Þjóðviljinn - 30.03.1962, Qupperneq 7

PÍÖÐVIIJINN
ffmtandl: B»m«lnlngftríIoklnir ftlWB* - BóslftllatafloMniTfim. - ItltBtJðrftTi
lUiDús KJartansson (áb.). Maarnúa Torfí Ölalsson, BlgurBur QuBmundflaon. -
FTéttftrltfltJórar: ívar H. JónBson, Jón BJarnason. - Auglýelngastjórl: QuBgair
iUltnúsflon. - Rltstjóm. afgrelðsla. auglýfllngar, prentflmlðja: Skólavörðuflt. 1«.
17-500 (5 linur). AskriítarverB kr. 55.00 á mán. — LausasoluverB kr. 3.00.
FrantsmlBJft ÞJóBvllJftnfl ki.
Kjarabætur án verkfalla
gú kenning hefur verið boðuð af ofurkappi í stjórn-
arblöðunum um skeið að leiðin til bættra lífskjara
væri sú að kjósa fylgismenn stjórnarflokkanna til
forustu í verklýðsfélögunum. Með því væri verka-
fólk að hafna „stefnu kommúnista“ sem vildu „verk-
föii án, kjarabóta“ en fela forsjá mála sinna þeim
mönnum sem tryggðu „kjarabætur án verkfalla“.
Verkafólk þarf aðeins að fylgja þessari stefnu, hafa
stjórnarblöðin sagt, og þá falla því í skaut „raun-
hæfar kjarabætur“ fyrirhafnarlaust líkt og fullþrosk-
aðir ávextir. Þá veröa.aldrei nein verkföll, heldur
gengur framleiðslan hindrunarlaust og tryggir öllum
velmegun cg stöðugar hagsbætur.
Eitt þeirra félaga sem fylgt hefur þeirri leiðbeiningu
að kjósa sendimenn stjórnarflokkanna til forustu
er Sjómannafélag Reykjavíkur, og þar er meðal liðs-
oddanna sjálfur Pétur Sigurðsson alþingismaður, sá
sem einna ötullegast hefur boðað kenninguna um
kjarabætur án verkfalla. Það hilýtur því að vekja
mikla furðu að verkfall skuli nú hafið á togaraflot-
anum, og það þeim mun fremur sem allt virðist
benda til þess að verkfallið muni standa lengi. Meg-
inhluti flotans er þegar stöðvaður, það er ekki einu-
sinni ræðzt við heldur flýgur formaður „Sjómanna-
sambandsins“ til útlanda, og því heyrist meira að
segja fleygt að verkfallið eigi að standa allt fram til
hausts.
Istað þess að sjómannadeilan væri leyst umsvifa-
laust með kjarabótum án verkfalla samkvæmt
kenningunni, gerðust þau furðulegu tíðindi að full-
trúar stjórnarflokkanna lögðu til aö deilan yrði leyst
með kjaraskerðingu án verkfalla. Útgerðarmenn og
Morgunblaðið báru fram þá toröfu að vökulögin
skvldu afnumin og sjómönnum gert aö vinna 16
stundir á dag í stað 12. Það átti semsé fyrst aö ráð-
ast á þær raunhæfu kiarabætur sem í vökulög-unum
felast, hagsbætur sem ekki voru fólgnar í peningum
heldur mannréttindum, en stjómarliðið hefur mjög
haldið því fram 1 verklýðsfélögunum að það teldi
hverskyns réttarbætur endast betur fyrir verkafólk
en bessa bölvuðu peninga. Nú kom allt í einu í ljós
að réttarbæturnar voru verstar af öllu.
Sú skýring er nú gefin á því furðulega fyrirbæri að
stjómarliðið skuli ekki tryggja sjómönnum
„kiarabætur án verkfalla“ þegar það hefur alla þræði
í sínum höndum og situr öllum megin við samninga-
borðið, að atvinnurekendur séu svo snauðh' að þeir
geti ekki greitt sjómönnum sómasamlegt kaup. Þetta
er sannarlega ekki frumleg kenning, heldur hefur
hún verið boðuð í hverju einasta verkfalli sem háð
hefur verið á íslandi síðan verklýðssamtökin hófu
göngu sína. Atvinnurekendur hafa alltaf haldið því
fram að þeir hefðu ekki efni á aö hækka kaup og
bæta kjör launþega, og verkafólk hefur orðið að beita
afli samtaka sinna til þess að sannfæra þá um hið
gangstæða.
IZomi nú allir Jónar og Pétrar og Guðjónar stjórn-
“ arflokkanna og skýri þetta fyrirbæri. Eru þeir
kannski að beita sér fyrir verkföllum án kjarabóta í
staö kjarabóta án verkfalla? Hvers vegna reikna þeir
ekki út núna hvert tjón sjómenn bíði af því að at-
vinnutæki þeirra eru bundin og hversu lengi sjómenn
þurfa að strita á eftir til að vinna tjónið upp?
Hvemig stendur á því að toga.rástöðvunin virðist eiga
að standa lengur en nokkurt verkfall sem hér hefur
verið háð um langt árabil? Er ástæðan kannski sú
að atvinnurekendur telji forustu Sjómarmafélags
Reykjavíkur svo lina að ástæða sé til að beita þræla-
tökum, að sjómenn séu látnir gjalda . hins lélega
mannorðs forustumanna sinna? — m.
Valdaránið
Frondizi að balda útvarpsræðu.

■
Frá Buenos Aires. Torgið með styttu frelsishetjunnar ÍSan Martin
Fyrra sunnudag gengu argen-
tínskir kjósendur að kjör-
borði með mestu ró og spekt
til að kjósa helming þingmanna
á ríkisþinginu, fylkisþing og
fylkisstjóra. Að öllu eðlilegu
hefðu þessar kosningar ekki átt
að sæta miklum tíðindum, því
í Argentínu eins og flestum
öðrúm ríkjum rómönsku Amer-
íku er forsetastjórn; fram-
kvæmdavaldið er í höndum
þjóðkjörins forseta sem velur
ráðherra í stjórn sem ekki þarf
endilega að styðjast við þing-
meirihluta. En síðan kosninga-
úrslitin urðu kunn hefur allt
verið í uppnámi í landinu. Eft-
ir tíu daga taugastríð og bak-
tjaldamakk hrifsaði forusta
hersins völdin og rak Arturo
Frondizi forseta úr embætti. Er
;þar með lokið skeiði tiltölu-
lega lýðræðislegra stjórnarhátta
í Argentínu sem hófst 1958. þeg-
ar herforingjarnir létu völdin af
hendi við Frondizi.
Kosningaúrslitin sem urðu til-
efni valdaráns herforingj-
anna voru mikill ósigur fyrir
Frondizi og stjórnarstefnu hans,
Kosningabandalag verkalýðs-
flokkanna vann mikinn sigur,
bæði í þingkosningunum og
kosningu fylkisstjóra, Að banda-
laginu stóðu leifar stjórnmála-
samtaka Perons fyrrverandi ein-
ræðisherra, sósíalistar, ' komm-
únistar og fleiri yinstri flpkjtar.
Þessir bandamenn unnu 45
þeirra 86 sæta á ríkisþinginu
sem kosið var um, Einnig sigr-
uðu frambjóðendur þeirra til
fylkisstjóra í tíu fylkjum af
14. Mest munaði um sigu.r
verkalýðsleiðtogans Andres
Framini í fylkinu Buenos Air-
es. Það nær yfir höfuðborgina
og négrenni og þar þýr fullur
þriðjungur Argentínumanna.
Alls fékk kosningabandalag
verkalýðsflokkanna 35% at-
kvæða í kosningunum, næstur
kom flokkur Frondizi, Harðsvír-
í Argentínu
aði róttæki flokkurinn, en
hægri flokkurinn Alþýðlegir
róttækir varð þriðji.
Jafnskjótt og ósigur Frondizi
kom í ljós lýsti hann ó-
gild kosningaúrslitin í fimm
fylkjum þar sem bandalag
verkalýðsflokkanna hafði sigrað
og fól hernum að taka þar við
stjórn. Meðal' þessara fylkja er
Buenos Aires. Verklýðssamtökin
svöruðu með því að boða alls-
herjarverkfall, og Framini lýsti
yfir að það gæti kostað borg-
arastyrjöld ef rikisstjórnin héldi
fast við að virða vilja kjós-
enda að vettugi. Að kröfu hers-
ins létu allir ráðherrar Frondizi
af embætti en hann reyndi að
koma saman nýrri stjórn sem
væri hernum meira að skapi.
Heríoringjarnir færðu sig þó
sffellt meira upp á skaftið, og
krcfðu.st þess loks að forsetinn
segði af sér; Það viidi' Frondizi
ekki. Afréð þá forusta hersins
að steypa honum af stóli með
valdi. Á miðvikudaginn tóku
hersveitir á sitt vald opinberar
byggingar í Buenos Aires og
hersveitir frá setuliðsborgum
úti á landi stefndu til höfuð-
borgarinnar. Var Frondizi rek-
inn frá völdum.
Foringjar Argentínuhers hafa
haft illan bifur á Frond-
izi allt frá því hann náði for-
setakosningu með tilstyrk fyrr-
verandi peronista. Peron studd-
ist við öreigastétt Argentínu,
„descamisados“ eða þá skyrtu-
lausu eins og þeir kalla sig
sjálfir, á áratugs stjórnarferli
sínum. Ýmsar félagslegar um-
bætur tryggðu honum lengi lýð-
hylli, en fyrirhyggjulausar fram-
kvæmdir höfðu í för með sér
efnahagsöngþveiti svo lítil and-
staða varð þegar herinn hrakti
hann frá völdum 1955. Herfor-
ingjarnir reyndu meðan þeir
stjórnuðu að koma aftur á al-
ræði fámennrar yfirstéttar eins
og var fyrir daga Perons, en
þegar þeir létu af völdpm og
efndu til kosninga sigraði
Frondizi-með loforðum um að
halda áfra.m félagslegri umbóta-
stefnú Perorts án einræðislegra
stjórnarhátta hans.
Fylgi alþýðu manna við Fron-
dizi þvarr þó skjótt. Hann
leitaði til Bandáríkjastjórnar
og bað um fjárhagsaðstoð til
að koma efnahag Argentínu á
réttan kjöl. Hann fékk nokkra
úrlausn, en böggull fylgdi
skammrifi. Dollaralánunum
fylgdi það skilyrði að sérfræð-
ingar Alþjóða gjaldeyrissjóðsins
fengju úrskurðarvald um stefnu
Argentínu í efnahagsmálu.m.
Ráðum þeirra hefur nú verið
fylgt í 4 ár með þeira árangri
að verra efnahagsöngþveiti ríkir
LEIKFÉLAG HAFNARFJARÐAR:
Klerkar í
Erlendir farsar hafa löngum
verið næsta tíð fyrirbrigði á ís-
lenzkum leiksviðum, og eigi
sízt þar sem tómstundaleikarar
ráða ríkjum, og enn sýnir Leik-
félag Hafnarfjarðar hreinrækt-
aðan grínleiik enskan ,og hlýtur
að launum þakiklæti ófárra á-
horfenda. Ósviknir og fjörugir
hlátursleikir á boi'ð við „Klerka
í klípu“ enj að sjálfsögðu freist-
andi viðfangsefni á ýmsa lund
og líkleg til vinsælda, en ekki
þroskavænleg áhugaleikendum
að sama skapi; þar er hvorki
um mannlýsingar að ræða í
eiginlegu.m skilningi né mann-
leg vandamál, og tæpast á ann-
arra færi en reyndra, snjallra
og. samvalinna skopleikara að
gera hin fáránlegu og fjarstæðu-
kenndu atvik hugtæk og lifandi
— hættan er sú að meira kveði
að lí.tt tömdum eða innantómum
skrípalátum en hnitmiðaðri, fág
aðri og safaríkri kímni. —
„Klerkar í • klípu“ voru frum-
sýndir í Lundúnum í lok stríðs-
ins og gerast á þeim tíma, en
leiksfcáldið Philip King alls ekki
óiþekktur islenzkum áhorfend-
um, hann er annar höfundur
gamanleikanna .. frægu um sjó-
liðann og tengdamömmuna
tannhvössu sem Leikfélag Rvík-
ur- tök upp á arma sína og notið
haía nærri- einstæðra vvinsælda.
Pliilip King er sýnilega fær
-maður,. í- iðngnem sinqi; útsjón-
arsamur í bezta lagi,‘ rökvís á
eítir
Philip King
- Leikstjóri:
Steindór Hjörleifsson
sinn hátt og gengur vandlega
frá öllum’ hnútum, en fetar
margtroðnar og alkunnar slóðir.
Efni -leiksins er óþarft að rekja
og mér raunar alveg um megn,
en flestar eru söguhetjurnar
prestar og hermenn og gamanið
græskulaust og meinlaust með
öllu. Höfundurinn virðist ekki
bera neina sérstaka virðingu
fyrir þjónum drottins, satt er
það, en lætur þá samt óáreitta
að kalla; það er sízt af öllu
ætilan hans að skopast að fólki,
góðmennskan leynir sér ekki.
Glensið kemur olckur flestum
ærið kunnuglega fyrir sjónir:
eilífur misskilningur, skringi-
legar flækjur, sífeld fataskipti
og hlaup um stofu og garð —
Söguhetjurnar fela sig undir
borði eða hak við stóla, æða
inn í skápa, en koma jafn-
harðan fram úr fylgsnum sín-
um þegar minnst varir og verst
gegnir. Tíðast eru bæði klerkar
og dátar á harðahilaupum og
vita' sjaldan sitt rjúkandi ráð,
klæddir dularbúningum, nátt-
fötum eða nærbuxunum einmri;
Þar er allmikið um kátlegar
tilviljanir, óvænta árekstra og
g) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 30. marz 1962
í Argentínu en nokkru sinni
fyrr. Atvinnuleysi er mikið,
kaupgjaldi hefur verið haldið
niðri þrátt fyrir sívaxandi dýr-
tíð og mikill halli er á utan-
ríkisviðskiptum. Bandarískir
áuðhringar hafa fest mikið fé
í framkvæmdum í Argentínu,
en arðurinn af fyrirtækjum
þeirra rennur til hinna eriendu
eigenda en ekki argentínsks al-
mennings.
Undanfarin, ár hafa erlend
fyrirtæki fest um hundrað
milljónir dollara árlega í fram-
kvæmdum í Argentínu, og af-
hending auðlinda landsins til
útlendinga hefur mælzt illa fyr-
ir. Á ráðstefnu Ameríkuríkja í
Punta del Este í vetur hugðist
Frondizi sýna sjálfstæði sitt
gagnvart Bandaríkjunum þrátt
fyrir allar dollaragjafirnar og
lét utanríkisráðherra sinn neita
að greiða atkvæði með ályktun-
inni um brottvikningu Kúbu úr
Bandalagi Ameríkuríkja. Sú. af-
staða varð honum þó skamm-
góður ■ vermir. Herforingjarnir
urðu. æfir yfir að. forseþnn
skyldi dirfast að gefa kastróist-
um undir fótinn og hótuðu að
.setja. hann af. Til þess að blíðka
þá vék Frondizi utanríkisráð-
herra sínum úr embætti og sleit
stjórnmálasambandi við Kúbu.
Rétt fyrir kosningarnar veitti
Bandaríkjastjórii Frondizi
150 milljón dollara lán úr sjóði
svonefnds „Framfárabandalags“,
sem st.ofnað er fyrir forgöngu
Bandaríkjanna og hefur það yf-
irlýsta markmið að hindra bylt-
ingar eins og á Kúbu í lönd-
um rómörisku Ameríku með því
að efla þar borgaralegt lýð-
ræði og félagslegar umbætur.
Þessi tilraun Bandaríkjastjórn-
ar til að hafa áhrif á kosning-
arnar hefur tvímælalaust. spilit
fyrir flokki Frondizi. Eitt helzta
ádeiluefni frambjóðenda banda-
lags verkalýðsflokkanna á hend-
ur forset.anum var að hann
seldi sig og landið Bandaríkj-
unum með afborgunum. Fjár-
framlögum „Framfarabanda-
lagsins“ fylgir náið bandarískt
eftirlit með fjármálastjórn ríkj-
anna sem við fénu taka, og Arg-
entínumenn hafa ekki þá
reynslu af sérfræðingum Ai-
þjóða gjaldeyrissjóðsins að þeir
óski eftir meiru af slíku.
Kosningaósigur Frondizi og
valdaran hersins setja
I Kennedy Bandaríkjaforseta í
slæma'klípu. Hann hefur lagt
' á það áherzlu að ;..Framfara-
bandalagið“ eigi að hlúa að
ilýðræði í rómönsku Ameríku.
Lítið mark verður á þeim orð-
um tekið ei' fé bandalagsins
rennur til einræðisstjómar her-
foringja, sem hótuðu að grípa
til vopna gegn löndum sínum
þegar kosningaúrslit urðu á
annan veg en þeir höfðu kosið.
Á hinn bóginn má búast við ai-
Sitt d hvora sanðihnsi
gei-u efnahagshruni í Argentínu
ef skyndilega tekur fyrir banda-
rísk fjárframlög, og gæti þá svo
farið að alþýðubylting brytist
út gegn herforingjaklíkunni.
Akiko heitir hún og er upprennandi kvikmyndaleikkona, ,af kín-
verskum og japönskum ættum. Hún hefur leikið í nokkrum
ííölskum kvikmyndum /og er nú að leika í þýzkri mynd, „Alla
okkar ævidaga“. Hún er hér ásamt Helmuth Griem mótleikara
M.T.Ó.
sínum, sem er jafn norrænn í yfirbragði 'og hún er austræn.
smeUin orðsvör og stundum, dá-
lítil efitinvænting í lofti, en þeg-
ar tiil lengdar lætur reynast öll
ærslin nokkuð tilbreytingar-
snauð og þreytandi þrátt fyrir
hugkvæmni og ótvíræða hand-
lagni leikskáldsins.
Fólagið nýtur í annað sinn
kunnáttu og verklagni Stein-
dórs Hjörleifssonar, sviðsetning
hans er vönduð- í alla staði,
hann sparar efcki galsa og glens
og hraða, en ýkir hvergi, glögg-
sýnn og þolinmóður leiðbein-
andi. Og Steindór lætur ekki
þar við sitja, heldur tekur eitt
hlutverlíanna á sínar herðar
vegna veifcinda eins leifcandans
á. síðustu stundu — leikur sókn-
arprestinn og húsráðandann
sem hleypur um stofuna ærið
fáklæddur og viti sínu fjær. Ég
býst ekki við að skringilæti
þessi séu hinum ágæta skap-
gerðarleifcara mjög að sfcapi, en
að túlfcun hans mun torvelt að
finna og hann bregzt hvergi
skyldu sinni og köllun; pr.estur
þessi er sýnilegt góðmenni; dá-
lítið utan við sig og ekki stór-
menni í ne'mu. Aðrir leikendur
eru allir úr hópi áhugamanna,
sem vera ber, yfirleitt fremur
jafnvígir og samtaka, en. flest-
ir sviðsreyndir að meira leyti eða
minna. Mest þóitti mér koma til
Auðar Guðmundsdóttur sem
telja ',má íremsta hafnfirzkra
leikfcvenna um þessar nmndir,
en -hún ,fer sfcemmtilega og nota-
Steindór Hjörleifsson, Valgeir Óli Gíslason og Ragnar Magnússon
lega með hlutverk prestsfrúar-
innar ungu, hinnar léttlyndu
og glaðværu konu, fríð sýnum,
rnjúk í hreyfingum, fjörmifcil og
skýr í máli. Fornvin hennar
liðþjálfann leikur . Ragnar
Magnússon, dugmikill og við-
feldinn 'leikari, . en ekki nógu.
frjáiLsmannlegur og fyndinn að
þessu sinni. Mikla kátínu valcti
hin neykvíska leikkona Mar-
grét Magnúsdóttir í mjög hnitti-
•legu og eðlilegu gervi sóknar-
bamsins, . . siðavandrar - og
skcælnaðrar pipanmeyjar sem
verður .iyrir.uþwí óvænta óJáni
að drekka frá sér ráð og rænu
í fyrsta sinn á ævinni, stútfull
og rugluð mestan hluta leiks-
ins; hressileg og tailsvert kát-
brosleg túlfoun. Svana Einars-
dóttir er kankvís og komung
vinnustúlfca og mun sjáldan eða
aldnei hafa leifcið áður, enda
er heiitingu í-áddarinnar mikilla
bóta vant og viðvaningsbragur-
inn augliós. en hún er engu að
síður létt á fæti, spaugsöm og
sprfnk. Valgeir Óli Gísilason fer
mjög vel með hlutverk ná-
grannaprestsins, ágætlega máli
farinn, eðlilegur og látlaus í
framgöngu. Þá er Sigurður
Kristinsson virðulegur biskup
nofckuð við aldur, o,g hlýtur
riauðugur að taka þátt í hinu
fáránlega iþolhlaupi klæddur
nát.tföt.um. É.g lái Sigurði ekkí
þótt gervið sé ekki beinlínis
sannfærandi, en hann leikur
skynsamlega og hófsamlega og
sleppu.r sæmilega úr -þessari
raun. Það sópar ekki nærri nóg
að Sverri Guðmundssyni í hlut-
verki strofcufangans þýzka sem
mes-tum ósköpu.num veldur, og
fer hann bó þokkalega með sitt
pu.nd. L.iósaimeistari félagsins
Gunnlaugur Magnússon hefur
aldrei íleiikið áður, enda er
frsmsögnin slitrótt og fram-
koman cll með einkennum
bvrianda-ns. en allur er maður-
inn h-i.nn hermannlegasti í bún-
ingi undirforingjans enska.
Gaman betta er flutt í góðri'
þýðinau /Évars Kvaran, en
syiðsmyndina ger.ði Bjami Jóns-
son, hinn kunni hafnfirzki lista-
maðu.r. Stofa óg garður prests-
ins bera fromur vitni uim mik-
inn hagleik og nosturssemi en
óbri-gðula smekkvísi. Mikið var
Megið og fclappað á frutnsýn-
ingu bessa ærslaíuUa sfcopleifcs, .
góða aðsókn þarí ekki að draga
í efa.
A. Hj.
Föstudagur 30. marz 1962 — ÞJÓÐVILJINN — (7j