Þjóðviljinn - 12.11.1964, Blaðsíða 1

ÞINGFRETTIR
Fimmtudagur 12. nóvember 1964
Stjórmrstefna gegnsýrð van-
trú á aðalatvinnuvegi þjóð-
arinnar á engan rétt á sér
Það fer ekki á milli mála,
að fjárhagsleg afkoma ríkis-
sjóðs hefur verið góð 1963,
eins og hún reyndar hefur
verið nokkur undanfarin ár.
Rekstursafgangur var hjá rík-
iSSjóði árið 1961 154,S
miljónir króna. Árið 1962 var
rekstursafgangurinn 295,6
milj. kr. og árið 1963 var
rekstursafgangur ríkissjóðs
339,7 milj. kr. Greiðsluafgang-
ur var að sjálfsögðu nokkru
mihni, en þó mikill öll árin.
Skattheimta
Þessi hagstaeða afkoma rík-
issjóðs stafar ekki af spamaði
í rekstri ríkisins eða lágum
útgjöldum. Útgjöldin hafa
þvert á móti stóraukizt frá
ári til árs og hækkað meira
en sam nemur hækkuðu verð-
lagi í landinu. Það sem úrslit-
um ræður um þessa hagstæðu
afkormu ríkissjóðs, eru miklar
og sívaxandi tekjur. Sú stefna
hefur ráðið að hækka tekjur
ríkisins jafnt og þétt með það
fyrir augum, að drjúgur rekst-
ursafgangur yrði örugglega hjá
ríkissjóði.
En hvernig eru hinar miklu
ríkistekjur fengnar? Þær eru
að yfirgnæfandi meirihluta
tollar og skattar. Tollarnir eru
lagðir á innfiuttar vörur og
vörur framleiddar innanlands.
Tollarnir hafa stórhækkað hin
síðari ár, en þó mest á almenn-
um nauðsynjavörum. Næst-
hæsti tekjustofn rikisins er
söluskattur, sem iagður er svo
að segja á alla vörusölu í
landinu og alla selda þjónustu.
Söluskatturinn hefur margfald-
azt í tíð núverandi ríkisstjórn-
ar. Þannig hafa hækkdndi tekj-
ur ríkissjóðs orðið til þess að
hækka allt verðlag í landinu,
orðið til þess að auka dýrtíð-
ina og þann vanda, sem henni
fyígir. Núverandi ríkisstjórn
hefur verið óspör á auknar
ríkisálögur. Þrátt fyrir rífleg-
an afgang f rekstri ríkisins
hefur hún ekki fengizt til að
samþykkja eðlilegar og sann-
gjarnar fjárveitingar til að-
kallandi málefna nema með
því skilyrði að nýjar álögur
komi til. Þannig varð á síðasta
þingi að samþykkja nýja
hækkun á benzínskatti, sem
nemur 100 miijónum kr. á ári,
til þess að hægt væri að knýja
fram umbætur í samgöngu-
málum. Á þessu þingi sam-
þykkti stjórnarmeirihlutinn
hækkun á söluskatti, sem nem-
ur 300 milj. kr. á ári undir
því yfirskynj að hækka ætti
lítillega bætur til almanna-
trygginganna ög veita nokkurn
etyrk til sjávarútvegsins. Nú
rennur öll . þessi söluskatts-
hækkun í ríkissjóð, en samkv.
fyrirliggjandi fjárlagafrum-
varpi fyrir næsta ár eiga
styrkirnir til sjávarútvegsins
að falla að verulegu leyti nið-
ur.
Skattar og
auðfélög
Þannig hefur stefnan verið
og er enn. Árið 1960, sem var
fyrsta ár viðreisnarinnar, voru
öll útgjöld ríkissjóðs sam-
kvæmt fjárlögum 1501 milj. kr.
Á fjárlagafrumvarpi fyrir 1965,
sem hér liggur fyrir til um-
ræðu eru útgjöld ríkissjóðs á-
ætluð 3200 milj. og eru þó
yfir 200 milj. kr. af útgjöld-
um til vegamála tekin út úr
fjárlagafrumvarpinu.
Það er því augljóst mál, að
útgjöld og tekjur ríkisins hafa
hækkað miklum mun meira en
sem nemur alm. verðlagshækk-
un í landinu og t.d. hækkun
kaupgjalds fjölmennustu la-una-
stéttanna. Stórauknar ríkis-
tekjur, sem jafnframt eru
stórauknar álögur á almenn-
ing í landinu, gefa tilefni til
þess, að skattheimta ríkisins
sé athuguð nokkru nánar og
þá um leið sú stefna, sem ríkj-
andi hefur verið í skattheimtu-
málum hins opinbera síðustu
árin.
Skattheimta ríkisins hefur
ekki aðeins verið að aukast í
kvæmd samkvæmt stefnuyfir-
lýsingu viðreisnarinnar. Því
hefur verið haldið fram, að
kaupmáttur almennra launa
væri of mikill og orsakaði
jafnvægisleysi í þjóðarbú-
skapnum. Jafnframt hefur
hinu verið haldið fram, að
efla þyrfti fjárhagslega vel-
stæða atvinnurekendur til
þess að tryggja-efnalegar fram-
farir.
Ráða sköttunum
sjálfir
Á s.l. vetri urðu miklar um-
ræður og allhörð átök um
skatta- og útsvarsmálin á Al-
þingi. Þá kom þessi stefna
ríkisstjórnarinnar skýrt og ó-
tvírætt fram. Gunnar Thorodd-
sen, f jármálaráðherra, beitti sér
þá gegn tillögum um hækkun
persónufrádráttar umfram það,
sem þá var samþykkt. Hann
Þjóðarfram-
leiðslan
Þegar litið er á efnahags-
mál þjóðarinnar sem heild,
verður því ekki neitað, að
margir og mikilvægir þættir
efnahagsmálanna hafa orðið
mjög hagstæðir hin síðari ár.
Þjóðarframleiðslan hefur auk-
izt með hverju ári og sum árin
mjög verulega. Talið er, að
aukning þjóðarframleiðslunnar
.hafi orðið um 8% árið 1962 og
um 7% árið 1963 og allt bend-
ir tU, að aukning þjóðarfram-
leiðslunnar í ár verði þó enn
þá meiri. Við þetta bætist
hækkandi verð á útflutnings-
vörum landsins svo að þjóðar-
tekjurnar munu hækka nokkru
meir en þjóðarframleiðslan.
Til samanburðar við þessar
tölur má benda á, að talið er,
að meðaltalsaukning þjóðar-
framleiðslu í Vestur-Evrópu-
Ræða Lúðvíks Jósepssonar, formanns
þingflokks Alþýðubandalagsins
við 7. umræðu fjárlaganna á Alþingi
tíð núverandi ríkisstjórnar,
hún hefur einnig verið að
breytast í grundvallaratriðum.
Nefskattar, sem ganga jafnt
yfir ríka og fátæka, hafa ver-
ið að stórhækka. Söluskattur,
sem lagður er með jöfnum
þunga á brýnustu lífsnauð-
synjar og glysvarning, hefur
hækkað meira en aðrir skattar.
Sú lækkun, sem átt hefur sér
stað á tollstigum, hefur ein-
göngu náð til þeirrar vöru sem
hæst var tolluð áður og yfir-
leitt telst til munaðarvöru.
Vísitala Hagstofunnar sýnir á
ótvíræðan hátt að verðhækkun
á matvörum hefur orðið miklu
meiri á s.l. 5 árum en t.d. á
vefnaðarvörum og ýmsum öðr-
um vörum. Toll- og söluskatts-
innheimta ríkisins hefur hækk-
að hlutfallslega mest á mat-
vörum og daglegum nauðsynja-
vamingi.
Beinir skattar ríkisins á fé-
lögum og hvers konar atvinnu-
rekstri hafa hins vegar lækkað.
Heimildir slíkra aðila til skatt-
frádráttar hafa verið auknar
og meiri brögð en áður eru
að því að þeir, sem rekstur
stunda, sleppi unc’in réttlátri
skattlagningu. Útsvars- og
skattstigar á hæstu tekjunr
hafa verið lækkaðir, en gjöld
af almennum miðlungstekjum
launafólks hafa aukizt.
Það hefur sem sagt átt sér
stað mjög verulega breyting í-.
skattinnheimtu opinberra aðila
á undanfömum árum. Þessi
tilfærsla skattanna af atvinnu-
rekstri og hæstu tekjum yfir á
herðar þeirra, sem lægri hafa
tekjuraar, hoíu>' v^-; ’ fpars-1
barðist gegn því, að vísitölu-
umreikningur yrði tekinn upp
við skattlagningu, þannig að
komið yrði í veg fyrir, að
aukin dýrtíð leiddi af sér
hækkandi skattgreiðslur. Og
tillaga okkar Alþýðubandalags-
manna um raunhæft eftirlit
með framtölum og alveg sér-
staklega með framtölum þeirra
aðila, sem nú hafa mesta
möguleika til að sleppa und-
an réttlátum sköttum^ lét ráð-
herrann stuðningsmenn sína á
Alþingi fella.
Nú er hins vegar hljóðið í
ráðherranum nokkuð breytt
varðandi þessi mál. Sú breyt-
ing varð fyrst eftir að mikil
og mögnuð óánægja gaus upp
meðai almennings í landinu á
s.l. s/umri, þegar skattar þessa
árs lágu fyrir. Þá kom í Ijós
betur en oftast áður, hvílíkt
misrétti á sér stað i álagningu
opinberra gjalda. Þá áttuðu
margir sig á því að það var
rétt, sem við Alþýðubandalags-
menn höfðum raunar sagt í
umræðum á Alþingi um þessi
mál, að í rauninni er það svo,
að allir þeir, scai hafa með
höndum einhvem atvinnurekst-
ur, hafa sjálfdæmi um, hve
háa opinbera skatta þeir
greiða. Framtöl þeirra sæta
engri athugun, sem heitið getur.
en hins vegar er allvel um v >ð
séð, að tekjur launafólks komi
til skila. Nú er því ástandið
þannig, að launafólk er látið
greiða allt of há opinber gjöld
til ríkis og bæja vegna þess.
að margir aðilar í landinu
kornast hjá því að greiða sinn
eðlilega hluta af gjöldunum.
Lúðvík Jósepsson
löndum hafi orðið 3,5—4% ár-
ið 1963, en aukning þjóðar-
tekna þó lægri í þessum lönd-
um en 3,5—4%.
Þessi hagstæða þróun hefur
skiljanlega stóraukið gjaldeyr-
istekjur þjóðarinnar, skapað
mikla atvinnu í landinu og
hækkandi almennar atvinnu-
tekjur.
Allir Iandsmenn vita, að það
er stóraukinn sjávarafli, sem
fyrst og fremst hefur leitt til
þessarar þróunar. Á árunum
1957, 1958 og 1959 var grund-
völlur lagður að gerbreytingu
fiskibátaflota landsmanna. Þá
voru fyrstu stóru stálbátamir
keyptir og á þeim árum voru
miklir samningar gerðir um
kaup á fiskiskipum af hinni
nýju gerð. Á þessum árum var
einnig hafizt handa úm upp-
byggingu síldariðnaðar á ýms-
um stöðum á landinu, sem lítt
eða ekki höfðu komið við þá
sögu áður.
Sjávarútvegurinn
Þegar núverandi ríkisstjórn
kom fram með hina nýju
stefnu sína í efnahagstnálum
árið 1960, brást hún öndverð
við þessum ráðatöfunum til
uppbyggingar í sjávarútvegin-
um. Sérfrseðingar ríkisstjórnar-
innar í efnahagsmálum töldu,
að erlendar skuldir vegna
fiskiskipakaupa stefndu efna-
hagsmálum þjóðarinnar í óefni
og að óhjákvæmilegt væri að
draga úr frekari fjárfestingu í
sjávarútvegsmálum engu síður
en í öðrum greinum. Vantrú
ríkisstjórnarinnar og sérfræð-
inga hennar ' á uppbyggingu
sjávarútvegsins kom fram
með ýmsum hætti. Hér skulu
nefnd nokkur dæmi.
Á Alþingi fluttu 7 þingmenn
Sjálfstæðisflokksins saman
tillögu um að skóra á ríkis-
, stjórnina að hlutast til um, að
hin nýju 150—250 rúml. fiski-
skip, sem keypt hefðu verið,
yrðu send til tilraunafiskveiða
við strendur Afríku, þar sem
eins og stóð í greinargerð til-
lögunnar — að fyrirsjáanlegt
væri, að þessi skip yrðu ekki
rekin með árangri til veiða
við fsland! Þannig var bjart-
sýnin og framsýnin í þessum
málum á íhaldsbænum þá. Ár-
ið 1962 sagði Jónas Haralz, að-
alsérfræðingur ríkisstjórnar-
innar í ræðu, m.a. eftirfarandi
orðrétt:
— Vegna þeirra aðstæðna,
sem ég hefi hér nefnt, má ekki
gera ráð fyrir, að framleiðsla
sjávarútvegsins, þ.e.a.s. fisk-
veiða og fiskvinnslu, aukist
samanlagt um meira en 4,5%
árlega að meðaltali á næstu
árum.
Og síðar í ræðu sinni sagði
Jónas Haralz orðrétt, sem hér
segir:
— Ég hefi reynt að sýna
fram á, að þær atvinnugreinar,
sem hingað til hafa verið meg-
instoðir þjóðarbúskaparins
landbúnaður, sjávarútvegur og
framleiðsla iðnaðarvöru fyrir
innlendan markað, veiti ekki
næstu árin nægilegt svigrúm
til þess vaxtar þjóðarfram-
leiðslu, sem æskileg er. Til
þess að sá vöxtur geti átt sér
stað, verður að fara nýjar
leiðir.
Þetta var nú speki hans þá.
Reynslan hefur gert þessa út-
reikninga Jónasar Haralz
hlægilega, því að framleiðslu-
aukning sjávarútvegsins hefur
orðið margfalt meiri en Jónas
gerði ráð fyrir.
Sama skoðun og fram kom
hjá Jónasi Haralz, kom fram
hjá Jóhannesi Nordal, banka-
stjóra Seðlabankans, snemma á
árin-u 1962, þegar hann í við-
tali við blöð í Danmörku gaf
þá skýringu á tilraunum sín-
um til að fá erlend auðfélög
til þátttöku f atvinnurekstri á
Islandi, að talið væri að út-
flutningstekjur sjávarútvogsins
gætu f hæsta lagi hækkað um
5% á ári næstu árin og slík
aukning hjá aðalatvinnuveg
landsins nægði ekki til að
tryggja með góðu móti bætt
lífskjör og velmegun í landinu,
eins og það var orðað.
Og eitt dæmi skal enn nefnt
um mat ríkisstjórnarinnar á
aðalatvinnuvegi landsins, sjáv-
arútveginum. Dagblaðið Vísir
skýrði frá því 28. febrúar á
þessu ári, að forsætisráðherra,
Bjarni Benediktsson, hefði
sagt á þingi ungra Sjálfstæð-
ismanna orðrétt það, sem hér
fer á eftir; að hann, forsætis-
ráðherra, efaðist um, að nokk-
urt annað sjálfstætt ríki byggði
velgengni sína á jafn ótraust-
um grundvelli og fiski, sem
syndir um hafdjúpin.
Röng stefna
Þegar þessar staðreyndir um
viðbrögð viðreisnarmanna til
uppbyggingar hins nýja fiski-
skipaflota og síldariðnaðar og
mat þeirra á möguleikum sjáv-
arútvegsins er haft í huga,
verða fullyrðingar ríkisstjóm-
arinnar nú og stuðningsmanna
hennar um það, að hin hag-
stæða efnahagsþróun, stór-
aukin framleiðsla og ört vax-
andi gjaldeyristekjur sé að
þakka viðreisnarstefnu ríkis-
stjórnarinnar að naprasta háði.
Það eru ekki reglur við-
reisnarinnar um takmarkaðaj
litla afhendingu gjaldeyris til
hvers, sem um hann biður og
leitt hefur til gjaldeyrissóunar,
sem myndað hafa þann gjald-
eyrissjóð, sem nú er státað af,
heldur mikil útflutningsfram-
leiðsla og hagstætt verðlag á
erlendum mörkuðum.
Viðreisnarstefnan hefur
reynzt röng í öllum grundvall-
aratriðum. Reynslan hefur
dæmt til dauða flestar hag-
fræðilegar kenningar hennar.
Þegar hin nýja efnahags-
málastefna stjórnarinnar, við-
reisnarstefnan, *var upp tekin
snemma á árinu 1960, var því
haldið fram, að erlendar skuld-
ir þjóðarinnar væru orðnar allt
of miklar og þær yrðu að
lækka. Eftir fjögurra ára við-
reisn sýndu opinberar skýrslur,
að erlendu skuldirnar höfðu
hækkað en ekki lækkað. Þegar
ráðstafanir viðreisnarinnar
voru lögfestar f febrúar 1960f
var því haldið fram með til-
heyrandi hagfræðilegu yfirlæti,
að vísitöluákvæðin í launþega-
samningum væru stórhættuleg
og orsökuðu víxlhækkanir
kaupgjalds og verðlags og
væru því ein meginorsök dýr-
tíðarvandamálsins. Eftir rúm-
lega 4 ára reynslu virðist rík-
isstjórnin hafa sannfærzt um
að þessar fullyrðingar séu
á 2 sföu.