Þjóðviljinn - 24.12.1964, Side 8

3 SlÐA

- Btrmntudagur 24. desember 1984
DREYER VALDI EKKIRETT
Nina Pens Rode í hlutverki Gertrud og Ebbe Rode í hlutverki Lidmans.
Fátækur Etali seldi barn sitt
fyrir rúmar 3000 krónur
Viccnzo, 52 ára gamall
grænmetissali í úthverfi Napóli
býr við svipuð kjör og flestir
aðrir Suður-ítalir, fátækur af
öllum þessa heims gæðum
nema bömum. Svo komst hann
að því að maður verður að
selja eignir sínar.
Vicenzo bjó í kjallaraholu
með konu sinni og fjórum
börnum. Klukka'n fjögur á
morgnana fór hann á fætur
og ók af stað mcð grænmetis-
kerruna sína. Rétt á eftir fór
kona hans að hciman, hún
eyddi deginum í það að ganga
um í hverfinu og biðja um
að fá að aðstoða við heimilis-
störf fyrir örfáar límr í kaup.
Síðdcgis dvaldi hún í kirkju-
garðinum, þar sem hún lá á
bæn við gröf fyrri manns síns
og bað hann að leysa sig frá
þrautunum.
Það var venja Vicenzo að
setjast í krá eina, þegar hann
hafði selt grænmetið og eyða
þar tekjunum í hvítvín. Kon-
an varð að sjá fyrir fjölskyld-
unni.
Þetta fyrirkomulag varð til
þess að bömin — það elzta er
fimm ára — urðu að sjá um
sig sjálf allan daginn. Grann-
konuraar voru vanar að gægj-
ast inn um kjallaragluggann
og virða fyrir sér bömin, sem
lágu á gólfinu hrínandi. Dag
nokkum tóku þær eftir því,
að eina rödd vantaði í kórinn.
Þær fóru til lögreglunnar og
skýrðu frá því að svo virtist
sem eitt af börnum grænmet-
issalans væri horfið.
Mastroianni lögregluforingi
fór niður í kjallarann og gékk
úr skugga um að þar voru að-
eins þrjú hálfnakin böm. Eitt
barn var horfið — yngsti
strákurinn Sunnudagur, sem er
sjö mánaða gamall.
Nú var farið að Ieita for-
eldranna. Móðir krakkanna var
upp I kirkjugarðl eins og
Sigur í Núbíu eft-
ir 4ru áru buráttu
-<•>
Eftir fjögurra ára baráttu
við erfiðleika, sem virtust ó-
yfirstíganlegir, eftir margs
konar vonbrigði og jafnvel
hættu á, að allt færi forgörð-
um, hefur baráttan um Núbíu
verið leidd til sigursælla lykta.
Óteljandi og ómetanleg lista-
verk, sögulegar heimildir og
minnisvarðar, sem aldrci vcrða
metnir til fjár, eru ekki Ieng-
í hættu. Nítján mustcrum hef-
ur verið bjargað, þau hafa
verið brotin niður og eru ým-
ist þegar byggð upp að nýju
eða bíða þess að verða reist
aftur.
Frá þessa segip fœsföðamað-
urinn fyrir Núbfn-framkvæmd-
um UNESCO, Ali Vrióní, í
desemberhefti tímaritsins „UN-
ESCO Courier”, sem er að
öllu leyti helgað „sigrinum !
Núbíu” í máli og myndum, m.
a. tíu litmyndir. Þar er hinu
sérkennilega björgunarstarfi
nákvæmlega lýst. Vríóni telur
baráttuna fyrir björgun Núbíu-
minnisvarðanna einstæða í
menningarsögu mannkynsins.
„Árangurinn hefur orðið æv-
intýralegur. Við höfum upp-
götvað forsögulega staði og
höfum leitt í ljós að minnsta
kosti þrjár nýjar menningar-
heildir. Vél má svo fara, að
við bætum nýjum kapitula. við.
söguna, þegar allir fimdirnir
frá Núbíu hafa endanlega ver-
ið skýrðir, flokkaðir og sund-
urliðaðir. Aldrei fyrr í sögu
fomleifafræðinnar hefur ver-
ið tmnið jafn víðtækt rann-
sóknar- og uppgraftrarstarf á
jafn skömmum tíma.”
Að björgun Abú Simbel-
musteranna er nú unnið af
fullum krafti samkvæmt á-
ætlun sem sænska fyrirtækið
9B Vattenbyggnadbyrán hef-
ur gert. Sænskir sérfræðingar
taka þátt í þessu starfi, sem
lýst er í íiUNESeO-eourier“.
venjulega, en það var ekkert
hægt að fá upp úr henni.
Um kvöldið var grænmetis-
salinn gripinn á kránni, þar
sem hann — samkvæmt lög-
regluskýrslu — sat „niðursokk-
inn í hugsanir sínar með ann-
an hálflítrann sinn af víni.”
Lögregluforinginn spurði:
Hvar er sonur þinn Sunnu-
dagur?
Grænmetissalinn stamaði því
út úr sér að hann hefði látið
fjölskyldu nokkra sem hann
mundi ekki hvað hét hafa
Sunnudag.
„En ég veit að þau eru gott
fólk. Þau létu mig hafa 25000
lírur (rúmlega 1500 ísl. kr.) út
í hönd og ætla að láta mig
fá jafnmikið þegar barnið fær
ættarnafn þeirra. Og ég hef
einum munni færra að metta.”
Það kom í Ijós að salan
hafði gerzt fyrir milligöngu
unglingspilts Laugardags (fólk-
ið þarna ber svona nöfn). og
samningurinn fannst, en í
honum er kveðið á um borgun
út i hönd „við afhcndingu
vörunnar”. Kaupandinn var
bóndi þarna skammt frá.
Þessi atburður vekur ein-
mitt nú mikla athygli og varp-
ar enn skýru ljósi á þau hörmu-
legu sannindi að hálf Italía er
enn vanþróað þjóðfélag, þar
sem örbirgð og fákænska reka
fólk til að grípa til örþrifa-
ráða, sem hinir auðugri í norð-
urhéruðunum eru skelfingu
lostnir að heyra um.
Seinni árin hafa mörg slík
atvik gerzt að fátæklingar
hafa selt böm sín.
Ekki alls fyrir löngu upp-
götvaði Interpol alþjóðlega
hreyfingu, sem hafði höfuð-
stöðvar í New York og fékkst
við að skipuleggja bamakaup
á Suður-ítalíu, smygla þeim
síðan til Bandaríkjanna, þar
sem þau voru seld barnlausum
hjónum á svörtum markaði.
í ítölskum lögum er engin
grein sem fjallar um barna-
sölu. Þess vegna verður græn-
metissalinn Vicenzo ákærður
fyrir „vanrækslu gagnvart
börnum.”
En pilturinn Sunnudagur
býr enn hjá hamingjusömum
kaupandanum, því lögreglan
komst að þeirri niðurstöðu, að
raunverulega liði honum miklu
betur þar.
Carl Th. Dreyer gerir kvikmynd
eftir tíu ára hlé
Síðastliðinn laugardag var ný kvikmynd
eftir Carl Th. Dreyer frumsýnd í París. Kvik-
myndin Gertrud er gerð eftir samnefndu
leikriti Hjalmar Söderberg. Fréttaritari
danska blaðsins Information skrifaði sama
dag m.a.:
Það leikur varla efi á því,
að „Gertrud” féll hjá frum-
sýningargestum. Undirtektir
voru. ekki aðrar en stutt og
veikt klapp. Óánægjan hafði
komið enn betur í ljós á sér-
sýningu fyrr um daginn, sem
haldin var fyrir kvikmynda-
gagnrýnendur í París. Kvik-
myndin var sýnd í nýju kvik-
myndahúsi og urðu nokkrir
tæknilegir gallar við sýning-
una og þá fóru gagnrýnend-
urnir að láta í sér heyra og
þegar þeir voru famir að kalla
upp hvort sem var létu þeir
sér ekki nægja að s’kamma
sýningarmanninn, en hlóu upp-
hátt og gerðu athugasemdir við
atriði í kvikmyndinni sem
þeim fundust heldur há-
stemmd.
Það er ekki að taka of djúpt
í árinni að segja að gagnrýn-
endumir hafi hegðað sér
skelfilega. Ef til vill hafa
'þeirra á meðal verið einhverj-
ir, sem líkaði myndin, en þeir
létu ekki í sér heyra.
Ég verð ekki hissa þó um-
sagnir þeirra verði mjög nei-
kvæðar, en eins gæti ég bú-
izt við að einhverjir af gagn-
rýnendum, sem tilheyra „nýju
öldinni” mundu seinna meir
endurskoða afstöðu sína til
Gertrud.
I móttökunni eftir frumsýn-
ingu var einnig fólk, sem
varði myndina heils hugar og
hafði tekið ákveðna afstöðu í
þvf öryggisleysi, " sem róttæk
tilraunaverk eins og þetta verk
Dreyers yfirleitt vekja.
Gertrud.
Hvað getur það verið sem
hefur heillað Carl Th. Dreyer
í leikriti Hjalmar' Söderberg
um Gertrud, konuna sem kýs
sér holdsins ást og hið harm-
ræna fullkomna frelsi? Fyrst
og fremst tvennt, held ég, og
því miður tvennt sem ekki
miðar ætíð í sömu átt.
Annars vegar leikhúsið, yf-
irburðir textans yfir myndina,
hið kyrrstæða og stílfærða.
Hins vegar vandamálin sem
Söderberg er að velta fyrir
sér, einmanaleikinn án Guðs
og án nokkurs halds nema að
lokum kynlífs „Ástin er ó-
hamingja” segir Söderberg og
samt sem áður hyllir hann
ástina.
Ef litið er á Gertrud, sem
tilraun með form, er hún eng-
an veginn gallalaus en mjög
áhrifarík. Á 75. aldursári hef-
ur Dreyer dregið mjög róttæk-
ar ályktanir af þeirri hugmynd
að ræðan, orðin séu eða hægt
sé að gera þau að uppistöð-
unni f kvikmyndum. Gertrud
er ekki það sem kallað er
leikhúskvikmynd. Þetta er
heldur ekki leikhúsverk í nú-
tímaskilningi. Hún er orð, orð-
ræða. Leikaramir leika lausir
við allar natúralistiskar leik-
húsvenjur. Þeir tala eins á-
herzlulítið ' og mögulegt er
beint til myndavélarinnar.
í afar löngum atriðum er
myndavélin hreyfingarlaus.
Nærmyndir eru ekki notaðar
og forðazt er að vekja vitund
um dýpt á sviðinu. í kvik-
myndinni er fólkinu stillt upp,
skipað saman. Þetta er hokk-
urs konar rökrétt kvikmynd
sem hefur sig upp yfir natúral-
isma og sálfæði.
Gertrud minnir náttúrulega
á fyrri talmyndir Dreyers. En
hann hefur vitandi vits fjar-
lægzt natúralismann. *
Dreyer hefur verið furðulega
trúr texta leikritsins. Hann
hefur ekki skorið það „leik-
húslega” úr honum, eins og
venjulegur kvikmyndastjóri
hefði tvímælalaust gert.
En um leið og hann stílfær-
ir textann hefur hann snúið
honum gegn sjálfum sér. Ég
held að hann hafi ekki valið
rétta leikritið í þessa djörfu
stíltilraun, en ég hugsa líka að
hann hafi sjálfur fundið mót-
setninguna og hafi vonað að
ná einhverju úr henni, en það
hefur ekki tekizt.
Söderberg • gerir Gertrud
persónu í raunsæisstíl, sem er
blygðunarlaus í ástamálum.
Hægt væri að líkja henni við
Marie Grubbe eftir J. P. Jac-
obsen, kona sem í hverju nýju
vali velur sjálfa sig; trúir á
frelsi sitt og þá skyldu að
"<’1ía, sem fylgir frelsinu. Hún
ar ekki lengur mann sinn
Kanning, sem er atorkusamur
stjómmálamaður, kannski hún
hafi aldrei elskað hann.
Hún verður hrifin af ung-
um, sljóum bóhem Jansson
tónskáldi en getur ekki komizt
í annað samband við hann en
einmitt í bólinu.
Þegar hún hefur kosið að
yfirgefa Kanning vegna Jans-
son hittir hún Lidman skáld,
æskuást sína, sem hún hafði
yfirgefið af því að henni fannst
hún Vera hemill á skáldskap
hans, árangur hans.
Leikritið gerist á tveim scjl-
arhringum og á þessum tima
uppgötvar Gertrud að Jans-
son er ekki lengur hrifinn af
henni. Lidman býður henni
aftur ást sína. Eftir að hafa
dvalizt á Italíu og komið fram
á skáldabekk skilur Hann nú
að ástin, að Gertrud er meira
virði en árangur á bókmennta-
sviðinu.
En Lidmann hefur ekki
lengur áhrif á Gertrud, hann
er of gamall segir hún í leik-
ritinu — en þvi hefur þvi mið-
ur verið sleppt í kvikmynd-
inni. Gertrud yfirgefur nú
Carl Th. Dreyer
mæðuró alla þrjá mennina lil
þess að standa á eigin fótum
Og taka örlögum sínum.
I fortitlum kallar Dreyer
myndina „aldarfarslýsingu frá
byrjun aldarinnar“.
En hvers vegna ætti Dreyer
skyndilega að fara að gera
„aldarfarslýsingu?“ Ég held,
að honum finnist um-
rædd vandamál virkari og
fremur aðsteðjandi, en okkur
hinum. Aldamótin eru upphaf-
ið á öld efnishyggjunnar. Mik-
ið af því sem er í leikritinu
og því sem Dreyer hefur sjálf-
ur bætt við um frjálsar ástir
hljómar innantómt nú á dög-
um. Ég held að m. a. vilji
Dreyer segja að við lifum á
hreinræktaðri efnishyggjuöld.
En Dreyer hyllir Gertrud.
Hún er trúuð, hún trúir á
ástina og hún er heils hugar.
Aftur á móti virðist svo sem
Dreyer hafi ekki nokkra holl-
usfcu til karlmannanna sem
hrærast í kringum hana.
Það getur gengið í afstöð-
unni til Kanning og Jansson.
Söderberg hefur gert þá báða
smáar og óstyrkar persónur. En
aftur á móti ætti Lidman
sem hefur ekki svo lítið frá,
Söderberg sjálfum að geta leik-
ið karlmannlega á móti Ger-
trud. Að vísu er í því hlutverki,
auk vissrar sjálfhælni, einhver
þunglyndi og sjálfsdekur sem
orkar illa á okkur nú á dögum.
En hann er ekki hugsaður sem
bjáni og með því að láta hann
segja heilmargar hinar útjösk-
uðu leikhússetningar og koma
fram með sérlega undirstrik-
uðum lífsleiða, hefur Dreyer
næstum því gert hann hlægi-
legan á tjaldinu.
En myndin klofnar því pc
sóna Gertrud er tekin á san
hátt og Söderberg gerði har
en aldarfarslýsingin verð
háð eitt_____
AP fréttastofan
skýrír svo frá..!
Talið er að það séu einmitt hernaðarút-
gjöld sem séu ein af orsökum að falli Krúst-
joffs, þar sem forsætisráðherrann fyrrver-
andi lenti mjög í ónáð hjá hernum með því
að lýsa því yfir að útgjöld til hernaðarmála
væru nægileg og hann væri þeirrar skoð-
unar að ekki þyrfti að lesuis meira fé í þau.
ASSOCIATED f*RESS,
9. des. kl. 9.48.
Um hermál sagði Kosygin, að Sovétríkin
mundu fara í faýarbroddi með því að lækka
útgjöld til hcrnaðarmála um 500 miljón^
rúblur.
ASSOCIATED PRESS,
9 des. kl. 10.58. 'ó
I
4