þetta gerir mig ekki hijóð- an, ekki eingöngu það, heldur allt, sem fyrir mig hefur bor- ið á ferðinni hingað. Meirihlut- inn af hinum geysimikla sósí- alíska heimi og slagæð hans svo nærri mér. að mér finnst það vera hjartaslög sjálfs míns. Stál í stórhríð Það tók mikinn tíma að lesa löngu greinina um hina nýju fimmára áætlun Tékkóslóvakíu. sem ég byrjaði á rétt eftir að við lögðum af stað frá Prag. Tölurnar voru margar. Iðnaðar- aukningin nam 56% í stað 50 áætl, svo iðnaðarframleiðsl- an er rúmlega sexfalt meiri en fyrir stríð. Lífskjörin hafa batnað um 30%. Framleiðsla og neyzla á íbúa er langt fram yfir það,. sem er í helztu kapí- talisku löndunum. Þar hafa ver- ið samþykkt ein lýðræðisleg- ustu stjórnarlög í heimi. En það voru ekki aðeins töl- urriar og' tilbreytingarlaust Með grein þessari heíst greinaflokkur, „Frá heimi sósíalismans" eftir Kjeld Österling, sem undanfarna mánuði hefur verið á langferð um Austur- og Mið-Asíu, og fjalla greinar hans um tvö alþýðuríki, sem lítið fréttist frá, Kcreska alþýðuríkið og Mongólíu. Hér ssgir hann fyrst frá ferðinni aust- ur. 10 nú) — alger sig'ur sósíal-' ismans á næstu árum. og að 10—15 árum liðnum mun þetta óhemju hráefnaauðuga land verða fneð fremstu löndum heims. Samt er ékki léngra en síðan 1952, að stöðvarstjórar á járnbrautarstöðvum út um land stóðu beri’ættir á brautarpall- inum þegar þeir sendu lestarn- ar aí stað, með kaskeitið eitt að einkennisbúningi. Ég gekk út úr þing-alnum, og það virtist sem andrúmsloft hans, mettað ' af hrifningu og sameiginlegum áhugamálum fylgdi mér út í mannmörg strætin. varnargarðinn. Jafnvel máttlaus vindblærinn hefur lagrt sig. Yf- ir lágum reykháfum fiskibát- anna titrar ioftið eins og vatn við hitann af Dieselvélunum. Filabeinsmyndir á grænu flaueli Hrevflarnir fjórir i sovézku vé'inni. ný IL-18 gerð, eru svo aflmiklir. að það er eins og okkur sé ýtt niður í sætin með- an vélin eykur kraftinn og' hækkar sig. Farþegaklefinn er hé^setinn. í-tússar á heimleið úr orloli við Svartahaf. Rúmenskir og búlgarskir viiindamenn, á leið Fimmtudagur 18 ágúst 1960 — ÞJÓÐVILJINN — (1 Bergþór Finnbogason: Af hverju stafar kennaraskorturinn? hljóðið í vélinni. sem tafði fyr- ir mér við lesturinn. Mér hætti við að láta blaðið síga og gleyma mér við að horfa út um gluggann. Þvilík ósköp af stáli. Ég ’mundi eftir ungu verkamönnun- um og verkfræðingunum við stáliðjuverið í Ostrava, sem ég heimsótti á nístingsköldum des- emberdegi. Þeir héngu þarna uppi í hríðinni og börðust við að fullgera málmbræðsluofn mán. fvrr en áætlað hafði ver- ið. Börðust fyrir þúsundum af stáli umfram það sem gert var ráð fyrir. Þeim var svo kalt, að tennurnar glömruðu við bollana, þegar þeir gáfu sér hafði þá verið stór akur, sem tevgði sig að borgarhlutanum. í umhleðslusalnum rak t ég á ungverskan vin og 'samstarfs- mann. Það var ekki nokkur leið að fá hann til að setjast og taia rólega. Starfsgleðin geisl- aði af honum og hann ; kunni margar sögur um framfarirn- ar í landbúnaðinum. i Og áður en Ungvetialand hvarf bak við skýin yfir hin- um háu Karpatafjöllum við rúmönsku landamærin. sá ég með eisrn augum. að vissulega hafði litlu smábændaskikunum. sem ég mundi eftir úr fyrri' ferðum fækkað til mikilla muna á marglita teppinu þarna niðri. eftir Kjjeld íb&terHn® tíma til að koma niður og orna ^ér ögn á heitu teinu. Langtum meiri raforku, stend- ur í blaðinu. Ég sá hinar helj- armiklu brúnkolanámur, þar sem fimm rúmmetra moksturs- vél virðist ekki hótinu stærri en eldstokkur. Ég sá líka orku- verið sem þau næra, það var næstum heill kílómetri að lengd og sjálfvirkt að mestu leyti. Orlik-orkuverið með heimsins stærstu Kaplan-túrbín- um sá ég líka, fjall af járn- bentri steinsteypu með hjarta úr stali. Framleiðsluaukningin, ég sá sjálfvirku vélarnar frá Gott- waldow, Brno, Sezimovo Usti, Prag. Við áttum að lenda í Búda- pest og flugum lágt yfir ný- t'zku borgarhluta, ég rifjaði upp fyrir mér. hvernig þessi staður hafði litið út fyrir nokkr_ um árum. Húsin voru fleiri nú, opna svæðið milli húsanna Það voru hengd upp gluggatjöld Miðhluti Búkarest hafði ger- breytzt. Fyrir aðeins einu ári var allt hér í smíðum. Nú var hér risið þinghúsið og há, Ijós nýtízkulesj hús kringum upp- lýst-a skrúðgarða ,,Og þetta hús er líka nýtt“, sagði túlkurinn. ,,og þetta, og þetta“ ,,og þetta hornhús verð- ur fullgert áður en þingið hefst. Það voru aðeins tveir dagar þar til þriðja þing rúmenska verkamannaflokksins átti að hefjast oa húsið var enn að mestu hulið vinnupöllum. Ég' leyí'ði mér að ei'ast. ..Það verður tilbúið, og það verða einnig grasflatir og blómareitir í kring“ sagði túlk- urinn og kvað i'ast að orði. ...... Sósíalíski þáttur þjóðarbúsins nær í dag yfir allan iðnað, samgöngur, verzl- un, bankamál. og' í landbúnaði yfir 4/5 af ræktuðu landi...... Efnahagsgrundvöllur sósíalism- ans heíur verið lagður í rúm- enska alþýðulýðveldinu“, sagði Gheorghiu - Dej í skýrslu sinni á þinginu, og bætti við, að árið 1960 gæti iðnaður landsins af- kastað því á 11 vikum sem framleitt var allt árið 1938. Framtíðin — ennþá hraðari þróun '(aukning' um 13% í stað Ríkisþinghúsið í Búdapest. Húsið, sem túlkurinn hafði sagt mér frá, var tilbúið, og það voru grasflatir og blómareitir fyrir framan það. A sjöundu hæð var nýflutt fjölskylda að setja gluggatjöld upp. Ég er aleinn á ströndinni núna. Kyrrahafið liggur sem steinrunnið. Gamli fiskimaður- inn er horfinn í skuggann við Stórbyg.ging í Búkarest. til þinghalds í Moskvu. Um síálfvirka rafeindaheila og þess háttar. Við horfum niður á víðáttu Svartahafsins í rauðíjólublárri hitamóðu. Flogið er i 6000—7000 m hæð. Skýin taka að læðast yfir jörð- ina og flugvélin smýgur inn í skýiabelti. Við sjáum rétt grilla i dökkbláan himininn. Það er líkast því að við séum í ein- hverju risahvolfi, sem útiloki hn^mvndir um hraða og tíma. Gresjurnar! Við fljúgum inn yfir gresjurnar. Str'ðsmenn hafa löngum drepið niður bænd_ urna á þessum slóðum. en jörð- in var ræktuð á ný. Pólskir ' panar. sænskir hetjukóngar, þaulnákvæmir Prússar, fransk- ar útlendingahersveitir, enskir leiguhermenn; greifar, barónar og atmanar gagnbyltingar:nn- ar og svo venjulegir stigamenn myrtu bændurna. Og þegar bú- ið var að rækta jörðina á ný, kom Hitler. Skýin greiðast sundur. Akrar eins langt og augað eygir. Upp- skeran í Úkraínu verður ríku- Framhald á 10. síðu. E „Alvarlegur kennaraskort- E ur í haust. Tugi kennara E vantar að barnaskclunum“. E Þannig hljóðar fyrirsögn á E stuttri grein í Morgunblaðinu = 14. ágúst 6.1. sem sagt er = að sé viðtal „Mbl“ við Helga E Elíasson fræðslumálastjóra. E Fræðslumálastjóri tekur sem E dæmi um kennaraskortinn, að E engin umsókn hafi borizt um E tvær kennarastöður, sem aug- E lýstar voru, v:ð barnaskóla á E Akureyri, en slikt hafi aldrei “ komið fyrir áður. Slðan segir = hann: „Ég tel að á þessu E hausti verði meirí skortur á E kennurum en nokkru sinni E fyrr“. Og þá spyr „Mb'“. E „Hvað veldur þessu?“ E Svar fræðslumálastjcra er E þannig. að ég get ekk! látið = hjá líða að leiðrétta það. = Hann segir: „Þar má fyrst = og fremst nefna hina slamu E aðstöðu Kennaraskólans í E hinu gamla, þrönga og ófull- komna skólahúsi“. Það er rétt, að hin slæma aðstaða til kennaranáms á nokkurn þátt i því hve að- sókn er litil að Kennareskól- anum. En hún er ekki fyrsta og aðal crsökin fyrir kenn- araskortinum í dag. Fyrsta og aðal ástæðan fyr'r kennaraskortinum er sultarlaun bamakennara. Þetta ætti fræðslumálastjóri að kanna.st við og nota tæki- færið til að koma því á fram- færi, þegar víðlesnasta blað landsins biður um viðtal við hann og spyr hvað valdi kennaraskortinum. Ég • get ekki séð að hann bæti úr kennara-’.kortinum með því að reyna að fela það fyrir al- menningi að kennarar hverfa frá störfum vegna þess, að þeir geta ekki séð fyrir sér og _ sínum af þeim launum sem greidd eru : fyrir starfið. Það er staðréýnd, að það eru til miklu fleiri barnakenn- arar með fullum réttindum en á þarf að halcla. ■> Hvers vegna fást þessir menn' ekki til að sinna kennslustörfum ? Það er ein- faldlega vegna þess, að þeim bjóðast betur launuð etörf: annarstaðar. Dettur nokkrum heilvita manni í hug að ha’da því fram í alvöru að þessir menn mundu hverfa aftur tif kennslustarfa, ef hér stæði nýr og glæsilegur fullbúinn> kennaraskóli ? Eða þýddi nokkuð að leiða nemandana inn í hið nýja og glæsilega hús og segja við hann: „Hér er hinn fullkomnasti aðbúnað- ur sem hugsazt getur til náms. l..'* En þegar þú hefur lokið- kennaraprófi eftir 4—5 ár þá færðu að kenna, en þú getur engan veginn lifað af þe'm launum sem þú færð fyrir það. Það hefði kannski verið> ástæða t'l þess fyrir fræðslu- málastjóra að minnast á þa5 í þessu viðtali — sem ég veit áð hnnum er fullkunnugt — að það er nú efst í lmga nær allra barnakennara að- segja • upp störfum sínum ef ekki fæst bót ráðin á þeirra kjaramálum fyrir næsta kennsluár. Af því má bezt ráða hver er aðal ástæðan fyrir kenn- araskortinum nú. Bergþór Finnbogasion. Húnvelningsr cg Skagfiriingar unnu Akureyringa Á sunnudaginn fór fram á Blönduósi skákkeppni milli áVeita Húnvetn;nga og Skag- firðinga annarsvegar og Akur- eyringa hinsvegar. Leikar fóru þannig að Húnvetningar sigr- uðu, hlutu 10 vinninga, Akur- eyringar hlutu 9 vinninga. ll!IIIIIIIMIIIIIIIIIIIIlllil!iilililliilllllllIllillllllllllIiliiIlillilllllIlllllllillIIIIIIIIII!llllllllllÞIIIIIIII'|||iiII!lll!lllllll!inill[llllllllllillllllllilllllllillllllllllUlillllllllllilllllilllllllilllll!llillllIllllllllllli||lllli[||||||||||||IIIIIIIiliillllllillllllllllllllilllllUIEIllIIIIIIIIIIilllllllllillllllllll!lllillll!lílIlllllllllbllllIllllllllilllllll!llillllllllllll!IIIIIIII Bjorn Franzson: Um lnnlend og erlend dægurlög Ég hef undir höndum' nokkra af 'smábæklingum þeim með íslenzkum og am- eriskum danslagatextum, sem hér hafa verið gefnir út mjög nýlega, að því er virð- ist. Það þarf na/umast að taka fram, að þeir amerísku eru þar í meiri hluta. Um ís- lenzku textana í þessu safni er það að segja, að þeir eru langflcstir svo bágbornir, að fáir myndu trúa að óreyndu, — ekki fyrst og fremst sakir þess, sem bréfritari finnur innlendum dægurlagatextum til foráttu, að þeir séu á svo bjagaðri íslenzku, heldur öllu ' fremur vegna smekkleysisins og leirburðarins, hinnar and- legu lágkúru og flatneskju, sem einkennir þá undantekn- ingarlltið. Verstir eru þeir, sem eru þýðingar eða stæling- ar á amerískum textum. Það, sem afkastamestu textahöf- uniamir eða þýðendurnir eiga þama, er í sannleika hræðilegur skáldskapur. (Út- gáfa þessi, sem nefnist „Vin- sælir danslagatextar“ og „Beztu danslagatextarnir", virðast annars vera eittlivað ljósfælin, sem kannski er ekki nema von —, því að þar er hvorki að finna staðsetningu né tímasetningu né heldur neina vísbendingu um það, hverjir vera muni útgefendur eða ábyrgðarmenn). Skylt er þó að geta þess, að ekki geta allir íslenzkir dægurlagatextar talizt léleg- ir. Af hálfu sumra dægur- lagahöfunda hefur gætt nokk- urrar viðleitni að afla sér sæmilegra texta, og vandlát skáld eins og Kristján frá Djúpalæk hafa gert góða texta við íslenzk dægurlög. Annars er einn sá hlutur, sem ástæða er til að minn- ast á, þegar um þetta er að ræða, en það eru svokallaðar gamanvísur, sem •: fluttar eru alþjóð opinberlega, meðal annars í útvarp, eigi sízt á stórhátíðum eins og um ára- mót og á þjóðhátíðardögum, og oft eru svo bjánalegar og smekklausar, jafnvel rudda- legar, að furðu gegnir. Ekki er það heldur allt til fyrir- mýndar í þessu efni, sem sumir höfundar skopleikja (svonefndir „revýuhöfund- ar„) láta frá sér fara. Að því er varðar dægur- lagasönginn gegnir nokkuð svipuðu máli sem um text- ana. Bréfritari fordæmir ís- lenzku dægurlagasöngvarana niður fyrir allar hellur, eink- anlega fyrir kunnáttuskort, að einum undanteknum. Sízt af öl'u hef ég neina hneigð til að hnekkja þeim áfellis- dómi, að því leyti sem hann er verðskuldaður, og það er hann eflaust að miklu lejúi, þó að óneitanlega mætti með hæfilegri góðvild gera nokkru fleiri undantekningar en þessa einu. En hér fer bréf- *mn ritara líkt og áður. Hann minnist ekki á fordæmin og fyrirmyndirnar, útlenzku dæg- urlagasöngvarana, sem eru þó held ég að öllu saman- lögðu sýnu verri og að minnsta kosti miklu meira ófagnaðarefni hér í útvarp- inu. Jafnvel í Bandaríkjunúm sjálfum eru piltar eins og Elvis Presley orðnir slik landplága, að þessi alræmdi slagarakyrjari var að sögn kunnugra tekinn og sendur i herþjónustu beinlínis í þeim tilgangi að losna við hann um hríð, með því að hann var að gera allt vitlaust meðal rokkóðra unglinga, enda er nú i Bandaríkjunum mikið rætt og ritað um sambandið mi'li rokkæðisins og sívax- andi siðspillingar og glæpa- hneigðar æskulýðs þar í landi. Það er innflutningur þsssar- ar tízku hingað t'l lands og eftiröpun hennar af íslend- inga hálfu, sem ég tel stór- lega miklu verri en þó að lítt lærðir söngvarar með sæmi- lega raiddgáfu syngi fram- bærileg dægurlög á islenzku, ef flutningur er eðlilegur og laus við afskræmlstilburði mai’gra hinná „lærðu“ jass- og rokksöngvara, því að þess verður að minnast, að til dægurlagasöngs verða ekki gsrðar strangar listkröf- ur. — Ég held þvi. að öllu þessu athuguðu, að fað sé ekki rétt stefna að fjand- skapast við íslenzku dægrir- lagahöfundana, heldur beri að taka vel allri heiðarlegri viðle'tni þeirra, en láta þá eigi að síður sæta verðsku’.d- aðri gagnrýni og gera til þeirra eins strangar kröfur og unnt er, að því marki sem tilsvarar þeim mælikvarða, er leggja ber á þessa lista- starfsemi. Þess skyldi krafizt af þeim, að þeir losuðu sig með ÖIlu undan áhrifum jassmennskunnar og rokk- fargansins, en tækju sér held- ur til fyrirmyndar ýmsa létta Evróputónlist, ýmislegt úr danslögum fyrri tíma og jafn- vel þjóðlögum og alls ekki nema það, sem bezt er í nú- tíma dægurlagafram’eiðslu. Jafnframt sky’di hald'ö til streitu h æf ilega ströngum kröfum um islenzka dægur- lagatexta. Islenzk skáld ættu ekki að þurfa að telja sér ósamboðið að gera létta og smelcklega danslagatexta, séu þieim fengin sæmileg lög að yrkja við. Annars he’d ég, að ekki verði komizt hjá því öllu lengur að koma á fót ein- hvers kor.ar stofnun til að úrskurða, hvað teljast skuli hæft og hvað chæft af dæg- urlögura og textum við þau til flutnings í útvarpi r.g á almennum skemmtistöðum. Það væri ekki nema eins og hver önnur þrifnaðarráðstöU un og bæri ekki að réttura skilningi að skoðast sem neia Framhald á 10 síðu

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.