Þjóðviljinn - 05.01.1964, Blaðsíða 6

£ SÍÐA
WÖBVILIINN
Svmnudasur 5. janúar 1&64
SVIPMYNDIR
FRÁ GEORGÍU
Eftir ARNA
BERGMANN
Gamalt klaustur
Borgin Mtsheia er fom höf-
uðborg Grúsíu eða Georgíu
eða Sarkatvelo, eins og
landið heitir reyndar á
máli þjóðarinnar sem það
byggir. Þar stendur gömul
kirkja, ekki minna en sextán
alda gömul. Og eins og alltaf
í þessu landi, þá hafa föru-
nautar í snatri dregið upp úr
pússi sínu gamla sögu um
staðinn: þetta hús reisti ung-
ur snillingur og hann eignað-
ist öfundarmenn við hirðina
sem spunnu mikinn lygavef
umhverfis hann og konungur-
inn lét taka hann og höggva
af honum höndina svo að hann
gæti ekki reist fegurri hús. En
innan í þessu húsi var hafður
uppi söngur ákaflega forn, hæg-
ur og dapur, og sagði vinur
vor, Reso: Ég er ekki trúaður
maður, en þessi söngur vekur
virðingu og aðdáun, í honum
er allur niður aldanna sam-
an kominn.
Niður aldanna, sagði Reso.
Þar fyrir ofan Mtsheta stend-
ur klaustur á fjalli. Undir þvi
blómberanlegur dalur og tvó
höfuðfljót mætast þar ,,eins og
systur tvær“ segir í kvæðinu.
Á kvöldin er bláum slæðuin
blásið milli hlíða en fjallstind-
ar standa í björtu báli. Þar
uppi standa hús mjög fom,
leifar víggarða umhverfis en i
miðri kirkjunni er brunnur með
drykkjarvatni. A slíkum stöð-
um safnaðist fólkið saman þeg-
ar árásarlið var nærri og varð-
ist af sannri hugprýði Hund-
tyrkjum og öðru slíku fólki.
Slíkar árásir voru margar og
hræðilegar. Þá sögu er í raun
og veru hægt að segja í ákaf-
lega stuttu máli: á tólftu öld
var Georgía stórveldi og þjóð-
in taldi einar tólf milljónir að
því mér er tjáð, nú eru Ge-
orgíumenn innan við þrjár
milljónir. Og þarna stendur
þetta gamla klaustur ennþá í
kvöldsólinni og þar stendur þú
og lætur fara um þig sterkan
grun um alla sögu þessa ágæta
lands, þótt svo kýr þjóðminja-
varðar rjúfi kyrrðina einhvers-
staðar skammt fyrir neðan.
Velferð
Tblísí er myndarleg borg með
800 þúsund ibúum. Það er sama
hvort þú gengur um gamlar
götur eða nýjar, þú verður
þess allstaðar var að fólk hér
um siióðir hefur úr töluverðu að
spila, hér er meira fé í um-
ferð en ég hef séð annarsstaðar
í Sovétríkjunum og reyndar
víðar. Hús eru reisulegri og
betur tilhöfð en í öðrum sov-
ézkum borgum sem ég þekki.
unglingar tolla mjög vel í tízk-
unni, Tblísingar hafa verið
umsvifameiri í nútímahúsagerð-
arlist en flistir aðrir í Sovét:
á veitingahúsum standa á
hverju borði sex til tólf ílösk-
ur af frábærlega kúltíveruðum
vinum, hvítum og rauðum.
Þessi velsæld á sér rætur í
óumræðilegri grósku jarðveg-
arins; í þessu landi spretta ald-
in á hverju priki sem stung-
ið er niður í jörðina. Víða
um Sovétríkin má sjá Georgíu-
menn seljandi ávexti á mörk-
uðum, og fá þeir fyrir þá af-
argott verð; að sjálfsögðu eru
þar ekki alilir menn ávaxta-
bændur, en fé þetta dreifist
samt mjög um landið — til
dæmis til að hressa upp á
námsdvöl ungs ættingja í
Tblisi eða Moskvu, en Georgíu-
menn eru mjög frændræknir.
Fjölmargar þjóðlr
Borg þessi er að vísu stór,
en þar eru samt búsettar fleiri
þjóðir en hægt er að ætlast
til með nokkrum rétti. I Tblísí
er til dæmis verulegur hópur
af Assýríumönnum sem komnir
eru frá Tyrklandi fyrir hálfri
öld vegna einhvers misskilnings
— í borginni er starfandi eini
assýrískri dans- og söngvaflokk-
urinn í heiminum, en fyrir
þúsundum ára skelfdi þessi
þjóð alla heimsbyggðina. Þar
eru Kúrdar sem eru þannig
náttúraðir, að þeir hljóta að
eiga sér gilda gullbauga og
veggteppi ágæt þótt svo þeir
heiti sér um allar aðrar unaðs-
semdir lífsins. Þar eru Grikkir
sem hafa verzlað i Svartahafs-
löndum lengur en nokkur man.
Þar eiu mjög sérkennilegir
Gyðingar, eiga sér vóldugt sam-
kunduhús, mjög arabískt að
gerð; þar sátu öldungar í hóp
með érmolkur á höfði og stúd-
eruðu Talmúd. Grúsíumenn
töldu sína Gyðinga mjög leið-
inlegt fólk, kváðu það af og
frá að meðal þeirra fæddust
Einsteinar og Heifetzar, sögðu
það væri einhver munur í Evr-
Landið er í sjálfu sér einstaklega fagurt og ckki spillir
það fyrir, að víða á hæðum og fjöllum risa ævafornar kirkjur.
Myndarlegt málgagn Æskulýðsfylkingarinnar:
Ritdómur um Skáldatíma
Annað tölublað fyrsta árgangs Neista, málgagns' Æsku-
lýðsfylkingarinnar, er komið út og er sérlega smekklegt
að frágangi og fjölbreytt að efnisvali. Þar birtist meðal
annars ritdómur um Skáldatíma Laxness eftir Hjörleif
Guttormsson.
Ritnefnd Neista skipa þau
Magnús Jónsson sem er ritstjóri,
Hallveig Thorlacius blaðamaður
og Þorsteinn frá Hamri skáld.
Gísli B. Bjömsson sér um um-
brot og hefur ekki tekist síður
en með fyrsta tölublaðið.
Er ungum sósialistum sómi að
þessari útgáfu og er vel að aftur
skull tekin upp þráðurinn þar
sem frá var horfið við útgáfu
Landnemans er á sínum tíma
bar af æskulýðsritum sem þá
vorj út gefin hér.
Efni ritsins
I Neista birtist að þessu sinni
fróðleg grein um efnahagsöng-
þveitið á íslandi og er hún tekin
saman af nokkúrum fél., næst
er ritdómur um Skáldatíma Lax-
ness eftir Hjörleif Guttormsson.
Þá er frétt af hinni stórglæsi-
legu ..Ráðstefnu Róttækra” sem
sett var 10. des. s.l. og verður
fram haldið á þessu ári. Loks
má af efni Neista nefna brot úr
dagbók bandarísks liðsforingja
i Viet Nam, bókaumsagnir, frétt-
ir frá ÆF-deildum og Hrim-
deildum. ljóðaþýðingar auk þess
sem fjölmargar myndir og teikn-
ingar prýða þetta ágæta blað.
Neista geta menn orðið sér úti
um hjá ÆF-deildum hvar sem
er á landinu og einnig gerst á-
Forsíða síðasta NEISTA.
skrifendur. I Reykjavík geta
menn snúið sér til skrifstofu
ÆFR Tjarnargötu 20, sími 17513.
A myndarlegu fjalli fyrir oían borgina slendur lystigarður — til skamms tima var hann kenndur
við S talín.
ópu þar sem Gyðingar héldu
uppi hæstu súlum menningar-
innar. Þar í bænum eru einnig
Pólverjar, afkomendur manna
sem voru gerðir útlægir til Ge-
orgíu fyrir að berjast gegn
Rússakeisara — á sama tíma
voru Georgíumenn sendir tíl
Póllands fyrir sömu sakir og
hefur þessum tveim þjóðum
verið vel til vina síðan.
Þó hafa þeir minnihlutar enn
ekki komið við sögu sem
stærstir eru en það eru Rússar
og Azerbasdsjanar að ógleymd-
um Armenum sem eru sjálfsagt
yfir 200 þúsund á staðnum.
Armenar hafa búið þarna lengi
og höfðu lengst af al'la verzl-
un í sínum höndum. og hlutu
fyrir svipaðan fjandskap og
Gyðingar urðu fyrir í vest-
lægari löndum, enda var Arm-
enum og Georgíumönnum ó-
spart att saman til slagsmála
af lymskum valdbröskuium
sem mundu þá gömlu reglu:
deildu og drottnuðu. Og enn
í dag eiga þessar þjóðir það
til að segja mönnum helvíti
ókurteislegar sögur hver af
annarrí og þótti mér þetta leið-
legt. einkum vegna Armena,
sem enu áreiðanlega mestu sak-
leysingjar í braski og hreinir
englar séu þeir bornir saman
við okkur íslendinga á tuttug-
ustu öld.
1 Mtsheta býr níræður garð-
yrkjumaður, frægur um allan
heim, og heitir Mamúlcisjvílí,
eftir hans hugmyndum hafa
verið gerðir margir litlir garð-
ar í Tblísí. 1 sumum þeirra eru
litlar og haglegar tjarnir, i
þeim busluðu eins og froskar
átta-níu ára strákar, svartir af
sól og styrktu lífsgleði þeirra
sem fram hjá gengu. Mér var
sagt að þessir pottormar væiu
líkilega nokkurnvegin talandi á
þrjá-fjórar tungur, sem allar
eru innbyrðis jafn óskyldar og
islenzka tyrknesku.
Héðan kom
Stalín
Stalín var Georgíumaður eins
og menn muna, því er eðlilegt
að forvitnast um það hvernig
nafni hans reiðir af þar syðra.
1 Tblísi er stór skemmtigarð-
ur á fjalli fyrir ofan bæinn,
þangað láta menn draga sig á
streng á kvöldin til að njóta
svalans. Þessi garður hét Stal-
ínsgarður alveg fram á síð-
astiliðið vor, að skipt var um
nafn. Of efst þar uppi var all-
mikiil stytta af Jósep sem hafði
nýlega verið tekin niður. fót-
stallurinn stóð einn eftir og
voru á honum ýmsar krítará-
letranir. sem ég skildi því mið-
ur ekki.
Hins vegar var mér sagt að
ekki hefði verið hreyft við því
marmaramusteri sem reist var
í þorpinu Gorí yfir þann kofa
sem Jósep fæddist í. Ennfremur,
að margir landar hans mættu
ekki heyra um hann illt orð
og skáluðu gjarna fyrir hon-
um á mannamótum. Slík tryggð
myndi eiga sér bióðernislegar
ástæður: barna var semsé kom-
in mikil og áberandi persóna
í heimssögunni af þeirra þjó<ð,
og þeir sætta sig ekki við að
hans hlutverk sé niður skorið.
Hitt skulu menn svo ekki halda
að Georgíumönnum hafi verið
hlíft við fangelsunum og af-
tökum Stalínstíma, öði'U nær,
og kunnu kunningjar mínir í
þessu landi frá mörgu hræði-
legu aðsegja. Meðal þeirra sem
íéllu i ,,hreinsunum“ var eitt,
bezta skáld þessarar ljóðelsku
þjóðar Tizian Tabidze, og vinur
hans Paolo Jasjvili, einnig á-
gætt skáld, svipti sig lífi um
sama leyti. Um dauða Tizians
hefur nýlega verið ort kvæði
sem ég sá í tímariti í Tblísí:
Stjama fellur á Mtsheta, eld-
hár hennar molna í smátt. Ég
æpi ómannlegri röddu —
Stjarna fellur á Mtsheta . . .
Hver leyfði að myrða hana?
Hver gaf vesalingi rétt til að
leggja stjörnu undir fallöxi .. .?
Stríð yfir þig! Pest yfir þig!
Jörð, þar sem stjarna var leidd
á torg til að hún yrði skor-
in eins og hross. , ,
Ljóðelskir menn
Já, ljóðelskir erj Grúsíu-
menn og hafa alltaf verið. Um
svipað leyti og við skrifuðum
Islendingasögur orti Rústavéli
sinn fræga bálk um Riddar-
ann í tígrísdýrsfeldinum og sá
strengur hefur ekki slitnað
síðan. (En mikið höfum við
Georgíumenn verið ólíkar þjóð-
ir, — hjá Rústaveli gráta mestu
kappar í stórum lækjum og
eru svo mælskir að Islendina-
ar hefðu aldrei trúað öðru
eins).
Ungir og skemmtilegir menn
hjá bókmenntatimaritinu
Tsískarí sögðu mér: já. ýmsar
þjóðir fá bezt túlkað sig í
einhverri ákveðinni listgrein;
Italir í myndlist og tónlist,
Rússar í skáldsögum, en okkar
form er Ijóðið. Hér hafa menn
alltaf verið síyrkjandi. Má vera
það sé vegna þess að við áttum
svo erfiða sögu, erfið saga
skapar ljóð, því ljóðið er með
nokkrum hætti huggun í harmi.
Nútímaþróun hjá okkur hef-
ur gengið í þá átt að losa okk-
ur undan hátíðlegu og íburðar-
miklu skáldskaparmáli sem
rekja má tiil sterkra austur-
lenzkra áhrifa. Það hefur orð-
ið þróun í átt til listræns
sparnaðar, í átt til frelsis bæði
í formi og efnisvali, ennfrem-
ur þefur Ijóðið orðið ,,intelle-
ektúella" svo sem til andsvars
gegn tilfinnanlegu hamsleysi
fortíðarinnar. 1 þessari viðleitni
okkar hgfum við notið góðs
af rússneskum Ijóðmeisturum
eins og Tsvétaévu, Pastemak,
Mandelstam, af Garcia Lorca
og öðrum Spánverjum, af ít-
alskri Ijóðlist, af góðum kvik-
myndum. Og það hefur kom-
ið upp heill hópur af álitleg-
um ungum skáldum sem yrkja
hver öðrum betur (þótt við
segjum sjálfir frá) og hafa góða
samvinnu við tímaritið okkar,
sem endurreist var sem mál-
gagn ungra manna fyrir nokkr-
um árum. Og við höfum slopp-
ið við alvarlega árekstra milli
..ungra og gamalla'1 sem nú
eru svo oft á dagskrá — ein-
faldlega vegna þess að meðal
okkar skálda af eldri kynslóð-
inni eru margir ágætir og al-
varlegir höfundar og engin á-
s.tæða til að við vantreystum
þeim eða þeir okkur. . . .
I þessum pistli er varla minnzt á atvinnulíf landsmanna —
cn þar skipar ávaxtarækt míkinn scss og hefur mjög örfandi
áhrif á lífskjör. Þá cru Georgiumcnn mjög þekktir fyrir vín-
rækt, vin þeirra hafa iíklega gefið þeim meiri frægð en
nokkuð annað, Myndin er frá uppskeruvinnu.