Þjóðviljinn - 19.02.1964, Side 8

g SÍÐA
ÞIÖÐVILJINN
ÞID HEYRT ÞA
Samkvæmt gögnurrt sem mcr
hafa borizt í hendur, þá er ís-
Ienzka nýfiskverðið nú á ver-
tíðinni, einni krónu níutíu og
þremur aururn fyrir neðan
iægsta þorskverð til vinnslu í
Noregi.
Þann 27. janúar s.l. gekk í
gildi nýtt verð á nýjum fiski
krónum 5,65 og er þá mismun-
urinn á norsku og íslenzku
þorskverði kominn upp í kr.
2,22 á kg miðað við slægðan
fisk með haus. Þó er til hærra
lágmarksverð á þessu svæði, en
það er v'.ð Lofot, þar hefur
verðið verið ákveðið n. kr. 1,15
fyrir kg af hausuðum og slægð-
■um fiski af sömu stærð og
nefnt hefur verið hér að fram-
an. Þetta verður í íslenzkum
kr. 5,66 miðað við slægðan fisk
með haus. Með ríkisuppbótinni
kemst þó verðið til sjómanna
og útvegsmanna upp í íslenzk-
ar kr. 6,00 og er þá mismunur
á norsku og íslenzku nýfisk-
verði orðinn segjum og skr'.f-
um ísl. kr. 2,57 á hvert kg af
þorski sem nær 43 cm lengd.
Smáfiskur fyrir neðan 43 cm
sem nær 700 gramma þyngd
greiðist lægst með 92 aurum
norskum fyrir kg, en hæst með
92 aurum norskum fyrir kg,
en hæst 98 aura. Þetta verður
í íslenzkum krónum miðað við
slægðan fisk með haus kr. 4,53
og kr. 4,82. Við þessi bæði
smáfiskverð kemur svo sama
uppbót frá ríkinu sem að
framan greinir. Fyrir svokall-
aðan handfisk, það er þorsk-
smælki, greiðist á sama hátt
75 aurar norskir fyrir kg. 1 ís-
lenzkum krónum miðað við
slægðan fisk með haus 3,69
fyrir kg. Þegar ríkisuppbótin
kemur á þetta þorsksmælkis-
verð þá fer verðið til sjómanna
og útvegsmanna upp í kr. ísl.
4,03 og verður þá verð á þorsk-
smælki til vinnslu í Noregi 60
aurum hærra en fyrir vertíðar-
þorsk á íslandi að ríkisuppbót-
inni meðtaldri hér, Það er eft-
irtektarvert, að nú er fiskverð
í Noregi innan hvers verðlags-
svæðis jafnt til allrar vinnslu,
en áður hefur verð á fiski til
frystingar verið hæst. Fiskur
sem ætlaður er til neyzlu nýr
eða isvarinn fyrir innanlands-
eða erlendan markað, er
greiddur 3—5 aurum hærra
hvert kg.
Verð á þorskhrognum sem
höfð eru til frystingar, sykur-
söltunar eða niðursuðu greiðast
með n. kr. 1,30 hvert kg. I ísl.
kr. 7,80. Verð á öðrum þorsk-
hrognum er 70 aurar norskir.
ísl. krónur 4,20 pr. kg.
í Noregi, og á það að gilda
fyrir það íyrsta til 26. aprii
n. k. Samkvæmt tilkynningu
frá Norges Ráfisklag gildir
þetta verð frá og með Nórð-
mæri að sunnari og til nyrztu
annesja Noregs. Þessari víö-
áttumiklu strandlengju er
skipt niður i 9 verðlagssvæði.
Á þrem nyrstu verðlagssvæð-
unum er verðið fyrir hausaðan
og slægðan þorsk sem nær 43
cm, eða rúmum 17 tommum og
þar yfir n. kr. 1,02 fyrir kg.
Þetta verður samkvæmt gengi
í íslenzkum krónum miðað við
slægðan fisk með haus kr. 5,02
fyrir kg. Á þetta verð til sjó-
manna og útvegsmanna koma
svo uppbætur frá ríkinu og
nema þær 7 aurum norskum á
hvert kg af hausuðum og
slægðum fiski, eða 42 aurum
íslenzkum. Fyrir slægðan fisk
með haus nema uppbæturnar
sem næst 34 aurum á kgi Fá
þá seljendur fisksins saman-
lagt frá kaupendum og rík'nu
kr. 5,36 fsl. fyrir kg slægt með
haus. Islenzka verðið er hins-
vegar kr. 3.43 og verður þá
mismunur á hverju þorsk kg.
kr. 1,93,
Eftir því sem sunnar dregur
með ströndinni hækkar verðið,
og er það rökstutt með því að
flutningskostnaðurinn sé minni
hjá þeim fiskvinnslustöðvum
sem sunnar iiggja. Á Norð-
mæri, syðsta verðlagssvæðinu,
verður t.d. lægsta verð til
vinnslu miðað við sömu fisk-
stærð n. kr. 1,08 eða í íslenzk-
um krónum samkvæmt gengi
miðað við slægðan fisk með
haus kr. 5,31. Þegar búið er
að bæta uppbótinni frá ríkinu
við verðið þá verður það í ísl.
KKI HÆGT AD L0KA AUGUNU
R ÞESSUM STADREYNDUM
Ég hef áður margsinnis bent
á það ósamræmi sem er og
verið hefur á síðustu árum á
milli íslenzks og norsks hrá-
efnisverðs. Þessi verðmunur
fer vaxandi til stórtjóns fyrir
íslenzka sjómenn og útvegs-
menn. Það er haldlaust að
vitna til hækkana sem orðið
hafa á vinnulaunum hér. það
e-' vitað, að norsk vinnulaun
við fiskvinnsluna eru hærri.
Hinsvegar er það vitað, að út-
flutningstollurinn hér á fiskaf-
urðir verkar til ca 50 aura
lækkunar á kíló á nýjum fiski,
slægðum með haus, og vextir
af rekstrarlánum umfram það
sem Norðmenn greiða lækka
hvert nýfisk-kíló um ca 10
aura. En þetta samanlagt ætti
ekki að fara langt fram úr 60
auru'm. og er það lítið brot af
þeim mikla mismun, sem bent
hefur verið á hér að framán.
sem er í dag á íslenzku og
norsku nýfiskverði til vinnslu.
Hér þarf tafar-
lausa rannsókn
Það er alveg út í hött eins
og ég sagði hér í þættinum um
daginn, að greiða uppbætur úr
ríkissjóði á nýfiskverðið, ef
ekki verður jafnhliða stofnað
til tafarlausrar rannsóknar á
ástandi þessara mála. Það þarf
að færa sannanir fyrir því, í
hverju hann er fólginn þessi
gífurlegi verðmunur á ný-
fiskverði hér og í Noregi. Það
verður að draga liðina sem
valda þessu fram í dagsljósið
og að þvf búnu þarf að ganga
hreint til verks og leiðrétta
misfellurnar sem þessu valda,
hvort svo sem þær eru sök
ríkisvaidsins eða fiskiðnaðar-
ins sjálfs, eða beggja sök. Það
er í sjálfu sér ekkert við því
að segja. þó uppbætur séu
gre ddar á nýfiskverð. sé þess
þörf. En ef farið er inn á þessa
braut, þá A líka almenningur
þá kröfu á hendur ríkisvald-
inu, að það verði gert heyrin-
kunnugt að undangenginni
rannsókn hvers vegna uppbót-
anna er þörf. En þetta hefur
ekki verið gert, og allur orða-
vaðall um að hátt, kaupgjald
á Islandi sé að sliga fiskiðnað-
inn er kjaftæði sem ekki hefur
við minnstu rök að styðjast.
Enda varpar verðið sem norsku
fiskvinnslustöðvarnar greiða f
dag ásamt hærra kaupgjaldi,
svo skæru Ijósi á þessi fals-
rök að þau geta engan glapið.
Bezta hjálpin til handa ís-
lenzka fiskiðnaðinum í dag er
nákvæm rannsókn á rekstri
hans sjálfs, sölu afurða hans
og álögum ríkisvaldsins á
hann. Þess vegna á að stofna
til þessarar rannsóknar tafar-
laust, en að henni lok nni bæta
þar um sem þarf.
Verkefnin á
Skagaströnd
Atvinnuleysi á Skagaströnd
hefur orðið umræðuefni blaða
nú á þessum vetri, og hefur
verið skorað á opinbera aðila
að láta það til sín taka, og
bæta um. Af þessu tilefni vill
þátturinn Fiskimál vekja at-
hygli á eftirfarandi.
A Skagaströnd stendur síld-
arverksmiðja í eigu íslenzka
ríkisins. Verksmiðju þessa
hefur skort verkefni allt frá
því að hún var byggð, í enda-
lok þess tímabils þegar síld-
veiðarnar voru stundaðar að
stórum hluta á „vestursvæð-
inu” fyrir Norðurlandi. Er
hægt að finna nokkurt verk-
efni handa þessari ónotuðu
verksmiðju til að vinna úr?
Ég tel það vera ómaksins vert
fyrir Skagstrendinga, og þá
einnig fyrir opinbera aðila sem
vildu leita að verkefnum fyrir
þetta kauptún. að láta rann-
saka hvort ekki megi finna
síldarverksmiðjunni á Skaga-
strönd annað verkefni á meðan
hún þarf að bíða eftir því, að
síldin komi aftur á „vestur-
svæðið”
Það sem mér kemur í hug í
þessu sambandi er þara- og
þangvinnsla í verksmiðjunni.
Þarna þarf engu til að kosta
í stofnkostnað. Þurrkarar og
kvarnir verksmiðjunnar eru
þau tæki sem til þessarar
vinnslu þarf.
Þá er hinni höfuðspur-ning-
unni ósvarað: Er til nægjanlegt
hráefni af þangi og þara í og
v:ð Húnaflóa sem hægt væri
að grundvalla slíkan rekstur á?
Ég tel að rannsókn muni leiða
í ljós að svo sé.
I þriðja lagi. Er hægt að
finna markað fyrir slíka fram-
leiðslu? Sem svar við þessari
spurningu vil ég benda á, að
innanlandsmarkaður ætti að
vera nokkur fyrir þang- og
þaramjöl í fóðurblöndur handa
búpeningi. Ennfremur verður
það að tel.jast líklegt að hægt
yrði einnig að finna erlenda
markaði fyrir þessa framleiðslu,
og dreg ég þá ályktun pf því.
í þessum fyrri hluta töluliðs B er greint frá
145 þúsund dollurum sem greiddir voru af
geymaleig-ureíkningnum fræga, nr. 6078, og
síðar komusí inn á reikninga Sambands ís-
Ienzkra samvinnufélaga vestan hafs. Kemur
núverandi yfirmaður gjaldeyriseftirlitsins á
íslandi, seðlabankastjóri, allmjög við þessa
sögu.
B. 1. og 2.
Áður hefur verið gerð grein
fyrir hlutverki viðskipta-
reiknings 6078, svonefnds
geymaleigureiknings Olíufé-
lagsins h.f. hjá Esso Export
Corporation. Undir rekstri
málsins var gerð húsleit í
skrifstofum Hins íslenzka
steiriolíuhlutafélags og Olíu-
félagsins h.f. að gögnum, er
mættu verða til upplýsingar í
málinu. Lagt var hald á
ríiik.'nn fjölda skjala. M. a.
fannst þar yfirlit um reikning
Olíufélagsins h.f. hjá skrif-
stofu Sambands íslenzkra
samvinnufélaga í New York,
svo og ýmis gögn varðandi
reikninginn. Hefur áður
verið gerð grein fyrir þessum
reikningi.
Með bréfi ds. 16. sept. ‘54
bað ákærður Jóhann Gunnar
Esso Export Corporation um
að greiða inn á reikning Ol-
íufélagsins h.f. hjá skrifstofu
Sambandsins í Nev: York
$ 145.000.00 af geymaleigu-
reikningnum 6078. Stóðu þá
inni á reikningnum $
146.284.07.
Geymale'gureikningurinn og
reikningur Olíufélagsins h.f.
hjá skrifstofu Sambandsins í
New York bera það með sér.
að þetta hafi verið gert.
Reikningur 6078 er skuldfærð-
ur í sept. 1954 um þessa 145
þúsund dollara og 1. októb-
er ‘54 er reikningurinn hjá
skrifstofu SlS í New York
eignfærður um þessa sömu
fjárhæð. Ákærður Jóhann
Gunnar skýrði frá því, að
ákærður Vilhjálmur Þór hafi
nokkru áður en þetta varð
beðið sig að sjá um, að %
145.000.00 væru færðir frá
Esso Export Corporation til
skrifstofu Sambandsins í New
York. Hafi hann gert þetta
með bréfinu, sem að ofan
getur. Ákærður Jóhann Gunn-
ar kveðst hafa vitað það, að
þessi ráðstöfun hafi staðið í
sambandi við einhvem inn-
flutning á vegum Sambands-
ins. Er ákærður Vilhjálmur
Þór var í fyrstu inntur eftir
þessuf $ 145.000,00 í þing-
haldi kannaðist hann ekki við
ráðstöfunina á þessum $
145.000.00.
Eftir að ákærðum Vilhjálmi
Þór hafði verið kynntur fram-
burður ákærðs Jóhanns
Gunnars, eins og að ofan
greinir, kvað hann sig ráma
í, að hann hefði spurt ákærð-
an Jóhann Gunnar, hvort Ol-
íufélagið h.f. hefði ekki lausa
peninga fyrir vestan, sem það
gæti séð af *>’ bráðabirgða og
út af þessu hafi komið að
Olíufélagið h.f. lét íæra
þessa S 145.000.00 af inn-
stæðu sinni fyrir vestan og
leggja inn á reikning sinn
hjá Sambandinu í New York.
Sagði ákærður Vilhjálmur
Þór, að með þessari ráðstöf-
un hafi vakað fyrir sér að
halda almennum vörukaupum
og innflutningi til Islands að
vestan eðlilegum, en á þess-
um tíma ársins, þ. e. haustið,
væri mikil þörf fyrir korn-
vörur, fóðurbæti og aðrar
venjulegar vörur. Viðurkennt
var af ákærðum Vilhjálmi
Þór að ekki hefði verið sótt
um leyfi íslenzkra gjaldeyr-
isyfirvalda til ráðstöfunarinn-
ar. Sagði ákærður Vilhjálm-
ur Þór það ætlun sína, að
þessi ráðstöfun væri aðeins
bráðabirgðaráðstöfun til
nokkurra vikna eða mánaða
og síðan yrðu peningamir
fluttír heim.
Ákærður Vilhjálmur Þór
bar þessa ráðstöfun ekki
undir samstjómarmenn sína
hjá Olíufélaginu h.f.
Það hefur að vísu ekki
þýðingu, er meta skal, hvort
ráðstöfunin á $ 145.000.00 hafi
verið brot á gjaldeyrislögun-
um eða ekki. í hvaða skyni
ráðstöfunin var gerð. Rann-
sókn beindist lítillega að
þessu og kom það fram f
framburði framkvæmdastjóra
véladeildar Sambandsins að
hann hafi er það varð ljóst
árið 1954, að til stæði að
rýmka um bifreiðainnflutn-
inginn til landsins, ákveðið,
til að örva sölu á þeim bif-
reiðum sem Sambandið hefur
umboð fyrir, að fá lánsfé til
kaupa á bílum, með það fyr-
ir augum að geta veitt vænt-
anlegum kaupendum lán til
allt að 18 mánaða. Ræddi
framkvæmdastjórinn þessa
hugmynd sína við ákærðan
Vilhjálm Þór, forstjóra Sam-
bands íslenzkra samvinnufé-
laga, er féllst á hugmyndina
og útvegaði lánið. Ekki vissi
framkvæmdastjórinn, hversu
hátt lánið var né hvernig til-
högun þess var að öðru leyti
né hvar það var fengið. Hann
minntist þess, að ákærður
Jóhann Gunnar hefði eitt
sinn sagt sér, að Sambandið
hefði fengið lán hjá Olíufé-
laginu h.f. til bifreiðakaupa.
Framkvæmdastjórinn hóf síð-
an bifreiðainnflutninginn, án
þess að fyrir lægju gjald-
eyris- og innflutningsleyfi.
Sá skrifstofa Sambandsins í
New York um að gre'ða bíl-
ana, a.m.k. þá sem keyptir
voru í Ameríku.
Ákærðan Vilhjalm Þór
rámaði í að hann hefði út-
vegað lán í þessu skyni, en
mundi annars ekki neitt nán-
ar um það. Áður er greint
frá því sem ákærður Jóhann
Gunnar hefur borið um þetta.
Mðvkudagur 19. febrúar 1964
hve hratt þessi framleiðslu-
grein hefur vaxið í Noregi á
síðustu ámm. En það eru til-
tölulega fá ár síða.u Norðmenn
hófu þessa framleiðslu, en þó
er útflutningur þeirrá á þang-
og þaramjöli orðinn um þrett-
án þúsund smálestir á ári, og
framleiðsla þeirra fer vaxandi
með hverju ári.
Efnsiðnsður og
þaravinnsSa
Þá virðist efnaiðnaður úr
þara vera býsna arðvænlegur
atvinnuvegur, ef dæma má eft-
ir hráefnisverði sem greitt hef-
ur verið í Noregi. af verk-
smiðjum sem fást v'ð slíka
framleiðslu, Verkefnin á Is-
landi sem bíða þess að vevða
leyst ei'u mörg. og nærtækast
virðist þegar rætt er um auk-
inn iðnað í landinu, að byrja
á þeim hráefnum, sem liggja
algjörlega ónotuð eins og sjáv-
argróðurinn við strendur lands-
ins ásamt þeim fiskafurðum
sem nú eru seldar hálfunnar úr
landi. eða í mörgum tilfellum
notaðar í skepnufóður og á-
burð í stórum stíl eins og er
með síldina okkar. í dag, í
staðinn fyrir að breyta henni
í lostætar fæðutegundir, sem
gefa mikinn gjaldeyri.
Þegar á það er litið hve
mörg iðnaðarverkefni bíða ó-
leyst á tslandi í dag, þar sem
hægt er algjörlega að vinna
úr íslenzkum hráefnum, þá
þarf til þess alveg sérstaka hug-
kvæmni að láta sér detta i
hug, að olíuhreinsunarverk-
smiðja sé eitt af því mest að-
kallandi í íslenzkum iðnaði, og
sem fyrst þurfi að leysa. En
það virðist vera sá eini iðn-
aður sem ásamt alúminíum-
vinnslu kemur í hug íslenzkra
valdamanna í dag. Það er nú
svo, að sé horft yfir iðnaðar-
sögu þeirra landa sem okkur
eru skyldust í menningu og
að stærð, þó þeirra þjóðfélög
séu nokkrum sinnum stærri en
okkar, þá var alltaf fyrst leitað
eftir innlendum hráefnum í
viðkomandi löndum til iðn-r..
reksturs, áður en farið ýar að
flytja hráefni yfir hálfan hnö.tt-
inn. Þá fyrst þegar innlend
hráefni fullnægðu ekki þörf-
inni fyrir atvinnuaukningu var
byrjað að flytja hráefni um
langan veg en ekki fyrr. Hér
virðist eiga að fara alveg öfugt
að.
A meðan við flytjum út í
stórum stíl sem hráefni af-
urðir sjávarútvegsins og land-
búnað.arins. Ég vil sérstaklega
benda á ullina og skinnin frá
irndbúnaðarframleiðslunni í
þessu sambandi. Og á meðan
auðæfi þara- og þanggróðurs
við Islandsstrendur liggja ó-
hreyfð og flestar fiskafurðir
eru fluttar út sem hálfunnin
hráefni, þá er hvorki tímabært
að stofna til alúminíumvinnslu
eða olíuhreinsunar í íslandi.
heldur eru það allt önnur og
nærtækari verkefni cem þarf
að leysa.
Þó er aukin
iðnaðarfram-
leiðsla aðkallandi
Þó aukin iðnaðai'framleiðsla
sé hér aðkallandi þá er engan-
veginn sama, hver framleiðslan
er, sem í er ráðizt. Við þurf-
um fyrst og fremst að sníða
okkar iðnaðarframkvæmdir við
íslenzkar þarfir og íslenzka
hagsmuni. Og í því sambandi
er mest þörf iðnaðar sem und-
irbygg r okkar gömlu atvinnu-
vegi, landbúnað og sjávarút-
veg, og gerir framleiðslu þeirra
arðbærari heldur . en hún er
í dag. Um þessi verkefni þai'f
þjóðin að sameinast í stóru á-
taki. Þessum aðkallandi verk-
efnum má skipta í tvennt. Ann-
arsvegar bein þjónustufyrir-
tæki við atvinnuvegina. Hins-
vegar bein framleiðslufyrir-
tæki sem breyta íslenzkum
hráefnum í verðmiklar út-
fiutningsvörui'.