Þjóðviljinn - 24.08.1962, Qupperneq 6

plðÐVlUINN
Otgefandi Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. --
Ritstiórar: Magnús Kjartansson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurð-
ur Guðmundsson (áb.) — Fréttaritstjórar: fvar H. Jonsson, Jón
Bjamason. — Auglýsingastjóri: Þorvaldur Jóhannesson. Rit-
6tjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavorðustig 19.
Sími 17-500 (5 linur). Askriftarverð kr. 55.00 á manuði.
_____ ^mmmmm
Ekki sama hver í hlut á
Ctríð núverandi ríkisstjórnar gegn aukinni kaupgetu
^ almennings birtist í mörgum myndum. Nýjasta
dæmi þess er 40% hækkun aðflutningsgjalda á vel-
flestum vörum, sem til landsi»s flytjast. Þessi hækk-
un aðflutningsgjalda mun að sjálfsögðu hafa í för með
sér almennar verðhækkanir innanlands, áður en langt
um líður. 'Má glöggt sjá á þessu dæmi sem fleirum,
að allt tal stjórnarflokkanna um umhyggju þeirra fyr-
ir *lfaupmœtti almennings er helber hræsni og ekkert
annað. Þetta 'kemur m.a. fram í því, að Vísir, málgagn
fjármálaráðherra, talar um þessa gífurlegu hækkun
farmgjalda sem ,",spor í rétta átt“ og í leiðara blaðs-
ins 21. ágúst s.l. er sagt berum orðum að hæklkunin
sé gerð sérstaklega fyrir eitt stærsta milljónafyrir-
tæki landsins, Eimskipafélagið.
T leiðara Viísis er það meira að segja tvítekið fram,
að hér sé þó einungis um að ræða „nokkra leið-
réttingu“, sem Eimskipafélagið hafi fengið, og er
því augljóst, að ríkisstjórnin hyggst hækka farmgjöld
enn meira í náinni framtíð. En síðan reynir blað fjár-
málaráðherra að breiða yfir þá hlið þessa máls, sem
að almenningi snýr, með því að segja að farmgjalda-
hækkunin muni ihafa „nokkurn kostnaöarauka í för
meö sér fyrir farmeigendur.“ Það er rétt eins og blaðið
'haldi, að farmeigendur muni taka þessa hækkun á sig,
en ekki velta henni yfir á almenna neytendur. Þann-
igihyggstlheildsalamálgagnið leiða athygli lesenda sinna
fram hjá starfsháttum húsbændanna, enda þótt það
viti áreiðanlega betur. Og þess mun ekkí langt að
bíða að neytendur fcomist að raun um það, hve mik-
inn hluta hækkunarinnar farmeigendur taka á sig.
pn þó er annar þáttur þessa máls ekki síður athygl-
^ isverður fyrir vinnandi fólfc lí landinu. Undanfarið
hefur veifcalýðshreyfingin unnið að því að bæta kjör
ineðlima sinna vegna þeirrar miklu dýrtíðaraukning-
ar, sem allt brölt „viðreisnarstjórnarinnar“ hefur haft
í för með sér. Og enda þótt stjórnarflokkarnir hafi
neyðst til að viðurkenna, að óumflýjanlegt væri að
bæta kjör vinnandi fólks, hafa þeir barizt með hnúum
og hnefum gegn sérhverri viðleitni í þessa átt. Ríkis-
stjórnin hefur beinllnis stofnað til verkfalla, sem vald-
ið hafa stórfelldu tjóni, til þess að reyna að koma í
vveg fyrir bætt kjör verkalýðsins, eins og fram kom
járnsmiðadeilunni í vor. Og ríkisstjórnin hefur 'beitt
valdi sínu til þess að láta rýra kjör sjómanna á síld-
veiðunum. Þannig hefur ríkisstjórnin ekfci einungis
neytt allra ráða til þess að koma í veg 'fyrir aukna
kaupgetu almennings, heldur beinlínis notað vald sitt
til þess að knýja fram aðgerðir, sem minnki kaup-
getuna.
jhi þegar stærsta gróðafélag landsins, Eimskipafélag-
ið, á í hlut, er afstaða ríkisstjórnarinnar skyndilega
allt önnur. Félagið þarf ekki annað en rétt að ýja
að hækkun farmgjalda til þess að geta enn aukið
gróða sinn, og samstundis lætur ríkisstjórnin fram-
fcvæma stórfelldari farmgjaldahækfcun, en nokkurn
hefði órað fyrir. Þá er ekki verið að horfa í 8%, eða
10% eða 14%. Nei, þá gildir ekkert minna en 40%
haékkun, enda er þetta einungis „spor á rétta átt“,
eins og Vísir segir.
Ketta eru staðreyndir, sem vinnanúi.stéttþ þurfa að
íhuga vel. Þegar hagsmunir auðfélaga og atvinnu-
rekenda eru annars vegar, stendur ekki á núverandi
ríkisstjórn að gera ráðstafanir, sem auki enn á gróða
þeirra. En þegar um það er að ræða, að auka, k’aup-
mátt almennings, er ríkisstjórnin gersamlega, klumsa.
Þann leiða kvilla þarf að lækna, og það vérður bezt
,gert með því að gefa núverandi stjórnarhérrum langt
frí frá störfum. — b. z
I
ATTLEE JARL. FYRRVERAND!
FORSÆTISRÁÐHERRA BRETLANDS
Þessi grein Attlees hefur vakið verulega athygli í umræðunum um inn-
göngu Bretlands í Efnahagsbandal agið. Þjóðviljanum þykir rétt að gefa
lesendum kost á að kynnast sjónarmiðum hins aldna stjórnmálaleiðtoga
yerkamannaflokksins brezka, þó þ vTí fari fjarri að blaðið hafi t.d. eins
háar hugmyndir um brezka samveldið og fram kemur í grein hans.
Hléið á samningaumleitun-
unum um inngöngu Bretlands í
Eínahagsbandalagið gefur
þeim landsmönnum, sem til
þessa hefur ekki verið ráðgazt
við, tækifæri til að íhuga, hvert
stefnt er undir forystu núver-
andi ríkisstjórnar.
Það er óheppilegt, að ríkis-
stjórnin hefur tekið árinni svo
djúpt í, að hún hlýtur að bíða
verulegan álitshnekki, ef samn-
ingaumleitanirnar fara út -um
þúfur.
Ég efast um, að þjóðin hafi
gert sér glögga grein fyrir þeim
breytingum á stöðu Bretlands,
sem fyrirhugaðar eru.
Þ'lóBararf-
urinn
Sakir iegu sinnar hefur Bret-
land til þessa ekki verið hluti
af Evrópu, þótt það væri af
evrópsku bergi brotið, ef svo
má að orði kveða. Aðra hönd
sína rétti það að Evrópu, en
hina að Nýja heiminum hand-
an Atlanzhafsins og að Asíu og
Eyjaálfunni.
Ef undan eru skilin hernað-
arbandalög til bráðabirgða, hef-
ur Bretland varazt að bindast
sterkum böndum nokkru stór-
veldi eða stórveldasamtökum á
meginlandi Evrópu.
En nú skal okkur gert að
taka upp efnahagsleg og hern-
aðarleg tengsl við sexveldin.
Við hlytum að afsala okkur at-
hafnafrelsi til þess að stjórna
hagkerfi okkar að geðþótta, en
við tökum einnig upp náin
tengsl við ríkin á meginlandinu
og öðlumst hlutdeild í arfleifð
ástar og haturs, sem þeim fyig-
ir.
Okkur er talin trú um, að
efnahagslegt hrun blasi við
okkur, ef við tökum ekki þenn-
an kost.
Án efa er álitlegt að ganga
inn í markað 250 milljón
manna, sem hafa verulega
kaupgetu, en ekkar eigin márk-
aður, sem þeim er ætlað að fá
aðgang að, er ekki ósjálegur
Og lönd Efnahagsbanddlagsins'
eru mikil iðnaðarlönd.
SjonarmiS
1 þessu skyni verðum við að
varpa fyrir borð tollaívilnunum
samveldisins. Vaxtarskilyrði
iðnaðar samveldislandanna er
gífurleg, þótt iðnaður þeirra
hafi ekki tekið út fullan vöxt,
heldur sé' á vaxtarskeiði. í
þeim njótum við mikils vel-
vilja. Á efnahagslegan ávinning
af inngöngu hafa ekki verið
færðar sönnur, þótt ekki sé
meira sagt.
En mér virðast stjórnmála-
legar afleiðingar inngöngu vera
viðsjárverðar. Við erum að
ganga til náins og varanlegs
bandaiags við hluta af Evrópu,
eri ekki hana alla.
Það virðist ■: til of mikils
mælzt, áð Brétland, sem sigr-
að hefur tvö þéssara sex landa
í stýrjöld og leyst fjögur þeirra
úr fjötrum hernáms, gangi nú
með húfuna, í höndunum til
þess að biðja um aðild að stofn-
un þessari.
Fyrsta mótbára mín er sú, að
tvö þau helztu aðildarríkjanna
búa við óstöðugt stjórnarfar.
EinrœÓi
Frakkland sveiflast milli lýð-
ræðis og einræðis. Sama máli
gegnir um ítalíu. Lýðræði í
reynd hefur aldrei þrifizt í
Þýzkalandi. Þegar það hefur
komið á hjá sér lýðræði hefur
það ekki gefizt vel.
Stuðningmönnum Efnahags-
bandalagsins verður tíðrætt
um það, sem verða kann eftir
20 til 30 ár.
Hver getur sagt það fyrir?
Hver sá valdatöku Hitlers fyr-
ir? Hver hefði látið sér detta
í hug, að maður sem Hitler
hefði komizt til valda svostuttu
eftir fall keisarans sem á varð
raun?
Samt sem áður \ skulum við
tengdir þessum löndum svo, að
ekki verði aftur tekið. Erum
við þess fullvissir, að Þjóðverj-
ar .ha.fi hórfið frá öllum áform-
um útþenslu?
Það stæði að sjálfsögðu til
bóta, ef lond, þaulreynd að lýð-
ræði sem Noregur og Danmörk,
gerðust aðilar, en getur raunin
ekki orðið sú, að fremur gerist
aðilar Spánn Francós cg Portú-
gal faíazars? . •;
M ir er ékkiv;áð skapi tilhögun
Efnahagsbandalaigsins. Aætl-
unarbúskap vil ég fyrir alla
muni hafa, en ekki vil ég að
áætlu.narbúskapnum veiti for-
stöðu alþjóðlegir enibættis-
menn. hve samvizkusamir sem
þeir kunna.að vera.
ValdsviSiS
Frámkvæmdastjórpin - yirðist
;mér hafa álltof -mik-il völd, en
lýðræðis gæta lítið.
Þótt til góðs horfi, að Frakk-
land og Þýzkaland séu að: setja
niður forn deilumál sín og þótt
aukin eining í Vestur-Evrópu
horfi til góðs, fæ ég ekki séð,
hvers vegna Bretland ætti að
gerast aðeins hluti af Evrópu.
Ég minnist þess að hafa reiðst
tilraunum sumra Bandaríkja-
manná að lítá á Bretland rétt
aðeins sem eitt smáríki í Evr
rópu og að hafa orðið' að benda
á," að Bretland væri miðdepill
samveldis, sem hæði ’ um heim
allan.
Samveldið nær til margra
kynstofna, það er reyrt saman
böndum, sem augum framandi
sýnast veik. Samt sem áður
hafa þau ekki veikzt í þrek-
raunum tveggja heimsstyrjalda.
Þótt í fyrstu væri það takmark-
að við þjóðir af evrópskum
uppruna, hefur samveldið breitt
úr sér og telur nú innan vé-
banda sinna Asíu.búa og Áf-
ríku.búa. Það hefur þau brezku
einkenni að styðjast ekki við
formlegar stofnani.r. Ég hef
mörgum sinnu.m verið í foivæti
á fu.ndum forsætl«rááherra þess.
Á þeim eru ekki grc'.dd atkvæði
fremu.r en á rác’u.neytisfundum,
en samt sem áður er komi.zt að
semeiginlegum viðhorfum. Á
þessurn samkomum ríkir fjöl-
skylduandi.
Satt áð segja verður samveld-
inu líkt við fjölskyldu. 1 því
em ung og gömul aðildarríki,
en enginn fer formlega með for-
ræði. Sérhvert þeirra kann að
hafa sínar skuldbindingar og
hagsmuni, sem aðrir aðhyllast
ekki, en það varpar ekki rýrð
á hina almennu sameiginlegu
hagsmuni samveldislandanna.
Skuldbind-
ingar
Nazistar og hermennskuandi vaða uppi í Þýzkalándi Adenauers, — Hver veit hvernig þróun-
in verður þar næstu áratugi?
Samt skal sá nú verða hlutur
Bretlands að verða einungis lið-
ur í samsteypu á meginlandinu,
sem Þýzkaland kann að taka
forystuna fyrir. Til þessa hefur
það verið hafið, sem tengt hef-
ur okkur öðrum löndum.
Sú höfúðskepna, sem skildi
aðrar þjóðir að, varð þjóð-
braut milli okkar og vina
okkar' í öðrum meginlöndum.
Ég kysi miklu heldur, að
Bretland yrði hluti af Atlanz-
hafssamfélagi en evrópsku sam-
félagi. Náin tengsl ökkar við
Bandaríkin eru skilyrði fyrir
varðveizlu f riðar og lýðræðis
í heiminum.
En viðsjárverðr.stu afleiðing-
ar inngöngu Bretlands í Efna-
hagsbandalagið yrðu áhrif
hennar á samveldið.
Véböndin
Upp úr úreltri heimsvalda-
stefnu og nýlendustefnu hafa
sprcttið þessi einstæðu sam-
tök frjálsra þjóða. Aðildarlönd-
in í öllum heimsálfum sækja
uppörfun í sameiginlegar hug-.
myndir um frelsi, lýðræði ,og
mannhelgi.
Við skulum gera ráð fyrir,
að í fjölskyldu, þar sem ein-
drægni ríkir, taki sig til einn
meðlimurinn, sá elzti og at-
kvæðamesti, cg kvænist og
flytjast einnig á brott og taki
að búa hjá tengdafólki sínu og
láti hagsmuni venzlamanna
sinna sitja í fyrirrúmi fyrir
hagsmunum hinna nýju venzla-
manna sinna.
Við skulum síðan gera ráð
fyrir, að hann komi á fjöl-
skyldufund bundinn í báða skó
af tengdafólki sínu. Sköpuðust
þá ekki alveg ný viðhorf?
Samt er það einmitt þetta, sem
fyrirhugað er.
Evrópuménn mtmu njóta
betri aðstoðu í Bretlandi en
Kanadamenn og Ástralíumenn.
Viðskiptin við sexveldin munu
sitja í fyrirrúmi fyrir viðskipt-
urn við Nýja Sjáland.
Á samveldið framtíð fyrir
höndum? Við erum að hefja
nýtt tímabil stjórnarstefnu á
meginlandinu, bandalags grund-
vallaðs á forsendu landafræði
og nálægðar, ekki á forsendum
sögu og lífsviðhorfa.
Ef þessi nýja stjórnarstefna
yfir á meginlandinu. verður alls
ráðandi, hvernig íarnast þá
öðrum samveldislöndum?
Mun Kanada taka u.pp jafn
náin tengsl við Bandaríkin og
ef til vill Mexíkó eða önnur
ríki vestan hafs? Mun Ástralía
tcngia t suðaustur-Asíu eða
Filipseyju.m ti.l að stofna Kyrra-
haísblökk?
Viðbrögð í þá átt kcma fram
í þeirri uppástungu Bakistan,
að það skuli tengjast fran og
Afganistan og ef til vi.ll öðrum
ríkjum Múhameðstrúarmanna.
Ég er einlægur stuðningsmað-
ur heimsstjórnar, og ég er þess
albúinn, að Bretland láti
af ihendi nokkurn hluta
af fullveldi sínu til
að tryggja heimsfriðinn, en
vandamál stríðs eða friðar er
heimsvandamál, sem leysa verð-
ur með tilliti til b.eimsins alls.
Ég held ekki, að sameiginleg-
ur markaður né ríkjandi stefna
á meginlandinu. séu skref í
þersa átt, öllu heldur hið gagn-
stæða.
mmn
Sá er mikiVl kostr.r samveld-
isins, að það er haf'.ð yxir mis-
munun manna saklr kynþáttar,
litarháttar, Uúarbrágða og legu.
Með myrdun samtaka Samein-
u.ðu þjóðanna var hrundið í
framkvæmd miki'.li (hugsjón,
en úr árangri þeirra hafa dreg-
ið hernaðsrbandalög, hvort sem
að þeim hafa staðið kommún-
istar, Bandaríkjamenn eða
Afríku-Asíumenn.
Allt til þessa hefur samveld-
ið staðið í vegi fyrir myndun
nýrra ríkja sakir klofnings
fyrri ríkja. Ég óttast, að þessi
stefna á inngöngu í Efna-
hagsbandalagið mu.ni eyðileggja
mikið fordæmi einingar I Aiarg-
breytni og frelsi í samtokum.
Vegna þess að ríkisstjórninni
hefur síðustu 10 árin mjstekizt
að virkja orku þjóðarinnar, er
hún nú að kasta á glæ starfi
margra kynslóða fyrir tálvinn-
mga.
Guardian 15. ágqst 1959
<5>-
rris konungs
Faðemi Sverris kon-
ungs hefur löngum ver-
ið mikið umræðuefni
sagnfræðingum og þá
einkum norskum; einn-
ig hefur Prófessor Árni
Pálsson skrifað um það
ágæta grein, sém marg-
ir íslendingart, kannast
við. Nú hefuT hirrn
þekkti norski sagnfræð-
ingur prófessor H-alv-
dan Koht skrifað grein
um þetta mál og tekur
Sverri að engu truan-
lggan, X fréttabréfi frá
„Norges Almenviten-
skápelige . ForSknings-,
rád“ er sagt frá skoð-
unum prófessor Kohts,
og fer sú frásögn hér á
eftir.
Sagan segir Sverri konung
fædúaln árið 1151, en hann hlýt-
ur að hafa sagt sig sjö árum
yngri en hann raunverulega
var , segir prófessor Haivdan
Koht í grein í sagnfræðitima-
ritinu Historisk Tidskrift.
Þegar Sverrir var 24 ára,
segir sagán, fékk hann þær
fréttir frá Gunnhi'ldi móður
sinni að hann væri fæddur ut-
an hjónabands og faðir hans.
væri elíki maður hennar Unas ,
kambari eins og hann hafði. áður
ihaldið. Sagan segir ennfremur,
að þegar Sverri bárst þessi vit-
neslpa, hafi hann þegar verið
vígður til prests. Samkvæmt
þeim upplýsingum, er við höf-
um, rriá gera ráð fyrir því, að
hann hafi hlotið þessa vitneskju
árið 1174. En á þeim tíma var
það ráðandi kirkjuréttur, að
engan innan þrítugs mátti vígja
til prests. Hvað Sverri viðkem-
ur ihefur þetta í. för með sét',
að hann hlýtur að vera fæddur
1144 og þá er það útilokað, að
hann geti verið sonur Sigurðar
munns, sem sjá-fur var fæddur
1133 eða 1134.
Annað. atriði sem bendir í
sömu átt er eftirfarandi: Sverr-
ir átti yngri systur, sem var
gift og átti einn son. Þessa son-
er getið sem höfðingja með
Syerri konungi 1.184. Hann hlýt-
ur þá að hafa verið minnst 20
ára -gamall, segjum 22, og fæð-
ingarár hans ætti þá að vera
1162. Þegar drengurinn fæddist
hlýtur móðirin að hafa verið
fullvaxta, .látum oss segja 17.
ára. Eldri getur hún ekki hafa
verið þar eð hún var yngri en
Sverrir konungur. Hún hlýtur
þá að vera fædd 1145.
Þriðja atriðið sem bendir í
sömu átt hvað aldri Sverris
konungs viðkemur er þetta:
Þegar hann kvæntist 1185 átti
hann fyrir fjögur börn utan
hjónabands, tvo sonu og tvær
dætur. Saxo segir, að eldri son-
uririn Sigurður, háfi í fyrstu
verið nefndur Unas og hljóti
því að vera fæddur meðan
Sverrir hélt sig enn vera son
Unasar. En þá er einnig hugs-
anlegt, að önnur -börn Sverris
utan hjónabands — Hákon,
Ceceilia og Ingibiörg — hafi
í fyrstu -haft önnur miður kon-
urigleg nöfn.
S:gurður Sverrisson er nefnd-
ur sem höfðingi í liði föður
síns 1193 og Hékon 1197. Báðir
-hljóta þá að hafa verið minnst
tvítugir til þess að hljóta höfð-
ihgjanafn, og sennilega hafa
þeir einnig verið fæddir í Fær-
eyjum. Dóttir Ceciliu var
gift höfðingja sem nefndur var
Einar prestur, síðar Einar kon-
ungsmágur. En sagan nefnir
hann ekki fyrr en árið 1201, svo
þess vegna getur Cecilia vel
verið fædd -í Noregi. Er síð-
ar ’ á hana minnzt sem elztu
dóttur Sverris og hin yngsta —
Ingibjörg — var 1196 gi-ft
sænska konungssyninum Karli
Sverkissyni, sem féll 1198. Allt
þetta bendir til þess, að báðar
dæturnar hljóti einriig að vera
fæddar í Færeyjum. Sverrir
hefur ef svo er komið sér upp
heilli f jölskyldu í Færeyjum
áður en hann kom til Noregs
1176 og þá getur hann ekki
hafa verið ýkja ungur.
Allt þetta -bendir til þess, seg-
ir prófessor Koht, að Sverrir
hafi sagt sig -minnst sjö árum
yng'ri en hariri rau.riverulega var
og hvað mér viðkemur er ég
ekki í vafa um að ái'talið 1144
er réttara fæðingarár en 1151.
Pi'ófessor Koht telur það
ósérinilegt, að Gunnhildur hafi
sagi Sverr.i að Sigurður munn-ur
væri faðir • hans. .Gunnhildur
fór pílagrímsferð til Rómar ogJÍ
skriftaði þar og sagði presti fráB
i!
Halvdan Koht
syni, sem hún ætti utan hjóna-
bands og væri prestvígður.
Gunnhildur fékk -boð um að
segja Sverri hverníg í málinu
lægi, og ástæðan getur aðeins
hafa verið sú að hann skyldi
hætta prestsskap. Um Sigurð
munn sjálfan -vissi Sverrir tæp-
ast meir en það, að hann hafði
verið fórnardýr svívirðilegs of-
beldis. En það var nóg til þess
að vefja hann dýrðarljóma heil-
agrar virðingar: Sverrir vildi
Framhald á 10. síðu. ;
6)
ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 24. ágúst 1962
Föstudagur 24. ágúst 1962 — ÞJÓÐVILJINN
(7i