Þjóðviljinn - 23.10.1964, Qupperneq 3

¥
Föstudagur 23. október 1964
ÞJÓÐVILJINN
Gagnrýni á Krústjoff opinber-
lega birt í Sovétríkjunum
MOSKVD 22/10 — Málgagn
miðstjórnar Kommúnistaflokks
Sovétríkjanna ,,FlokksIíf“ lét að
þvi liggja í dag, að Krústjoff
hefði gert sjálfan sig að mið-
depli porsónudýrkunar.
Þó Krústjoff hafi ekki verið
nafngreindur fór ekki á milli
mála við hvem var átt.
ÖSKEIKULL
Virðing sú sem leiðtoga flokks-
ins ber, á ekkert skylt við þá
yfirdrifnu hrifningu og lofgerð-
arrullu um leiðtogann, sem þul-
in er. þegar hvert orð sem seðsti
maðurinn segir, er tekið sem
sannleiksopinberun, og allar
gerðir hans eru taldar óskeik-
ular.
Kínverjor
koupa
CAJSTBERRA OG LONDON 22/10
— Nú er verið aS semja um
stórsölu á áströlsku hveiti til al-
þýðulýðveldisins Kína og búizt
er við að samningar takist á
nokkrum vikum.
Brezka stórfyrirtækið Rootes
sem er rekið í samvinnu við
bandaríska Chrysler-fyrirtækið,
selur bæði fólksbilreiðir og vöru-
bifreiðir til Kínverska alþýðu-
lýðveldisins.
Forstjóri fyrirtækisins hefur
skýrt frá því, að hann vilji auka
útflutning sinn til Kína eins
mikið og efnahags- og fram-
leiðslugeta leyfir.
PARÍS 22/10 — Dr. Eugen Ger-
stenmaier forseti í vestur-þýzka
þinginu mælti í dag fyrir því,
að varnarbandalag vesturveld-
anna yrði endurskipulagt til að
spanna allan hnöttinn og verði
höfuðborgirnar Washington,-Par-
ís og Tokio miðstöðvar.
Forseti vestur-þýzka þingsins
sagði, að breyting á vörnum
Nato á þennan hátt væri nauð-
synleg til þess að koma í veg
fyrir að samtökin úreltust, þó
enn þá nauðsynlegri vegna
þeirra veikleika sem komið hafi
svo greinilega fram bæði í Seato
bandalaginu og Suðaustur-Asíu
Slík afstaöa leiðir ekki til
neins góðs, en getur aðeins blás-
ið lífsanda aftur í það siðferði
sem ríkti á dögum persónudýrk-
unarinnar, og það getur flokkur-
inn ekki þolað. segir í ritinu.
„Flokkslíf" gefur einnig í skyn
í forystugrein sinni, að Krúst-
joff hafi gert sig sekan um það
að halda fram hlut vina sinna
og ættingja.
LÝÐKÆÐI
Tímaritið minnir á alvarleg
mistök sem gerð hafi verið í
Kákasus og segir, að þá hafi
fjölskyldu og vinasambönd
vegið þyngra en megin-
reglur flokksins og segir fleiri
dæmi vera þessa.
Ritið segir að gera verði ráð-
stafanir til þess að tryggja það.
að allar stofnanir flokks og rík-
is haldi lýðræði í heiðri.
Allir félagar í flokksforystunni
verða gera sér grein fyrir ábyrgð
sinni gagnvart kjósendum, og
flokkurinn og þjóðin vérða að
fylgjast með því, sem einstakir
leiðtogar taka sér fyrir hendur.
1 forystugreininni, sem er
snarpasta gagnrýni sem hingað
til hefur verið beint gegn Krúst-
joff, segir að ekki hafi allir fé-
lagar losað sig við þau viðhorf
og aðferðir sem mótuðu vinnu-
brögð á dögum persónudýrkun-
arinnar.
SAMVIRK FORYSTA
Ritið krefst þess. að megin-
reglunni um sameiginlega for-
ystu verði mjög nákvæmlega
fylgt. Enginn einstakur komm-
únisti né hópur flokksfélaga hafi
rétt til að láta sér sjást yfir það,
að einhver taki ekki til'lit til
skoðana flokksbræðra sinna,
og láti sér á sama standa um
gagnrýni ög jákvæðar; óformleg-
ar umræður um vandamálin.
Hversu háu embætti. sem
maður gegnir, er ekki hægt að
láta hann sleppa við yfirsjón
samvirkra leiðtoga og flokksins,
og láta hann ganga að því vísu,
að hann kunni ráð við öllu og
reynsla og þekking flokks-
bræðranna sé einskis nýt, segir
tímaritið .,Flokkslíf“.
KOZLOF !
Frol Kozlof, sem einu sinni
var talinn líklegur eftirmaður
Krústjoffs og var félagi í for-
sæti flokksins hefur nú verið
vikið úr því. Raunar hefur hann
lítið sem ekki komið við sögu
síðan hann fékk heilablóðfall í
fyrra og hefur síðan ekki getað
gegnt störfum.
PRAVDA
Aðeins aukin framleiðni getur
bætt lífskjörin í Sovétríkjunum,
segir í grein í Pravda í dag.
Kommúnistaflokkurinn æskir
þess, að fólk fái betra húsnæði,
tryggara líf og meira menning-
arlíf með hverju árinu. en það
fæst ekki nema ’ með betri
vinnubrögðum. Sovézka þjóðin
hefur mörgum mikilvægum
verkefnum að sinna, segir
Pravda.
Greinin er skrifuð í tilefni af
hagtölum sem sýna. að fram-
leiðsluaukningin í iðnaði var
ekki nema um 7% á fyrstu
þrem fjórðungum þessa árs, en
var 8.7% á sama tíma í fyrra.
Blaðið ræðir um nauðsyn
þess, að gangskör verði gerð að
LONDON 22/10 — Hinn nýskip-
aði brezki verkamálaráðherra
Jay Gunter kallaði í dag stjórn-
ir hafnarverkamannasambands-
ins- og atvinnurekendasamtaka á
sinn fund til nýrra viðræðna í
því skyni að komast hjá hafnar-
verkfallinu yfirvofandi ,sem á
að hefjast 1. desember, ef aðilar
hafa ekki komizt að samkomu-
lagi fyrir þann tíma.
Fulltrúar 65000 brezkra hafn-
arverkamanna samþykktu í dag
einróma að hefja verkfallið 1.
des. og halda fast fram upphaf-
legum launakröfum sínum, sem
! því að bæta framleiðslutækni og
leggur til að skapandi framtak
fjöldans verði betur virkt og
framfarir í vísindum og tækni
betur nýtt.
Kinvergor
sprengja
PEKING 22/10 — Kínverj ar
munu stöðva frekari þróun
kjarnorkuvopna sinna, ef Banda-
ríkjamenn vilja gera slíkt hið
sama, segir Alþýðublaðið í Pek-
ing í dag.
Þar segir að Kínverjum sé það
ekkert sérstaklega mikið í mun
að eiga kjarnorkuvopn, en hins
vegar verði Kína að eiga sér
kjarnorkuvopn jafn lengi og
bandarísku heimsvaldasinnarnir
eiga þau
Japanskir vísindamenn skýrðu
frá því í dag, að kjarnorku-
sprengja Kínverja hefði verið
gerð úr Úran'ium-235, og ekki
muni liða á löngu þar til Kin-
verjar geta sprengt vetnis-
sprengju.
vinnuveitendur hafa hingað, til
sett sig mjög á móti.
Harold Wilson forsætisráð-
herra Breta ætlar að gefa brezku
þjóðinni hreinskilna skýringu á
efnahagsörðugleikum landsins í
ræðu í útvarP °g sjónvarp á
mánudaginn kemur.
í þessari ræðu ætlar Wilson
að leggja fram lið fyrir lið þær
ráðstafanir sem ríkisstjórnin á-
formar að framkvæma til að
leysa vandamálin og gera grein
fyrir ráðstöfunum til þess að
treysta efnahagslíf Breta, sem
eiga að ná lengra fram í tímann.
Efnahagsvandræði
í Stóra-Bretlandi
Jean-Paul Sartre
Misvitur blöð hafa að sjálf-
sögðu haft um það ýmsar bolla-
leggingar slðari vikur. hverjir
væru líklegastir til að hljóta
bókmenntaverðlaun Nóbels í ár
og voru ýmsir til nefndir. írsk-
franski absúrdistinn Beckett
var til nefndur — en hann hef-
ur sjálfsagt þótt of nýstárlegur.
Hinn máttugi söngvari Suður-
Ameríku, Pablo Neruda var til
nefndur — en hann hefur sjálf-
sagt þótt of róttækur — sænska
akademían hefur til þessa enn
ekki komizt lengra til vinstri en
að Halldóri Laxness. Einhver
minntist á Graham Greene —
Wann hefur kannski ekki þótt
nógu „djúpur“.
Hitt burfti engum að koma á
óvart. að Jean-Paul Sartre varð
fyrir valinu — má reyndar segja
með fullum rétti, að það hafi
ekki verið vonum fyrr. Svo mik-
il og víðæk áhrif hefur þessi
maður haft með heimspekirit-
um sínum og skáldverkum á
menningarlíf eftirstríðsáranna. 1
verkum hans krystallast betur
en f öðrum stað sú leit, sem eft-
irstríðsmenn hlutu að leggja
upp í, menn sem höfðu séð mörg
glæsileg orð gerð ómerk og
margar ágætar hugsjónir verða
fyrir miklum skakkaföllum. 1
þeirri leit hefur Sartre verið í
forystusveit, gert miskunnar-
lausar kröfur til þess, sem hægt
væri að viðurkenna sem gild
sannindi. og haft hugrekki til
að mæta afleiðingum slíkra
krafna, hve ónotalegar sem
þær kunna að reynast.
Sartre hefur verið kallaður
faðir existensíalismans, þótt
hann hafi reyndar byggt á ýms-
um á ýmsum öðrum heimspek-
ingum. Grundvallarsjónarmiðum
hans er ákaflega erfitt að lýsa
í fáum orðum og reyndar ekki á
hvers manns færi (sjálfur er
Sartre reyndar margt betur gef-
ið en að vera gagnorður — hann
hefur skrifað formála að bókum
sem eru sýnu lengri en verkin
sjálf). En á einum stað segir á
þá leið. að hann álíti að maður-
inn sé sinn eiginn vilji, óháður
í alheimi og hafi ekki æðri
máttarvöld að styðjast við í leit
sinni. En tilveran skilar honum
sífellt á ný vegamót og þvingar
hann til að velja sér hlut. Mað-
urinn er frjáls. en um leið nauð-
beygður *sífellt að velja á eigin
ábyrgð. Lífið sjálft þvingar okk-
ur til athafnar, athöfn hefur
ætíð að forsendu val milli ó-
líkra möguleika. valið leggur
okkur ábyrgð á herðar. Ábyrgð-
in kallar á ótta, ótta við að velja
ekki rétt — fyrir okkur sjálf.
fyrir mannkynið.
Sartre er ekki síður þekktur
fyrir skáldverk sín. Hann tók
virkan þátt í frönsku mót-
spyrnuhreyfingunni á stríðsár-
unum og hefur þangað sótt efni-
við i skáldsöguna Vegir frels-
isins (Les Chemins de la Lib-
erté). Leikrit hefur hann skrif-
að mörg ög fræg. Huis-Clos lýsir
á magnaðan hátt glötuðum sál-
um (sýnt hér undir nafninu
! luktar dyr). Miklar deilur vöktu
ádeiluleikrit hans La Putain
respecteuse — um kynþáttaof-
sóknir í Bandaríkjunum og Les
Mains sales (Flekkaðar hendur),
ógnþrungin lýsing á kommún-
1 istískri valdatöku; en Sartre hef-
ur reyndar lýst því yfir síðar.
að hann vilji ekki að þetta verk
sé sýnt. Og þá er ótalið það
verk, sem margir telja hans
fremsta — Fangamir í Altona
(Les Sequestrés d'Altona) mörg-
um þáttum slungið uppgjör við
samtímann. sem mörgum mun
minnisstætt frá því Leikfélag
Reykjavíkur setti það með á-
gætum á svið f veur leið.
Á sfðari árum hefur Sarere
látið töluvert til sín taka í frið-
arhreyfingu og samtökum evr-
ópskra rithöfunda og hefur þar
m.a. reynt mikið til að brúa
bilið á milli sjónarmiða menn-
ingarfuHtrúa úr austri og vestri
Hann hefur tekið mjög róttæka
afstöðu f stjórnmálum, ekki sfzt
á tímum Alsírstríðsins.
Iðnskólinn í Reykjavík
Skrifstofustúlka óskast til starfa á skrifstofu skól-
ans nú þegar. \
Áskilið: Vélritunarkunnátta og góð rithönd.
Launakjör samkvæmt launasamþykkt Reykjavík-
urborgar.
Eiginhandar umsóknir, ásamt upplýsingum um
aldur, menntun, sendist skrifstofu skólans.
Skólastjórt
SlÐA
Það er ekki rétt að ræða
um sósíalistísku löndin,
eins og þar gangi ævinlega
allt að óskum. Það koma
nefnilega stöðugt upp í öll-
um sósíalistískum löndum
erfiðleikar, andstæður, ný
vandamál sem verður að
lýsa undanbragðalaust. Enn
verra er að láta sem allt
gangi að óskum, þegar við
stöndum svo allt í einu
frammi fyrir þeirri nauðsyn
að þurfa að tala um erfið-
leika og gefa skýringu á beim
. . . Það hefur stundum skap-
‘ azt ástand sem mönnum hef-
ur verið ofviða að skilja.
Stundum virðist sem komið
hafi upp ágreiningur milli
ráðamanna, en þá ekki auð-
velt að gera sér grein fyrir,
hvort svo sé í raun og veru,
og hver sé þá ágreiningur-
inn“. Ástæða er til að rifja
upp þessi o.rð úr minnisblöð-
unum sem Togliatti setti
saman skömmu fyrir dauða
sinn í sumar, eftir þá atburði
sem gerðust í Moskvu í síð-
ustu viku, og það því fremur
sem arftaki hans í forystu
ítalslkra kommúnista Luigi
Longo, lét liggja að því orð í
um allan heim; „mönnum er
ofviða að skilja þau“. Þau
hafa þá ei.nnig orðið til þess
að hin nýja forysta sovézkra
kommúnista hefur sætt gagn-
rýni af hálfu kommúnista í
öðrum löndum, einkum Vest-
ur-Evrópu. Blað ítalskra
kommúnista hefur talað um
leifar frá stjórnarfari per-
sónudýrkunarinnar, franskir
kommúnistar hafa boðað
komu nefndar til Moskvu til
að fá skýringu á þessum at-
burðum, blöð kommúnista í
Svíþjóð og Noregi hafa verið
sérstaklega harðorð. Hér skal
tekið undir þessa gagnrýni,
en þó með nokkru fororði.
Sá sem þetta ritar telur það
efnilega fjarri lagi að fara
hörðum orðum um þann hátt
sem hafður var á þegar
Krústjoff var vikið frá, og
láta liggja orð að því, eins
og gert hefur verið, að þar
hafi verið brotnar meginregl-
ur lýðræðis og starfsreglur
sovézka kommúnistaflokksins.
Honum virðist þvert á móti
að ástæða sé til að faena bví
að mannaskipti í æðstu emb-
ættum Sovétríkjanna hafa nú
Réttmæt gagnrýni
og ástæðulaus
ræðu í Mílano á mánudag-
inn, að Togliatti hefði þama
átt við ágreining sem kom-
inn hefði verið upp milli
sovézkra ráðamanna, þegar
hann skrifaði minnisblöðin.
Það er enn frekari vísbending
um að hin óvæntu manna-
skipti í æðstu embættum
Sovétríkjanna hafi átt sér
alllangan aðdraganda sem áð-
ur var ekki kunnúgt um. Nú
hefur borizt frekari vitneskja
um fundinn í miðstjórn
kommúnistaflokksins' í -síð-
ustu viku þegar ’ mannaskipt-
in voru ákveðin. Þótt heim-
ildir séu ótraustar og enn
vanti mikið á að allt sé Ijóst
sem þar gerðist, er engum
blöðum um það að fletta að
hörð átök hafa orðið á fund-
inum og Krústjoff hefur ekki
látið sinn hlut fyrr en i síð-
ustu lög, þegar honum varð
ljóst að meirihluti stjórnar-
innar var honum andvígur.
Tilkynningin sem gefin var
út að fundinum loknum, um
að hann hefði látið af völd-
um sakir aldurs og heilsu-
brests, var því ósönn, enda
þótt hann kunni að hafa bor-
ið þetta fyrir sig í lausnar-
beiðnin.ni, sem hann lagði
fram, þegar hann átti ekki
lengur annars kost. Það liðu
heldur ekki nema nokkrir
dagar, þar til þetta var stað-
fest, þótt á óbeinan hátt væri,
í forystugrein „Pravda“ á
laugardaginn, þar sem veitzt
var að Krústjoff, þótt hann
væri sjálfur ekki nefndur á
nafn, og hann gagnrýndur
fyrir margs konar yfirsjónir
í stjómarstörfum sínum.
Þessi vinnubrögð, að skýra
vísvitandi rangt frá atvik-
um þegar um er að ræða slík-
an merkisatburð, að tæpa á
orsökum þess að maður sem
í áratug hefur haft á hönd-
um æðstu stjórn eins voldug-
asta ríki heims og markað á
þeim tíma slík spor { sögu
síns eigin lands og reyndar
alls mannkyns, að seint mun
fyrnast yfir þau, að segja
ekki skýrt og skilmerkilega
frá því sem ratínverulega
gerðist, rekja röksemdir með
og móti — þau vinnubrögð
eru forkastanleg. Þau eru til
þess eins fallin að veikja
traust manna á Sovétríkjun-
um, á sovézka kommúnista-
flokknum sem brautryðjanda
í frelsisbaráttu verkalýðsins

Brezjnef
orðið með skaplegri hætti en
verið hefur um langan tima.
Æðsti valdamaður flokksins
mætir sem jafningi annarra
fulltrúa á fundi í æðstu
stofnun hans, miðstjórninni.
Þar er hann gagnrýndur fyrir
mistök i störfum, honum og
fylgismönnum hans gefinn
kostur á að svara fyrir sig,
síðan er gengið til atkvæða
og þegar úrslitin gefa til
kynna að hann njóti ekki
lengur trausts meirihlutans,
segir hann af sér en nýir
menn kjömi^ í hans stað. All-
ar þær fréttir sem borizt hafa
af þessum sögulega fundi eru
á þessa léið, og af þeim verð-
ur ekki annað ráðið en farið
hafi verið eftir þeim lýðræð-
isreglum sem sjálfsagðastar
þykja. Þessi vinnubrögð eru
a.m.k. ólíkt lýðræðislegri en
þau hrossakaup og baktjalda-
makk sem áttu sér stað í
Bretlandi fyrir réttu ári,
þegar Home lávarður var
skipaður fórsætisráðherra í-
haldsmanna, án þess að þing-
flokkur þeirra eða aðrar
stofnanir hefðu fengið að
segja álit pitt í lýðræðislegri
atkvæðagreiðslu. Og reyndar
þurfum við ekki að leita út
fyrir landsteinana að dæm-
um þess að menn hafi verið
settir í æðstu embætti flokks
og rikisstjómar án þess að
þeir aðilar væru spurðir á-
Iits sem samkvæmt lýðræðis-
reglum áttu þó ákvörðunar-
valdið.
ás.