Þjóðviljinn - 08.03.1967, Blaðsíða 4

4 SlÐA — ÞJÖÐYILJXNN — Miðvikudagur 8. marz 1967.
Otgefandi: S&memingarflokkur alþýðt — Sósialistaflokk-
urinn.
Ritstjórar: Ivar H- Jónsson (áb). Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson
Auglýsingastj.: Sigurður T. Sigurðsson.
Framkvstj-: ’Eiður Bergmann.
Ritstjórn, afgreiðsla, augiýsingar. prentsmiðja Skólavörðust- 19.
Sími 17500 (5 línur) — Áskriftarverð kr. 105.00 á mánuði. —
Lausasöluverð kr. 7.00-
Misnotaí innfíutningsfrelsi
JJvað eftir annað á undanfömum árum hafa þing-
menn Sjálfstæðisflokksins flutt inn á Alþingi
kröfur kaupsýslumanna um afnám ríkiseinkasölu
hvers konar, a.m.k. þeirra sem selt hafa gróða-
vapnlegar vörur. Þingmenn A^þýðubandalagsins,
C- Guðmundsson í efri deild og Einar Olgeirs-
son í neðri deild, hafa undanfarna daga brugðið
ljósi á þessa viðleitni kaupsýslumanna, þegar rætt
hefur verið á Alþingi stjórnarfrumvarpið um af-
nám heimildarlaga um einkasölu á útvarpstækj-
um, en með því er ætlunin að Viðtækjaverzlun
ríkisins skuli endanlega niður lögð. Bent var á að
Viðtækjaverzlunin var fyrirtæki sem sk-ilaði drjúg-
um arði, sem ríkið notaði til hinna mikilsverð-
ustu menningarmála, meðan verzlunin fékk að
gegna hlutverki sínu eins og til var ætlazt, var
raunveruleg einkasala á viðtækjum. NúVerandi
stjómarvöld hafa hins vegar smálamað Viðtækja-
verzlun ríkisins svo hún hefur undanfarið verið
lítið annað en innheimtustofnun. Á sama tíma
hafa kaupsýslumenn rakað saman gróða af við-
tækjasölu, sem ekki er ólíklegt að verði fljót-
lega nálægt 150 miljónir af sölu sjónvarpstækj-
anna einni saman. Sá gróði mátti ekki fara til þess
að byggja upp sjónvarpskerfi landsmanna, honum
varð að stinga í gróðahít kaupsýslumanna. Svo
er menntamálaráðherra Alþýðuflokksins Gylfi Þ.
Gíslason látinn ljúka verkinu að ganga af Við-
tækjaverzlun ríkisins dauðri; þannig eru stefnu-
mál Alþýðuflokksins vernduð í samstjórninni við
íhaldið.
| umræðunum í neðri deild vakti Einar Olgeirs-
son máls á því, hve mjög kaupsýslumenn, sem
nú fagni einir frumvarpi stjórnarinnar um afnám
þessa ríkisfyrirtækis og heimti -fleiri vörur í frels-
ið til að græða skefjalaust, hafi misnotað fengið
frelsi. í gróðafrelsi kaupsýslumanna hafi verið
fluttar inn nær óteljandi tegundir af bílum og
hvers konar tækjum, oft án nokkurrar hugsunar
um að hafa nægilegar ■ varahlutabirgðir til taks
þegar tækin fara að bila. Og hvernig vitnisburður
er það um beitingu kaupsýslumanna á innflutn-
ingsfrelsinu að hundruð manna skuli árlega kosta
til dýrum ferðum til annarra landa til kaupa á
nauðsynjum eins og fatnaði? Valfrelsið virðist þá
ekki sízt liggja í fjölbreytni danskra tertubotna
og smákaka, en ekki í nauðsynjum eins og fatn-
aði og annarri vefnaðarvöru.
J^inar taldi að endurskoða þyrfti alla verzlunar-
hætti íslendinga, og miða þá við þjóðarhags-
muni en ekki gróða einkaframtaksins, sem orðið
hefur uppvíst að því að misnota innflutningsfrelsið
og veita fólkinu lélega þjónustu, vegna þess
að einblínt sé á gróðann. Það væri orðið óhjá-
kvæmilegt að hrófla við fjárglæframönnum við-
skiptalífsins, enda þótt dæmin sýni þessa dagana
að þar sé enn eitt ^viðkvæmnismál" núverandi
stjórnarvalda á fs^ndi. — s.
ÉG VAR AÐ rífa af almanakinu
mínu núna, og nokkrum dögum of
seint eins og ven'julega'. Þetta er
útlent meistaraverk og ég sá dálítið
eftir febrúar-myndinni af fallegri
höll á grasi grónum tanga við hafið.
En marz-myndin er líka góð. —
ekki síð.ur reisulegt stórhýsi á
bjarg-tanga úti við sjó. Og ég- fletti
mánuðunum áfram að gamni mínu
frkm að jólum og ekki versnuðu
myndirnar, öðru nær, áframhald-
andi tíu tilbrigði í byggingarlist
við sama stefið: hús við hafið. Ég
er því miður ekki nógu kunnugur
staðhátum í hinum ýmsu Evrópu-
löndum til að dæma um notagildi
fyrrnefndra almanaks-halla, en það
er augljóst að þeir sem þarna stóðu
að framkvæmdum kunnu lítið fyrir
sér í nútíma-hagræðingu náttúru-
fegurðar. Á flestum þessara staða
hefði sem bezt mátt reisa olíu-
geyma. fiskimjölsverksmiðjur, grút-
arbræðslur og hverskyns gúanó-
fabrikkur, gott ef ekki kísilgúr-
iðjuver og alúmínstasjón. Við ís-
lendingar erum blessunarlega laus-
ir við fánýt forn mannvirki í þess-
um stíl, svo er forsjóninni, fátækt-
inni ,og kúgun Dana fyrir að bakka.
annars sætum við kannski uppi
með forláta höll í Örfirisey í stað-
inn fyrir síldarverksmiðju og benz-
íntanka, — Skúlagatan vísast út-
bíuð í allskonar viðhafnar-tildri os
skrauthýsum, sem í bezta falli
mætti brúka undir málverka-
geymslur, bókasöfn og svoleiðis
drasl, — og þá ekkert pláss þar
fyrir kexgerð, timburgeymslur. af-
greiðsluport og kaffibrennslu okk-
ar velmegandi nútímamanna. Og
nú er vonandi búið að ganga svo
tryggilega frá Laugamesinu að eng-
um heilvita manni detti í hug að
reisa þar í framtíðinni spítala af
stærstu gerð, eins og forfeður okkar
álpuðust til að gera í andvaraleysi,
enda brann hann til kaldra kola.
sem bétur fer.
• • •
ÉG HYGG LÍKA að við höfum
valið réttu leiðina þegar tekinn
var upp sá siður að koma stórhýs-
um fyrir á inniluktum svæðum í
skjóli gamalla hverfa borgarinnar,
samanber Þjóðleikhúsið, annað
væri hreinlega vottur tilgerðar og
sýndarmennsku, — og ef einhvem-
tíma tekst svo illa til aftur, að
stertimenni fara að skipuleggja
sérstök hverfi, á skilyrðislaust að
koma þar upp hótelum og verzlun-
arköstulum úr allt annarri átt, eins
og gert var á Háskólalóðinni. til
að koma í veg fyrir að byggingar-
listin staðni í dauðum formum.
OG NÚ ER verið að breyta göml-
um timburhjalli hérna beint á móti
Þjóðviljanum í glæsilega tízku-
verzlun. En það er margt ógert
áður en Skólavörðustígurinn verð-
ur mesta verzlunargata borgarinn-
ar, enn er fólk að hírast í íbúð-
um hingað og þangað um stíginn,
og kaupsýslustéttin má sannarlega
halda vel á spöðunum næstu árin,
ef takast á að koma hinum sanna
bisnis-blæ tímanlega á hvert hús
við þessa gömlu götu, — það væri
nefnilega mjög vel við eigandi að
þvi verki yrði lokið áður en Hall-
grímskirkja rís fullgerð á holtinu
En auður er afl, og örðusdeikamir
ekki óyfirstíganlegir, helzt gæti
það vafizt eitthvað fyrir að koma
Hvítabandinu burt, en vonir standa
til að sú stárfsemi flytjist í Borg-
arspítalann í fyllingu tímans, Geira
sé lof. Og þegar viðskiptajöfrar
Skólavörðustígsins ganga prúðbún-
ir til kirkju á vígsludaginn, standa
bara tvö hús eftir við götuna þeirra
sem stinga i stúf við umhverfið'
Steinninn og Þjóðviljinn, — hið
fyrra til að minna á heiðarleik og
grandvart lífemi í hvívetna, en hið
síðara ævarandi ábending um að
halda vöku sinni gagnvart ásókn
ofbéldisaflanna. Svo færi einkar
vel á þvi að Verzlunarráðið léti
að lokinni þessari endurreisn gera
myndskreytt almanak í litum, þar
sem hinum ýmsu greinum verziun-
arinnar við- þennan nútíma frelsis-
stíg yrði helgaður sinn mánuður
hverri, en desember auðvitað Hall-
grímskirkju. Þá vaknar óhiákvæmi-
lega sú spurning hvort rétt hafi
verið að smíða kirkju þarna efst'
á Skólavörðuholtinu, — hefði ekk'i
banki sómt sér betur á þess'um
ágæta stað? En það er of seint að
tala um það, — eða er það kannski
ekki of seint?
KOLBEINN SVARTI.
Á §jg§ k
% ninna f
Fertugsafmæli samtaka mat-
reiðslu- og framreiðslumanna
Samtök mat'reiðslu og fram-
leiðslumanna eru fertug um
þessar mundir — fyrsta stétt-
arfélag þeirra var stofnað 4.
t marz 1927. I því tiiefni var
haldinn hátíðafundur á mánu-
dag í húsakynnum félagsins í
Rafhahúsinu að viðstöddum eft-
irlifandi stofnendum, stjórnum
félaganna og ýmsum gestum.
Á þeim fundi var það m. a
tilkynnt. að Félag framreiðslu-
manna og Félag matreiðslú-
manna gæfu Matsveina- og
veitingaþjónaskóla íslands tíu
þús. kr. hvort til áhaldakaupa-
Tryggvi ÞÓrfinnssón skóiastjóri
þakkaði gjöfina. Þá gaf Janus
Halldórsson yfirframreiðslu-
maður þrjá elztu matseðla úr
safni sínu innrammaða, og eru
þeir frá því um 1895, svo og
ljósprentaða grein eftir Vil-
hjálm S. Vilhjálmsson sem
skrifuð var í tilefni tíu ára af-
mælis félagsins. Formaður Bók-
bindarafélags íslands gaf sam-
tökunum tvö málverk frá bók-
bindurum, offsettprenturum og
prentmyndasmiðum, en þessi
félög eru sambýjingar afmæl-
isbamsins í Rafhahúsi.
I dag, miðvikudag, verður
afmælisins minnzt með miklu
hófi að Hótel Sögu ög fer þar
fram fjölbreytt dagskrá.
Saftitökin hafa gefið út snot-
urt afmælisrit í tiiefni afmæl-
isins.l
Saga í stuttu máli
Það félag sem stofnað var
1927 hlaut nafnið Matsveina-
og veitingaþjónafélag íslands
og var Ólafur Jónsson fyrsti
formaður þess. Gekk það <
A. S- í. árið 1931. '
M. V. F. í. hafði frá upphafi
nokkra sérstöðu meðal laun-
begasamtakanna. Stafaði það
fyrst og fremst af því, að
launakjör framreiðslumanna,
voru ákveðin með öðrum hætti
en annarra launþega. Þá kom
það éinnig til, að starfsgreinar
þessar urðu í upphafi að berj-
ast við ýmsa byrjunarörðug-
leika ungrar stéttar. Hér skorti
enn almennan skilning á því,
að þama væri um sérhæfð
störf að ræða, sem krefðust
sérstaks náms í Iíkingu við aðr-
ar iðngreinar. Enn voru engar
fastar reglur hér á landi um
starfsgreinar þessar og engra
fullgildra prófa krafizt.
Eftir að félaginu tók að vaxa
fiskur um hrygg, hóf það bar-
áttu fyrir umbótum á sviði
kjara- og réttindamanna. Það
beitti sér fyrir því að öðlast
samningsrétt við atvinnurek-
endur. Fyrsta kaup- og kjara-
samning sinn gerði það árið
1933, við Eimskipafélag íslands.
Barátta félagsins beindist og
mjög að því, að fá stjómar-
völd og löggjafarvald til að
viðurkenna matreiðslu og fram-
reiðslu sem iðngrein, með þeim
réttindum og skyldum, sem því
fylgja. Árið 1941 varð sýnilegur
árangur þeirrar baráttu. Þá
voru þessar greinar löglega við-
urkenndar sem iðn, og fór
fyrsfca prófið fram árið 1945.
Enn er að geta þess áhuga-
máls félagsins, að komið yrði
upp sérskóla. þar sem fram
færi kennsla í framreiðslu- og
matreiðslu- Tókst að fá þvi
framgengt ■ að þessari starf-
semi yrði ætlað nokkurt rúm l
Sjómannaskólahúsinu nýja. Tók
Matsveina- og veitingaþjóna-
skóli þar til starfa árið 1955.
Árið 1940 kom upp alvarleg-
ur ágreiningur innan félagsins.
Deildu menn einkum um það.
hvort þáð skyldi vera áfram í
Alþýðusambandi íslands eða
segja sig úr því. Snemma árs
1941 klofnaði félagið, og risu
af grunni þess tvö félög.
Deilur þessar og klofningur
urðu stéttinni á marga lund til
óhagræðis, þótt ekki yrði að
gert um hríð. Stóð svo um níu
ára skeið, að félögin voru tvö.
Eftir að nokkrar árangurs-
lausar tilraunir höfðu verið
gerðar til að koma á samstarfi
milli félaganna, .tókst það loks
snemma árs 1950.
Niðurstáðan varð sú, að frá
sambandsstofnun var formlega
gengið í janúar. Var þá stofn-
að Samband matreiðslu- og
framreiðslumanna.
Árin 1955 og ’56 var sú breyt-
ing gerð að „matreiðsludeild“
og < „framreiðsludeild“ sam-
bandsins urðu nú algerlega
sjálfstæð félög, „Félag mat-
reiðslumanna" annars vegar og
„Félag framreiðslumanna'* hins
vegar. Bæði haf'a félögin starf-
að af töluverðum þrótti á und-
anfömum árum. En jafnframt
hafa þau leitazt við að halda
uppi töluverðu félagslífi. Hef-
ur aðstaða til þess stórbatnað
síðan þau keyptu árið 1965, á-
samt nokkrum öðrum ■ stéttar-
félögum, efstu hæð Rafhahúss-
ins að Öðinsgötu 7. Þar hafa
félögin nú bækistöð sína við
hin beztu skilyrði. Á síðari ár-
um hafa^ bæði félögin komið
sér upp ýmsum sjóðum, og má
hagur þeirra teljast góður Enn
er þess að geta að Félag fram-
reiðslumanna hefur fest kaup á
allstórri spildu úr landi iarð-
arinnar Norðurkots f Gríms-
nesi, í þvi skyni að félagsmenn
eigi þess kost að koma sér þar
upp sumarbústöðum. Eru fram-
kvæmdir hafnar, og hefur fé-
lagið sjálft reist þarna eitt
hvfldarheimili, sem er fyrst, og
fremst ætlað til afnota .fyrir
ekkjur látinna félagsmanna og
böm þeirra.
Stjóm Félags matreiðslu-
manna skipa nú þessir menn:
Sveinn Friðfinnsson, formað-
ur, Kristján Jónsson, varafor-
maður, Stefán Hjaltested, ritr
ari,_ Tryggvi Jónsson, gjald-
keri, Karl Finnbogason, aðstoð-
argjaldkeri.
Stjórn Félags framreiðslu-
manna skipa nú þessir menn:
Jón Maríasson, formaður,
Garðar Sigurðsson, varaformað-
ur, Leifur Jónsson, ritari, Val-
ur Jónsson, gjaldkeri, Viðar
Ottesen, aðstoðargjaldkeri.