Þjóðviljinn - 23.02.1964, Page 5

Sunnudagur 23. febrúar 1964 -------- ----------------------------------------MðÐVIMINN---------------
SÍÐUSTU KEPPNISAFREK
S KALDA
sem hœffi að keppa á háfindi
frœgSarinnar
Afmælismót AIK
Þegar félag mitt AIK varð
25 ára var efnt til þrggja daga
iþróttamóts.
Tók ég þátt í míluhlaupi
sem fram fór á laugardegin-
um. en á mánudeginum átti
ég að hlupa 5000 m. Þenn-
an laugardag gekk mikil
hitabylgja yfir Kaupmanna-
höfn og gafst.ég upp í hlaup-
inu og margir aðrir en þeir
sem komu að marki, gátu að-
eins gengið, og hét sá Magn-
ússen sem sigraði.
Eftir hlaupið fer ég beint
heim í rúm og tilkynni rétt-
um aðilum að ég geti ekki
tekið þátt í 5000 m. hlaupinu
á mánudag. Á mánudeginum
var ég þó það hress að ég fór
út á leikvanginn til að horfa
á, en þegar ég kem þangað
sé ég mér til mikillar
undrunar að um allt eru fest-
ar upp auglýsingar um eins-
konar einvigi í hlaupinu milli
mín og Magnússen. Hafði þá,
sá sem fékk að vita að ég
gæti ekki hlaupið, ekki látið
þá vita sem áttu að augiýsa -
mótið.
Fólkið flykktist að í þeirri
góðu trú að það fengi að sjá
okkur í keppni.
Allt í einu eru mistökin
uppgötvuð, og nú sitja for-
ráðamenn félagsins fyrir mér,
sem er orðinn ákaflega reiður,
og vil ekki tala við þá. Á leið-
inni inn á áhorfendasvæðið
fylgja þeir mér eftir og lýsa
því hvaða „skandali“ það
verði 'ef hlaupið fari ekki
fram samkvæmt auglýsingu.
Þetta endar með því að ég
lofa alveg sái-reiður að hlaupa
2 hringi og hætta svo. Eg ríf
mig úr fötunum og byrja
hlaupið, og þegar ég hafði
hlaupið tvo hringi eins og ég
lofaði fannst mér ég allur
hressari og hugsa sem svo að
ég geti þá eins hæ1t eftir 4
hringi. Það sama endurtók sig
eftir fjóra hringi, ég var ekk-
ert lakari, og hugsa mað mér
það er þá bezt að halda á-
fram. Hlaupinu lauk þannig
að ég vann. Eg fór rakleitt
í búningsklefann skipti um
föt og fór beint heim og tal-
aði ekki við nokkurn mann.
Eg jafnaði mig bráðlega, og
rann reiðin'
Norðurlandaleikir
Á þeim árum sem ég var
i Danmörku var efnt til svo-
kallaðra Norðurlandaleikja og
voru það þriggja daga mót.
Þar var m.a. keppt í 3000 m
hlaupi sem var og flokka-
keppni. Þar voru margir góð-
ir hlauparar. og minnist ég
hlaupara eins og Paul Bram,
nýkominn frá Ameríku og
mikið umtalaður hlaupari,
Laurits Damm o. fl.
Þegar við höfðum hlaupið
2—3 hringi var ég fjórði í
hlaupinu. Eg vildi ekki sleppa
Poul Bram langt frá mér, en
til þess þurfti ég að komast
fram fyrir, en þegar ég
reyndi það, hlupu þeir í veg-
inn fyrir mig, Fór ég þá út
að grindunum en þeir lokuðu
enn, svo að ég hnaut við en
féll ekki. Vakti þetta mikinn
æsing meðal áhorfenda, sem
gerðu sig líklega til að ráð-
ast inn á brautina. En ég
komst framfyrir þá tvo, og
litlu síðar tókst mér að ná
forustunni í hlaupinu. og við
unnum einnig sveitakeppnina.
Eg vildi ekki kæra atvikið
sem fyrir kom í keppninni,
er ég var að því spurður, en
þeir báðust afsökunar. Eftir
3000 m. hlaupið komu for-
stöðumenn mótsins til mín og
sögðu að þeir mundu draga
upp íslenzka fánann ef ég
sigraði í 5000 m hlaupinu á
mánudaginn. Þótti mér mikið
til þess koma ef mér auðnað-
ist að verða fyrstur. Á meðan
ég var að hita mig upp hljóp
ég fram hjá stönginni sem
fáninn átti að blakta á ef vel
til tækist og sá hann liggja
þar samanbrotinn.
Hlaupið fór þannig að ég
vann hlaupið, en danski fán-
inn var dreginn að hún en
ekki sá íslenzki, og afsökuðu
forstöðumenn mótsins það, og
var mér raunar ljóst að það
var ekki hægt; ég keppti fvr-
ir Dani á mótinu.
Olympíuför
Eg var valinn til að fara
með flokki íþrótamanna Dan-
merkur á Olympíuleikana í
Antwerpen 1920. Tími minn í
keppninni var slakur, og sá
versti á árinu. og varð 6. af
14 sem hlupu í riðlinum.
Urðu ýms mistök á fram-
kvæmd í aðbúnaði fyrir hina
dönsku frjálsiþróttamenn, og
getur það hafa haft sín áhrif,
án þess að ég sé að afsaka
frammistöðuna. Þar hreifst
ég af Nurmi og landa hans
Kolemahinen, og mörgum
öðrum íþróttamönnum eins
og t.d, .spretthlauparanum
Edwards frá Englandi.
Þjálfarinn
Krigsmann
Eg varð fyrir því láni að
kynnast sænskum þjálfara,
Krigsmann að nafni, sem
starfaði í Kaupmannahöfn
eitt árið sem ég var þar. Hann
er einhver merkilegasta per-
sóna sem ég hef kyrnzt. Um
hann var sagt að hann væri:
harður, stífur og ómögulegt
að vera með honum. Eg hafði
snuðrað í kringum hann og
fylgzt með því hvernig hann
kæmi fram við nemendurna.
og hvort þetta væri rétt sem
um hann væri sagt.
Harkan var aðeins sú að
hann vildi láta hlýða sér. og
mér fannst allt rétt sem hann
sagði. Einu sinni sit ég um
hann og spurði hvort hann
vilji kenna mér að hlaupa. og
bætti við: Þú mátt fara með
mig eins og þú vilt. Tók hann
þessu ákaflega vel, og ákveð-
inn dag á ég að koma til
hans, og það var alltaf eins
Hér kemur lokakafli frá-
sagnar Jóns Kaldals um
hinn sögulega íþróttaferil
hans á erlendri grund. Frí-
mann Helgason hefur skráð
frásögnina.
,pg enginn mætti sjá og vera
viðstaddur.
Fyrsta æfingin var dálítið
skritin, hann bað mig að taka
í höndina á sér, sem ég og
gerði, og bað mig að láta
hana síðan falla máttlausa
niður. Þá segir hann: Þetta
var gott, ég finn að þú
skilur þetta. Næstu æfing-
ar voru mest stuttir sprettir
til að æfa framhallann, og
lengdi svo sprettina smám-
saman. og reyndi að halda
framhallanum, og það tók
langan tíma. Eg var svolitið
útskeifur og það lagaði hann,
hann kenndi mér að slappa af
hvern vöðva sem ekki var í
erfiði, og með því gat ég
hvílt þá í sjálfu hlaupinu. Eg
vildi hoppa svolitið i hlaup-
inu. en hann sýndi mér og
skýrði fyrir mér þá orku-
e.yðslu að hoppa í stað þess
að líða áfram. Fræðsla hans
um vöðvastarfsemina var mér
ákaflega mikils virði þegar út
í hlaunin kom. Hann lagði
mikla áherz'u á hlaupalagið.
Það tekur lengstan tíma að
æfa upp stílinn. þolið er
miklu léttara og auðveldara
að æfa, meira að seg.ia sjúk-
lingar geta æft upp þol.!
Þegar maður fer að kynn-
ast sjálfum sér, fer maður að
geta einbeitt sér að einstök-
um hluta hlaupsins, og i
þessu var Krigsmann sér-
fræðingur. Hann kenndi mér
undirbúninginn undir loka-
sprettinn, en hann verður að
gerast næsta hring á undan
endasprettinum.
( Það voru mér mikil von-
brigði þegar hann hvarf aft-
ur mjög skyndilega frá Dan-
mörku og fór til Noregs, ein-
mitt þegar mér fannst allt
vera að komast í gang, sem
hann hafði kennt mér.
Síðasta íþróttaverk hans
mun hafa verið að útvega
okkur hingað hinn ágæta
þjálfara Ekberg, sem lyfti
frjálsíþróttunum hér, en ég
skrifaði honum um það því
ég vissi að hann mundi ekki
mæla með nema góðum
manni. Kriegsmann verður
einn þeirra sem ég gleymi
aldrei.
Þett má geta til gamans
að þegar Gunder Hágg var á
toppi sejn hlaupari fór hann
til Kriegsmann og bað hann
að kenna sér að slappa af i
hlaupinu og undirbúa enda-
sprett, og þá er Krigsman
orðinn háaldraður maður, en
það sýnir þvílíkt traust hann
hafði og álit meðal íþrótta-
manna.
Aðeins 65% blóð
Eg tók yfirleitt nokkuð
þátt í víðavangshlaupum, en
lagði ekki sérstaka rækt við
þau. var með á öllum æfing-
um til þess að fá þol og
þjálfun.
I Limhavn í Svíþjóð fór
árlega fram víðavangshlaup
með þátttöku frá Danmörku
og þá frá mínu félagi. Mér
hafði tekizt að sigra í hlaupi
þessu árin 1919 og 1920. Bik-
ar sá sem keppt var um er
mjög stór og myndarlegur
gripur, og var svo komið að
ég þurfti að vinna hann einu
sinni enn til að eignast hann.
Árin 1921 og '22 tókst mér
ekki að verða fyrstur. Árið
1923 ákvað ég enn að taka
þátt í keppninni, þótt ég væri
illa fyrir kallaður og eitthvað
slappur. Þó hafði ég æft mik-
ið og gat ekki kennt því um
að ég hefði af þeim ástæðum
verið svona illa upplagður. Til
hlaupsins fói’u 20—30 piltar,
og svo vildi til að ég hitti í
járnbrautarvagninum hinn á-
gæta hlaupara Svía Axel
Svénson, sem vitað var að
mundi verða aðalkeppinautur
minn i hlaupinu.
Eg gaf mig á tal við hann
og spurði í gletlni hvort hann
sé í góðri æfingu, en hann
gerir lítið úr því. Þegar til
Limhavn kom víkur sér að
mér piltur nokkur og segir:
„Þú skalt vara þig á Sven-
son í dag“! Eg sagðist hafa
talað við hann í vagninum,
þar sem hann sagðist ekki
vera í góðri þjálfun. Þá sagði
ungi maðurinn: Um síðustu
helgi sigraði hann í meistara-
keppni Suður-Sviþjóðar. Mér
féll þetta ekki, og var ekki
laust við að það hitnaði svo-
lítið í mér. Axel Svenson
þessi hafði einnig unnið hlaup
Á íþróttaferli sínum vann Jón Kaldal mikinn fj öuia vcglegra verðlaunagripa. Hér sjást vandaðir
silfurbiltarar, scm Jón hefur á heimili sínu til m inja um marga skemmtilega og eftirminnilcga
keppni á hlaupabrautunum — (Ljósm. Þjóðv. A. K.).
StÐA 5
þetta tvisvar og sigur hans
að þessu sinni þýddi að bikar-
inn væri hans!
Siðan hefst hlaupið. Er far-
ið eftir skógargötu til að
byrja með. Einn af dönsku
strákunum átti að fylgja mér
eftir eins og hann gat og á
þann hátt örfa mig áfram. En
þetta byrjaði ekki vel, þegar
hann hafði hlaupið nokkra
stund, kemur hann upp að
hliðinni á mér og segir mér,
að hann hafi misst skóinn.
Segi ég honum að setja aftur
á sig skóinn en hann gerir
það ekki. og dróst hann þá
aftur úr og sá ég hann. ekki
meir í hlaupinu.
Þá er komið svo að við
Svenson erum orðnir fyrstir,
og hlupum þannig lengi og
komum síðan á mel, og var
þar brekka þar sem ég ætlaði
að taka á rás niður brekk-
una. Svíinn aðvaraði mig þá,
og hafði ég rétt tíma til að
hoppa yfir girðingu og kast-
aðist út í sandinn, en hinu-
megin var dýki, og hefði ver
gelað farið.
Höldum við síðan áfram, en
mig furðar hvað hlaupið er
langt. og lengi-a en mig hafði
minnt að það væri. Höfðum
við Torustuna til skiptis. Var
ég orðinn ákaflega þreyttur
og slapnur. Nokkuð framund-
an sé ég vörðu og hugsa mér
að það sé bezt að gefast upp
þegar að henni komi. Þá er
Svenson á undan, en þá sé ég
að hann er líka mjög þreytt-
ur, eða alveg eins þreyttur og
ég, og því þá ekki að halda
áfram!
Allt í einu sé ég hvar hóp-
ur manna stendur á veginum
þar sem við eigum að hlaupa
um. og hafa allir hjól með-
ferðis. Þegar við komum til
þeirra hjóla þeir í fylkingu
við hlið okkar, og var æt'un-
in að örva hann til sigurs.
enda voru þetta félagar Sven-
son. Við nálguðumst Leik-
vanginn og ekki eftir nema
svo sem 4—500 m. inn á völl-
inn.
Þegar hér var komið heyri
ég mann segja við Svenson:
Nfi skalt þú herða á þér.
hann er að srefast upp! Þess-
ar fréttir hafa vafalaust gef-
ið honum sigurvissu sem örv-
aði hann til að herða á sér
og tók hann sprett, og komst
16—20 m. á undan. Þessi orð
áhorfandans, að ég væri að
gefast upp urðu mér ekki síð-
ur hvalning, og ég skyldi
sýna beim að ég væri ekki á
beim buxunum "ð gefast upp
Við það bættist, og réð ef
til vill baggamun, að þegar
Svenson kemur inn í trjá-
göngin einn sins liðs tekur
fólkið að hylla hann sem sig-
urvegara. Eg hugsa með mér
að hlaupið sé ekki ’búið, og
innstilli mig á að nota alla
krafta mína til að taka sprett
sem dugar inn að markinu.
Eg tek því líka sprett, og
líður ekki á löngu þar til mér
tekst að skjótast framhjá
Svíanum, sem ekki hafði bú-
izt við svona árás, og þessum
sprelti tókst mér að halda í
mark og vinna hlaupið og
bikarinn. Eg hafði það á til-
finningunni, að eftir að ég
hafði stigið yfir markið, að
ég gæti ekkj komizt skrefi
lengra.
Svenson hafði gefið eftir
um leið jg ég óvænt hafði
komizt framhjá honum og
kom hann nokkuð langt á eft-
ir í mark.
Þegar eftir hlaupið fór ég
inn í búningsklefann og sett-
ist þar og jafnaði mig. og sló
þá út urn mig svita miklum,
svo hann rann og bogaði. Þá
er þar kominn lítill drengur
7—8 ára gama’’ -m ég hafði
aldrei séð áður, og segir.
Mikið ert þú sveittur, á ég
ekki að bleyta handklæði svo
þú getir þvegið þér. Mér
hafði ekki dottið það í hug,
og þakkaði auðvitað þetta
vinsaiplega boð, og jafnaði
mig fljótlega. Þessi vinsemd
litla drengsins sem ekkert
þekkti mig hitti mig beint í
hjarlastað. á þessu augna-
bliki og gleymi ég þvi aldrei.
Á leiðinni i járnbrautarvagn-
inn fylgdu okkur margir ung-
ir drengir, og þá vikur sér
einn að mér og segir: Þekkir
þú mig? Nei ég kannaðist
ekki við hann. Eg kom í bún-
ingsklefann til bín. Þá minnt-
ist ég velgjörðarmanns míns,
þakkaði honum á ný og
horfði siðan á eftir honum
hlaupa • til félaga sinna með
bros á vörum og nokkra aura
i krepptri hendinni.
Afhending þessa veglega
bikars fór fram með mikilli
viðhöfn og glöddust hinir
dönsku félagar mínir innilega
yfir þessum sigri. Gott dæmi
um það var er félagi minn
Hakon Nilsen að nafni kom að
marki, og var svo þreyttur
að hann ætlaði varla að kom-
ast yfir markið, en það fyrsta
sem hann spyr um er það
hver hafi sigrað. Þegar hann
fréttir það, bráir af honum
öll þreyta og hann dansar um
af gleði!
Þetta var síðasta hlaup
mitt. Eg hafði allt vorið og
sumarið fundið til einhvers
slappleika, sem ég hafði aldrei
fundið til áður. Þetta varð
til þess að ég ræddi við lækni,
og hann gat ekkert fundið.
Þá dettur mér í hug að biðja
hann að rannsaka blóðið, og
þá kemur í ljós að ég hef að-
eins 65% blóð!
Þá var farið að rannsaka
þetta nánar. Kemur þá í ljós
að eimur frá ýmsum efnum
sem notuð eru í sambandi við
ljósmyndagerð og voru í
næsta herbergj við vinnustof-
una sem ég mann í, hafði
komizt inn, og myndað
brennisteinseitrun í blóðinu.
Þegar ég kom heim frá
Limhavn-hlaupinu lá fyrir
mér boð um að koma til
Gautahorgar og hlaupa þar
við vígslu íþróttavallar þar í
borg, því miður varð ég að
afþakka boðið, þótt mig dauð-
langaði til að fara.
Eftir þetta keppti ég ekki
meira. Skemmtilegum ævi-
kafla var lokið, og eftir sitja
minningar um skemmtileg at-
vik og góða félaga. Heim kom
ég svo 1925, og þar hófst
annar kafli um afskipti af
íþróttum sem ekki verður
rifjaður upp að sinni.
Frímann.
Lóðamál
REYKJAVÍK 21/2 — A fundi
borgarstjórnar Reykjavíkur s.l.
í'immtudag mótmælti annar
borgarfulltrúi Framsóknarflokks-
ins þvi, að by.ggingarnefnd skyldi
fallast á umsókn Landsbanka
íslands um leyfi til að sameina
lóðirnar Laugaveg 77, 79 og
Barónsstíg 14 f eina lóð, er verði
alls talin 1177 fermetrar — og
jafnframt talin nr. 77 við Lauga-
veg. Nefndi Framsóknarmaður-
inn þetta „landvinningastefnu
Laugavegs á hendur Baróns-
stíg”.