Þjóðviljinn - 08.11.1964, Blaðsíða 7

ÞiðÐVILIINN
SlÐA 1
Sunnudagur 8. nóvember 1964
FYRIR TVEIM ÁRUM FANN
ÉG Á REKA VINSTRI FÓTAR
TRÉSKÓ, HANDSMÍÐAÐAN.
;
f vcr barst Þjóðviljanum til-
kynning um nýs"tofnaðan félags-
skap vitavarða, og í tilefni af
því náði blaðið í skottið á Jó-
hanni Péturssyni skáldi og
vitaverði á Hornbjargsvita. —
Og hér kemur loks viðtalið,
með seinni skipunum.
— Jóhann! Þú munt vera
eini búandi Hornstrendingurinn
á fslandi í dag, og jafnframt
sá vitavörður sem næstur er
Norðuríshafinu. , Kannski þú
syndir í því á sumrin?
— Nei. Það er of kalt. Aftur
á móti syndir konan min í því.
— Ekki þó á haf út?
— Ja, sjór og haf. Hvar eru
mörkin?
— Því er nú ekki auðsvarað.
En hvað kom til þið settuð
ykkur niður á eyðilegasta út-
kjálka landsins, þar sem ekki
er von nema fjallamanna um
hásumarið? Ekki þarftu svona
mikið olnbogarými?
— Hvur veit! Ætli ég verði
ekki það sem eftir er ævinnar
að svara þessu. Annars hristir
maður ekki svör við svona
spumingum út úr erminni.
Kannski er það fyrir áhrif frá
þessum blóðdropa sem Svíarn-
ir hafa haldið fram að geti
setzt að í heila bams í móð-
urlífi. Kannski löngun til að
lifa lífinu á eðlilegan óbrotinn
hátt. Ég ætlaði að skrifa bæk-
ur, en þar sem fátt vekur
meiri magaþembu en hlusta á
menn sem aldrei skrifa neitt,
vera sífellt að tala um þeir
ætli að skrifa bækur, þá læt ég
það útrætt mál. Annars er
þetta próblem með mig ágætt
efni í sögu.
— Það má vera rétt. En hvað
með þetta félag sem þið voruð
að stofna?
— Það eru þrjátíu ár síðan
nauðsyn bar til með stéttarfé-
lag vitavarða. Fjöldi þeirra
manna, sem viðriðnir eru vita-
vörzlu í einhverri mynd, er
upp undir níutíu, og miðað við
launakjör þeirra í dag, aðstæð-
ur og verkefni, þá er það væg-
ast sagt furðulegt þeir skuli
ekki hafa haft með sér félags-
skap er gætti hagsmuna þeirra.
Og eflaust hefur mörgum kom-
ið það í hug
— Hver lagði á vaðið. Þú
eða hvað?
— Jú. Það mun rétt. Ég
hripaði upp fátæklega grein-
argerð fyrir aðstöðu okkar, og
óskaði eftir félagsskap og sendi
hana þeim er hafa vitavörzlu
að aðalstarfi. síðan komum við
nokkrir saman i Reykjavík og
reistum þetta félag. Vitavarða-
félag íslands.
— Ekki er þetta fyrsta starfs-
ár þitt sem vitavörður?
__ Það er von þú snuprir
mig. Nei, ég er búinn að vera
vitavörður á Hombjargsvita í
hálft fimmta ár, og hefði alls
ekki orðið öðrum fremri, ef
ekki hefði komið á daginn við
skiptingu opinberra ^ starfs-
manna í launaflokka síðastliðið
ár, að vitavörður sem fullgild-
ur starfsmáður rikisins var
ekki talinn til á öllu landinu.
En af þessu leiddi, að við árs-
uppgjör kom j ljós, að við
fengum aðeins 15% hækkun,
þegar aðrir skipaðlr starfsmenn
Vitamálas'yómar fengu allt að
40%. Þá fannst okkur nóg kom-
ið.
— En er ekki vitavarzla á
helztu vitastöðunum fullt starf,
eða aðalstarf?
— Jú, og vel það. Vitavarzla
er óumdeilanlega ábyrgðarstarf
í fyrsta flokki, baeði er varð-
ar lífsöryggi manna og öryggi
mikilvægra eigna, sbr. gkips-
hafnir og skip.
Svo er gæzluvakt vitavarðar-
ins á Hombjargsvita og fá-
einna annarra vitavarða meiri
og samfelldari en dæmi eru til
meðal starfsmanna ríkisins.
Hún er hverja klukkustund
sólarhringinn út, árið um kring
og enginn dagur þar undan-
skilinn. Verkefnin meiri en al-
mennt gerist hjá einum manni
á gæzluvakt og aðstæðumar
þær erfiðustu sem opinberir
starfsmenn eiga við að búa.
Viðhaldsskylda vitavarða á
helztu vitastöðunum kemur
einnig til með að vera stórum
meiri en annars staðar þekk-
ist . .. Ég nenni ekki að telja
upp þau hús og mannvirki er
þarfnast meira eða minna ár-
legs viðhalds í einhverri mynd.
T.d. er nær óhjákvæmileg ár-
leg málningarvinna við öll hús,
því votviðri eru hér meiri og
vindar en víða annars staðar.
Hús sem málað er í júní, er
farið að láta á sjá um miðjan
vetur. Svo eru höfuðverkefnin:
Ljósviti. Radíóviti. Vatnsafls-
stöð. Frystitæki. Kyndingar-
tæki, sem allt eru sígöngutæki
árið um kring. Tvær dísilvélar,
ein benzínvél, og 20 metra há-
ar radíóvitastengur sem komið
hefur fyrir að klifra hefur
þurft upp á topp i óveðrum,
o.fl., o.fl. sem oflangt yrði upp
að telja. Vitavörðurinn hefur
nóg á sinni könnu.
— Það er sýnilegt. En menn
hafa haldið það létt og áhyggju-
lítið líf að vera vitavörður.
— Já. Þeir sem aldrei hafa
komið nálægt því. En ég skal
taka það fram, að slik verk-
efni eru ekki nema á fáeinum
vitastöðum. Allflestir vitastað-
ir landsins hafa aðeins ljósvita,
og þar horfir málið öðruvísi
við. En þrátt fyrir það er ljós-
vitagæzla sem slík ákaflega
bindandi starf, og erilsamt á
köflum.
— En Jóhann. Eitt get ég
ekki skilið. Hvernig stóð á því
að þið urðuð útundan við ný-
flokkun starfsmanna ríkisins
hjá Bandalaginu siðastliðið ár?
Gátuð þið ekki séð um þetta
sjálfir?
— Auðvitað hefðum við get-
að það. En við höfðum veður
af því að Vitamálastjóm hafði
lagt launalista vitavarða fyrir
Bandalagið og okkur kom þvi
ekki til hugar annað en honum
fylgdu fullnægjandi upplýsing-
ar.
— Var enginn ykkar með
ráðningar- eða skipunarbréf?
— Jú. Þegar. við fórum að
eiga við þessi mál, kom á dag-
inn að einir fimm vitaverðir
höfðu skipunarbréf frá gam-
alli tíð, þ.á.m. tveir sem höfðu
fulla viðleguskyldu, en urðu
samt afskiptir. Nú höfum við
sem búum við fulla viðlegu-
skyldu eða fullt starf, fengið
skipunarbréf, og þá vonandi
jafnframt aðild að Lífeyris-
sjóði. Við vorum sex sem feng-
um þau núna. En það segir
ekki alla söguna. Því starf okk-
ar í dag er ekki snefil meira
en það var þegar við hófum
störf sem vitaverðir. Það var
og er fullkomið starf, ábyrgð-
arstarf að viðbættri þeirri ein-
angrun og áhættu sem margir
okkar eiga við að búa.
— Hver hafa árslaun þín
verið fram að þessu?
— Ég veit ekki hvort mór-
alskt er hægt að nefna þau í
þessu velferðarríki: Þegar ég
gerðist vitavörður 1960 um vor-
ið, voru árslaun fyrir vita-
vörzluna 45.000,00 með tölu-
stöfum. Ég held að bókstafir
breyti þvi ekkert. Síðastliðið ár
námu þau rúmum sextíu þús-
undum króna, að meðtalinni
15% hækkuninni. Til saman-
burðar er rétt að geta þess, að
vorið 1960 var saltkjötstunna
hálf um ellefu hundruð krón-
ur. Síðastliðið vor var hún
orðin 100% dýrari. Við erum
orðin það miklir Homstrend-
ingar að við lítum á saltkjöt
sem nauðsynjavöru.
— Sextiu þúsund f árslaun?
Geturðu ekki kennt mérhvem-
ig fjölskyldumaður fær lifað af
þeim launum 1 dag?
— Það hefur aldrei verið
ætlazt til að maður lifði af
þeim. Sérðu: Laun til vita-
varða hafa byggzt á gömlu
hlunnindakerfi sem enginn fær
skilið í dag, og gott ef það
var ekki talið til hlunninda
að hafa aðstöðu til að skjót-
ast á sjó eftir fiski, þó ég
sé nú alltaf jafnundrandi yfir
því hvers vegna starfsmönn-
um vitamála i Reykjavík, voru
ekki reiknuð laun út frá sömu
forsendum. En hver maður sem
á annað borð vill getur ef-
laust skilið, að ekki getur ver-
ið cm hlunnindi að ræða á
vitastöðum atmennt. Þeir eru
undantekningarlítið staðsettir
á berangri útkjálka eða utan
í fjallshlíðum, svo það gefur
auga leið. — Nei, þessi árs-
laun hafa rétt staðið undir
kostnaði við skólahald bam-
anna. Hins vegar hefur ýmis
nýsmíði o.fl., sem greitt er
fyrir sérstaklega, gert mér
kleift að þrauka. Nú er höf-
uðmagn þeirrar vinnu úr sög-
unni.
— En þið hljótið nú samt
að hafa einhver friðindi og
það töluverð umfram aðra
ríkisstarfsmenn. Bágt á ég með
að trúa öðru. Kannski fæði,
fatnað og húsnæði?
— Þetta er nú tæplega svara
vert, þú verður að fyrirgefa.
Við höfum jú húsnæði með
tilheyrandi, en það hlýtur að
vera óhjákvæmilegt á svona
stað. Ég hef það fyrir satt,
að á Lóranstöðvunum sé ekki
aðeins fritt húsnæði með ljósi
og upphitun, heldur og hús-
gögnum lika. Og menn á stöð-
um hliðstæðum Hornbjargs-
vita um allan heim búa við
slík fríðindi og annað ekki tal-
ið koma til mála. Það er verið
að tala um að meta slík fríð-
indi, ef fríðindi skal kalla. til
handa vitavörðum á sama hátt
og t.d. hjá prestum, læknum
o.fl. Ég álít þar ekkl um neina
hliðstæðu að ræða. Vitaverðir
afskekktustu vitastaðanna eru
í algjörri sérstöðu. Vitavarðar-
starfið gæti ekki átt sér stað
undir öðrum kringumstæðum
en þeim að Vitamálastjórn
leggi til húsnæði með tilheyr-
andi. öll önnur störf ríkis-
starfsmanna geta þrifizt þó
hlutaðeigandi stofnun leggi
ekki til íbúðarhúsnæði. Þar að
auk ganga ljósavélar á þess-
um stöðum árið um kring, svo
ekki getur rafmagn skipt miklu
máli. Nei. Frítt húsnæði með
tilheyrandi er svo sjálfsagt
réttlætismál, á afskekktustu
vitastöðunum, að annað kem-
ur ekki til mála, og ekki hvað
sízt með tilliti til þess að
starfsmenn Lóranstöðva, sem
eru í öruggu vegasambandi,
hafa slíkt. I mesta lagi væri
hægt að hugsa sér, að sú við-
haldsvinna sem við komum til
með að hafa umfram aðra op-
inbera starfsmenn verði látin
mæta þeim fríðindum.
— Þú nefndir áðan einangr-
un og áhættu. Viltu skýra það
nánar?
— Já. Hornbjargsviti er ein-
angraðasti vitastaður landsins.
Þar kemur enginn samjöfnuð-
ur til greina. Galtarviti er að
ví8u einangraður, en þaðan
má ganga með sjó, ég held
allan tíma árs inn að Suður-
eyri. Að vestanverðu er allt
í eyði inn að Snæfjallaströnd:
að austan allt að Dröngum.
Það er enginn möguleiki til
samgangna á landi. Skemmst
mun vera um sólarhringsgang-
ur að Dröngum að sumri til,
þó ekki nema yfir einhvem
hæsta fjallveg á Islandi. A
hverjum vetri siðan við kom-
um hingað, hafa geysað stór-
hríðarveður allt að máhuð i
senn og því útilokuð aðstoð
i alvarlegum slysa- eða sjúk-
dómstilfellum, hvort heldur af
sjó eða með þyrlu, sem væri
líklega^ta farartækið Þetta er
nokkuð hliðstætt við veðurat-
huganastöðvar á Grænlandi.
Og svo höfum við hvítabjöm-
inn!
Við erum sem sagt úr öll-
um tengslum við fólk árið um
kring, nema gegnum tglstöð
og það oft með erfiðleikum.
Fáeinir ferðamenn koma að
vísu á sumrin og siðan ekkert
utan ferðir vitaskipsins.
Rabbað við Jóhann Pétursson rithöfund og vitavörð um kjör og starf ^g
aðbúð vitavarða, um nýstofnað Vitavarðafélag íslands, og um lífið á Horn-
bjargsvita árið um kring á afskekktasta byggðu bóli á landinu