Þjóðviljinn - 23.07.1963, Blaðsíða 6

»
H6ÐVIUINN
Viðskipti í frjálsum gjaldeyri
og vöruskiptaverzlunin
FISKIMÁL - Eftir Jóhann J. E. Kúld
Fyrir þá sem halda að við-
skipti í svonefndum frjálsum
gjaldeyri séu allra meina bót,
sem veiti ævinlega bezt verzl-
unarkjör í viðskiptum landa á
milli, er holt að kynna sér
reynslu Norðmanna af viðskipt-
um við Brasilíu.
Árið 1959 fluttu Norðmenn
til Brásilíu rúmlega 30 þús.
tonn af þurrum. saltfiski og
nutu þar mjög góðra verzlun-
ar- og tollakjara á grundvelli
vöruskiptasamninga sem í gildi
höfðu verið um mörg ár.
En árið 1960 eða 1961 breytt-
ust þessi viðskipti á milli land-
anna í frjáls vörukaup. Þessi
breyting orsakaðist vegna
þrýstings frá stjórn Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins, sem Noregur
og Brasilía eru aðilar að.
Breytingin varð til þess, að
verzlunar- og tollakjör Norð-
manna gagnvart Brasilíu versn-
uðu svo stórlega, að saltfiskinn-
flutningurinn þangað frá Nor-
egi, sem var rúmlega 30 þús-
tonn 1959, hraðpaði niður í 11
þús. tonn 1962.
Hinsvegar fór innflutningur
til Brasilíu frá Danmörku á
þurrum saltfiski vaxandi á
þessu tímabili, og hafa Fær-
eyingar notið góðs af þeim
viðskiptum. Ástæðan til þessa
er sú, að Danir neituðu algjör-
lega gagnvart stjórn Alþjóða-
gjaldeyrissjóðSins að upphefja
og breyta í grundvallaratriðum
sínum fyrri verzlunarsamning-
um við Brasilíu og njóta þvl
það miklu betri verzlunarkjara,
að hægt er að selja færeyskan
og danskan saltfisk á markaði
Brasilíu 15% ódýrari heldur en
norskan, en bera þó úr býtum
ekki minna verð heldur en
Norðmenn fyrir fiskinn.
Þetta mál kom á stað tals-
verðri ólgu meðal norskra fiski-
kaupmanna, útgerðarmanna og
sjómanna, sem töldu að þarna
hefði ekki verið haldið nægj-
anlega á málum. Fyrirspurnir
komu fram í Stórþinginu til
ríkisstjómar um málið, og
margt kom þar fram athyglis-
vert í þessum umræðum.
1 janúar s.L tók norska rík-
isstjórnin málið upp við stjóm
Brasilíu, en fékk þá frekar
daufar undirtektir um breyt-
ingu Norðmönnum til handa á
betri verzlunarkjörum. Það var
ekki fyrr en í júnímánuði, þeg-
ar Gundersen viðskiptamálaráð-
herra Noregs reifaði það í Stór-
þinginu, að svo gæti farið að
Norðmenn yrðu að beita mót-
aðgerðum gagnvart Brasíliu og
draga úr innflutningi á kaffi
þaðan að hreyfing fór að kom-
ast á þetta mál.
Nú hefur Brasilíustjórn
skipað nefnd lil að rannsaka
þessi mál, en hvort sú rann-
sókn leiðir til þess, að Norð-
menn gera að nýju verzlunar-
samning við Brasilíu sem setur
þá i samkeppnisfæra aðstöðu
gagnvart dönskum og færeysk-
um saltfiski, eins og var á
meðan vöruskiptasamningarnir
voru í gildi á milli landanna,
úr þvítgetur reynslan ein skor-
ið.
En þessi reynsla Norðmanna
ætti að geta kennt okkur Is-
lendingum, að það getur verið
miður hollt fyrir smáþjóðir að
ætla að fela forsjá viðskipta-
mála sinna í hendur erlendra
peningafursta, jafnvel þó þeir
beri svo virðulegt nafn sem
stjórn Alþjóðagjaldeyrissjóðs.
Feitsíldar-
veiðarnar við
Norður-Noreg
Feitsíldveiðar Norðmanna
sem hófust í stórum stíl í júní-
mánuði norður i Barentshafi á
áður óþekktum sildarmiðum,
hafa nú færzt nær landi. Síld-
in er á geysilega víðáttumiklu
svæði út af ströndum Norður-
Noregs, og síldarmagn í sjónum
sagt vera mjög mikið. Tvö
hundruð norsk síldveiðiskip
stunda nú þessar veiðar og
voru 700 þús. hektólítrar komn-
ir á land 3. júní s.l., en hæstu
bátamir voru þá með 15—17
þús. hektólítra. Fjöldi norskra
síldveiðiskipa sem ætluðu á Is-
landsmið til síldveiða eru nú
við Norður-Noreg að veiðum,
en munu máske síðar fara
hingað ef þeim þykir það borga
sig.
Löndunarvandræði hafa ver-
ið við margar síidarbræðslur í
Norður-Nor«*t vegna þessa
mikla afla, ög skipin þvi orðið
að flytja síldina langt suður
með ströndinni, eða allt til
Kristianssunds á Noröur-Mæri.
Þá hefur það einnig skapað erf-
iðleika, að síldin þolir mjög
illa geymslu sökum þess hve
hún er full af átu.
Þetta er sögð ein allra mesta
feitsíldargengd á miöunum
þama norður frá, sem menn
muna eftir á þessum tíma árs.
Enda er ekki liðinn nema mán-
uður frá því fyrstu skipin
fóru norður í Barentshaf að
leita eftir síld.
Útlitið á feitsíldarveiðum
Norðmanna við Norður-Noreg í
ár, er því glæsilegra nú, en
verið hefur um fjölda ára á
sama tíma.
Síðastu fréttir afsiidar-
miðunum við Norður-Noreg
Kringum 6. júlí s.l. var síld-
araflinn við Norður-Noreg
kominn í rúma 1 milljón
hektólítra. Síld var þá um all-
an sjó, en þó mest við aust-
anverða Finnmörku, allt að
landamærum Sovétríkjanna.
Allar síldarverksmiðjur í Norð-
ur-Noreg, við Lofot og enn
lengra suður, allt til Kristians-
sunds á Norður-Mæri, vinna nú
nótt og dag en hafa ekki und-
an.
Vegna þessa mikla, óvænta
afla hafa sumir útgerðarmenn
kallað skip sín heim af mið-
unum við fsland.
Síldin á miðunum við Norð-
ur-Noreg er mjög misjöfn að
fítu; sumstaðar er síldin bein-
línis mögur ennþá, en á öðrum
miðum hefur veiðst síld sem
hefur upp í 19% fitumagn. Á
þessum miðum er millisíldin
mikið blönduð stórri síld, og
þykir sú staðrejmd styrkja
kenningar fiskifræðingsins De-
vold viðvíkjandi göngum stór-
síldarinnar við Noregsströnd.
Síldarverksmiðjurnar í Norð-
ur-Noregi kaupa nú síldina á
eftirtöldu verði:
Magra síldin sem hefur verið
með fitumagn allt niður í 9% er
greidd með n. kr. 16.00 fyrir
hektólítra, í íslenzkum pen. kr.
96.00 fyrir hundrað lítrana eða
kr. 144.,00 fyrir málið.
Hins vcgar cr vcrð á síld
mcð 17—19% fitumagni n. kr.
26.00 fyrir hundrað lítrana eða
ísl. kr. 156,00. En það verður
234 kr. fyrir málið.
Búizt er við að síldin verði
mjög fljótt feit á öllum mið-
um við Noreg úr þessu, þar
sem áta er sögð mjög mikil í
sjónum.
Síðustu öruggu heimildimar
sem ég hef í höndum um síld-
veiðarnar við Norður-Noreg eru
frá því 6. júlí s.l. en þá voru
aflahæstu skipin búin að fá 20
bús. hektólítra af sfld en fjöldi
skipa með 10—16 þús. hektó-
'ítra af síld.
Mikil bjartsýni ríkti um þess-
ar mundir í fiskibæjunum i
Norður-Noregi um síldveiði-
horfur. En dæmi eru til þess
frá miklum feitsíldarárum við
Norður-Noreg, þegar síldin hef-
ur gengið inn á firðina, áð
veiðin hefur haldizt fram á vet-
ur.
Maður sér því oft haldið
fram í borgarablöðunum að
verkföll séu orðin úrelt, sem
vopn í hagsmunabaráttfi ál-
þýðunnar. En saga síðustu ára
afsannar þessa kenningu svo
rækilega að ekki verður um
villzt.
Stéttabaráttan er óhjákvæmi-
leg afleiðing hinna ósættanlegu
mótsetninga auðvaldsþjóðfá-
lagsins og aðeins með skipu-
lagðri baráttu getur alþýðan
fengið einhverju áorkað og
veður oft að leggja á sig þung-
ar fómir í langvarandi verk-
föllum þegar öll sund önnur
eru lokuð.
Það er öllum ljóst að verka-
lýðssamtökin grípa ekki til
verkfallsvopnsins fyrr en allar
aðrar leiðir hafa verið reyndar
til þrautar. Verkföll eru þvi
nokkuð öruggur mælikvarði á
það hversu hörð stéttabaráttan
er á hverjum tíma.
Opinberar skýrslur sýna að
fjöldi þeirra verkamanna er
þátt taka í verkföllum hefur
farið vaxandi með hverju ári
frá 1958—1962. 1958 var heild-
artala verkfallsþátttakenda
milli 25 og 27 milljónir en
1962 var hún yfir 56 milljónir
eða meir en tvöfaldaðist á þess-
um árum. Þessar tölur sýna að
verkalýðshreyfingin telur verk-
fallsvopnið ekki vera orðið „úr-
elt“, og að stéttabaráttan í
auðvaldsheiminum er ört vax-
andi, þrátt fyrir allar prédik-
anir um stéttasamvinnu.
Orsaklrnar
Vöxtur verkfallsbaráttunnar
f auðvaldsheiminum á sér
margar orsakir, efnahags- og
félagslegar, vaxandi styrkur
sósialistaríkjanna, sigrar þjóð-
frelsisbaráttunnar í Suður-
Ameríku. Asíu og Afríku og
vaxandi gengi stefnunnar um
friðsamlega sambúð þjóðanna
Hin einstöku verkföll og fram-
kvæmd þeirra eiga svo sínar
mismunandi orsakir, í hverju
tilfelli um sig.
I hinum þróuðu auðvalds-
löndum eru orsakimar fyrst og
fremst í sambandi við tilraun-
Tr atvinnurekerida til ’að' vélta
byrðum harðnandi samkeppni
og tækniþróunar yfir á herðar
verkalýðsins. Samtök þjóða,
eins og Efnahagsbandalagið,
auka samkeppnina um mark-
aði til mikilla muna, og sí-
aukin tækni og endurnýjun
framleiðslutækjanna kostar
mikið fé, sem atvinnurekend-
ur vilja láta verkalýðinn
greiða, en hirða sjálfir þann
aukna gróða, er framfarirnar
skapa. Jafnhliða eru svo tekn-
ar upp nýjar vinnuaðferðir.
sem allar miða að því að auka
afrakstur vinnunnar. Sumar
þessara nýju aðferða gefa þó
verkamanninum nokkra aukna
möguleika til betri afkomu, en
hlutur atvinnurekandans verð-
ur þó í öllum tilfellum mun
stærri. Þessi tæknilega bylt-
ing hefur í för með sér gífur-
lega aukningu framleiðslunnar,
sem svo ýtir undir verkalýðinn
til að auka kröfur sínar um
betri afkomu, og færir ýmsum
hlutum hans nokkra árangra.
I Suður-Ameríku sýnir vöxt-
ur verkfallsbaráttunnar fyrst og
fremst vaxandi byltingarhreyí-
ingu alþýðunnar gegn kúgun
bandarfska hringavaldsins og
innlendum leppum þess. Kröfur
alþýðunnar eru þar venjulega
mjög pólitísks eðlis, þó á mis-
munandi stigi sé. í einstökum
löndum.
I Afríku- og Asíu-löndunum
býr verkalýðurinn enn við
mjög bágborin lífskjör, sem eru
leifar frá nýlenduskipulag-
inu, forréttindi sem ráðandi
stétt hinna nýfrjálsu landa
reynir að viðhalda sér til á-
vinnings. Þar beinist því bar-
átta verkalýðsins jöfnum hönd-
um gegn leifum nýlenduskipu-
lagsins og hinni nýju yfirstétt.
sem viða stendur f skjóli gömlii
drottnaranna
Þessar nýju aðstæður, sem
barátta verkalýðsins er háð
undir, móta þvi að verulegu
leyti baráttuform hans.
Nýjar baráttu-
aðferðir
Efnahagslegar kröfur hafa á-
valt verið megintilgangur verk-
fallsbaráttunnar. Hærri laun,
betri vinnuskilyrði og stytting
vinnuvikunnar eru enn sem
sem fyrr megin-tilgangurinn, en
til viðbótar þessum sígildu
kröfum hafa svo komið nýjar
um auknar tryggingar, lengri
sumarfrí, afnám eftirvinnu og
önnur fríðindi.
1 sambandi við kröfur sem
þessar verða iðulega verkföll
sem ná aðeins til takmarkaðra
hópa. Heildartala verkfalla í 9
stærstu auðvaldsríkjunum var
árið 1958, 11482 en 1962 voru
þau um 15 þúsund. Mörg þess-
ara verkfalla voru allsherjar-
verkföll í ákveðnum starfs-
greinum. Merkust þeirra má ef-
laust telja átta mánaða alls-
herjarverkfall ftölsku málmiðn-
aðarmannanna og kólanámu-
verkfallið íranska.
Löng verkföll hafa einnig, á
þessum tíma, verið háð af jap-
önsku sjómönnunum, í franska
vefnaðariðnaðinum, sjómönnum
og hafnarverkamönnum í
Bandaríkjunum, byggingar-
verkamönnum í Kanada, málm-
iðnaðarverkamönnum í Dan-
mörku. byggingaverkamönnum
f Finnlandi og togaraverkfallið
hér mætti sjálfsagt telja í þess-
um hópi. Jafnhliða beinum
verkföllum hafa svo verið tekn-
ar upp aðrar aðferðir, svo sem
„farðu þér hægt“ og að „vinna
eftir reglunum" og að banna
eftirvinnu. Sem dæmi um þess-
ar aðferðir má nefna aðgerðir
brezku póstmannanna, I jan.
1962 og sykurverkamanna f
Austurríki, f júlí sama ár, sem
hvorir tveggja um sig náðu
aóðum áragnri.
Vegna breyttra framleiðslu-
hátta, sérstaklega með tilkornu
sjálfvirkninnar, ber æ m.eira á
kröfunni um aukið alvinnuör-
yggi, sérstaklega er þessi krafa
áberandi meðal verkamanna í
Bandaríkjunum. Nýlega gerðu
hafnarverkamenn á austur-
strönd Bandaríkjanna verkfali
gegn fyrirhuguðum breyting-
um á vinnufyrirkomulagi, sem
haft hefði í för með sér fækk-
trn verkamanna og unnu sigur
eftir 34 daga, í jan. þ. á. Verk-
fall prentara í New York, sem
stóð í 114 daga og lauk með
sigri prentaranna, var gert
vegna aukinnar sjálfvirkni í
prentsmiðiunum. Kröfur þeirra.
Fyrsta grein
sem þeir náðu fram, voru um
launahækkun og styttingu
vinnuvikunnar niður í 35
stundir.
Nýjar vinnuaðferðir, „vinnu-
hagræðing" og „verkmat" eru
í meginatriðum aðeins nýjar
leiðir til aukins arðráns og
verða því oftlega til þess að
skapa ágreining milli vinnu-
kaupenda og vinnuseljenda
Þessar aðferðir ýta undir kröf-
ur verkamannn um rétt verka-
lýðsféiagsins á vinnustaðnum
og frekari íhlutun verkamanns-
ins um framkvæmd þeirra.
Með þeim kröfum finnst at-
vinnurekandanum vera gengið
á þann „helga“ eignarrétt sinn
og spinnast út af þessu harð-
vítugar deilur.
Þessar breyttu aðstæður leiða
af sér breyttar baráttuaðferðir.
Verkföll, sem standa eiga að-
ins fyrirfram ákveðinn tíma,
einn tvo daga eða jafnvel að-
eins fáar klukkustundir, háð
hér í dag og í öðru fyrirtæki á
morgun, líkt eins og menn
væru færðir til á skákborði,
enda hafa þau fengið nafn sitt
af því. Þessi aðferð hefur gefið
mjög góða raun en hún krefst
fuilkominnar skipulagningar og
hroskaðrar verkaiýðshreyfingar.
Sem dæmi um slíka baráttu
má nefna átök yfir einnar
milljónar ítalskra málmiðnað-
armanna, sem kröfðust frekari
réttar verkalýðssamtakanna á
vinnustaðnum. Á tímabilinu frá
júní 1962 til febrúar 1963, háðu
þeir yfir 40 verkföli, af þeim
16 allsherjarverkföll. Tilraunir
einstakra atvinnurekenda til að
sundra þessari baráttu, með því
að bjóða einstökum hópum
launahækkanir, strönduðu allar
á samheldni verkamannanna. I
októberlok fengu verkamenn-
imir kröfum sínum framgengt
í ríkisfyrirtækjunum, um auk-
in réttindi og 10—12% launa-
hækkun og síðar náðu þeir
samskonar samningum við
mörg einstaklingsfyrirtæki, þar
á meðal Fiat og Olivetti. At-
vinnurekendasamtökin vildu þó
ekki sætta sig við þetta svo að
deilumar biossuðu upp að nýju
í lok nóv. og. náðu hámarki í
febr. þ. á., þegar yfir 6 millj.
verkamenn tóku þátt í samúð-
arverkfalli og endaði með þvi að
samningur, sem náði yfir allt
landið og tryggði verkalýðsfé-
lögunum mjög aukinn rétt á
vinnustaðnum, var gerður 17.
febr.
Þá er mjög algengt, meðan
samningar standa yfir, að gera
stutt verkföll, eins til tveggja
sólarhringa. til frekari áherzlu
krafnanna.
Sem dæmi um þessa aðferð
má nefna verkfall verkamanna
í pappírsiðnaði Vestur-Þýzka-
iands í sept. 1962. Félögin fóru
fram á 12% launahækkun en
atvinnurekendur buðu aðeins
3,2%. Félögin höfnuðu tilboði
atvinnurekenda og samþykktu
aö hefja verkfallsaðgerðir. 3
sept. hófu 11 vinnustaðir verk-
fall er smám saman var látið
ná til íleiri og fleiri svo að
eftir eina viku voru 24 vinnu-
staðir komnir í verkfallið áður
en verkfallið hafði breiðst meira
út, gáfust atvinnurekendur upp
og sömdu um 9,13%.
1 Japan hefur verkalýðurinn
tekið upp sérstök baráttuform,
hina svokölluðu „vorsókn" og
„haustsókn".
Dæmi um þessar aðgerðir má
taka frá árinu 1962, þegar í
ársbyrjun að samtök atvinnu-
rekenda gáfu meðlimum sínum
þá fyrirskipun að ganga ekki
inn á meiri launahækkanir en
4%. Bæði verkalýðssamböndin
hófu þá sína „vorsókn". er
hófst 20. febr. með því að yfir
5 milljónir verkamanna tóku
þátt í fundarhöldum og kröfu-
göngum. Þessar aðgerðir voru
endurteknar 3. marz er fimm
og hálf millj. tóku þátt í stutt-
um verkföllum víðsvegar um
landið og þámarki náði þessi
barátta með hinum svokölluðu
„einingardögum“. 20. marz hóf
ein milljón manna verkfall. 28.
tvær milljónir. 5. og 6. apríl
yfir 750 þús. 10. apríl yfir ein
millj. og 17. apríl nær 700 þús.
Þessi stígandi baráttunnar
knúði atvinnurekendur til und-
anhalds og sömdu þeir um
8—14% hækkun.
„Vorsóknin" í ár var þó enn
stórkostlegri. Allur skipulagður
verkalýður landsins, 9 millj.
talsins, tók þátt í henni. Höfuð-
krafan er nú um jafn há laun
og gilda f Vestur-Evrópu.

>