Þjóðviljinn - 20.11.1966, Page 1

KENNEDY-MORDfD
ORÁDIN GÁTA
Nk. þriðjudag, 22. nóvem
ber, eru lidin rétt þrjú ár
síðan Kennedy Bandaríkja-
forseti var myrtur í borginni
Sunnudagur 20. nóvember 1966
árgangur — 266. tölublað.
Dallas í Texas- Enn er morð
gátan óráðin, eins og glöggt
kemur fram í nýjum greina-
flokki eftir bandariska blaða
manninn Buchanan. Verða
þessar greinar, þrjár talsins,
birtar hér í Þjóðviljanum, sú
fyrsta í dag.
Hannibal Valdimarsson, forseti AlþýSusambands Islands, viS setningu 30. þingsins:
Starf og fómir þúsunda karla og kvenna
hafagefiB viðnámsþrek og sóknarstyrk
■ Þing Alþýðusambands íslands var sett í gær með há-
tíðafundi í Háskólabíói er hófst kl. 2 að viðstöddum full-
trúum og gestum.
■ í ávarpi sínu minnti Hannibal Váldimarsson
forseti sambandsins á liðna tíma, minnti á hina
sáru fátækt alþýðufólks á íslandi á árum fyrri
heimsstyrjaldarinnar um það leyti sem Alþýðu^
samband íslands var stofnað og hinar miklu breyt-
ingar í kjörum og þjóðlífi, sem verkalýðshreyfing-
in að stofnun sambandsins, og minnti á, að annað
in að stofnún sambandsins, og minnti á aðannað
þing þess haustið 1916 hófst sama dag 19. nóvem-
ber, og á sama tíma, fyrir réttum fimmtíu árum.
■ í lok ávarps síns fór forseti hlýjum viðurkenningarorð-
um um látna forvígismenn Alþýðusambands íslands, Ottó
N. Þorláksson, Ólaf Friðriksson, Jón Baldvinsson, Sigurjón
Á. Ólafsson, Héðin Valdimarsson og látna félaga ASÍ frá
síðustu tveimur árum. „Jafnframt og eigi síður færum vér
þakkir þúsundum karla og kvenna sem í starfinu stóðu og
oft færðu stærstu fómirnar og gáfu samtökunum viðnáms-
þrek og sóknarstyrk.“ sagði Hannibal m.a. >
skýrar með lengra máli, en þess
gerist ekki þörf.
Nú höföu skapazt félagsleg
og pólitísk skilyrði fyrir ört
vaxándi verkalýðshreyfingu á
íslandi.'
Það sem hlaut að mistakast
1907, þegar reynt var að blása
lífi í Verkamannasamband ís-
lands, hlaut nú að takast. Fyll-
ing tímans var komin, enda
stigu nú,fram á sjónarsvið sög-
unnar félágslega þroskaðir hug-
sjónamenn með eldlegan áhuga

og mikla skipulagshæfileika —
vandamálin, sem áður virtust
óleysanleg, leystust nú eins og
af sjálfu sér.
„Það byrjaði sem blærinn".
Á Dagsbrúnarfundi 28. októ-
ber 1915 bar Ottó N. Þorláks-
son fram svohljóðandi tillögu:
„Fundurinn óskar, að sam-
band komist á milli Dagsbrún-
arfélagsins, Hásetafélagsins,
r
Verkakvennafélagsins, Prentara-
félagsins og Bókbindarafélags-
ins og kýs 2 rruenn til að koma
því í framkvæmd í samráði við
væntanlegar nefndir úr ofan-
greindum félögum".
Engum datt víst í hug að
þarna væri neitt stórt .að gerast.
Tillagan var samþykkt, nefnd-
um félögum skrifað og þau beð-
in hvert um sig að kjósa 2
menn í sameiginlega nefnd til
undirbúnings sambandsstofnun.
Dagsbrún kýs í nefndina þá
Ottó N. Þorláksson og Ólaf
Friðriksson.
Um það, hvernig málið ber
að Sjómannafélagi Reykjavíkur,
segir svo í sögu félagsins:
„Á fundi 3. nóvember var les-
ið bréf frá Verkamannafélaginu
Dagsbrún með áskorun til Há-
setafélagsins um að kjósa tvo
menn, til þess að undirbúa
stofnun verkamannasambands.
— Var það samþykkt einum
rómi og kosnir þeir Jónas Jóns-
Framhald á 2. síðu.
Hér fer á eftir meginefni á-
varpsræðu Hannibals Valdi-
rr.arssonar við þingsetninguna,
en aðrar fréttir af hátíðafund-
inum verða að bíða vegna
þess hve sunnudagsblöðin eru
snemma búin í prentun:
Hæstvirtu ráðherrar. Heiðr-
uðu_ gestir innlendir og erlend-
ir. Ágætu þingfulltrúar.
Leiðum hugann leiftursnöggt
um tæp 80 ár aftur í tímann.
Þá eru stigin fyrstu fálmandi
sporin til stofnunar fyrstu stétt-
arfélaga á íslandi. Prentarar
riðu á vaðið með stofnun Prent-
arafélagsins gamla í ársbyrjun
1887. — Síðan er mikið vatn til
sævar runnið. íslenzkt þjóðfélag
tejcið örum breytingum — er í
raúninni allt annað þjóðfélag í
dag. — Og síðan þá hefur
verkalýðshreyfingin vaxið úr
grasi, mótazt og þróazt við blítt
og strítt, unz hún er orðin við-
tækasta og áhrifamesta félags-
málahreyfing þjóðarinnar við
hlið samvinnuhreyfingarinnar.
Þessi þróunarsaga verður ekki
rakin hér. Aðeitts staldrað við
og litazt um í þjóðfélaginu fyrir
hálfri öld, þegar verkalýðsfélög-
in smá og dreifð tengjast heild-
arsamtökum, stofna Alþýðu-
samband fslands.
★
Það er árið 1916. Heimsstyrj-
öldin fyrri er i algleymingi.
Dýrtíðin flæðir yfir landið,
kaupgjaldi er miskunnarlaust
haldið niðri. Atvinnuleysi herj-
' ar hálft árið eða meir. Fátækt-
in, já, örbirgðin, lukti verka-
mannaheimilin heljargreipum.
Árið 1918 var kaupmáttur Dags-
brúnarkaups aðeins 51% af
kaupmætti tímakaupsins 1914.
Samkvæmt öruggri heimild
voru meðaltekjur verkamanna
árið 1914 fimm hundruð krónur
á ári. Algert hámark 750 krón-
ur. Oft var heilli fjölskyldu
hrúgað saman í eitt herbergi.
Fjórar til sjö manneskjur áttu
þar heima. Þar var unnið, sofið,
soðið og geymdur matur, hafzt
við dag og nótt. Sjö manns urðu
84 aurum á dag, 12
mann, eða 4 aurar
að lifa á
aurum á
máltiðin.
Þessi sára fátækt dró auðvit-
að mátt og megin úr verka-
mönnum. i Og því hefur verið
réttilega lýst af samtíma heim-
ild, hvernig hagur þeirra allur
beindist að því að berjast um
hvern brauðmola. Menningar-
hagur þeirra var því jafn bág-
borinn og efnahagurinn. Fátækt
almennings í kaupstöðum og
sjávarplássum um land allt var,
þótt menn gerðu sér það tæpast
ljóst þá, eitt alvarlegasta vanda-
mál þjóðfélagsins.
Eymd og úrkynjun blasti við,
ef ekki yrði úr bætt.
Skútuöldin var að kveðja.
Togaraútgerðin, fyrsta stóriðja
hér á landi var að ryðja sér til
rúms. Annars vegar færðist auð-
ur á einstakra manna hertdur,
en örbirgð fjöldans fór vaxandi.
Launþegum í Reykjavík og
kaupstöðum og kauptúnum út
um land stórfjölgaði á þessúm
árum. — Verkalýðsstéttin var í
mótun á íslandi.
Myndina má dýpka og draga
Frá setningu þings ASÍ í Háskólabí ói í gær. — (Ljósm- JÞjóðv. A. K*).
Sérkennsla afbrigðilegra barna stér-
lega vanræktur þáttur skólamálanna
□ Á borgarstjómarfundinum sl. fimmtudags-
kvöld bar Sigurjón Björnsson, borgarfulltrúi Al-
þýðubandalagsips, fram tillögu um sérkennslu af-
brigðilegra bama o. fl.
EININGARHVATNING TIL STÉTTA-
SAMTAKA VERKALÝÐSINS
Á fundi sem nýlega var
haldinn í 'Sósíalistafélagi
Reykjavíkur var samþykkt
eftirfarandi ályktun:
„Mikla nauðsyn ber nú til
að iannþegar í Iandinu taki
höndum saman í baráttu
sinni. Það hcrbragð stjómar-
valdanna að deila og drottna
hefur og Iengi verið notað
með miklum árangri- Starfs
hópum og stéttum er att sam-
an og afl samtakanna þannig
lamað. Umsömdum Iaunum
hefur á þcnnan hátt tekizt að
halda þannig niðri, að þau
nægja ekki til brýnustu nauð-
synja nema með óhóflegum
vinnutíma. Um leið hætta
samningar fclaganna að verða
sú vörn, sem þeir þurfa að
vcra.
Hér þarf að verða breyt-
ing á- AHir launþegar verða
að taka höndum saman í á-
tökum þeim sem framundan,
em til að tryggja sér aukinn
hlut í þjóðartckjunum og
stytta hinn óhóflega vinnu-
tíma, en leggja niður inn-
byrðis meting, sem oft er
raunar af Iitlu tiiefni. —
Launþegasamtökin, einkum
ASÍ og BSRB, þurfa að ræð-
ast alvarlega við ti| að treysta
samstö'ðu launþcga. Stofna
þarf hagstofnun launþega, ó-
háða ríkisvaldinu, til stuðn-
ings í kjarabaráttúnni, og
skipulcggja á annan hátt
samstarfið. Andstaða rikis-
valds og gróðasamtaka gegn
sanngjörnum kröfum þarf að
mæta mcð samstilltum átök-
um, svo að þessir aðilar kom-.
ist ekki upp með hefndarráð-
stafanir, svo sem gengislækk-
anir, jafnvel þótt þeir fari
með ríkisstjórn. Fundurinn
skorar á alla sósialista, ó-
breytta félagsmenn og for-
ystumenn í launþegasamtök-
unum, að styðja hvarvetna.
þessa elningarstefnu"-

Tillaga Sigurjóns var svohljóð-
andi:
„Borgarstjórnin ákveður að
veita fé á næstu fjárhagsáætlun
til þess að gera kenftslugögn fyr-
ir vanvitaskóla, skólaþroskabekki
og aðra hliðstæða sérkennslu af-
brigðilcgra barna, og felur
fræðsluráði að velja hæfa meon
til að útbúa slík kennsiugögn.
Enn fremur felur borgarstjóm-
in fræðisuráði að vinna að því, að
hafin verði kennsla fyrir kennara
af'brigðilegra barna við fram-
haldsdclld Kcnnaraskóla fslands,
sem fyrirhugað cr að taki til
starfa næsta haust.
Borgarstjómin felur og fræðslu-
ráði að gera reglugerð um lág-
rnarkssérmenntun sömu kennara."
1 framsöguræðu sinni gat
flutningsmaður þess, að á þessum
vetri nytu 1.116 þörn sérkenwsliu
í 74 bekkjardeildum og annast
12 kenríarar kennsluna.
Hann sýndi fram á, hversu illa
er sinnt um þessa kennslu á alla
lund. Engar námsbækur em til,
sem henta þessum börnum. Sára-
lítið hefur verið gert af öðmm
nauðsynlegúm kennslugögnum
hér á landi og þau tæki, sem
hægt er að kaupa erlendis frá,
em ekki keypt til skólanna.
Ennfremur rakti flutningsmaður
allrækilega, hversu vanrækt hef-
ur verið að sjá kennurum þess-
aca bama fyrir viðunandi sér-
menntun- Þannig virtoust öll rök
hníga að því, að þessi þáttur
Framhald á 12. síðu.
Alþýðubandalag-
ið í Kópavogi
Alþýðubandalagið i Kópa-
vogi heldur almennan félags-
fund í félagsheimiiinu n. k-
fimmtud agskvöld kl. 9-
Fundarefni:
1- Landafundur Aiþýðu-
bandalagsins. Fram-
sögumaður: Þormóður
Pálsson.
2- Ástand og horfur í
stjómmálum. Fram-
sögumaður Geir Gunn-
arsson-
3. Kosning í kjördæmis-
ráðið.
Nýir félagar velkomnir á
fundinn.