Þjóðviljinn - 19.06.1962, Blaðsíða 7

- Dóttir tveggja mœðra
- Sekt eða sakleysi
„Ég hef“, segir Évtúsénkó “alltaf
verið viss um að miklir lista-
rnenn hafi ekkert að gera með
að leika sér að undarlegheitum.
Þeir hafa engan tíma til þess.
Að undarlegheitum leika sér
aðeins litlir listamenn".
Evt’'sénko hitti Peter Levy
ungt skáld sem þýðir hann á
ensku og ætlar senn að ganga
í jesúítaregluna: „Ég hef lítið
vit á jesúítum, en ég varð hrif-
inn af Peter .... Hann las mér
ljóð sitt um mann á dráttarvél.
Orðið „dráttarvél“ hafa sum
skáld okkar kompromitterað
með því að draga upp mynd af
nokkurskonar óperettuiðnaðar
sveitaþorpi. En hjá Peter var
þetta terná urli}ið á ferskan hátt
og djarfmannlégan, minnti á
, Whitmann. Ég hugsaði enn
einu sirini u« það að það eru
r' ekki til 'óverðug yrkisefni, held-
ur aöeins skáld, óverðug skáld-
skaparins“.
■fivtúsénko talaði ,við mynd-
höggvarann Henry Móore um'
Jackson, Pollcpk. -höl'und hins
expressíya absit'aksjóriisma“. —
Mopre sagði, aö Poilock hefði án
efa sjálíur verið mikill hæfi-
leikamt-ðúr, én hann hefði skap-
að öðrurri ótæmandi rhciguleika
a gerfimennsku. „Þessi ■ orð
Moore féllu mér vel — í sam-
bahdi víð sviþaðar hugleiðingar
um .gkálðskaþ“. '
Moore' kvaðst hafa séð at-
hygíisverð verk á sovézkum
myndlistarsýningúm, ,en . val
mýndanná hefði verið mjög éih-
hæft: • Évtúsénkd tök úridir
þéttá; hann nefnir marga
„viii'stri11 listamenn, sem „við
höfum gert olltof lítið af að
sýná erlendis." "Við skiijum
það,- bézta eftir heima. Fyrir
nokkru.m árum birrti: ameríska
tímaritið Life grein um neðán-
jarðármyndiist í Sovét, cg lýsti
marga unga listamenn andstæð-
inga kommúnismans. „Þar
voru,“ segir Évtúsénkó, “skæðari
hlutir en hafa verið skrifaðir
um mig“. Bezta svar við slík-
um greinum, telur skáldið, er
að skipuleggja fjölbreytta sýn-
ingu á verkum ungra sovézkra
myndlistarmanna.
Évtúsénko skrifar fjörlega
um þessa ferð. Hana er tölu-
vert upp með sér eins og upp-
rennandi knattspyrnustjarna,
það er nokkuð broslegt, en það
gerir ekki svo mikið til. Og
hvernig á drengurinn að sýna
hógværð, þegar „patríark enskr-
ar ljóðlistar“ sjálfur Eliot
veitti hohum áheyrn? Því mið-
ur komu þessi tvö skáld sér
samap um það að sú viðræða
væri aðeins þeirra í millum.
manns
— Það er yeifað til vörubíl-
stjóra úti á þjóðvegi. Þar er
maður sem vill ;standa aftan á
til næsta þóáps. Þegar maður-
inn er að klifra upp á pallinn
lyftist búxriaskalmin og það
sést að hánriber' með ör á kálf-
anum. Bílstjórinn bregður skjótt
við, þrífur' skrúflykil og rotar
farþega sinn.
1 Bíistjórinn háfði verið í
t’um íangabúöum: Ein-
ju Sinni hafði hann legið
á gólfi bg. nökkrii' irienn sem
þjönuðú iásistum’ h.öfðu verið
að hérja hann tll safna. Hon-
um tókst að ’bíta eipn böðul-
inn í fótinn. Óg eftir átján ár
þekkti hann þetta ör aftur.
Svona sögur heyrir þú ein-
hversstaðar á fömum vegi:
styrjöldin gleymist að vonum
seint í þessu' landi. Stundum
eru þetta sögur um böðla sem
•höfðu leynzt undir fölsku nafni
í 15 ár, stu.ndum finnast tuiíf
og dagbækur sem segja frá áð-
ur óþekktum hetjudáðum, oft
er sagt frá börnum aem týndu
foreldrum sínum og fundu þá
loksins aftur.
Árið 1945 komu pólsk hjón,
Bronisl'awa og Richard Ridzi-
kowski, til útrýmingarfanga-
búðanna í Ásvíts. að leita bróð-
pr konunnar sem., þar hafði
verið fangi. Hann. .reyndist, lát-
inn, en hinsvegar fundu þau
fjögurra ára telpu sem sagði
við þau á pólsku: takið mig
með ykkur, ég skal vera hlýð-
in. Telpan, sem kallaði sig
Lídu, var veik, vannærð á
líkama hennar voru bitsár eftir
varðhunda, hún var talin mun-
aðarlaus. Ridzikowski-hjónin
tóku hana að sér, hjúkruðu
henni, gátu með aðhlynningu
cg nærgætni fengið hana til að
gleyma fangabúðardögunum
hræðilegu. Stúlkan dafnaði,
lauk við skóla og iðnskóla,
vann á sðmu efnaverksmiðju og
fósturfaðir hennar. Og ekki alls
fyrir löngu giftist hún ungum
•húsameistara. ,
En þrátt fyrir allt gat hún
ekki gleymt því að hún hafði
verið í Ásvíts: númerið 70072
ber hún á handleggnum álla
ævi, — að hún hafði átt móður
sem hét Anna: hver var hún
— þýzk, pólsk, rússnesk? Voru
ættingjar hennar á jíti? Hún
sendi fyrirspurnir til alþjóð-
legra Stofnana, gaf upp númer
sitt. Fósturfórfeldrar hennar
skildu haria og hjálpúðu henni.
Móðir hevnar er lifandi'. í
árslok 1943 var Anna Botsjar-
jova rússnesk koná, send' til
Ásvíts ásamt dóttur sinni, Ljúd-
mílu, tæplega þriggja ára. Sök
hennar: samband við skærúliða.
1 fangabúðunum voru börn að-
skilin frá mæðrum sínum; síð-
Dóttir
tveggja
mæðra
ar voru vinnufærar konur flutt-
ar til Bergen-Belsen í Þýzka-
landi, en börn og gamalmenni
skilin eftir. Eftir strfð hélt
Anna Botsjarjova lengi uppi
fyrirspurnu.m en árangurslaust:
hvergi höfðu menn orðið varir
við stúlku með 70072 á hand-
leggnum. Samt gaf Bctsjarjova
ekki frá sér alla von: hún eign-
aðist þrjár dætur eftir stríðið,
og maður hennar vildi jafnan
nefna þá nýfseddu Ljúdmílu. —
því neitaði hún: systir þei.rra
er lifandi. Og 14. desemtoer ýr
hvert bakaði hún pírog: það
var haldið upþá afnuelí stúlk- 1
unnar sem týndist í Ásvíts.
Og eftir sautjám ár fundus!
þær mæðgurnar . aftur; ..Ljúda .
•kom með pólskri móður sinni
til Moskvu áð' finna ' rússnéska
móður síria. Það u.rðu fagriað-
arfundir og ..allir viðstaddir
komust við, því örlögin höfðu
brosað við því fólki sem eitt
sinn varð' fyrir mikilli sorg,
Visjínskí
Uppreisn œru
Síðustu ár hafa margir menn,
dæmdir saklausir, fengið upp-
reisn æru.. Eftir 22. flokksþing-
ið hefur verið meira rætt um
þessi mál á opinberum vett-:
vangi en áður. -B.löðin — og;
eínkum Izvestía — h.afa skrifað
gréinar um ýmsa þekkta menn'
sem létu lífið í hreinsunum
1937. Rithöfundar skrifa miklu.
rneira um þessi efni en áður;
Níkúlín er að ljúka við að i
skrifa sögu urri Túkhatsévskí
hershöfðingja. Bondaréf, ungur
höfundur, skrifar u.m fórnir \
ejjij.rstrí,ðsáran na (skáldsagan
„Þögn“, pi-entuð í síðustu heft-
u.iri Noví mír), Erenbúrg skrif- .
ar úm 1937; í endúrminningum ,
sínum.
. Það er. eðlilega. rætt um lög-;
íra^öileg vandamál. 1 nýlegri
Ízvestíagrein ræðir Bþvín u.m .
ýrrisar hættulegar kénníngar
Visjínskís. en hánn var einmitt
saksóknart í máiaferlunum ’37.
Vísjinskí hélt þyí fram, að ekki
væri hgpgt r£?ö, krefiast þess að
d'ómstoíar ’ ættú ni) komast að
„’ölli’.m;sann'e'kariom“ uiri' mál-
in, heldur aéttu- þeir að ganga
Út.. fi"á „mes.tym líkum“ í mati
sínu. 1 sama streng tcku aðrir
ráðamenn í lögvísindum: próf,
Golúnskí sagði: „Dm-nstólar e!ea
að ákv.eða hvcrt líkurnár fyrir
sekt séu. nógu . m.iklar til að
hægt sé að dæma út frá beim“.
1 praxís þýðir þetta, segir Bo-
Framhald á 10. síðu.
trúarleg samtök á Bretlandi
fordæmt kv.kmyndina.
Ástæðan fvrir þessari
•óvœrð kirkiunnar manna er
sú, að bókin og bar með
kvikmyndin fjalla um samlíf
fertugs manns við telpu á
barnaskólaaldri, Talið var
mjög erfitt að gera kvikmynd
eftir þessari ádeiiiukenndu
ástalífssögu, en nú er myndin
fullgerð. Skáldsagan várð
metsöiubók, og nú or víða
beðið með eftirvæntingu eft-
ir kvikmynd.nni.
Hin unga ástmær, Lolita,
sem gefur ást sína söguhetj-
unni Humbert Humbert, er
aðeins tólf ára þegar sagan
hefst. Hún verður stjúpdóttir
Humberts, sem vinnur það til
að g.ftast móður hennar til
að-.'fá greiðara samneyti við
hina tyggigúmmíjórtrandi og
•bráðþroska dóttur hennar.
Móðirin deyr hins vegar áður
en langt um líður. Þegar.
fram i sækri verður þróunin
sú, að Lolita dregur Humbert
á tálar. Lolita er ekki lengur
12 ára og ósnert og gengi
Hurmberts í hennar augum
hrapar.
Hann verður auðmýktur og
hlægilegur. Lolita lýgur að
honum og prettar hann á
margan hátt, strýkur frá hon-
um með feitum rithöfundi,
giftist gvo ráðvöndum vél-
viricja og sendir siðan stjúp-
föður sínum betlibréf þegar
hún á von á barni.
Humlbert kemur til hennar,
eys í hana fé og biður hana
—■■■■■. i i ’;''i éi
árangurs’.aust að koma til sín
á ný. Lolita deyr af barnsför-
um. Humbert leggur af stað
. til að mvrða rithöfundinn
sém nam hana á brott, og
deyr ríðart úr hjartaslagi j
fangeísi. ákærður um morð.
y Mörgum' kunnum gagnrýn-
, endum í ýmsum löndum ber
, sarnan um, að Loiita' sé bók-
menntalegt listaverk. stíllínn
sé frábær. hvað sem um efn.ð
, mégi segja.
Óheppinn sölumaður
Nabokov. sem alltaf hafði
gert grín að .sölu skáldverka
til kvikmyndagerðar, Jéllst þó
ó. að selia kvikmyndaréttinn
í þetta sinn, og bauðst til að
semja kvikmyndahandritið.
Það var bandaríski kvik-
myndaframleiðandinn JaméS
B. Harris seþi keýpti réttirin
órið 1958 fyrír 125.000 dollara
(um 5,4 m.'llj. ísl. krona á
núverandi gengi). en þá var
skáldsagan riýkomin út.
Skömmu síðar, þegar „Löl-
ita“ var orðin metsölubók.
gat Harris selt Hollywoþd-
félaginú Warner Brothers
kvikmyndai-éttinn með 700%
hagnaði. En hann kaus sjálf-
ur að framkvæma verk.'ð, og
fékk í lið með sér einn hæfi-
leikamesta unga manninn í
hópi bandarískra kvikmynda-
stjóra, Stanley Kubrick.
Kvikmyndaleigjendur víða
um he.'m tóku að keppast um
að fá sýningarrétt á mynd-
inni, og var nú boðið hærra
verð én áður háfði þekkzt'
fyrir eina kv.kinynd. Sá er
hreppti sýni.ngarréttinn í Vest-
ur-Þýzkalandi mátti siöra
svo vel og borga elna piillj-
ón marka (10,2 riiiílj. króna).
Það er um bað hil sex sinn-
um hærri upphæð en venju-
lega er borgað fyrir ieigu á
erlendri kvikmynd, og um
þöð bil jafrihá upphæð pg
ko.stnaður við gerð á meðaí-
dýrri býzkri skemmtikvik-
myrid. T.l þess að Jeigutakinn
fái.fyrir kostnaði,- verða tvær
milljónir Þjóðverja að kaupa
aðgöngumiða að myndinni.
Gróði Harris verður ekki lít-
ill eftir ieiguna til annarra
milljónalanda.
Sue Lyon
Harris og Kubrick vö’.du
stúlku til að le.ka Lo’.itu úr
hópi mörg hundruð .stúlkna
á aldrinum 13 til 20 ára. sem
sóttu um hlutverkið. Fyrir
valinu varð 14 ára _'imul
stúlka. Sue lyon að nafni.^i
fiftir, þessa ákvör.ðun s’agðr
Harris;_. ,,Ef við höfum lært
éitthvað af leitinni að stúlku
í hlutverk Lo’itu, bá höfum
við kom.'zt að því. að i raun-
veruleikanum er til fjöldi af
, Loliturri* “. James Mason,
sem er 51 árs, var valinn til
að leika Hurrtbert.
Aðeirts tvær myndlr af Sue
voru afhentar til birtingar.
Allri kivikmyndagerðinni hef-
ur annars verið ha’.d.ð
leyndri, 02 ekki ein einasta
setning úr handritinu hefur
komizt t'í fiéttaritaranna.
Þriðjudagur 19. júní 1962 — ÞJÓÐVILJINN —• (7