Þjóðviljinn - 07.03.1965, Blaðsíða 6

■
SlDA
HOÐVILIINN
Sunnudagur 7. marz 1965
PLASMA-VELAR
Verða það framtíðaraflvélar eldflauga?
[]] Hinn 19. desember sl. barst sú frétt frá
Tass-fréttastofunni, að g-erð hefði verið tilraun
með hina fyrstu af svonefndum „plasma-aflvél-
um“, og var hún send út í geim frá geimferða-
stöðinni Zond-2 í Sovétríkjunum.
Plasmaaflvélar teljast ti!
einskonar þrýstiloftsvéla. Það
er venja að mæla orku slíkra
véla í tonnum, en þó því að-
eins, að notað sé kemiskt elds-
neyti. Afl þrýstiloftsvéla sem
rafmagn knýr, er mælt í kíló-
grömmum, grömmum eða broli
úr grammi. Vélar þessar, eru
þessvegna ekki til þess hæfar,
að knýja eldflaugar, sem vega
mörg tonn, burt frá jörðu. Til
þess verða menn um ófyrir-
sjáanlega framtíð að nota eld-
flaugar, sem ganga fyrir kem-
isku eldsneyti. En vel getur
verið, að eftir nokkur ár verði
kjamorkueldflaugavélar teknar
til aðstoðar.
Þrýstiloftsflugvélum, sem
ganga fyrir rafmagni, er . ætl-
að að stýra geimferðartækjum,
þegar þau eru komin út í
geim og orðin þyngdarlaus. Þá
þarf ekki mikið afl til að
stjórna þeim, hagræða og stýra
og breyta farbrautinni. Til
þess eru þær oft betri en vél-
ar, sem ganga fyrir kemísku
eldsneyti. Þær þurfa margfalt
minna magn af eldsneyti til-
tölulega, en þetta er mjög
mikilsvert fyrir geimskip. Tii
dæmis má nefna, að hið
bandaríska geimskip Mariner
IV. þurfti eldsneyti, sem kost-
aði 100.000 dollara kílói'ð, og
er þá innifalinn kostnaðurinn
við að framleiða það og koma
þvf með út á brautina. Og er
þetta langtum dýrara en þungi
þess í gulli.
Það er raunar að nokkru
leyti ávinningur, hve afllitlar
þessar þrýstiloftsvélar eru, því
að til þess að stjóma geim-
ferðatækjum af þeirri ná-
kvæmni, sem nauðsynleg er,
þarf ekki aflmikla vél. Geim-
ferðastöðin Zond-2 notar þrýsti-
loftsvélar, sem ganga fyrir raf-
magni, og þær sjá um það, að
stöðin (geimskipið) snúi þann-
ig að sólarrafhlöðurnar viti
sem bezt við sól og stöðin fái
þannig sem mest rafmagn til
sinna nota frá rafhlöðunum.
Bandaríkjamenn búast ekki
við að hafa tilbúnar þrýsti-
loftsvélar, sem ganga fyrirraf-
magni, handa geimskipum fyrr
en árið 1968—69, og er þó enn
ekki búið að samþykkja þetta.
Til þess að stjórna geimskip-
um em slíkar vélar ekki hafð-
ar enn sem komið er, en bú-
ast má við miklu af þeim í því
tilliti, t. d. mundi mega nota
þær til þess að koma geim-
skipi sem ætlað er til sjón-
varps- eða útvarpssendinga af
braut umhverfis jörðu í' óum-
breytanlega afstöðu til ákveð-
ins staðar á jörðu, helzt við
miðjarðarlínu. Og gæti það
þannig orðið skiptistöð fyrir
s jónvarpssendin gar.
Þrýstiloftsvélar, sem ganga
fyrir rafmagni, má hafa til
að færa tæki úr braut um-
hverfis jörðu á braut til tungls-
ins eða plánetanna. Það þarf
langan tíma til að kioma slík-
um stefnubreytingum á vegna
þess hve afllitlar þessar vélar
em. Það getur tekið vikur eða
mánuði að koma geimskipi af
umferðarbraut sinni (tiltölulega
nærri jörðu) í óbreytanlega af-
stöðu til ákveðins staðar á
jörðu, en venjulegar vélar
gera þetta á sólarhring eða
skemmri tíma. En vélar þessar
þarfnast miklu minna eldsneyt-
is, og þessvegna er unnt að
koma fyrir miklu fleiri tækj-
um f spútniknum. Það er til
svo mikils að vinna, að nokk-
urra ára töf verður lítilvæg.
Þrýstiloftsvélar, sem ganga
fyrir rafmagni, og þrýstilofts-
vélar sem hafa kemiskt elds-
neyti, em mismunandi að
gerð. I venjulegum vélum ger-
ist kemisk gagnþrýsting í efn-
unum í eldsneytinu, og loft-
kennd efni, sem losnað hafa
við bmnann, streyma við há-
an þrýsting út um op og
þrýsta þannig farartækinu
fram á við. í þrýstiloftsvélum,
sem ganga fyrir rafmagni, ger-
ist ekkert slíkt. Hreyfiaflið
fæst með því að plasma eða
jónur streyma út. Þessvegna
em slíkar vélar ýmist kennd-
ar við plasma eða jónur, eftir
því hvort er. Til þess að fram-
leiða plasma eða jónur þarf
rafmagnsupphitun, og til þess
Hvernig verða farartæki geimfaranna í framtíðinni?
að auka hraða þeirra og hleypa
þeim út um opið ■ er haft raf-
magn, eða rafsegulmagn, og
em þær þessvegna nefndar
þessu nafni: Þrýstiloftsvélar,
sem ganga fyrir rafmagni.
Eldsneytið, sem raunar er ekki
eldsneyti, því að það brenn-
ur ekki, er látið hitna í vélun-
um. Við hitarin myndast
plasma. Plasmavélar geta ver-
ið hvort sem er, rafmagnsvél-
ar eða rafsegulvélar. 1 rafhit-
unar-plasmavélum er plasmað
sett í gang með aðstoð rafseg-
ulafls. og er því síðan hleypt
út um opið með 5—10 földum
þeim hraða, sem hafður er f
rafhituðum plasmavélum.
1 plasma-þrýstiloftsvélum,
sem ganga fyrir rafmagni get-
ur hraði útstreymisefnisins
náð 100 km á sek. með þrýsti-
loftsvélum. Því meiri sem hrað-
inn er, þeim mun meiri verður
hraði tækisins. Til „eldsneytis ‘
í rafmagnsvélar má hafa súr-
efni, köfnunarefni eða amm-
oníak, og í plasma-rafsegul-
vélar aragon, helium, neon,
xenon, köfnunarefni, ammon-
íak, kvikasilfur o. fl. 1 jóna-
vélum jóníserast eldsneytið
einnig, en aðeins jónurnar fá
aukinn hraða. Hafðar eru
ýmsar aðferðir við þetta. En
hver þeirra sem höfð er, eykst
hraði hinna pósitívu jóna, sem
þegar eru myndaðar, og þær
streyma út um opið, og knýja
farartækið fram á við. Til þess
að auka hraða jónanna eru
hafður negatívar elektróður.
Til eldsneytis í jónavélum má
hafa argon, xenon, cæsium,
glyserín ... Bandaríkjamönn-
um tókst ekki að gera plasma-
vélar og sneru sér í þess stað
að jónavélum. Auk tilrauna,
sem ekki tókust, hafa þeir
tvisvar gert tilraunir til að
fljúga með plasmavélum, ekki
hringflug, heldur með flaugum
sem þeytast áttu „fleygabraut"
og vélamar störfuðu ekki
nema í nokkrar mínútur. Það
er ekki fyrr en á næsta ári
sem Bandaríkjamenn hugsa
sér að setja jónavél í geimskip.
Á þeirri sjálfvirku stöð, sem
kallast Zond-2 eru rafhlöður
hlaðnar með sólarorku látnar
sjá plasmavélinni fyrir raf-
magni. í bandarískum jónavél-
um eru enn sem komið er
hafðar kemiskar rafhlöður. En
á komandi tímum munu verða
hafðir kjarnorkurafalar. Ekk-
ert annað mundi duga til lang-
ferða út í geimi. Og þrýsti-
loftsvélar, sem ganga fyrir raf-
magni, hafa það fram yfir hin-
ar venjulegu, að þær geta
starfað mjög lengi, því að
„eldsneytið“ er svo fyrirferð-
arlítið, og sama magn af því
miklu drýgra, í þeim en
venjulegum vélum, þó að þær
framleiði ekki minni orku. Til
þess að breyta megi starfs- og
orkugildi þrýstiloftsvélar, verð-
ur að gera breytingu á efna-
fræðilegum áhrifum á rafhlöð-
ur hennar, t- d. gasneyzlu, en
starf þrýstiloftsvéla, sem ganga
fyrir rafmagni, má breyta með
þvi, að auka eða minnka raf-
magnsnotkunina, t.d. spenn-
una. Það er gert án efnafræði-
legra aðgerða, á einfaldari og
öruggari hátt.
Þannig er rafall, knúinn
kjarnorku, sem ekki! þarf nema
hverfandi Iítið af kjarnakleyfu
efni til ársins, tengdur þrýsti-
Framhald á 9. síðu.
• •■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■«■■■■■■■■■■■■!
■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■!
Vélin f Fiat 850 er 4ra
strokka með innsigluðu kæli-
kerfi. Borunin er 65 mm og
slaglengd 63,5 mm., 843 rúm-
sentímetrar og þjöppun 8,81.
Vélarafl er 43 hestöfl (SAE)
við 5.300 snúninga. Gírkass-
inn er 4ra hraða alsamhæfð-
ur, mesta hæð bílsins er 1,38
m., breidd 1,42 og lengd 3,57
metrar. Þyngd með fullan
benzíntank er 685 kg. og
mesti hraði mögulegur er 124
km. á klukkustund.
Það er auðséð af myndum
af 850 að honum svipar mjög
til Fiat 600 D, en þó er hann
örlítið stærri é alla kanta.
Þó er ekki hægt að segja að
hann komi í stað 600 D — sá
bíll verður framleiddur eftir
sem áður — heldur öllu frem-
ur ný gerð, sem framleidd er
á grundvelli þeirra endurbóta
og athugana sem fram hafa
komið við framleiðslu og not-
kun 600 D á síðustu árum
og ætlazt er til að 850- verði
þægilegri, öruggari og
skemmtilegri í akstri en litli
bróðir 600 D.
Á Fiat 850 eru aðeins tveir
smurkoppar, sem aðeins þarf
að smyrja á 20.000 km. fresti
og hið innsiglaða kælikerfi
inniheldur heilsárs vökva,
sem þolir 35 stiga frost og
þarf raunar ekki um það að
hugsa að öðru leyti en að at-
huga þenslubelginn öðru
hvoru, en hann er gerður úr
gagnsæu plasti svo ekkert
þarf að oþna til þess að
ganga úr skugga um það að
kælivökvi sé fyrir hendi.
Farangursplássið hefur löng-
um verið veiki punkturinn
við þá bíla, sem eru með
vélina að aftan. Það er auð-
vitað ekki hægt að segja að
farangursgeymslan í Fiat sé
l»■■■■■■■■■■■■■■■■■■■*■■■■■■■■■■»■■■■■■*■■■■■■■l
FIAT
á markaðinn bráðlega
■ Innan skamms kemur á markaðinn hér-
lendis nýr bíll frá Fiatverksmiðjunum ítölsku,
það er Fiat 850. Margar árgerðir og stærðir af
Fiat eru þekktar hér, en nú skulum við athuga
örlítið þennan smábíl sem kemur til með að
kos’ta eitthvað í kringum 130.000 krónur.
Fiat 850
* V-vélarnar eru ekki neitt
nútímaundur þó að þær séu
nú fyrst að komast í gagnið
í Evrópu t.d. í Taunus 12m,
17m og 20m. Þær hafa lengi
verið notaðar í amerískum
bílum sem kunnugt er. Það
var árið 1907 sem De Dion
byggði fyrsta bílinn með .V-
vél. — Stafurinn V er tákn
þess að strokkamir eru í
tveim röðum hlið við hlið og
halli strokkanna myndar v-
halla þar sem stimpilsteng-
urnar eru tengdar sama
sveifarásnum. De Dion þessi
var einnig upphafsmaður sér-
stakrar fjöðrunar á afturhjól-
um sem sfðan er við hann
kennd,
ir Stundum getur það kom-
ið sér vel fyrir okkur sem
ekki höfum sérstakar lugt’r
aftan á* bdnum til notkunar
ef ekið er aftur á bak, að
láta stefnuljósið blikka á
meðan tekið er aftur á, auð-
vitað þeim megin sem mest
not eru fyrir birtu. Þetta er
eitt af þeim smáatriðum sem
maður verður alveg undrandi
yfir að manni skuli ekki hafa
dottið í hug sjálfum þegar
bent hefur verið á það. Að
!•■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■«■■•■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■*■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■»■■■■''*■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■*■■■■■»■■■■■■■■■■■■■■■■■»■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■
stór, en þó er hún ótrúlega
rúmgóð, þ.e. um 180 rúm-
desimetrar. Þar að auki er
töluvert pláss fyrir farangur
í holunni fyrir aftan aftur-
sætið, og hægt er að leggja
bakið á sætinu fram til þess
að skapa meira rúm ef að-
eins tveir ferðast með bíln-
um.
Á ítalíu er 850 seldur sem
fimm manna bfll, en það er
þó hæpið að hægt yrði að
troða þrem meðalstórum Is-
lendingum í aftursætið. Aft-
ur á móti er ekki hægt að
segja annað en að það er
mjög rúmgott fyrir fjóra í
þessum bfl.
Meðal nýjunga í innrétt-
ingunni eru t. d. stillanlegar
ferskloftstúður staðsettar f
mælaborðinu, en ekki vitum
við hvort miðstöðin er nógu
kraftmikil fyrir norðlægari
breiddargráður, en hún virð-
ist skemmtilega byggð eftir
myndum að dæma.
Fiat 850 er sagður mjög
lágvær og þægilegur í akstri.
Það er samt sem áður líklegt
að bfllinn sé viðkvæmur fyr-
ir hliðarvindi þar sem þunga-
hlutföllin eru þannig að að-
eins 36% eiginþunga hvílir
á framhjólunum en 64% á
afturhjólum. Samt sem áður
er ólíklegt að þetta komi að
sök á skikkanlegum hraða.
Fiatverksmiðjurnar íram-
leiða þennan bíl til þess „að
fylla autt pláss í röðinni’’ en
ekki til þess að keppa við
sinn eigin Fiat 600.
I „Politiken" segir „Nexö”
þann 18. nóvember s. 1.: „Fi-
at 850 er notalegur og lip-
ur til síns brúks ef maður
ætlar honum ekki of mikið.
Ef maður freistast til þess
að bjóða honum meira en
ætlazt má til af smábíl þá
„slær hann útundan sér” og
þess vegna er betra að halda
sig heldur neðan við það
hraðatakmark. 1 innanbæjar-
akstri og á skikkanlegum
hraða á þjóðvegunum er Fi-
at 850 notalegur og lipur
bfll. Hann er það miklu betri
en Fiat 600 að ég verð að
standa með verksmiðjunni í
því að þeim hefur tekizt
prýðilega að fylla auða pláss-
ið í Fiat-röðinni”. — L.
Smámunir
-Ai Fyrsti bíllinn sem útbúinn
var með raf-startara var
Cadillac framleiddur árið
1912. Startarinn var gerður
af hinum þekkta Charles F.
Kettering, sem einnig útbjó
ljósakerfi með rafgeymi og
rafal. Á þessum árum var
bílanotkun þegar orðin það
mikil í Ameríku að borgar-
stjórnin í Chicago fannst
tími til kominn að banna
notkun bílflautunnar nema
mikið lægi við.
■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■*,
i
l
j
sjálfsögðu ber að varast að ]
nota þetta ef það getur trufl-
að aðra ökumenn.
ir Fyrst minnzt varástefnu-
ljós væri ekki úr vegi að
stinga því að Bifreiðaeftirlit-
inu að það léti athuga hvort
leigubílstjórar í Reykjavík
vita hvar stefnuljósarofinn er
í bíl þeirra. Að vísu eru ekki
allir leigubflstjórar latir við
að nota stefnuljós, en sumir
virðast alls ekki vita að bíll-
inn þeirra hefur þennan út-
búnað.
•íri bað getur líka orðið of
mikið af svo góöu. Fyrir
nokkru ók ég á eftir lög-
reglubifreið austur Skúlagötu,
og viti menn; verðir laganna
gáfu stefnuljós í sjóinn alla
leiðina að hringtorginu við
sjóklæðagerðina. Þetta merki
gat merkt það að þeir ætl-
uðust' til þess að ekið yrði
fram úr þeirra bíl, og einnig
að þeir ætluðu að aka í sjó-
inn. Ég fylgdi fast á eftír
þeim til að missa ekki af því
að sjá aðfarirnar við stökk-
ið, en. eins og fyrr segir munu
þeir hafa hætt við að fá sér
sjóbað að þessu sinni. — L.
BÍLAÞÁTTUR
«
I
k
1 *
t