Þjóðviljinn - 12.03.1966, Blaðsíða 7

fcaugardaguj? 12. marz 1966 — ÞJÖÐVILJINN — SÍÐA J
□' Niðurstoður atKugunar sem Kiii peklcta Iranska
skoðanakönnunarstofnun IFOP hefur gert á afstöðu
fransks almennings til kommúnista og samstarfs
allra vinstriflokkanna hafa vakið geysimikla at-
hygli. Könnun þessi leiðir þannig í ljós að aðeins
tæpur þriðjungur franskra kjósenda er því andvíg-
ur að kommúnistar setjist í stjórn í Frakklandi og
að helmingur þeirra telur að þeir muni fá ráð-
herraembætti á næstu tíu árum, en aðeins fjórð-
ungur álítur það ósennilegt. Niðurstöður þessar,
sem sýna mjog Kreytt stjórnmálaviðKorf irahsks
almennings voru birtar fyrir skömmu í vikublað-
inu „Nouvel Observateur” og eru helztu atriði
þeirra rakin hér á síðunni. Þær eru athyglisverð-
ar einnig fyrir okkur íslendinga sem aðra Vestur-
Evrópubúa, því að þróun stjórnmála og pólitísk
viðhorf almennings í þessum hluta heims hafa
lengi lotið sömu lögmálum, þótt aðstæður séu
vitaskuld ekki allar þær sömu í hverju landi. Og
löngum vissu Frakkar öðrum betur hvert stefndi.
AfhyglisvercS skoBanakörmun leiSir i l]ós
Gerbreytt viðhorf fransks
a/mennings til kommúnista
Nær fimm sinnum fleiri Frakkar telja að kommúnisminn hafi unnið á
í heiminum síðasta áratug en álíta að hann hafi látið undan síga,
— aðeins þriðjungur er andvígur kommúnistum í stjórn og helmingi
fleiri töldu að þar myndi koma en hinir sem töldu það ósennilegt
I„Nouvel Observateur“ sem
vel að merkja er óflokks-
bundið málgagp vinstrimanna
er niðUrstöðum skoðanakönn-
unarinnar fylgt úr hlaöi með
grein eftir Maurice Duverger,
lagaprófessor við Sorbonne, og
skulu hér rakin helztu atriði
hennar. Greinina nefnir hann
„Dagur rís“ og er sú fyrirsögn
í fullu samræmi við þá bjart-
sýni sem einkennir greinina á
það að loks muni takast að
ryðja úr vegi þeim tálmunum
sem. fram til þessa hafa komið
í veg fyrir volduga fylkingu
vinstriaflanna í Frakklandi. ——
5,í þrjátíu ár“, segir Duverg-
er í upphafi greinar sinnar,
„hefur hið komúnistiska vanda-
mál skipt sköpum í frönskum
stjórnmálum. Af því að komm-
únistaflokkurinn rauf einangr-
un sína 6. febrúar 1934 tókst
að mynda Alþýðufylkinguna og
síðan Frelsisstjórnina eftir
stríð. Af því að hann var sett-
ur utangarðs 6. maí 1947, löm-
uðust vinstriöflin og íhaldið
réði þingi og stjórn. Vinstri-
flokkarnir hafa ekki getað
myndað meirihluta án komm-
únistanna síðan þeir urðu stór
. flokkur, þ.e. síðan 1 J3fi. Það
. myndi ekki verða hægt aftur
nema beir yrðu örsmár flokk-
ur, en það er ósennilegt í fyr-
irsjáanlegri framtíð. Hver sem
fjallar um vinstriöflin, fylk-
ingu þei'rra, meirihluta þeirra,
' en útilokar kommúnista, virðir
staðreyndirnar að vettugi‘‘.
Duverger leitast síðan við að
; skýra hvemig á því hefur stað-
í ið að samvinna hefur ekki tek-
f izt milli kommúnista og ann-
arra vinstrimanna. nema þá
til framgangs einstökum mál-
i um (baráttunni gegn Evrópu-
hernum, fyrir friði í Indókína
og Alsír) og segir að á komm-
únistunum hafi bitnað and-
styggð annarra vinstrimanna á
stjórnarfarinu í löndunum
handan járntjaldsins.
Þetta hafi tekið að breytast
eftir 30. flokksþing sovézkra
kommúnista. Aukið frjálsræði í
löndum Austur-Evrópu hafi
losað kommúnista við að vera
taldir handbendi harðstjórnar.
1 öðru lagi hafi hagur þeirra
rýmkað við það að stríðsótt-
inn hafi hjaðnað svo að nú
„trúir enginn Frakki því að til
þess geti komið að rússneskur
her ráðist á land hans og her-
nemi það.“
Og loks segir Duverger að
aukin þekking á aðstæðum f
ríkjum A-Evrópu hafi auðveld-
að mönnum skilning á eðli
stjómarfarsins þar. Sú skoðun
sé nú almenn á vesturlöndum
að lýðræðið sé bundið iðnvæð-
........■$
Mynd þessi fylgdi grein Duvergers og mun eiga að sýna náin tengsl kommúnista við franskt
menntalíf. Á myndinni sem tekin var 1956 eru m.a. Picasso, Jean Cocteau, Louis Aragon og
Maurice Thorez, hinn ástsæli og mikilsvirti formaður flokksins um áratuga skéið.
ingunni, skýringarinnar á ó-
frelsi í stjórnarfari landa A-
Evrópu hafi ekki verið að leita
í kommúnisma, heldur í van-
þróun efnahagslífsins. Aukin
iðnvæðing og bætt lífskjör leiði
afsjálfumsér til aukins lýðræð-
is og margir telji nú að „lönd
sem eru mjög langt á veg
Maurice Duverger
komin hljóti að taka upp lýð-
ræðislegan kommúnisma og
Kommúnistaflokkur Fralcklands
hljóti því óhjákvæmilega að
þróast í þessa átt“.
Þessi breyttu viðhorf til
kommúnismans og kommúnista,
segir Duverger, koma skýrt í
ljós í niðurstöðum athugunar
IFOP, en hún sýnir líka að
afstaða manna hefur tekið
meiri breytingum en nokkur
ætlaði. Alveg nýjar aðstæður
hafa skapazt við það að „38
prósent aðspurðra eni nú hlynnt-
ir þvf að kommúnistar fari i
stjórn, 23 af hundraði stendur
á sama, og aðeins 30 prósent
eru á móti því“.
Þá bendir Duverger á að
könnunin hafi leitt í Ijós að
mikill meirihluti kjósenda
hinna vinstriflokkanna, sósíal-
demókrata og radikala, vilji
stjórnarsamvinnu við kommún-
ista.
Óttinn við kommúnista og
samstarf við þá er þannig úr
sögunni, segir Duverger, en þá
vantar að eyða allri tortryggni.
Og hann telur að stórt skref
hafi verið stigið í þá átt með
grein sem skáldið og mið-
stjórnarmaður kommúnista Ar-
agon birti 16. febrúar s. 1.
vegna dómanna yfir Daniel og
Sinjavski. Og hann vitnar í
kafla þeirrar greinar og biður
menn að taka vel eftir. Aragon
sagði:
„Stefna flokks okkar hvílir
á nokkrum meginkenningum,
þeirri að hægt sé að koma á
sósíalisma á friðsamlegan hátt
með því að vinna meirihlut-
ann til fylgis við hann, að hafn-
að er hugmyndinni um eins
flokks stjórn, en f staðinn stefnt
að bandalagi við sósíaldemó-
krata og aðra lýðræðisflokka
um að koma á sósíalismanum,
byggja hann upp og haldahon-
um við. Þetta er ekki hægt,
hve voldugur sem kommúnista-
flokkurinn er, nema hann haldi
fullri tryggð við meginreglur
hins pólitíska lýðræðis, ’sem eru
arfleifð Frakka“.
Duverger leggur mikið upp
úr þessum orðum Aragons,
þótt hann hafi í rauninni ekki
gert annað en ítreka yfirlýsta
stefnu flokksins á 17. þingi
hans. En fyrst franskir komm-
únistar hafi hafnað fyrir fullt
og allt hugmyndinni um eins
flokks stjóm í þjóðfélagi sósí-
alismans, sé ekkert því til fyr-
irstöðu að komiö sé á æ nán-
ari samvinnu vinstriaflanna.
Margt muni að vísu torvelda
slíka samvinnu og hún verði að
þróast smám saman og þá
jöfnum höndum við þá þróun
sem gerist á alþjóðavettvangi og
þá sérstaklega í hinum sósíal-
i&tísku löndum. En það séljóst
að þróunin í heiminum stefni
í sömu átt og í Frakklandi, og
viðhorfin hafi þegar gerbreytzt.
Þegar harðstjórn beri á góma
hugsi menn ekki lengur um
Prag, Búdapest eða Sofia,
heldur Saigon, Santo Domingo
og Brasilíu.
Þannig vakni miklar vonir.
Sá dagur rísi, að menn geti
tekið að vona að hin hörmu-
lega sundrung vinstriaflanna
taki enda, að þau geti' farið að
berjast hlið við hlið, án þess
að noklmr skerist úr leik, seg-
ir Duverger að lokum.
Ritstjóri „l’Humanité“, René
Andrieu, svaraði grein Duverg-
ers í blaði sínu og kvaðst
fagna henni, þar sem hún væri
glöggur vottur þess að Duverg-
er og skoðanabræður hans í
hópi vinstrimanna hefðu skipt
um skoðun og afstöðu til
kommúnista. Duverger héldi
því að vísu fram að það væru
kommúnistarnir sem hefðu
breytzt. Um það vildi hann
ekki þrátta, þótt hann benti á
að Duverger var einn af frum-
kvöðlunum að því að Defferre,
borgarstjóri sósíaldemókrata í
Marseilles, yrði boðinn fram
gegn de Gaulle í forsetakosn-
ingunum í vetur, en það var
meginatriði í stefnuskrá Deff-
erres að engin samvinna yrði
höfð við kommúnista.
Andrieu tók síðan fram þrjú
atriði. 1 fyrsta lagi viðurkenndi
hann að „misgerðir stalínism-
ans hcfðu ekki auðveldað ein-
ingu vinstriaflanna í Frakk-
landi“. En í öðru lagi hefðu
Sovétríkin, þrátt fyrir öllmis-
tök og alla erfiðleika, jafnan
verið bakhjarl framfaraaflanna
í heiminum. Og í þriðja lagi
sagði hann: „Þau geysimiklu
umskipti sem orðið hafa í
• heiminum síðustu tuttugu árin
gera það kleift að skoða í nýju
ljósi hvernig koma megi á sós-
íalismanum f Frakklandi í
samræmi við sérstakar aðstæð-
ur og lýðræðishefðir þjóðar
okkar“.
SkoBanakönnunin
Hér eru aðeins birtar meginniðurstöður könnunarinnar, en
af öðrum atriðum hennar er það athyglisvert að yfirleitt
voru svörin því hagstæðari kommúnistum og samstarfi
við þá sem aðspurðir höfðu notið lengri skólagöngu. Ann-
að athyglisvert atriði var yfirgnæfandi fylgi í hinum
vinstriflokkunum við samstarf kommúnista, 75 prósent
hjá sósíaldemókrötum og 66 hjá radikölum.
1)
2)
Teljið þér að kommúnisminn hafi síðustu tíu ár-
in unnið á í heiminum, tapað eða staðið í stað?
UnniS á
48
Tapað
11
Staðið í stað
29
Engin skoðun
12
Gerið þér greinarmun á kommúnismanum í Sov-
étríkjunum og í Kína? Ef svo, er þá þessi grein-
armunur í hag Kína eða Sovétríkjunum?
I hag
Kína
6
I hag
Sovétríkjunum
42
Enginn
munur
31
Engin
skoðun
21
3)
4)
Getið þér sagt mér
hver er sýndur á
þessari mynd?
Einhver Engin
Stalín annar skoðun
72 7 21
Hvaða almennt álit hafið þér á Stalín: mjög gott,
fremur gott, fremur slæmt, mjög slæmt?
5)
6)
Mjög Fremur Fremur Mjög
gott gott slæmt slæmt
4 26 28 14
Og hvaða álit hafið þér á Krústjof?
Mjög
gott
13
Fremur
gott
54
Fremur
slæmt
14
Mjög
slæmt
3
Engin
skoðun
28
Engln
skoðun
16
Teljið þér að Kommúnistaflokkur Frakklands
hafi breytzt síðustu tíu árin og, ef svo, hefur
hann orðið harðari eða samningsfúsari?
Harðari
3
Samningsi
fúsari
60
Engin
breyting
22
Engin
skoðun
15
7)
Teljið þér að valdataka kommúnista komi til
greina í Frakklandi næstu tíu árin?
Til greina
29
Ekki til greina
49
Engin skoðun
22
Samstarf franskra sósíaldemókrata og kommúnista er þegar
hafið enda stóðu flokkamir sameiginlega að framboði Mitt-
errands í forsetakosningunum. Myndin er af formönnum
flokkanna, Waldeck Rochet, og Guy Mollet, á kosningafundi
8)
Álítið þér að samstarf kommúnista og sósíal-
demókrata sé nú auðveldara en fyrir tíu árum?
Já
55
Nei
21
Engin skoðun
24
9)
Mynduð þér vera hlynntur því að kommúnistar
tækju sæti í ríkisstjórninni, andvígur því eða
stendur yður á sama?
Hlynntir
38
Andvígir
30
Stendur á sama
23
Engin
skoðun
9
10)
Teljið þér líkur á að þetta gerist á næstu tíu
árum?
Já
48
Nei
24
Engin skoðun
28