Þjóðviljinn - 29.02.1968, Qupperneq 7

*
Fisnmifjudagur 29. febrúar 1968 — í>JÓÐVILJINN — SÍÐA J
Á að endurskoða
stjórnarskrdna?
Stúdentafélag Háskóla ís-
lands (SFHl) gekkst fyrir al-
meninaim umraedufundi umend-
urskoðum stjómarskrár firritnbu-
daginin 22. febrúar s.L Fram-
sögumenm voru. þrír, Tómas
Ámason hrl., Þór Vilhjálims-
son prófessor og Jón ögmund-
ur Þormóðs.son stud. jur. Fund-
arstjóri var Bjöm Teátssom situd.
mag., en fundarritari Sigmiund-
ur Sigfússom stud. med.
Fundurinm tókst vel, og uröu
fjörugar umræður. Verður nú.
birtur útdráittur úr því sem þar
kom fnam:
Tómas Árnason hrl. rakti í
upphafi kosndngu og starfsleysi
stjómarskrámefnda þeirra, sem
falið var að endurskoða bráða-
birgðastjómarskrána, sem við
höfum nú. Taldi hanm samstöðu-
leysi stjórmmálaiflokka hafa 1
hindrað framgang endurskoðun-
ar. Breytlngar taldi hann edga
að miða að tryggimgu lýðraeðis.
Vald forseta við stjómarmynd-
anir væri aukið, en Aiþingi
væru sett timamörk um mynd-
un meirihilutastjómar, t.d. sex
vikur. Einmenninglskjördæmi
yrðu um lamd allt, kosninga-
fyrirkomulag yrði alils staðar
meirihlutakosning og þing-
mömnum yrði fækkað. Raikti
hann síðan kosti einmenmings-
kjördæma, tongsi þimgmannaog
kjósenda ykjust, samnstæður
meiriihluti væri líklegur á Al-
þimgi, tveggja flokka kerfi
myndaðist á löngum tíma, en
núveramdi kerfi taldi hamn
mumdu leiða tSl flokkafjölgum-
ar í framtíðinnL Þá mætti væmta
ábyrgari stjómar og stjórnar-
andstöðu og jafnframt aukimm-
ar virðingar þimgsims. Deilda-
skiptimgu ætti að afmema.
Hæstiréttur ætti að skera úr
umkosmimgu og kjörgemgi þimg-
manma í stað þimgsims nú. Jafn-
rétti í byggð landsdns vildi hann
tryggja með því að stjómar-
skrárfesta breytingar á sýslu-
og hreppsfélögum. Að lotoum
taldi hann endurskoðun aðkall-
andi verkefnd og lagði til. að
henni yrði lokið fyrir 1974.
Þór Vilhjálmsson prófessor,
taldi stjómarskr. ekká nógu ýtar-
lega. Nauðsyn endurskoðunar
hugði hann ótvirasða, enda
hefði stjórmarskráiin ekki verið
aðhsefð gerbreyttuim þjóðfélags-
•háttumi. Heildarendurekoðum
henmar væri æskileg. Ekki taldi
-4>
Hsyköggla-
viitnsla og fóður-
birgðastöðvar
í efrideild Alþimigis í fyrrad. var
til umræðu tillaga til þingsálykt-
unar um heykögglavinnslu og
fóðurbirgðastöðvar, en flutnings-
menn henn'ar eru Magnús H.
Gíslason og Páll Þorsteinsson.
Flutti Magnús rösklega fram-
sögurasðu, í málinu, en það mun
vera fyrsta ræða hans á Alþingi.
Tillagan er þannig:
..Efri deild Alþingis ályktar að
skora *á ríkisstjómina að fela
Landnámi ríkisins að háfa. for-
göngu um, að komið verði upp
£ tilraunaskyni og í samvinnu
við búnaðareamböndin hey-
kögglavinnslu- og fóðurbirgða-
stöðvum á 3-4 stöðum á Norð-
ur- og Austurlandi, og verja á
þessu ári til undirbúnings siíkra
framkvæmda hlutai af þvi fé,
sem Landnámi ríkiisims er veitt á
fjárlögum yfirstandandi árs, ef
því verður ekki öllu varið til
venjulegra landbúnaðarfram-
kvæmda, skv. lögum nr. 75 frá
1962**.
hanm þó æskilegt að fai'a að
dasmi Svía og ætla sér að gjör-
breyta öllu, byggja ekkert á nú-
gildandi stjómarekrá. Við end-
urekoðun yrði að hafa í huga
byggðabreytimgar bg atvimmu-
háttabreytim,gar meðal ammars.
Vék hanm síðan nánar að þessu
og ræddi fyret um sjálfstjórn
héraða og kjördæmasfcipan. I
því samihandi taldi hanm m.a.,
að þimgmaininafjöldi kjördæma
ætti að fara eftiir kjósenda-
fjölda þeirra. Atvimnuhátta-
breytimgum vom gerð ýtarleg
skil, og taldi hamm þurfa ákvæði
um hagsimumasamtök í íslonzku
stjómarekráma og bemti á erl.
fyrirmyndir. Þá lagði hanrn á-
herzlu á, að lýðræðisilegra
stjómarhátta væri gætt. Taldi
hann nauðsyn ákvæða, sem að-
hæfðu stjórmarhætti framþró-
uininni. Stjómmálaflokkar væru
nauðsynleg tæki gegn ofurvaldi
embættismanma, sérfræðimga og
riikisstofnaina, og taldi hanrn, að
gera yrði þeim skil í stjómar-
skránni. Loks taldi Þór enm
uinnt að gera breytingar á
stjómarekrámim í lýðræðisátt,
t.d. með því að heiimilamimmi-
hluta þingmamna að krefjast
þjóðaratkvasðagreiðslu.
Jón ögmundur Þormóðsson
stud. 'jur. sagði, að stjórnarskrá
væri tiltölulega ungt fyriiibæri,
en nú hefðu flest, ef ekki öll
ríki hedms, sett sér stjómar-
skrá. Þótt þær væru almenmt
eins konar kjölfesta réttar-
kerfisins, yiði að aðlhæfa þær
breytbtt þjóðfélagi og breyttum
heimi, og giltd slíkt uim íslenzku
stjómarskráma, em stofnimm í
henmi væri frá 19. öld, Við
ondurskoðumáma væri hendi
næst að hafa hliðsjón af þeirri
stjómarsikrá, sem skyldust væri
hinni íslenzku, m.ö.o. dömsku
stjómarskránni frá 1953: Gerði
hann síðan ítarlegain samanburð
á þessum tveimur stjórnar-
skrám. Vék hann sérstaklega
að deildaskiptingu þimga og
þjóðaratkvæðagreiðslum. Leiddi
Kapn margvísleg rök að því, að
Alþingi ætti oð vera í einni
deild, m.a. væri stjórnmálaleg
samsetn img deilda nú orðin hin
saima. Þá röksbuddi hamm m.a.
það, að hoimila ætti 2j5 þimg-
manna að fcrefjast þjóðarat-
kvæðagreiðslu um lagafrum-
vörp, þó með vissum* undam-
tekningum, og hitt að þjóðar-
atkvæðagreiðsla færi ætíð frarn
um frunivörp til breytingar á
stjórnai’skránni íslenricu. Þá
lagði hanm ríka áherzlu á það,
að fyrirmynda og hugmymda
um æskilegar reglur emdur-
skoðaðrar íslenzkrar stjórmar-
skrár væri leitað i stjómnar-
skrám rikja wn víða veráld,
em ekki einungis gramnríkja.
Þá þyrfti að fjölga ákvæðum
stjórnarskrár, hafa m.a. ýtar-
legri ákvæði um dómsvaldið,
sérstakan fcafla um landið á
alþjóðavettvamigi, stjórnareknár- •
festa stjórmsfcipunarvenjur, t.d.
þimgræðið, og gi'undvallarreglur
stjórnskipunar, t.d. regluna um
jafnrétti allra fyrir lögunum.
Stefna ætti að því, að hefja
heildarendurekoðun af kappi
fyrir 17. júní 1969 og Ijúka
honmi 1974, á 1100 ára afmæli
íslandsbyggðar, em þá væru
jafiníramt idðin 100 ár frá gild-
istöfcu fyrstu íslenzku stjóm-
arsfcrárininar. Htn endurskoðaða
stjómarskrá ætbi formlega að
vera hin sama, m,ö.o. stjómar-
skrá lýðvieldisims ísílamds, nr.
33 17. júní 1944.
Að loknum framsöguræðum
hófust almennar umræUur.
Bjöm Guðmundsson, fulltrúi
yfiirborgardómara tók fyretur
tíl máls. Kriað hanm ailla sam-
mála um ófiullkomleika stjóm-
arskrárininar. Ákvæðim í himni
endurskoðuðu stjórmarskrá yrðu
að vera þess eðlis, að unmt
væri að framfylgja þekn. Vék
hanm síðam að hinuim þremur
þáttumi ríkisvaldsiins. Spyrja
mætti, hvort ásiæða væri ekld
til þess að leggja forseta-
embæbtið niður í núverandi
mynd. Drap hamm í því sam-
bandi á stjórnskipanBamdaríkj-
anna og Sviss. Forseti sam-
bandsráðsiins í Sviss, er kosinn
væri til eins árs í senn og
gegndi raumverulega forsætis-
ráðherrastarfi, væri jafnframt
forsetd sambandsríkisins. Deilda-
skiptimgu bæri að afnema og
fækka þingmönnum í 30—40.
Þá vantaði mörg ákvæði um
dórriemdiur í stjómarskrána.
Jakob R. MöIIer, lögfræðing-
ur kvað deyfð hafa ríkt um
stjórnarskrármálið, og þakkaði
hanm auk annarra stúdentafé-
laiginu fmumkvæði þess með
fumdimum. Væri aéskilegt, að
aðrir færu einmig a£ steð. Þing-
ræði taldi hamm ekki hafa gef-
izt sem skyldi hér á iamdi. E.t.v.
væri efcki rétt að leggja deilda-
skiptimgu niður, heldur hafa
efri deild öðruvísi skipaða en
hima neðri. Tvíflokkakerfi taldi
hamm ebkd styrkja lýðræðið.
Hndcert réttlæti væri í því, að
strjálbýlið fengi fleiri þimg-
menm hlutfiallsloga em þéttbýl-
ið, þrátt fyrir aðstöðumun.
Loks vildd hamn ýtarlegri á-
kvæði um dómstólama í stjórm-
arskrána.
Ármann Sveinsson, stud. jur.
átaldi sofandahátt í himu stór-
brotna stjórnarskrármáli og
vaeri ábyrgðin stjórnmálafor-
ingja. Vakti hamn síðam atihygli
á ályktum þjóðmálaráösitefmu
Vö>kiu, félags lýðræðíssimmaðra
stúdemta, um stjórmanskrármál-
efmd og vissutm tillögum Sjálf-
stæðismamma i stjómarskrár-
nefnd, þ.á.m. hugmymdimnii um
einn varaforseta, td. forseta,
hæstaréttar. Hamm tók umdir
það með fyrri ræðuimönmum, að
þjóðaratkvæðagreiðslur ættu. að
vera tíðari liér. Þá vildi hann
og eimmenmiingskjördæmi, em
vildi úthlute 10—15 uppbótar-
þingsætuim til jöfnunar milli
þingflokka, þanmig að smærri
flokkamir legðust ektó niður,
enda væri tveggja flokka kerfi
e.t.v. ekki æskilegt.
Steingrímur Gautur Kristj-
ánsson fulltrúi bæjarfógetams í
Hafnarfirði taldi stjómar-
skrármálið efcki eiga i að vera
eimkamál lögfiræðinga. Ræddi
hann um stjónnmálaflokka, sem
í reynd væru hór edn greim
ríkisvaldsins. Stjónnarefcrár-
breytimgar ættu að hníga í átt
til samræmis við mýjar þjóð-
Framhald á síðu 7.
Erlingur Halldórsson
Ólafur Halldórsson
Nýtt hefti Tímarits MM
íslenzkur skáldskapur og
siðleysi velmegunurinnar
Innlent bókmenntaefni er all-
fyrirferðarmikið í nýútkomnu
hefti Tímarits Máls og menn-
ingar (4- hefti árgangsins
1967). Þar eru þættir og sög-
ur eflir Erling E. Halldórsson,
Þorstein frá Hamri. Steinar
Sigurjónsson og Jökul Jakobs-
son og ljóð eftir þá Birgi Sig-
urðsson og Kristin Reyr. Þeir
Jakob Benediktsson, Sverrir
Kristjánsson og Kristinn E.
Andrésson eiga í heftinu stutt-
ar greinar um þrjú skáld,
Stephan G., Hannes Hafstein
og Eimar Benediktsson.
Ólafur Halldórsson skrifax
hugleiðingu um mátt cxg þýð-
ingu ritlistar sem nefnist „Rit-
list — varðveizla fróðleiks".
Gunmar Benediktsson birtir
spánýja pólitíska sálgneiningu,
að þessu sinni á Stefáni Jó-
hanni Stefánssyni, og er tilefn-
ið sjálfsævisiaga Sbefáns. Sig-
laugur Brynleifsson skrifar
greinima „Galdrafargið** í til-
efni nýrrar útgáfu á píslar-
sögu Jóns Magnússonar. Árm
Framihald á 9. síðu.
Stjóm Félags ís-
Ien7.kra kjötiðnað-
armanna á 2o ára
afmælinn. — Frá
vinstri*. Jens C.
Kiein. varafor-
maður, Geir M.
Jónsson, ritari,
Arnþór Einars-
son, formaður,
Ólafur B. Þórðar-
son, gjaldkerl og
Þórir Jóhannsson,
meðstjórnamdL
Félag íslenzkra kjötiðnað-
20 ára í febrúar
armanna
■ Félag íslenzkra kjötiðnað-
armanna á 20 ára afmæli í
þessum mánuði. Hefur ver-
ið gefið út vandað afmælis-
rif félagsins. Hófst gagna-
söfnun fyrir útgiáfu ritsins
snemma árs 1965, enda er
þar að finna fjölmargar
upplýsingar um starfsemi
félagsins frá upphafi.
Stofnfundur félagsins var
haldinn 5. febrúar 1947 í Að-
alstræti 12 og voru stofnend-
ur 17 talsins. Þeir voru: Arn-
þór Einarsson, Daldvin S. Bald-
vimsson, Benodikt Guðmunds-
son, Carl C. Klein, Eirikur
Guðmundsson, Guðbjöm Helga-
son, H.Jliði Magnússon, Helgi
Guðjcmsson, Jens C. Kleim, Jón
J. Jónsson, Kari Jóhannössom,
Kristinm Þorbergsson, Maríus
Blomsterberg, Ragnar Péturs-
son, Sigurður H. Ólafsson, Sig-
urður Ó. Steindórsson og Sig-
urður Álfsson.
Allt frá stofnfumdi FÍK og
fram til dagsins í dag hefur fé-
lagið leitazt við að bæta hag
og menntun félagsmanna sinna
og ennfremur hefur félagið haft
áhrif á meðferð kjöts áður en
það kemur í hendur félags-
manna.
Fyrstu verkefni FÍK sem
unnið var að var undirbún-
ingur að því að fá kjötiðnað
viðurkenndan sem iðngrein,
sem gekk treglega lengi framan
af, svo og að- fá samningsrétt
félagsins viðurkemmdan.
Merkustu áfanger á íyrstu
starfsáruoum voru inngamga
FÍK í Alþýðusamiband íslamds
24. nóv. 1949. Fyrstu tvö árin
starfaði félagið eitt sér án
þess að tengjast heilöarsam-
tökunum. Félagið hefur nú ver-
ið sambandsfélag í 18 ár og er
eitt af 14 stéttarfélogum í Al-
þýðusambandinu sem hafa
landið allt að félagssvæði. Var
fyrsti fulltrúi FÍK á Alþýðu-
sambandsþing kjörimn Sigurð-
ur H. Ólafsson og til vara Sig-
inrður Ó. Steindórsson. Þá var
það einnig merkur áfangi í
sögu félagsins er fyrsta nám-
skeiðið fyrir kjötiðnaðarmenn
var haldið 1948. Kennari var
Hans Blomsterberg. Næsta
námskeið var haldið 1951,
Eins og fyrr segir gekk
seint að fá kjötiðnað lögfest-
an sem iðngre*' *. Iðnþing var
haldið 6. desember 1949 og var
þar samþykkt tillaga þar sem
eindregið var mælt með lög-
festimgu á kjötiðnaði og var
hann að lokum samþykktur
sem sérstök iðngrein 1952. Eft-
ir mikla vinnu við umsóknir
um réttimdi í kjötiðnaðd voru
fyrstu meistarabréfim gefin út
um áramótin 1952—’53. Voru
fyrstu kjarasammimgar gerðir í
júnií 1953. Nú munu alls 87
kjötionaðarmemn hafa lokið
prófi. nokkrir þeinra erlendis
fyrir 1952.
Félaginu var á sínum tíma
gefinn kostur á, ásamt 8 félög-
um öðrum, að eignast hluta £
húsinu Skólavörðustíg 14 og er
þar nú félagsheimili FÍK.
Stjórm félagsins skipa nú
þessir menn: Armþór Einars-
son, formaður, Jens C. Klein,
varaformaður, Geir M. Jónsson,
ritari, Ólafur B. Þórðarson,
gjaldkeri og Þórir Jóhannsson,
meðstjómandi.
í afmælisriti félagsins segir
á einum stað: Verkefni fram-
tíðarinnar blasa alls staðar við;
svo sem lenging orlofs, stytt-
ing vinnuviku, aukijj trygging
og bygging orlofsheimilis.
s;