Þjóðviljinn - 19.09.1964, Qupperneq 7

ÞJÓÐVILJINN
SlÐA J
Hwgardagur 19. septeœber 1964
Smáþjóð sem Ijær stórveldi fangstaðar
á sér tefíir tilveru sinni / tvísýnu
Ávarp Magnúsar Torfa Ólafssonar ó landsfundi
Samtaka hernámsandstœðinga í Skjólbrekku 1964
Góðir hernámsaridstæðingar.
Árið 1738 kom enskur skip-
stjóri fyrir eina af nefndum
þingsins í London, dró upp úr
pússi sínu ókennilegan hlut,
dökkleitan og skorpinn, og
varpaði á borðið fyrir framan
þingmenn. Kvað hann þar
komið eyra sitt, sem spánskur_
6kipherra hefði sniðið af höfði
sér í Havana til staðfestingar
á rétti sjóliða spönsku krún-
unnar til að leita í erlendum
skipum.
Þessi atburður varð tilefni ó-
friðar milli Bretlands og Spán-
ar, sem er í sögunni nefndur
stríðið út af eyranu á Jenkins,
en svo hét enski skipstjórinn.
Enn þann dag í dag kannast
hver skólastrákur í Bretlandi
við stríðið út af eyranu á
Jenkins, og til þeirrar vit-
neskju skírskotaði hið kunna
blað Guardian í sumar. Nokkru
eftir flokksþing bandarísku
stjórnarandstöðunnar birtist í
blaðinu ritstjórnargrein undir
fyrirsögninni „Stríðið út af
kvonfangi Rockefellers” og
hófst á þessum orðum:
„Verði einhver til frásagnar
eftir næstu styrjöld. er ekki ó-
líklegt að hún hljóti nafnið
Stríðið sem hlautzt af kvon-
fangi Rockefellers. Hefði
Rockefeller fylkisstjóri • ekki
kvænzt aftur eftir skilnað sinn,
kynni hann að hafa hlotið 1.6%
fleiri atkvæði í prófkjörinu í
Kaliforníu. Þá hefði líklega
ekkert orðið úr framboði Gold-
waters”.
Hvaða blað er það eiginlega
sem ræðir svo kaldranalega um
bandarísk stjórnmál, og gefur
ótvírætt í skyn að friðnum í
heiminum geti stafað hætta af
þeim manni sem annar aðal-
flokkur Bandaríkjanna hefur
valið sér fyrir forsetaefni?
Þetta er eitt af kunnustu og
eindregnustu málgögnum Atl-
anzhafsbandalagsins meðal
vinstri blaða í Bretlandi, aldr-
ei hefur nokkrum dottið í hug
að orða það við hlutleysis-
stefnu, hvað þá heldur laumu-
kommúniisma.
En Guardian reynir ekki að
neita staðreyndum. Og nú.
haustið 1964, skömmu eftir
fimmtán ára afmæli NATÓ, er
það óumdeilanleg staðreynd að
ískyggilegasta ófriðarblikan
sem menn þykjast sjá á himni
heimsmálanna er möguleikinn
á að Barry Goldwater verði
kjörinn forseti Bandaríkjanna.
Þetta er einróma álit um alla
Evrópu utan Franco-Spánar, og
verulegur hluti bandarísku
þjóðarinnar er á sömu skoðun.
Héðan af er ekki lengur
hægt að halda fram í einlægni
því sem NATÓ-sinnar hafa
reynt að telja okkur trú um
árum saman, að friðsemd og
aðrar dyggðir hafi tekið sér æ-
varandi bústað í afmörkuðum
hluta heims og allt sé fengið
með því að auka áhrif og ítök
þeirra 'sem þar veljast til for-
ustu á hverjum tíma.
Reyndar má okkur íslending-
um vera minnisstæð gömul að-
vörun, að þótt sumir þjóðhöfð-
ingjar reynist vel geta komið
eftir þá aðrir illir, en um
skeið hafa margir verið tregir
til að heimfæra þau sannindi
til þeirra.,tíma sem við lifum.
En héðan af verður því ekki
lengur anzað, að Bandaríkin
ein allra stórvelda sem uppi
hafa verið séu þekkt stærð og
óumbreytanleg og sjálfsagt sé
að fylgja og treysta þeim í
blindni.
Um það leyti sem A-banda-
lagið var stofnað snerust rök-
ræður hér á landi og víðar um
afstöðuna til þess einkum um
það hvernig menn gerðu sér í
hugarlund þróun heimsmála
næstu áratugina. Fylgismenn
þátttöku íslands, vopnlauss
lands, f hemaðarbandalagi.
héldu því statt og stöðugt fram
að heimurinn væri skiptur í
tvær fjandsamlegar fylkingar,
annars vegar vestræn lýðræð-
isríki undir forustu Banda-
ríkjanna en á hinu leitinu
kommúnistaríki sem lytu Sov-
étríkjunum. Smáríki eins og Is-
land yrðu að velja þama á
milli, skipa sér í aðra hvora
fylkinguna, um aðra kosti væri
ekki að ræða.
Hemámsandstæðingar héldu
því aftur á móti fram, að hvað
sem í skærist væri sá kostur
beztur að standa utan hemað-
arbandalaga. Yrði ófriði ekki
forðað væri það eina vonin um
að bjarga íslendingum frá tor-
tímingu, og ekkert gæti stuðlað
betur að friði en að sem flest-
ar þjóðir neituðu að láta smala
sér í fylkingar stórveldanna,
heldur tækju að sér það hlut-
verk að afstýra árekstmm og
draga úr viðsjám. Tvískipting-
in milli fjandsamlegra hemað-
arblakka væri stundarfyrir-
bæri, og því fyrr sem henni
lyki, því betra.
Hvorra mál styður nú reynsl-
an fimmtán árum síðar? Hef-
ur hemaðarbandalögunum,
öðm eða báðum, haldið áfram
að vaxa fiskur um hrygg? Hef-
ur hlutlausu ríkjunum fjölgað
eða fækkað? Þið vitið öll
svörin við þessum spumingum.
Hernaðarbandalögin em í upp-
lausn, bæði í vestri og austri.
Stórveldin sem fomstuna tóku
missa jafnt og þétt tökin á
bandamönnum sínum. Tala
hlutlausu ríkjanna hefur marg-
faldazt, og þótt mörg þeirra
séu smá og veikburða í hern-
aði vaxa áhrif þeirra á al-
þjóðavettvangi með hverju ári
sem líður.
Heimskommúnisminn, sem
okkur var sagt að myndi
gleypa okkur ef við leituðum
ekki vemdar hjá helzta . stór-
veldi auðvaldsheimsins, er ekki
lengur til. Skæðustu hnútumar
sem fomstumenn kommúnist-
isku stórveldanna láta fjúka
senda þeir hvor öðmm. Sósíal-
istisk ríki Ausfcur-Evrópu losa
sig smátt og smátt undan á-
hrifavaldi Sovétríkjanna.
Hliðstæð þróun á sér stað
umhverfis okkur í Atlanzhafs-
bandalaginu. Það er tímanna
tákn að eina bráða ófriðar-
hættan sem nú er uppi í Evr-
ópu stafar af deilum tveggja
NATÓ-ríkja, Tyrklands og
Grikklands. Sem betur fer
fylgja ekki slík ósköp hvar-
vetna upplausninni sem ríkir í
NATÓ, en hún er ekki minni
fyrri því. Stjórn Frakklands,
landsins þar sem aðalherstjóm
A-bandalagsins hefur aðsefcur,
er á öndverðum meiði við for-
usturíkið Bandaríkin í flestum
málum sem ofarlega em á
baugi. Forseti Frakldands lýsti
nýlega yfir að hann teldi það
hlutverk sitt að losa Vestur-
Evrópu undan bandarískum á-
hrifum, og hann beitir sér
gegn stefnu Bandaríkjastjómar
bæði í Asíu og Rómönsku Am-
eríku.
Upplausnin í hernaðarbanda-
lögunum er staðreynd, og nú
skyldi maður ætla, samkvæmt
kenningum NATÓ-sinna, að ó-
friðvænlega horfði af þeim
sökum. Þeir hafa statt og stöð-
ugt fullyrt að skýrar marka-
línur milli órjúfandi hernaðar-
blakka séu bezta torggmgin
fyrir friði.
En það er nú eitthvað ann-
að en þessar spár NATÓ-sinna
hafi rætzt. Því lausari sem
hemaðarblokkirnar verða í
reipunum, þeim mun betur fer
á með fomsturíkjum þeirra. Nú
er meira að segja svo komið að
tortryggni gætir hjá ráðamönn-
um beggja hluta Þýzkalands
um að bakhjarlar þeirra gerist
svo sáttfúsir að þeir beri hags-
muni skjólstæðinganna fyrir
borð.
Ekki er heldur um það að
ræða að annað kjamorkustór-
veldið beri ægishjálm yfir hitt.
Þvert á móti er hernaðarmátt-
ur þeirra nú mun jafnari en
hann var þegar NATÓ var
stofnað. Þá réðu Bandaríkin
ein yfir kjamorkuvopnum, en
nú hafa bæði þau og Sovétrík-
in til umráða eldflaugar sem
hvort getur skotið á annað á
nokkmm mínútum. McNamara,
landvamaráðherra Bandaríkj-
anna, hefur skýrt frá því að
bandaríska herráðið geri ráð
fyrir að á fyrstu klukkustund-
um hömlulausrar kjamorku-
styrjaldar myndu um 120 milj-
ónir manna láta lífið í Banda-
ríkjunum og 100 miljónir í
Sovétríkjunum.
Það sem gerzt hefur er að
ráðamenn kjamorkuveldanna
beggja em famir að gera »ér
Ijóst, að þrátt fyrir ólíkt þjóð-
skipulag og margháttaðan á-
greining fara hagsmunir þeirra
saman að því marki að báðum
er lífsnauðsyn að komast hjá
kjamorkustyrjöld, því að í
slíkri viðureign yrði ekki um
neinn sigurvegara að ræða.
Við þessar breyttu aðstæður
hafa smáríkin fengið aukið
svigrúm til að fylgja óháðri
stefnu. Kúba býður hinum
volduga nágranna Bandaríkj-
anna byrginn eins og Júgó-
slavía og Albanía storkuðu og
storka erin Sovétríkjunum.
Lærdómsríkt er að athuga
hvaða leið það ríki velur sem
fastast sækir nú fram til auk-
inna áhrifa í heiminum. Til
skamms tíma var Frakkland
talið fallið úr tölu stórvelda
fyrir fullt og allt, en núver-
andi stjórn í París er staðráð-
in í að láta slíkt ekki ásann-
ast. I því skyni treystir hún
ekki fyrst og fremst á kjam-
orkuvopnin sem hún reynir að
koma sér upp, því öllum er
ljóst að á því sviði tekst
Frakklandi aldrei að komast
með tærnar þar sem hin raun-
verulegu kjamorkuveldi hafa
hælana. Fomstumenn Frakk-
Magnús Torfi Ólafsson.
lands hyggjast hefja land sitt
til aukinnar virðingar með því
að gerast talsmenn þeirrar
stefnu að smáríkin fái áreitn-
islaust af hálfu stórveldanna
að taka upp hlutleysi og ráöa
sjálft málum "sínum. Án þess
að hverfa sjálft úr A-banda-
laginu hyggst franska stjómin
gerast nokkurskonar heiðursfé-
lagi í flokki hlutlausu ríkj-
anna.
Engum getur blandazt hug-
ur um að hemaðarbandalögin
miklu, sem komu til sögunnar
eftir heimsstyrjöldina, eru bú-
in að lifa sitt fegursta. Gjald-
þrot hemáms- og herstöðva-
stefnunnar blasir við. Við
þurfum ekki að kippa okkur
upp við að NATÓ-sinnar af
hagsmunaástæðum færist í
aukana og reyni með hávaða
að afneita staðreyndum, rás
sögunnar er að svara þeim og
á eftir að gera það betur.
En við, íslenzkir hemáms-
andstæðingar, megum ekki
sitja með hendur í skauti. Við
þurfum að vera menn til að
grípa þau tækifæri sem breytt-
ar aðstæður og ör þróun bjóða
til framgangs markmiði okkar.
Styrkur okkar hefur alltaf ver-
ið að málstaðurinn nýtur sam-
úðar miklu fleiri en fengizt
hafa til að skipa sér í okkar
raðir. Fjölmargir Islendingar,
sem í hjarta sínu eru andvígir
hemámsstefnunni, hafa látið
öfluga áróðursvél telja sér trú
um að þátttaka í NATÓ með
herstöðvunum sem henni fylgja
sé óhjákvæmileg nauðsyn, þó
ill þyki.
Framhald á 9. síðu.
68. DAGUR.
Það vaf fen djúpt og breitt og fullt af vatni. Jarlar létu
síga fylking sína ofan með ánni með öllum múginum. Kon-
ungsmerkið var nær ánni. Var þar allþykkt fylkt, en þynnst
við díkið og lið það ótraustast. Þá sóttu jarlar ofan með dík-
inu. Vék þá fyrir fylkingararmur Norðmanna, sá er vissi að
díkinu, en enskir menn sóttu þar fram eftir þeim og hugðu, að
Norðmenn mundu flýja vilja. Fór þar fram merki Mörukára.
En er Haraldur konungur sá, að fylking enskra manna var
komin ofan með díkinu gegnt þeim, þá lét hann blása her-
blásturinn og eggjaði herinn ákaflega, lét þá fram bera merk-
ið Landeyðuna, snaraði þá atgönguna svo harða, að allt hrökk
fyrir. Gerðist þá mannfall mikið í liði jarla. Snérist þá liðið
brátt á flótta, flúða sumt upp með ánni og ofan, en flest
fólkið hljóp út á díkið. Lá þar svo þykkt valurinn, að Norð-
menn máttu ganga þurrfætis yfir fenið. Þar týndist Mörukári
jarl.
Tósti jarl hafði komið sunnan af Flæmingjalandi til Har-
alds konungs, þegar er hann kom til Englands, og var jarl
í öllum orrustum þessum. Fór þá svo sem hann hafði sagt
Haraldi, fyrr er þeir fundust, að fjöldi manns dreif til þeirra
í Englandi. Það voru frændur og vinir Tósta jarls og var
konungi það mikill styrkur. Eftir þessa orrustu, er áður var
frá sagt, gekk undir Harald konung lið allt um hin næstu
héruð, en sumt flúði. Þá byrjaði Haraldur konungur ferð
sína að vinna borgina og lagði hemum við Steinavaðsbrú.