Þjóðviljinn - 21.10.1966, Blaðsíða 3

/
Föstudagur 21. október 1966 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA 3
Tveir ólíkir höfundar — sami boðskapur
Tveir Gyðingar hljóta bók-
menntaverÓlaun Nóbels í ár
STOKKHÓLMI 20/10. — Bókmenntaverðlaunum Nóbels í
ár hefur verið skipt á milli tveggja Gyðingahöfunda —
SJmúel Agnon, sem búsettur er í Jerúsalem og skáldkon-
annar Nelly Sachs, sem ættuð er frá Þýzkalandi en hefur
verið búsett í Svfþjóð í aldarfjórðung.
Formaður bókmenntanefndar Sænsku Akademíunnar,
Anders Österling, ipt svo um mælt í dag, að með þessari
verðlaunaveitingu væri bæði sýnd virðing persónulegu
sfcöpunarstarfi höfundanna og um leið lögð áherzla á það,
að bæði hefðu sama boðskap að flytja. Þótt þau skrifi
bvort á sínu máli eru þau andlega skyld og bæta hvort
aimað upp, ef svo mætti að orði komast sagði Östérling.
1 forsendum Sænsku akademí-
tinnar fyrir veitingunni segir. að
Agnon . hljóti verölaunin fyrir
b'laebrigðaríka frásagnarlist sem
sækir efnivið til gyðinglegs þjóð-
lifs. Nelly Sachs, sem verður 75
ára daginn sem verðlaununum
verður úthlutað, hlýtur verðlaun-
in fyrir fráTSaert framlag til ljóð-
listar og leikritunar.
Agnon er fæddur árið 1888 í
Bochatz í Póllandi. Hann flutt-
ist árið 1907 til Palestínu, en
um það bil var landnám zíon-
ístískra hugsjónamanna í land-
inu helga að hefjast. Um og
eftir 1920 gefur hann út skáld-
sögur sem lýsa æskuheimkynn-
um hans, Gyðingaþorpum Aust-
ur-Evrópu, og byggir hann á
hefð hinna ágætu frumkvöðla
gyðinglegra bókmennta á jidd-
ísku: Mendele Mojkher-Sforím
Ben Barka-málið
fyrst fyrir rétt
eftir eitt ár?
PARÍS 20/10 — Flókm laga-
ákvæði og réttarreglur kunna að
verða þess valdandi að réttar-
höld í Ben Barka-málinu hefjist
ekki aftur í París fyrr en að
ári. Ákvörðunin um að taka mál-
ið vegna mannránsins upp var
tekin þegar Dlimi, yfirmaður ör-
yggisþjónustu Marokkós, gaf sig
fram við frönsku lögregluna á
11. stundu, rétt í þann mund
þegar kveða átti upp dóma yfir
sex af þrettán sakborningum í
málinu.
Ný Bergmans-
mýnd fær lof
STOKKHÓLMI 19/10 — Nýjasta
kvikmynd ' Ingmars Bergmans,
„Persona“, var frumsýnd í
Stokkhólmi í gærkvöld og hlýt-
ur hann mikið lof fyrir hana
hjá gagnrýnendum Stokkhólms-
blaðanna. „Dagens Nyheter"
segir þetta eina af merkustu
kvikmyndum hans, „sigur hans
yfir Þögninni“.
Sýningarskáli
Framhald af 10. síðu.
teiknuðu sýningarsalinn, og er
hún um 220 ferm. að stærð fyrir
utan geymslurými. Jón Karlsson
og Ólafur Jónsson sjá um rekst-
ur verzlunarinnar.
Miklar breytingar hafa orðið
á 1967 árgerðunum frá CHRYSL-
ER-verksmiðjunum, og er nú
höfuðáherzlan lögð á öryggisút-
búnað bifreiðanna, þ.á.m. má
telja: tvöfalt bremsukerfi, styrkt-
ir stálbitar í þaki, eftirgefanleg
stýristúba, öryggisljósaútbúnaður,
öryggisljós ef hemlar fara úr
sambandi o.m.fl. Þá hefur Vök-
ull kappkostað að flytja inn bif-
reiðar sem henta okkar stað-
háttum. Allar bifreiðar, sem inn
hafa verið fluttar af VÖKLI hf.,
eru með styrktum fjöðrum og
bremsum, lágþrýstri vél, semþol-
ir vel benzínið, sem hér er
á markaðnum. rúðusprautum o.
fl. þessháttar, sögðu þeir félagar
að lokum.
og Itsokh Perets — sérkennilegt
samspil hversdagsleika og helgi-
sögu, hátíðlegra spásagna og
skopfærðra lýsinga á alþýðulífi.
Agnon heitir reyndar Josepn
tákn alils þess sem varanlegt er
og fullt með samræmi.
Agnon nýtur mikillar virðing-
ar í landi sínu: við götu þá
sem hann býr við hefur lög-
reglan fest upþ skilti, sem bið-
ur menn að fara með gát því
„hér skrifar Sjmúel Agnon bæk-
ur sínar“.
„Mesta skáldkona á þýzkri
tungu“.
Nelly Sachs fæddist í Berlin
árið 1891. Árið 1940 tókst henni
að komast á brott frá Þýzka-
landi og til Svíþjóðar og var
það fyrir tilstilli sænsku ská'd-
konunnar Selmu Lagerlöf að hú.n
komst þangað undan útrýming-
arherferð nazista.
Sjmúel Agnon.
Nelly Sachs
Czaczkes, hann hóf ritferilsinn
a jiddísku, máli Austur-Evrópu-
gyðinga, en tók síðar að skrifa
á hebresku. Einhver þekktasta
skáldsaga hans er „Trúnaðareið-
Ur“.
Agnon skrifar enn, þrátt fyrir
hinn háa aldur og er sagður
eiga mjög áhugasaman lesenda-
hóp, sem hefur hingað til verið
fáliðaðri en skyldi sakir þess
hve erfitt er að þýða verkhans.
Hann er þekktasti höfundurný-
hebreskra bókmennta, • sem. þró-
azt hafa á undanförnum áratug-
um eftir að hebreska varð aftur
lifandi mál. Hann er mjög trú-
aður maður, og hin helga borg,
Jerúsalem, hefur orðið honum
Flokksleiðtogarnir munu hafa
fylgzt með tveim geimskotum
En hvorugt geimfarið var mannað, annað af Kosmos-
gerð, hitt 4. fjarskiptatunglið af Molnía-gerðinni
MOSKVU 20/10 — í dag var skotið á loft tveimur gervi-
tunglum frá Sovétríkjunum og þótt það hafi ekki verið
staðfest þykir víst að leiðtogar kommúnistaflokkanna níu
sem nú eru staddir þar eystra hafi fylgzt með geimskot-
unum.
Bimfark
vétrikju
loft frá Sovétríkjunum í dag
var mannað, en orðrómur hafði
gengið um að nú myndi mannað
sovézkt geimfar fara á braut, eft-
ir 19 mánaða hlé.
Fyrra gervitunglið sem skotið
var á loft frá tilraunastöðinni við
Bajkónúr var enn eitt af Kos-
mos-gerð, það 130. í röðinni, en
það síðara var fjarskiptatungl af
gerðinni Molnía (elding), það 4.
sem farið hefur á braut, og hef-
ur einkennistöluna 1D. Fyrsta
Molnía-tunglið fór á braut 1
fyrra, eða fyrir hálfu öðru ári.
Molnía-tunglin hafa verið notuð
til endurvarps á fjarskiptasend-
ingum bæði á hljóði og mynd-
um.
Það þykir ekki ósennilegt að
þessu fjórða Eldingar-tungli verði
ætlað að annast endurvarp á
litsjónvarpssendingum milli Sov-
étríkjanna og annarra ríkja A-
Evrópu annarsvegar en Frakk-
Nelly Sachs var ekki nema 15
ár þegar hún skrifaði nokkrar
smásögur sem hún fékk birtar.
Nokkrum árum síðar las hún
Gösta Berlingssögu Selmu Lag-
erlöf og sendi henni nokkur verk
sín og Selma svaraði af vinsemd;
hélzt samband þeirra síðan.
Á þriðja áratug aldarinnar
birti hún alloft ljóð í blöðum og
tímaritum en eftir að Hitler kom
til valda var hún í banni sem
og aðrir rithöfundar af Gyðinga-
ættum. I Svíþjóð • hefur hún
einkum skrjfað um örlög Gyð-
inga á valdaskeiði nazista og eru
þrjú þekktustu verk „In Wohn-
ungen des Todes" (1947), „Stern-
verdunklung" (1949) og „Eli“, —
„mysteriuleikrit um þjáningar
lsraels“ (1950).
1 Þýzkalandi voru ljóð henn-
ar gefin út 1947 í A-Berlín og
árið 1961 kom út heildarútgáfa
þeirra í V-Þýzkalandi, semvakii
mikla athygli; rithöfundurinn Enz-
ensberger komst þá svo að orði,
að Nelly Sachs væri „mesta
skáldkona sem nú skrifaði á
þýzka tungu".
I þriðja sinn
Þetta er í þriðja sinn að Nó
belsverðlaununum fyrir bók-
menntaafrek er skipt. Það gerð-
ist í fyrsta sinn árið 1904 er
þeim var skipt miilli Frakkaiis
F Mistral og Spánverjans J.
Echegary y Eizaguirre og í
annað sinn 1917 er þeim var
skipt milli Dananna Gjellerups
og Pontoppidans.
lands hins vegar. Sovétríkin og
Frakkland urídirri tuðu nýlega
samning um slíka samvinnu.
Sovétríkin leggja til fjarskipta-
tunglin, en byggt verður á SE-
CAM-litsjónvarpskerfi Frakka.
Viðræðumar
Sem áður segir hefur það ekki
verið staðfest að flokksleiðtog-
arnir hafi veríð í Bajkonúr þeg-
ar geimskotin áttu sér stað, en
það þykir þó engum vafa bund-
ið. Mikil leynd hefur hvílt yfir
viðræðum flokksl’eiðtoganna og
allri dvöl þeirra í Sovétríkjun-
um, en fundir þeirra hófust á
mánudaginn.
Þeir fóru frá Moskvu í gærog
er búizt við þeim þangað aftur
annaðhvort í kvöld eða fyrra-
málið. Munu þeir þá að líkind-
um halda áfram viðræðum sín-
um, en búizt er við að þeim
Ijúki fyrir helgina. Alveg er
talið óvíst að nokkur tilkynn-
Mesta vinnudeila í
Svíþjáð siðan 1945
Reynt að halda áfram kennslu, en gengur illa,
deilan bitnar mest á nýstúdentum í Stokkhólmi
STOKKHÓLMI 20/10 — Verkbannið sem sett var á 25.000
sænska kennara í SACO á miðnætti í nótt mun vera eins-
dæmi í Evrópu og þetta er fyrsta meiriháttar vinnudeila
í Svíþjóð eftir hið mikla verkfall málmiðnaðarmanna árið
1945, segir sænska fréttastofan TT.
Reynt var að hafa eðlilegt
skólahald í dag, og í flestum
skólum var haldið uppi einhverri
kennslu, þótt kennara vantaði. og
tókst sæmilega sumsstaðar, en f
öðrum skólum varð að senda
nemendur heim. Erfiðleikamir
við að halda uppi kennslu hafa
í rauninni ekki aukizt mikiðfrá
því í siðustu viku þegarskyndi-
verkföll kennara trufluðu alit.
skólahald.
Verkbannið bitnar á 420.000
nemendum í bama-, unglinga-
og menntaskólum og um 65.090
stúdentum. Við háskólann í
Stokkhólmi hafa 5,800 nýstúd-
entar orðið mest fyrír barðinuá
verkbanninu, þar sem nám þeirra
er fólgið í að hlýða á skyldu-
fyrirlestra. Þetta á einnig við
sitt á rannsóknarstofum sem
lokaðar eru vegna verkbannsins.
Kennaramir sem verkbannið
bitnar á fá greidd úr vinnu-
deilusjóði samtaka sinna fuil
laun að skatti frádregnum, en
hætt er við að dregið verði úr
þeim greiðslurfi, ef deilatj dregst
á langinn.
Samningar standa enn yfir
við 60.000 kennara sem ekki enj
i SACO. Á mánudag á að hefj-
ast þriggja sólarhringa verkfail
sem SACO hefur boðað til og
mun það ná til 10.000 ríkisstaris-
manna auk þeirra 25.000 kenr-
ara sem eru í samtökunum.
Samtök kennara í Finnlandi og
Sovétrfkjunum hafa sent sænss-
um kennurum skeyti þar sem
um stúdenta sem stunda nám þeim er heitið fullum stuðningi.
Reynt að láta Saigonstjórn
lafa fram yfir Manilafund
SAIGON 20/10 — Svo virðist
sem Ky hershöfðingja ætli enn
að takast að lóta Saigonstjórn-
ina lafa fram yfir Manilafund-
inn sem haida á í næstu viku.
Fimm af sjö ráðherrum sem
báðust lausnar i gær munu hafa
fallizt á að gegna embættumsín-
um áfram um sinn eða þar til
Manilafundinum er lokið. Þer
hafa þó ekki tekið lausnarbeiðn-
ir^sínar aftur. Það hafa hinir
tveir hins vegar gert.
Fréttir af þessu eru óljósar og
reyndar ósamhljóða, þvi að í
einni frétt er sagt að Au Truong
Thanh efnahagsmálaráðherra
hafi neitað að fallast á að gegna
áfram embætti fram yfir Man-
ilafundinn, en þar • átti hann að
vera einn af aðalfulltrúum Sai-
gonstjórnarinnar, enda ætlunin
að á fundinum verði ' einkum
fjallað um „efnahagslega endur-
reisn“ Suður-Vietnams.
Johnson forseti kom í dag til
Canberra í Ástraliu frá Nýja
Sjólandi. Mikill mannf jöldi fagn-
aði honum, en fjölmennur hóp-
ur andstæðinga Viétnamstríðsins
safnaðist saman við gistihúsið
þar sem hann dvelst. Þeir kom-
ust ekki í tæri við hann —
Bandaríkjaforseti skauzt inn um
bakdymar.
HÖFÐABORG 20/10 — Réttur-
inn sem fjallað hefur í fjóra daga
um mál Demitrios Tsafendas,
morðingja Verwoerds, úrskurð-
aði hann í dag geðveiban.
ing verði gefin út um viðræðurn-
ar sem varla hafa verið nefndar
í sovézkum blöðum eða útvarpi.
Moskvuútvarpið minntist litil-
legá á þær í gærkvöld og sagðl
að flokksleiðtogarnir ræddu uns
samstöðu sósíalistísku ríkjanna
með hliðsjón af stríðinu í Viet-
nam.
Grein í „Pravda".
Málgagn sovézka flokksins,
„Pravda“ ræðir í dag um nauð-
syn á einingu og samstöðu for-
ustuflokka kommúnista, til
að auðvelda aukna , að-
stoð við vietnömsku þjóðina, er
aðeins á þann hátt verði hægtf
að verjast yfirgangi Bandaríkj-
anna í Suðaustur-Asíu.
— Það verður að harma og
fordæma þá afstöðu Kína að
neita samkomulagi við önnui
sósíalistísk ríki um sameiginleg-
ar aðgerðir til varnar Vietnam,
segir blaðið.
Náms/aun
Framhald af 1 .síöu.
Kennaraskólans og annarra hlið-
stæðra framhaldsskóla.
Ræddi Ragnar ýtarlega öll
þessi atriði. Taldi hann aðfuil
þörf væri á að ríkið veitti 20
— 25 ’miljónum meira til þess-
arra móla árlega og mundi þá
komizt langt með að fullnægja
umframþörf stúdenta. Og rétt-
lætiskrafa stúdenta og annarra
nemenda í framhaldsskó'um
væri námslaun en ekki námslán
Sérhver þjóðfélagsþegn sem legði
að sér við nám væri þjóðfélag-
inu mikill gróði.
□ Efnahagslegt jafnrétti.
Einar Olgeirssón kvað þáð rétt
að i frumvarpinu fælist allmikil
framför frá því sem verið hefði.
En stærri átaka væri þörf. ís-
lendingar væru farnir að drag-
ast aftur úr, því sannnefnd bylt-
ing væri að verða í þessum
rr.álum. 1 meirihluta Evrópuríkja
væri nú búið að taka uppnáms-
'aunakerfi í háskólum í einni
eða annarri mynd, stúdentumsé
tryggt lágmark lífsframfærslu
sem aðstoð.
Hér á Islandi yrði að koma á
efnahagslegu jafnrétti tii mennt-
unar og það yrði ekki tryggt
nema með nómslaunakerfi. Hér
hefði það verið svo, að t. d.
læknastúdent í Háskólanum.
kvæntur og faðir, hefði í bezta
falli átt kost á að fá 8000—9000
kr. námslán á ári. Það hefði
kannski nægt honum fyrir eins
mánaðar húsaleigu! Það væri að
sjálfsögðu í rétta átt ef nú yrði
hægt að hækka þetta um helm-
ing svo stúdentinn gæti fengið
lánaða tveggja mónaða húsaleigu
en nægjanlegt væri það ekki.
□ Námslauna er þörf.
Einar deildi fast á skilnings-
leysi stjómarvalda gagnvai-t
vandamáli eins og læknaskort-
inum, tugir stúdenta hrökkluðust
frá námi vegna féleysis* og vegna
þröngsýnis yfirvalda læknadeild-
ar háskólans, sem krefðist þess
að námi væri lokið á tíma, sem
oft nægði ekki vegna þess hve
mikið læknanemar þyrftu að
vinna jafnframt. Það jafngilti í
sumum tilfellum því að segja
við stúdent að hann fengi ekki að
taka próf, ef hann á fátækt fólk
að.
Lagði Einar sterka óherzlu á
nauðsyn þess að taka upp náms-
laurí við Háskóla Islands, og
gæti það hafizt með því að slík-
ur háttur yrði upp tekinn f
læknadeild, í því skyni að tryggia
þjóðinni nógu marga lækna.
Ingvar Gíslason tók til máls
og lagðist mjög á sveif meðhug-
myndum um námslaun, fynr
stúdenta og einnig nemendur
annarra framhaldsskóla.