Þjóðviljinn - 27.08.1961, Blaðsíða 6

&tgefandí: Sameinlngarflokkur alþýðu — Sósiallstaflokkurlnn. — Ritstjórar:
Wíacfnús Kjartansson (áb.), Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður Guðmundsson. —
FréttaritstJórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir
Maenússon. — Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19.
ilmi 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 45 á mán. — Lausasöluverð kr. 3.00.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Hvaðan stafar hættan?
í róðurinn 'kringum atburðina í Berlín er ógnarlegur.
“■ Hann er ógnarlegur sökum þess að þar er talað
;Um styrjöld sem hugsanlega afleiðingu af ágreiningn-
um um skipan mála í borginni. Bandaríkin senda 1500
/manna herlið til borgarinnar og það er sögð „tákn-
ræn“ ráðstöfun, og ber væntanlega að skilja það svo
að Bandaríkin séu reiðubúin til að beita þessu liði og
öðru. Bretar og Frakkar stunda heræfingar við borga-
mörkin dag eftir dag, og í því á eflaust að felast vís-
bending um það að senn kunni æfingum að vera lokið
og hinir langþjálfuðu menn geti farið að nota lærdóm
sinn. Varaforseti Bandaríkjanna fer til Berlínar og
hefur uppi svardaga mikla og hótanir, og Þorsteinn
Thorarensen segir í Vísi og ríkisútvarpinu að við það
hafi Vestur-Berlínarbúum létt stórum! Fólki hafi þá
skilizt að Bandaríkjunum var „alvara“. Allt á þetta
að stuðla að því að venja hugi manna við styrjöld sem
hugsanlegan möguleika, sem einhverja lausn á ein-
hverjum vanda.
iþað er engu líkara en menn sem þannig hegða sér
^ hafi glatað ráði og rænu, eða getur heilbrigðan
mann skort ímyndunarafl til þess að gera sér í hugar-
lund hverjar yrðu afleiðingar nýrrar styrjaldar? Þor-
steinn Thorarensen skrifar í blað sitt og talar í út-
varp af skelfilegri tilfinningasemi um vanlíðan fólks
á Berlínarborg. Það skal sízt dregið í efa að ýmsum
líði þar illa af ýmsum ástæðum, en myndi styrjöld
bæta úr því? Það fólk sem nú hryggist og reiðist í
Berlín, myndi hvorugt gera á fyrsta degi nýrrar styrj-
aldar; það yrði ekki til lengur, ekki einn einasti ein-
staklingur.
ij^n það er ekki hægt að þola uppivöðslu kommúnista,
segja menn. Þetta er algert öfugmæli; uppivaðslan
er öll frá öðrum runnin. Stefna Sovétríkjanna og sósí-
alistísku ríkjanna er sú að nú verði að festa afleiðing-
ar síðustu heimsstyrjaldar í Evrópu sem ótvíræðan
raunveruleika. Það verði að horfast í augu við þá óhjá-
kvæmilegu staðreynd að þýzku ríkin séu tvö og ganga
frá landamærum þeirra þannig að um þau geti enginn
ágreiningur sprottið. Það verði að horfast í augu við
þá staðreynd að Vestur-Berlín sé annarlegur blettur
inni í miðju austurþýzka ríkinu, hætta að nota þann
blett til undirróðurs og skemmdarverka en gera hann
að óháðu fríríki með fullum alþjóðlegum réttindum.
Það verði að ganga endanlega og formlega frá landa-
mærum Póllands og Tékkóslóvakíu. Þetta er stefna
sósíalistísku ríkjanna í hnotskurn: Við skulum horfast
í augu við staðreyndir.
jgn vesturþýzka ríkið neitar að viðurkenna þá stað-
reynd að tiJL sé austurþýzkt ríki og krefst þess að
fá að leggja austubhlutann allan undir sig og nota
Vestur-Berlín í því skyni. Vesturþýzkaland neitar að
viðurkenna landamæri Póllands og gerir kröfur til
allra vesturhéraðanna þar. Vesturþýzkaland fæst' ekki
til þess að viðurkenna landmæri Tékkóslóvakíu heldur
gerir enn tilkall til Súdetahéraðanna. Og Vesturþýzka-
land telur sig meira að segja eiga hluta af landi Sovét-
ríkjanna! Og sem Vesturveldin, bandamenn Sovét-
. ríkjanna í síðustu styrjöld, styðja þessar ofboðslegu
landakröfur Vestur-Þjóðverja leynt og ljóst. Af þessu
og þessu einu stafar stríðshœttan. Hún er öll runnin
frá þeim sem ekki vilja sætta sig við núverandi ástand
heldur breyta því. Engum landamœrum % Evrópu verð-
ur breytt nema með nýrri styrjöld, en 'eftir hana kynnu
landamærin í Evrópu að skipta litlu máli.
JP'riðnum stafar ekki hætta af því þó hlaðnir séu
múrveggir um Berlín endilanga og settur upp
gaddavír; með því er aðeins verið að staðfesta það
ástand sem skapaðist í Evrópu með síðustu heims-
styrjöld. Öll hætta stafar af hinum sem vilja brjóta
niður múrveggi, rjúfa gaddavír og ráðast í skjóli valds
inn yfir lönd og landamæri annarra, — m.
•»
ÞJÖÐVILJINN — Sunnudagur 27. ágúst 1961
Iðnstefna Sambands íslenzkra samvinnufélaga hefur staðið yfir á Akureyri undanfarna tlaga. Þar hafa verið til sýnis hinar fjöl-
Isreyttu framleiðsluvörur iðnfyiirtækja SÍS, m. a. Gefjunarvörur. Myndin var tekin af cinum sýningarbasanna, þar sem sýndar voru
útflutningsvörur Gefjunar, peysur, teppi og hverskyns ullarvörur.
dúkar, sem verksmiðjan vinn-
ur raunar enn.
Fyrst var verksmiðjan rekin
í sama horfi og. áður, en árið
1934 réðst SÍS í það að stækka
verksmiðjuna' og bæta kamb-
garnsvélum við, sem hafði það
í för með sér að þá var hægt
að vinna úr íslenzku ullinni
kambgarn og fínni ullardúka
en áður bekktust.
Fram að 1931 hafði starfslið
verksmiðjunnar verið 25—30
manns, en bví fjölgaði að mun
við breytinguna.
— Er ekki framleiðslan orð-
in enn fiölbreyttari nú?
— Jú. bað var í-áðizt í bað
1949—1950 að byggja ný.ia
ve>'ksmiðiu off kaupa fiölda
nýrra véla; De?1diim verksmiðj-
unnar va.r fif*l.«?að og vinnur
hún nú allt. loðband og kamb-
garn og befur framleiðslan stór-
aukizt eftir st.ækkunina. en -sök-
um eftirsmirnar hefur verk-
smiðían orðið a'ð flvt.ia inrí
nokkuð af urí tjl betri fata-
gerðar o» nriónafa+a. bví ís-
le^zka uili'n er nekkuð hörð.
Við stækk'fnina 1950 var bætt
við finlða nýrra véia sem auka
og bæfa framieiðsluna- frá bví
s°m áðnr var. svo ekki sé
meira saet.
— Oe nú eruð bið o’-ðínn stór
og vaxandi út.flvtiandi?
— Já. samtimis því að vinna
fvrir íslenzkan markað hefur
verksmiðian . ávallt unnið að
bví að koma framieiðsluvörum
sínu.m á érlendan markað.
Verksmið?an hefur undanfarin
ár selt húsp'aena.áklæðl til Norð-
urlanda fyrir hundrnð búsunda
kr, Stærs+a ’-,t'utr>ino.«frajn-
leiðsla verksmiðjunnar fram að
þessu éru 10 þús. ullarteppi er
seld voru til Sovétríkianna. Og
á bessu ári verða flutt út 30
þús. ullarteopi til Sovétríkj-
anna. auk bess vinnur Gefiun
samtímis ullarband fvrir fata-
verksmiðiuna Feklu tii útflutn-
ius's á 25—50 þús. ullarpeysum
til Sovétríkjanna.
Takmark verksmiðiunnar
er að breyta vinnslunni á ís-
Ienzkrl ull þannig að 'ekki
verði flutt út nokkurt óunnið
ullarhár hehlur aðeins urtn-
aðt vörur, en það eykur g.iald-
eyri þann sem fvrir ullina
fæst scm hráefni þrisvar til
fjórum sinnum.
— Eru horfur á að hægt sé
að selja meira magn til Sovét-
ríkjanná?
— Já, allar horfur eru á að
hægt sé að selja þangað marg-
falt það magn af þessum vörum
sem nú er gert.
— Og hvað um vinnslu fyrir
innanlandsm.arkað?
— 1 dag mun verksmiðjan
virina sem næst 150 þús. metra
af dúkum og má fullyrða að
verksmiðjan mæti klæðaþörf
þjóðai'innar að því leyti í veru-
legum mæli. Sama máli gegn-
ir um margskonar gerðir a.f
prjónagerni, en verksmiðjan
vann árið sem leið 35 tonn af
ullargarni, sem er jöfnum
höndum notað í pr.iónaverk-
smiðjur landsins og til heimilis-
iðnaðar.
Þá hefur verksmið.ian frá því
árið 1952 í vaxandi mæli full-
nægt þörfum þjóðarinnar fyrir
húsgagnaáklæði og má segja að
í dag sé verulegur hluti hús-
gagna landsmanna með áklæð-
um frá verksmiðjunni, þó skal
það tekið fram að nokkur inn-
flutningur er á þessari vöru-
tegund.
Verksmiðjan vinnur þannig
að því að nýta á sem beztan
og þjóðlegastan hátt ull bænd-
anna og fullnægia þörfum þjóð-
arinnar fyrir þær vörur sem
verksmiðjan framleiðir. jafn-
framt því að veita hundruðum
manna atvinnu og spara erlend-
an gjaldeyri svo milljónum
króna skiptir árlega.
— Hefur ekki Samband ísl.
samvinnufélaga hér heila sam-
stæðu af verksmiðjum á Ak-
ureyri ?
— Jú. hér er klæðaverksmiðj-
an Gefjun, skinnaverksmiðian
Iðunn, sem sútar og framleið-
ir skó, fataVierksmiðjan Hekla,
sem frarrileiðir vinnuföt,
prjónaföt, úlpur og sokka, enn-
fremur, er satim.ast.ofa og ullar-
þvott.astcð sýn bvær um 85%
af allri ull landsmanna.
Samtals viftna við allar þess-
ar iðngreinir röskleea 500
manns, karlar og konur og
launaereiðslur t.il h°'’Ta árið
sem leið voru 25 milij. kr. og'
fara vaxandi;
Framh. á 10 síðr
meS þvi aS vinna hana hér heima —SlS
flyfur i ár úf 30 þú$. fenni oa 75-50 hús.
peysur fil['SovétrikJanna og húsgagna-
áklœSi til NorSurlanda
@ Vcrðmæti þeirrar ullar sem flutt er út úr Iandinu mætti þre- til fjórfalda með því að Viiina
úr hcnni hér heima og flytja hana út sem fullunna vöru.
0 Ullarvei'ksmiðjan Gefjun hefur undanfarin ár flutt út húsgagnaáklæði til Norðurlanda og
teppi og pc-ysur til SöVétríkjanna. í ár mun Gefjun flytja út 30 þús. ullartcppi og 25—50 þús.
stk. af ullarpcysum til Sovétríkjanna fyrir þrefalt-fjórfalt það vcrð sem fcngisi fyrir ullina
óunna.
0 Árið 1960 fluttum við út 453,4 tonn af ull fyrir nær 17 miújónir króna. Með því að flytja i
þess stað út fullunnar ullarvörur fengjust 50—70 milljónir króna fyrir sáma magn af ull.
@ Auk útflutningsins á ullarvörum fullnægir Gcfjun að verulcgu leyti þörf landsmanna fyrir
ullarfatnað og húsgagnaáklæði.
Á Gleráreyrum fast neðan
gamla þjóðvegarins og nokkuö
ofar nýju þjóðleiðinni til Ak-
ureyrar stendur mikil þyrping
verksmiðjuhú-sa. Nokkur eru
gömul, önnur ný af nálinni.
Þarna hefur klæðaverksmiðjan
Gefjun aðsetur.
1 einu minnsta og óásj^leg-
asta húsinu yzt í þyrpingjunni
finnur maður forstjóra Gefj-
■ . - -.......•.......... i -
unnar, Arnþór Þorsteinsson.
(Hér skyldi þó ekki vera lögð
meiri áherzla á það að hafa
fyrirtækin og stjórn þeirra í
lagi en hitt að byria á bygg-
irigu skrifstbfuhallar fyrir for-
stjórann?)
— Hvenær var Gefjun stofn-
uð?
— Verksmiðjan var stofnuð
1897 og þá sem hlutaféiag, svar-
ar Arnþór. Fyrst framan af
mun hafa verið. nokkuð. eri'itt
að reka slíka verksmiðju hór.
— Sa'nbanþ ísl. samvinnUfé-
laga keypti ijaná árið 1931.’Þá
voru aðeins; tóvinnuvélar i
verksmiðíunni. Það var. þa að-
eins unni.hn löpi fyrir bacndur
og aðra og syokallaðir (wged-
verksmiðjuna'? ■ ■ -
•— Hvonfrír 1 eigntsðlit: ■ :SÍS

jjl illlii
llll::;

Wil
iiiix-:-:

Hluti af sýningardeild Gefjunar á iðnstcfnu S1
á Akureyri.
1
eftir bœnda-
klúbbsfund
Við göngum nú hvern dag
undir próf, sem sker úr um
það, hvort hér skuli í fram-
tíðinni byggja þjóð, svo vel
metin af góðum drengjum
hvarvetna um heim, að nver
einstaklingur eigi sem vissan
hlut þann hlýhug og virðingu,
er sjálfsagt þykir að sýna
framvörðum. Fyrir mitt leyti
verð ég að segja, að öll skyn-
semisrök rnæla nú orðið með
því að yfirgefa þetta góða
land, þar sem vandlega hefur
verið séð um, að kunnátta og
góður vilji notist ekki þjóðinni
til góðs, en ég þekki sjálfan
mig nógu vel til þess að vita,
að það mun reynast mér auð-
veldara að ganga af -sjálfsdáö-
um að óminniselfinni en við-
urkenna fyrir sjálfum mér, að
ég sé lítilmenni, sem ilýi á
meðan ennþá sé eitthvað að
verja. Að vísu höíum við okk-
ur til málsbóta, áð við höfum
verið lögð þeirri tégund vopna,
sem við höfum mjög litla
reynslu í vörnum gegn, seiði
sálræna hernaðarins, sem Bret-
ar beittu af mikilli slægð og
árangri í fyrri heimsstyrjöld-
inni og áróðursmeistarar naz-
ista endurbættu mjög og var
þeirra meginvopn fram að inn-
rásinni í Rússland. Og nú seiða
galdrameistarar alþjóðaauð-
valdsins í tryllingi hræ upp úr
undirvitund í sendingar mann-
kyninu til ills, og takist okkur
ekki að brjótast í gegnum
þennan seiðhring innan fárra
ára verður sögu okkar óaftur-
kallanlega lokið, því hér er um
að ræða skipulagða sýkingu
lífstauga vinnandi og skapandi
manna, vil.ia þeirra og þrár til
að lifa fyrir annað og meira
en meltingar- og kynfæri sjálfs
sín. Island er of harðbýlt land
til þess, að íslendingar geti
lifað á því eins og mý á
mykjuskán, og erfitt að sjá
nokkuð girnilegt við slíka ævi,
enda þótt áróðursmeistarar am-
erísks a.uðvalds auglýsi slíkt
líf sem hið eina eðlilega lífs-
form manna og spari enga fyr-
irhöfn til að smána þá, er
álíta að markmiðið eigi að
vera annað og meira en að-
eins að sinna frumstæðustu
lífsþörfum og kornast á sama
stig anfllega og hálfanarnir,
sem hafa feikna aðdráttarafl
fyrir dýragarða stórborga er-
lendis með hömlulausum sýn-
ingum á m.jög svo eðlileeum
og algengum lífsbáttum. Flest-
ir, sem einhveria sómatilfinn-
ingu hafa. standa ekki lengi
við að horfa á ýkiusýnmffar
þeirra á eðli frumstæðrar
mannskepnu, því hún er sár
skemmtun. Og í þeim hlutum
heims, þar sem skepnur bess-
ar ganga fr.iálsar. mun ekkert
vera hatað jafnheitt, því taum-
laus skemmdarfýsn og grimmd
•stiórnað af allgóðri greind ger-
ir þá m.estu vágesti í byggðum
manna.
í flestum málum er til mál-
tæki eitthvað á þá leið, að til-
gangslaust sé að færa svínum
æti í gulltrogum eða æðardúns-
sængur til hvílu. Sumir álíta,
að jafnheimskulegt sé að reyna
með rökum að koma viti fyr-
ir fjárplógsmenn, því. að þeir
skilji aðeins eitt mál, mál
valdsins. Þessi hefur reynslan
orðið víðasthvar erlendis, en
í fyllsta máta er aumt, ef svo
þarf einnig að reynast hér, að
brýn nauðsyn verði til að fjar-
lægja með valdi frá stjórn og
áhrifum í þjóðfélaginu menn
svo á sig komna, að þeir
þekkja hvorki á áttavita né
sjókort eða eru færir til land-
miðunar, en öskra að þeir eigi
allt og megi gera eins og þeim
sýnist, líka að sigla þjóðar-
skútunni í strand í brimsogi
undir strandbjörgum, eins og
nú eru líkur til að fjármála-
menn, innlendir og erlendir,
geri hér innan skamms, ef
mönnum með vit oe ábyrgðar-
tilfinningu tekst ekki í tíma
að ná taki á stýri þjóðfélags-
ins.
Svonefnt lýðræði var á sín-
um tíma innleitt í heiminn til
þess, að hægt væri hávaða-
laust að losna við óhæfa valds-
menn, enda mun í siálfstæðis-
yfirlýsinau Bandaríkiamanna
vera lögð þung áherzla á þá
borsaraleffu og siðferðislegu
skyldu að aðstoða við að aga
og f.iarlægia þá mektarmenn,
er svo lit.u á. að þeir ættu að
lifa á bióðfélafiíou í stað þess
að lifa fyrir það.
Nú er svo komið, að verka-
menn, siómenn og smáútgerð-
armenn hafa að undanförnu
orðið a.ð beita frumlögmáli lýð-
ræðisins. nauðvai’narréttinum,
'sér til varnar gegn yfirgangi
fjárplógsmanna og landeyða,
sem nú beita öllum árum sín-
um til bess að gera bað ómögu-
lefft fyrir vinnandi og skao-
anrti menn að standa undir
birVðfélaffinu o<» bá um leið
landeyðunum. f reyndinni er
það svo að þeir, sem lagt hafa
þungir í huga, út í verkfall,
gera það þjóðinni í heild til
góðs og örlög hennar í framtíð-
inni verða að miög verulegu
leyti ákveðin af hví, hve vel
það tekst vinnandi mönnum að
rétta hlut sinn. Ef þeir verða
að láta undan síga framvegis,
eins og beir hafa orðið að gera
hin síðustu ár, mun brátt hefj-
a*3t óstöðvandi flótti þeirra, er
yfir einhverium dug og vei'k-
menningu hafa að ráða, héð
an og til annarra landa.
í sveitinni er nú þegar orð'
ið nokkuð almennt. að þegar
bóndi barf að leegja frá sér
amboð vegna. elli eða lúa leggsl
jörðin í eyði. og mér er tiáð,
að allverulegur hluti beiri’a,
sem tileinkað hafa sér þá bjálf-
uðu verkmenningu, sem ákveð-
ur framtíð bessa lands. séu að
yfirgefa betta land. Ekki hvarfl-
a.r .bað að mér að hæðast að
bóndasyninum, sem ekki t.reyst-
ir rér til að hef ja búskap - í
Framhald á 10. síðu
Sunnudagur 27. ágúst 1961 — ÞJÓÐVILJINN
■