Þjóðviljinn - 16.02.1967, Blaðsíða 10

| Q SIÐA — ÞJÓÐVILJINN — Fimmituiagur 1-6. febrúar 1863.
33
til eilífðarnóns, svo að það er
eins gott að njóta hennar til
fulls meðan við getum.
Hún gekk að hljóðfærinu og
sló fáeina samhljóma meðan hún
hugsaði sig um. Svo fór hún að
leika af djúpri tilfinningu og
innlifun stefið í síðasta þætti
níundu sinfóníunnar, sem er eins
og hlið himnanna séu að opn-
ast.
XV. KAFLI.
Gamalt eikarskrifborð stóð við
gluggann í herbergi sem vissi
út að St. James garðinum úr
nokkurri hæð. Herbergið var
stórt, búið húsgögnum og skreytt
af smekkmanni; en svipur pipar-
sveinsins leyndi sér ekki. John
Marlowe opnaði skrifborðið og
dró stórt umslag úr skúffunni.
— Mér skilst, sagði hann við
herra Cupples, — að þér hafið
lesið þetta.
— Ég las það í fyrsta skipti
fyrir tveim dögum, svaraði herra
Cupples sem sat í sófanum og
skimaði um herbergið með vel-
vilja í svjpnum. — Við erum
þúnir að ræða það.
Marlowe sneri sér að Trent.
— Þarna er handritið yðar, sagði
hann og lagði umslagið á borðið.
— Ég er búinn að lesa það þrisv-
ar sinnum. Ég býst ekki við að
nokkur annar maður hefði getað
komizt að eins miklu af sann-
leikanum og þér hafið skjalfest
barna.
Trent lét sem hann heyrði ekki
hrósið. Hann sat við borðið,
starði inn í eldinn og langir fót-
leggir hans voru samfléttaðir
undir stólnum. — Þér eigið auð-
vitað við, sagði hann og dró til
sin umslagið, — að nú kömi
meira af sannleikanum í ljós. Við
erum reiðubúnir að hlusta á yð-
ur þegar þér viljið. Ég býst við
að það sé löng saga og því lengri
bví betra hvað mig snertir; ég
vil skilja þetta til fullnustu. Ég
held samt að bezt væri að þér
byrjuðuð á lauslegri lýsingu á
Manderson og sambandi yðar
við hann. Mér virtist frá því
fyrsta, að skapgerðareigindir
hins látna hlytu að hafa mikla
þýðingu í þessu máli.
— Það var rétt hjá yður,
svaraði Marlowe þungbúinn.
Hann gekk yfir stofuna og tyllti
sér á aringrindina. — Ég skal
byrja eins og þér óskið.
— Ég ætti að segja yður strax,
sagði Trent og horfði í augu
hans, — að þótt ég sé hingað
Hárgreiðslan
Hárgreiðslu- og snyrtistofa
Steinu og Dódó
Laugav. 18, III. hæð (lyfta)
Sími 24-6-16.
PERMA
Hárgreiðslu- og snyrtis'r'j
kominn til að hlusta á yður, hef
ég ekki enn sem komið er neina
ástæðu til að draga í efa mín-
ar eigin niðurstöður, sem ég
lýsi hér. Hann sló á umslagið.
— Þetta verður varnarræða af
yðar hálfu — þér skiljið það?
— Fullkomlega. Marlowe var
rólegur og hafði fullkomna stjórn
á sér; mjög ólíkur hinum þreytta
og taugaóstyrka manni sem
Trent mundi eftir á Marlstone
fyrir hálfu öðru ári. Hann var
liðlegur í hreyfingum og vöðva-
stæltur. Enni hans var hátt og
gáfulegt, blá augun skær, þótt
enn væri í þeim þessi svipur
sem vakið hafði athygli Trents
þegar þeir fundust fyrst. Aðeins
drættirnir kringum munninn
sýndu að hann vissi að hann
var í vandræðum og ætlaði að
mæta þeim erfiðleikum.
— Sigsbee Manderson var ekki
eins og fólk er flest, byrjaði
Marlowe lágri röddu. — Flestir
þeirra auðmanna sem ég kynnt-
ist í Bandaríkjunum höfðu auðg-
azt vegna ágirndar, ástundunar,
metnaðar eða heppni. Fæstir
þeirra höfðu sérlega mikla
greind til að bera. Manderson
naut þess líka að safna auði.
Hann stefndi að því öllum stund-*
um; hann var gæddur furðuleg-
um viljastyrk, heppnin hafði líka
verið honum hliðholl, en það sem
gerði hann einstakan í sinni röð
voru gáfur hans. í heimalandi
hans myndu menn ef til vill
segja að hið eftirtektarverðasta
í fari haris hefði verið tillitsleys-
ið við aðra þegar hann þurfti
að ná - settu marki; en hundruð
annarra manna hefðu fram-
kvæmt áætlanir hans með álíka
samvizkuleysi, ef þeir hefðu ver-
ið færir um að gera slíkar áætl-
anir. ,
— Ég er ekki að segja að
Bandaríkjamenn séu ekki greind-
ir; þeir eru tíu sinnum slyngari
en við sem þjóð; en ég hef aldrei
hitt annan sem hafði til að bera
aðra eins framsýni, annað eins
minni og andlegan teygjanleik,
aðra eins snilligáfu og stóð að
baki öllu sem Manderson að-
hafðist á fjáraflaferli sínum. Þeir
kölluðu hann oft í blöðunum
„Napóleon í Wall Street“; en fá-
ir vissu betur en ég hve mikill
sannleikur var í þessu fólginn.
Hann virtist aldrei gleyma stað-
reynd sem kynni að geta komið
honum að gagni; og henn not-
færði sér staðreyndir kaupsýsl-
unnar á sama hátt og Napóleon
gerði við hernaðarstaðreyndir.
Hann kynnti sér reglulega yfirlit
sem gerð voru sérstaklega handá
honum og hann hafði alltaf við
höndina, svo að hann gæti snú-
ið sér að kolum eða hveiti eða
járnbrautum, hvenær sem tóm
gafst. Þá gat hann gert djarf-
legri og slyngari áætlanir en
nokkur annar maður. Fólk gerði
sér smám saman Ijóst að Mand-
erson gerði aldrei það sem lá
beint við, en lengra komst það
aldrei; það sem hann gerði kom
því nær ævinlega á óvart og vel-
gengni hans byggðist að miklu
leyti á því. Það fór skjálfti um
Strætið eins og þeir voru vanir
að segja, þegar fréttist af því,
að sá gamli væri kominn á stjá,
og oft virtust andstæðingarnir
gefast upp fyrirhafnarlaust. Á-
ætlunin sem ég ætla nú að lýsa
fyrir ykkur hefði útheimt vinnu
og yfirlegu hjá flestum mönn-
um. Manderson hefði hæglega
getað skipulagt allt í smáatrið-
um meðan hann var að raka
sig.
— Mér datt stundum í hug
að sá vottur af indíánablóði sem
í æðum hans rann kynni að eiga
sinn þátt í þessari frábæru
kænsku og snilli. Þótt undarlegt
megi virðast var engum kunn-
ugt um þetta ætterni hans nema
honum og mér. Hann bað mig
eitt sinn að rannsaka ættartölu
sína og þá Uppgötvaði ég að
hann var kominn af Iroquois
höfðingjanum Montous og hinni
frönsku eiginkonu hans, hræði-
legri konu sem stjórnaði
grimmdaraðgerðum ættflokkanna
á sléttunum fyrir tvö hundruð
árum. Mandersonarnir stunduðu
skinnasölu á Pennsylvaníu
ströndum um þessar mundir og
fleiri en einn þeirra gengu að
eiga indíánakonur. Blóð fleiri
indíána én Montous kann að
hafa runnið í æðum Mandersons;
ógerningur reyndist að rekja
ættir sumra eiginkvennanna. Ég
komst að þeirri niðurstöðu að
blóð frumbyggjanna hafði dreifzt
víðar * en talið er. Nýrri ættir
hafa stöðugt gifzt inn í eldri fjöl-
skyldur og fjölmargar þeirra
höfðu í sér vott af indíánablóði
— og í þá daga voru margir
hreyknir af því. En Manderson
hafði sínar hugmyndir um kyn-
blöndun og andúð hans á slíku
fór vaxahdi. Hann varð skelfingu
lostinn þegar ég skýrði honum
frá þessn og honum var mikið
í mun að hr’da því leyndu. Auð-
vitað ljóstaði ég því aldréi upp
meðan hann lifði, og ég býst við
að hann hafi treyst mér full-
komlega; en mér hefur dottið í
hug að þetta^ hefði kannski gert
sitt til að snúa huga hans gegn
mér. Það gerðist svo sem ári
fyrir dauða hans.
— Hafði Manderson, spurði
Cupples, svo óyænt að hinir
störðu á hann, —T nokkrar á-
kveðnar trúarhugmyndir?
Marlowe hugsaði sig um
stundarkorn. — Ekki svo ég viti
til, sagði hann. — Guðsdýrkun
og bænir voru honum óþekkt
fyrirbrigði, hefði ég haldið, og
ég heyrði hann aldrei minnast á
trú. Ég efast um að hann hafi
haft nokkra tilfinningu fyrir
Guði. En mér skildist þó að
hann hefði fengið trúarlegt upp-
eldi og undir ströngum siðgæð-
isaga. Einkalíf hans var flekk-
laust í hinum takmarkaða skiln-
ingi hugtaksins. Venjur hans
voru næstum meinlætalegar,
nema hvað hann reykti. Ég var
hjá honum í fjögur ár án þess
að vita til þess að hann færi
nokkurn tíma með beinar lygar,
þótt hann ástundaði blekkingar
í öðrum formum. Getið þið gert
ykkur í hugarlund sálarlíf
manns sem hikaði aldrei við
að gera ráðstafanir til að blekkja
fólk, sem myndi beita öllum
brögðum til að afvegaleiða
keppinauta, en gætti þess sam-
tímis að láta sér aldrei um munn
fara ósannindi í ómerkilegustu
málum. Manderson var þannig
gerður og hann var feyndar ekki
einn um það. Þessu mætti
kannski líkja við hermann, sem
er í rauninni sannleikselskandi
en myndi ekki víla neitt fyrir
sér til að blekkja óvininn. Leik-
reglurnar heimila það og sama
má segja um kaupsýsluna í aug-
um margra athafnamanna. En
meðal þeirra er alltaf styrjald-
arástand.
— 'Þetta er dapurlegur heim-
ur, sagði herra Cupples.
— Það er óhætt að segja, sam-
sinnti Marlowe. — En eins og
ég sagði áðan, þá var alltaf hægt
að treysta orðum Mandersons ef
hann talaði afdijáttarlaust. í
fyrsta skipti sem ég heyrði hann
fara með beina lygi var kvöld-
ið sem hann dó, og sennilega
hefur sú lygi hans bjargað mér
frá því að vera hengdur sem
morðingi hans.
Marlowe starði upp í ljósið og
Trent ók sér óþolinmóðlega í
stólnum. — Áður en við komum
að því, sagði hann, — viljið þér
þá segja okkur hvernig sam-
bandi yðar við Manderson var
háttað þesSi ár sem þér unnuð
hjá honum?
— Samband okkar var með
ágætum allan tímann, svaraði
Marlowe. — Það var ekki um
vináttu að ræða — hann var
ekki þannig maður — en betra
samband var naumast hægt að
hugsa sér milli húsbónda og
starfsmanns í trúnaðarstöðu. Ég
varð einkaritari hjá honum rétt
eftir að ég lauk námi í Oxford.
Ég átti að ganga inn í fyrirtæki
föður míns, þar sem ég er nú,
en faðir minn hvatti mig til að
sjá mig um í heiminum í eitt
eða tvö ár. Og ég réðist í þessa
ritarastöðu, sem virtist lofa góðu
um tilbreytni og reynslu og ár-
in voru orðin fjögur áður en því
lauk. Tilboðið fékk ég fyrir til-
stilli áhugamáls, sem ég hefði
sízt af öllu haldið að teldist til
meðmæla í sambandi við launa-
starf, og það var skák.
Um leið og hann sleppti orð-
inu sló Trent saman lófunum og
gaf frá sér lágt hróp. Hinir tveir
litu undrandi á hanni
— Skák! endurtók Trent. —
Vitið þér sagði hann og reis á
fætur og gekk nær Marlowe,
— hvað var það fyrsta sem ég
tók eftir í fári yðar? Það var
augnaráðið, herra Marlowe. Ég
gat ekki komið því fyrir mig, en
nú veit ég hvar ég hef séð sams
konar augu áður. Þau voru í
höfðinu á ekki minni manni en
sjálfum Nikolay Korchagin, sem
ég var einu sinni samferða í
járnbrautarvagni í tvo sólar-
hringa. Ég hélt að ég myndi
aldrei gleyma skákaugunum eft-
ir það, en samt kom ég þeim
ekki fyrir mig þegar ég rakst á
þau hjá yður. Ég biðst afsökun-
ar, sagði hann snögglega og
settist aftur í stólinn sinn.
— Ég hef teflt skák frá barn-
æsku og við góða leikmenn,
sagði Marlowe blátt áfram. —
Þetta er arfgengur hæfileiki, ef
BifreiBaeigendur
Málið og bónið bílana ykkar sjálfir. — Við
sköpum aðstöðuna.
Meðalbraut 18 — Sími 41924 — Kópavogi.

SKOTTA
— Þú ert alltaf jafn frumlegur þegar þú býður manni út!
Utsa/a í nokkra daga
MIKILL AFSLÁTTUR.
Verzlunin Ó.L.
Traðarkotssundi 3 (móti Þjóðleikhúsinu)'.
TRABANT EIGENDUR
Viðgerðaverkstæði.
Smurstöð.
Yfirförum bílinn \
fyrir veturinn.
FRIÐRIK ÓLAFSSON, vélaverkstæði.
Dugguvogi 7. — Síimi 30154.
Auglýsingasími Þjóðviljans 17 500