Þjóðviljinn - 17.12.1961, Page 6

IPKÁLD ÁSTARINNAR
Rablndranath Tagore.
Endurminningar— Ljóð
— Leikrit *— Erindi.
Séra Sveinn Víkingur
valdi og b’-'ddi. Bókaút-
gáfan Fróði, Reykjavík
l?6l.
Þessi myndarlega og fallega
bók er gefin út til minnins-
ar um. að liðin eru hundráð
ár frá fæðin^u hins mikla
skáld'Dekinss Indverja, Rab-
indranaths Tasores. Þýðand-
inn. Sveinn Víkingur, skrifar
langan os sniallan formála,
sem hann kallar Aldarminn-
ins, og bvrjar á bvi að bera
saman vestræna og austræna
menninffu. Þv{ næst rekur
hann æ+t skáldsins og upp-
runa að nokkru og stik'ar á
heVu æfiatriðum. minnist á
helztu verk han? og afrek og
ge+ur um frægð hans og vin-
sældir á Vestur’öodum.
Hvrrci sé ég bess þó getið. að
auk bs=s sem Tagore var
ská’d og rifhöfuudur á öllum
sviðum bókmennta. var hann
e'tt. af morkústú tónská’durh
sinnnr bíóðar og söngmaður
með afbrigðum.
Tvennt finn?t mér efúr-
minnilegást í bessum formá’a:
Sagan Sf bví þegnr éitt frær-
asta saenaskáld Indlands tók
blómsveig, sem bví var ætlað-
ur og lagði hann um háls
hinc u”l°ra o? enr lvtt þekkta
lióðsksld.s. En Tagore naut
lítillar hvlli framen af eink-
um veena þess. að bann not-
aði a'býðumáiið í lióðum sín-
um í stað hins hefðbundna
ljóðmáls. Og kvað svo rammt
að bessu. að kennarar létu
nemendur sína leiðrétta l.jóð
hans og færa ti) betra máls.
Minnir hetta eigi all-lítið á
þingeysku barnakennarana,
sem re.yndu að kenna L«x-
ness hvernig skrifa setti móð-
urmólið.
Hitt atriðið e- skólahald
Tagores og kenosluaðferðir.
Ætti það að verða drjúgt at-
hugunarefni fyrir barnafræð-
ara o.g uppalendur.
Þá hefst bókin siálf á 15
köflum af 44 úr Endurminn-
ingum ská'dsins. Það er
skaði að býðandinn sá sér
ekki fært að þýða allar end-
urminningarnar, því þar
kynnist maður matminum
betur eh í öllu bví, sem um
hann hefur verið skrifað, og
þykir enn.bá vænna um hann
fvrir það, hve mannlegur
hann er. En sennilega hefði
það lengt bókina um of: en
hefði þá ekki verið heppi-
legra að hafa bækurnar tvær
. og Endurminningarnar bá
sér? Að vísu eru bær skrif-
aðar þegar skáldið er um
fimmtugt. eða þrjátíu árum
áður en bað dó. en það sem
hér er birt af Endurminning-
unum vekur hiá manni löng-
un til að lesa þær allar.
Við kynnumst hér uppvexti
ská’dsins og æskuheimili og
fáúrh hugboð um uppeldis-
aðferðir yfirstéttarinnar á
Indiandi á þessum tíma. Hið
verðandi ská’d rís of+ast önd-
vert. gegn því. sem fyrir það
er V>gt, os sennilega eru það
áhrifin frá unpvaxtarárunum.
sem verða til þess að það
síðar á ævinni stofnar sinn
eigin skóla með g.iörólíkum
kennslu- og úppeldisaðferðum.
Kaflinn úm föður skálds-
ins er einna heilsteyptastur og
éftirmirini'egastur. Tasore
dregur þar ótrúlega skýra
mannlýsingu með fáum og
einföldum dr.áttum. Um föður
sinn segir hann meðal ann-
ars: ..Hann vildi áð við e’sk-
uðum saritíleikann af öllu
hiarta. • Hanri táldi hlýðni án
ástar lítiís virði. Hönum var
vel ljóst, að sá, sem villist
af vesi sann’eikans, getur
fundið hann aftur, en viður-
kenning sann’eikans i b’indni
éða að nauðung lokar leiðihni
til haris:“
í m.iög fögrum kafla um
móður sína, segir hann eftir
andlát hennar: „Eit.t af ein-
kennum lífsins éfc máttur þess
til þess áð græða það, sem
ekki er unnt að bæta, og
lóta menn glevma því, stem
engin leið er að endurheimta.
Og á bernskudögunum er
þessi máttur mestur. svo. að
ekkert högg íýstur mann ó-
bætanlega og ekkert sár skil-
ur eftir svo diúpt ör. að' ekki
máist með tímanum.“
Fyrir okkur Vesturlanda-
búa er fróðlegt og skemmti-
legt að lera það, sem Tagore
segir um vestræna tónlist og
um mismuninn á vestrænum
og austrænum tónflutningi.
Þeir sem kynnast og skilia
hvort tveggia, komast fljótt
að því. að bin austræna tón-
list höfðar til hins andleg-a í
manninum og vekur til ih.ygli,
þar sem hin vestræna höfðar
fvrst og fremst til tilfinning-
anna. Eða eins og Beethoven
orðar það: ..Tónlistin verður
■að koma frá h.Iartanu. ef
hún á að ná til hjartans.“
Þá koma ástarljóð skálds-
ins, sem þýðandinn kallar
Vörð blómanna.
Þ>að þykir ef til vill ekki
árennilegt að lesa hundrað
ástarljóð í einni striklotu. En
hér. cins og í öðrum Ijcðum
skáldsins, ér ’fjölbreytnin svo
mikil, að ensinn þarf að láta
sér leiðast. Það er en"u síður
ástmeyjan en ástmögurinn,
sem talar í bessum Ijóðum,
eða bá einhver briðji aði'i.
Það ber ekki mikið á persónu-
legri ást ská'dsins. he’dur
eru þetta ástarlióð ástaripnar
vegna. bar sem skáldið túlkar
ekki aðeins sínar eigin til-
finninsar, heldur einnig
ástríðubunga hvers einstsk-
linss. L.ióðin eru full af hóe-
værum tresá, en einnig full
af fegurð. Og maður undrast
það enn einu sinni. hvers-
vegra fesurðin. fesurð listar-
innar. vekur klökkva í muna
manns.
..Ég leita þess. sem és aldrei
get fundið. Og és finn það,
sem ég aldrei leitaði að,“
gæti verið einskonar við’ag
við flest Ijóðin.
Oe i lokaljóðinu ávarpar
ská’dið lesandann yfir sperini-
vídd hundrað ára og það er
eins ög mælt til okkar í dag,
hvar sem við erum í heim-
inum:
,.Hv°r ert. bú. sem lest mín
ljóð eftir hundrað ár?
Ekki eet és gefið þér neitt
af b’ómaauði þessa vors. né
he'dur neitt af þeim roða,
sem skýin þarna gyl’ir.
Þú verður s’álfur að opna
hurði- húss þiris og horfa út.
í blómaskrúði garðs bins
Verður bú -að safna ilmríkum
endurminninsum um ‘blórn,
sem uxu fvrir hundrað árum.
Os í g'eði bíns eisin hjarta
kannt þú að finna hina lif-
andi gleði þess syngjandi vor-
morguns, sem enn heilsar
þér fagnsndi rómi, þótt
hundrað ár séu liðih.“
Einþáttuncinn Fórnin til-
einkar skáldið . þeim hetjum,
sem stóðu dyggan vörð um
friðinn, begar mannfórnanria
var krafizt á aitari hernaðar-
gj-ðiunnar.“
Leikritið fer fram í hofi
gyðíunnar Kali, hinriar svörtu
móður, gyðiu dauðans og
eyðileggingarinnar. E-aráttan
stendu.r milli Govinda kon-
ungs og bramaprestsins Rag-
hupati. Þegar konungurinn
kemst að því. að eftirlæt.is-
kiðlingi betlistúlkunnar Ap-
arna hefur verið fórnað á
altari gvðjunnar í nafni
drottningarinnar. skipar hann
svo fyrir. að öllum blóðfórn-
um skuli hætt. Og hann stend-
ur einn og ósveigjanlegur með
þessari ákvörðun sinni. Átök-
ín verða geysilega hörð. og
presturinn nevtir allra bragða
til að viðhalda siðum for-
feðranna. Konungur Sigrar að
Tagore er frægastur fyrir skáldskap sinn, en hann var ékiki við
eina fjölina felldur í listum, samdi tónverlt, lék í leikritum
sínum og málaði. — Þessi krítarteikning er ein af fáum sjálfs-
myndum hans.
Iökum. en þó ekki án þess að
dýrmætri fórn sé offrað.
Leikritið er samanþjappað, og
víða snilldarlega að orði kom-
izt. Þegar presturinn hefur
att konungsbróðurnum gegn
konUnginum, segir hann m.
a.: ,,í raun óg veru er eng-
in synd til. Að drepa er að-
e1n= •>* — bað er
hvorki synd né nokkuð ann-
að... Súe It er verið eð
dreþa. um fiöll og firnindi,
í bygo-ðum mennskra maiira,
í hreiðrum fug’arma. i felu-
stöðum skorkvikindanra, í
loffl og á leei. Það er drepið
af íífsnauðsyn. Það er d”eo-
ið að garoni sínu. eða gjör-
samlega að ástæðulausu‘‘
Og: „Aueuri geta »kkert séð
í sínu eigin ljosi, íjósið verð-
ur að korria að utan“
Leikritið er afar sterkt r>g
áhrifaríkt. og mun vera meðal
berbi skóir‘sjr,s. Hér
væri ti’vob'^j v°rkefni fyrir
tilraunaleikhúsið Grímu.
Bókinni lýkur með tveimur
erindum. sem nefnast Sam-
vinna Óa Hinn skapandi andi.
És hef lítið um>þau «jS. se-gía,
en efa.ej ekki um. að þ^u séu
góð sýriis.bnrn af þeirri teg-
und af rit'»o’>nsku Tagores,
þvi rriér vírðist vera sami
sniiviarbfagúr á þe>m og á
skáldv°"kum bnns: skýr hugs-
un. látlaus framse+ning og
pniallar athugasemdir og sam-
líkinoor.
Þýðirig Svp'ns VÚóriys virð-
ist vera míög vönduð eg
hægileg af’°'tr."n einkum hið
óbundna mál. í Ijóðunurn aft-
ur á móti finnst mér hann
fara nokkuð frjáls’ega með
orðavahð. T ióðin eru svo ein-
föld og látlaus. að það roá
hvergi orðinu halla, svo ekki
vorði roeiningorrounur. É? tek
til dæmis heitið á ástarljóðun-
um. í ensku útgáfunni heita
þau Garðyrkjumaðurinn.
Vörður blómanna er auðvitað
langtum skáldlegra heiti, en
hitt hefir víðtækari merk-
ingu. T þýðingu minni af þess-
um Ijóðum, sem að visu er
óprentuð, held ée mér við
það nafn sem skáldið gaf
þeim. Annars finnst niér þýð-
andinn ná anda Ijóðanna
mjög vel og það ér auðvitáð
langtum meira virði €n rtá-
k\m>n orðaþýðing.
Prófarkalestur er óvana-
Ie?a góður, bví é? hef ekki
rekizt á nema 5—6 stafavill-
ur. Aftur á móti eru bsrria
nokkur to'"keooi'es orð. sero
é<s ékhi hef rekizt á óður: dap
(bls. 661. s'avaki (87) og alfl-
saroa (2871.
Áður hafa komið út tyær
bæku>- á ’sVnzkU eftir Tag-
cre. Ljóðfórriir o? Ferfuglar,
eo bnð ver fvrir meira eri
40 árum, enda eru þær nú 6-
fáanlegar með Öllu.
Ég fékk ungur ást. á sk'H-
skao þessa sniúiogs. Það
g’eður riú'i því stórleca að
s‘á bve myndsr’ega aldrraf-
mæUs hans er minozt iriéð
b“s?ári fpTpgu og vö-’dt'ðu
bók. É’r \ríi færa Hv-\p"■> n.
uro os úfgefandpnurn þ-kkir
mi’’ar flroir. og vor-s ari bað
v»rPj fil i-ess rið ro'=rgjr
kvnnist verkum hans hér á
landi.
Ytri frávorjvnr bóknrro”'>r
er hinn snotra-rii og prvða
hana nokkrar Irosrnvndir frá
Indlandi. sem veitn le<roodan-
um indverskt, andrúmsloft eðo
steromngu. Os framan við
bókina er mynd af ská’drou.
en af au«nrn þess og and’iti
stafar lióma fegurðar og
manngæzku.
Magnás Á. Ámason.
g) — ÞJÖÐVILJINN — Sunnudagur 17. desember 1961