Þjóðviljinn - 27.07.1968, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÖÐVTU'I'NN — Laiugardiaiguir 27. jiúlli 196^.
Crtgelandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósialistaílokkurinn.
Ritstjórar: ívar H. Jónsson. (áb.). Magnús Kjartansson.
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Sigurður T. Sigurðsson.
Framkvstj.: Eiður Bergmann.
Ritstjóm. afgreiðsla, auglýsingar prentsmiðja: Skólavðrðustig 19
Sími 17500 (5 linur). — Askriftarverð kr. 120.00 á mánuði. —
Lausasöluverð krónur 7,00.
J0NATHAN SCHELL:

Nýr stjórnmálaflokkur
gkipulag stjórnmálaflokka í Vestur- Evrópu hef-
ur breytzt furðu lítið síðustu fimm áratugi. Þann-
ig hefur það einnig verið á íslandi. Skipulag borg-
araflokkanna hér var raunar í fyrstu aðeins í kring-
um þingflokkana, en eftir 1930 tókú flokkarnir á
sig fastari mynd og má kenna vissa þætti í skipu-
lagi þeirra frá Kommúnistaflokki íslands. Þessu
skipulagi hafa stjórnmálaflokkarnir haldið fram
á þennan dag3 þrátt fyrir allar þær miklu breyting-
ar, sem orðið hafa á íslenzka þjóðfélaginu. Þessar
breytingar þjóðfélagsins krefjast að sjálfsögðu
nýrra baráttuaðferða og það er sérstaklega brýnt
fyrir sósíalískan flokk að gera sér grein fyrir þeirri
staðreynd og það hafa íslenzkir sósíalistar raunar
gert. Ein ástæðan fyrirþeim átökum, sem átt hafa sér
stað innan Alþýðubandalagsins síðustu árin, er
sú, að menn hafa ekki verið á eitt sáttir um hvaða
mynd nútímaleg stjórnmálasamtök sósíalista ættu
að taka á sig. Nú hefur verið ákveðið að gera Al-
þýð^bandalagið að sósíalískum stjórnmálaflokki
og-það er grundvallaratriði að aðstandendur hins
nýja flokks gangi til stofnunar hans með hlutlæg
yiðhorf að leiðarljósi en víki til hliðar huglægri
tilfinningaafstöðu, fordóimum og hvers konar per-
sónulegum valdakröfum.
jþannig hafa íslenzkir sósíalistar sem oft endranær
sýnt að þeir eru fyrstir til að svara kalli og kröf-
um hins nýja tíma. Sósíalistar vita að þeim kröf-
um verður ekki svarað með því einu að skipta um
menn í æðstu stofnunum flokksins og þaðan af
síður með því að taka upp baráttu fyrir einmenn-
ingskjördæmum eins og Sjálfstæðisflokkurinn.
Sósíalistar gera sér grein fyrir þeirri staðreynd
að nýr stjómmálaflokkur verður um fram allt að
vera lýðræðislegur, þannig að hver einasti félagi
taki þátt í störfum og stefnumótun flokksins á
hverjum tíma. Flokkurinn verður að meta hlutlægt,
á sósíalískum grundvelli, uppbyggingu efnahags-
kerfisins og átta sig á þeim breytingum sem stöð-
ugt eiga sér stað í efnahagslífinu. Hann verður að
gæta þess í starfsemi sinni að verða aldrei samgró-
inn því valdakerfi sem borgarastéttin hefur komið
upp. Slíkur flokkur hlýtur að gera mjög strangar
kröfur til forystu sinnar. Forystumennimir eiga
aðeins að vera fremstir meðal jafningja, sem leiti.
sér stöðugt styrks meðal almennra félaga — en ekki
toppfígúrur sem leika lausum hala í þeim tilgangi
einum að þjóna eigin rmetorðastriti.
„yið stöndum aldrei á öldutoppi okkar Hma“, sagði
franski marxistinn Regis Debray í bók sinni
„Bylting í byltingunni". Þessa staðreynd ber sósí-
alistum ævinlega að hafa í huga. Nýjar, síungar,
ferskar baráttuaðferðir í samræmi við morgundag-
inn ekki síður en daginn í dag, fordómalaust mat
á aðstæðum, lýðræðisleg vinnubrögð og vakandi
forysta eiga að vera einkenni nýs stjómmálaflokkr
íslenzkr sv.
■K| |...15
Þ0RPIÐ SEM VAR
JAFNAÐ VID J0RÐU
Staðurinn, sem valinn var,
vair skóglaust engi við Phu Loi.
Það náði út að veginuim ein
skógur á aðra hönd, en á einn
veginn braggar þeir sem
ARVN-menn höfdust við í.
Braggar þessir voru lörag, ó-
máluð timbuiihús, sem skipt
var í margar íbúöir hverju, og
útidyr á hverri, en sjaldnast
nokkur hurð fyrir. Umhverfis
húsin var allt i flagi, nema á
stöku stað spratt grænmeti í
beði, eins og af tilviljun. Allt
var hálfkarað, eins og jafnan
þar sem stríðið hafði markað
sér staði, einkum þó í þorg-
unum og umhverfis þær.
Hvergi var nokkur vottur um
tilraun til að fegra neitt, hvt>rki
húsin sjálf, né neitt sem i ,þeám
yar. Þeir sem voru á vegum
ARVN-manna voru óánægðir
með að hafast við í námunda
við nýkomna fólkið, svo iila sem
það var til reika og snautt, og
reyndu allt hvað þeir gátu að
halda börnum sínum þar sem
þau sáu ekki til hermanna við
verk þeirra, en tókst það ekki.
Konur nokkrar sáu kvikmynda-
tjald í búð einni, og var þar
veirið að sýna áróðurskvikmynd,
og spurðu þá með nokkurri
þykkju, hvemig á því stæði, að
óvinirhir fengju þessi hlunnindi
en ekki þeir sem trúir væru
stjórn landsins.
1 því bili sem fbúar Ben Suc
gengu út úr flutningabílunum í
Phu Loi, var lokið þeim hem-
aðaraðgerðum, sem hafizt höfðu
með árásinni á Ben Suc, og
gengið höfðu samkvæmt áætl-
un. Þessi stund markaði þann
þátt áætlunarínnar, að koma í-
búum þorpanna undir yfirráð
valdsmanna héraðsins. En Ba
ofursti og ráðamenn haras voru
ekki tilbúnir að taka að sér
þessa stjóm, og ríkti því nán-
ast stiómleysi í einn sölarhring.
Ba ofursta og White ofursta
tókst að ná í menn úr fyrsta
herfylki og fimmta herfylki
ARVN's til að taka að sér störf
meðan beðið var eftir að menn
úr „Byltingarsinnuðu viðreisn-
arfélögunum“ kæmu á vettvang,
en menn-þessir vnni óvanir og
fataðdst margt, og sá stramgi
vörður sem hafður var um
borpsfólkið fvrsta daginn, fólk
betta sem ka.llað var „óvinveitt-
ir borgarar", varð að engu. og
hefði hver sem var, getað flúíð
hveriær sem var, á becsum sól-
arhring, og hver sem var hefði
getað farið inn i búðimar án
hess eftir væri tekið, og setzt
har að. Klukkan -um brjú var
vatnsbíl frá 1. fvlki lagt í garði
umhverfis eitt af þessum hræði-
lega yfirfullu húsum, og sfóð
bað undir pálmalundi. Mæður
og þöm þustu begar til með
n<t sín, og moldin varð brátt
sð djúpri efjú, sem náði manni
> kálfa. Mæðumar komu með
köit til að bvo þau undir vatns-
krana, og létu bömin illa v>ð
og skældu allt hvað af tók
T.æknatjald var reist eins o® '
Ren Suc, og við hliðina á h-
vtóð faghrt tjald úr næ1'’’’-
mlt, og svipað sirkustiald’-
,'’i>inu. o" stólar og borð
-knsf'arnim. Tjald þetta
'rallað herstiómartialdið. <=-
ho-stjómina var ekki þar
finna, hún átti annríkt við að
skipa fyrir um byggingu búð-
arrna, og mátti ekki umma sér
neimnar hvíldar. En eitt sinn
begar líða tók á dag kbmiu brír
breyttir meran úr „Byltingar-
sinmaða viðreismarfélaiginu'‘ til
að hvíla sig á stólnum, og
höfðu kábojhatta á höfði til
vamar fyrir hinu heita og
sterka sólskini. Stiuttu seinna
kemur bar að gömui kona
svartkilædd, borfætt og með
hárstrýið út í loítið, vagandi og
kjagandi og talaði við sjálfa
sig í mesta aesimgi. Þegar hún
var komin til bremennimganna,
lét hún í ljós mestu vanbóknun
með þar'-veru þeirra. Hún sagði
þeim að hún ætlaðó að fara
aftur til Raeh Bap og sækja
ungbarn, s^m hefði orðið eftir
þar. Mennimir urðu ókvæða
við, eða því sem næst, en einn
þeirra svaraði dapuriega en
kurteisiecna, að þetta vamdamál
væri óleysandi sem stæði,
a.m.k. gætu þeir ekkent við því
gert, en hún skyldi spyrja her-
memmána, sem stæðu þama við
flutningabílinn. Þá fór hún burt
tautandi, en skipti sér efekert
af hermönnunum við bílinn
Um kvöldlið, þegar Ba ofursti
fór að skipa fyrir verkum, var
byrjað á jwi að girða með
gaddavír utan um adla bessa
miklu landspildu, bar sem
heimilislausa fólkið baföist við
og varðmenn settir til að gæta
bess að enginn slyppi, og var
bá lokið ringúlreiöinmi, sem
ríkti fyrst, svona að mestu leyti.
(Ég fylgdist með bandarískum
majór bá um kvöldið, og við
sluppum gegn um tvær r’adda-
vírsgirðingar án bess nokkur
maður tæki eftir né hindraöi
okkur. Varðmenn jseir sem við
hibtum, virtust ekki vita hvort
beir ættu heldur að halda
þorpsbúum inni eða forða bví
að óvinir laumuðust inn. Majór-
inn áleit, að réttara væri að
hatfa gát á þvf sem að utan kæmi
og skammaði innlendan vai-ð-
mamn, sem hafði látið betta hjá
líða.) Þegar sól rann til viðar.
kólnaði fijótt og myrkrið skali
á, bó að himinninn væri heið-
ur. Við sáum bál. og bál á
stamgli, þar sem fólkið va,r að
sjóða séir hrisgrjón af birgðun-
um, sem það hafði haft með-
ferðis, og kliður af mannamáli
barst um betta dimmleita engi.
Skammt frá voru hermemn úr
ARVN að setja upp ljósvarpara
og að byrja á að reisa búðim-
ar. Aður um dáginn höfðu jarð-
ýtur jafnað við jörð hundruð
af keilulara maurabúfum, um
tveggja metra háum, sem
krokkt var af þar sem búðimar
skyidi reisa, og var nú allt
orðið skársiléit á margra hekt-
ara svæði. Byrjað var á að
reisa bambusstengur í laragri
röð. síðan sett vfir bak með
bröttu risi úi- sama efni. or> •
undið um stálvfr svo þetta t.vlfdi
saman. Þetta var furmgerð hús«>
svo einföld sem • hugsazt ra+
minnti á teikningu efttt
’'H1 böm. sem láta húsin, sem
’"”i teikna. siást fná bremi”-
'•’’ðum. hæð. lenffd orr brei”
'T+an um bessn •nmrmrð, strerv'd"
'■>°rmennimir ttnld úr nælor>>
’nindrað fet á l<=>ntrd. oe fest>’
+>að báðu m"r,!” með r°innm o°
t.jaldhælum, og huldu bannig
þaikið, en veggir voru engir.
• Klukkan tíu voru bedr búnlr að
redsa fimm eða sex af bessum
nælonhúsum, og vökibu þá fólk
af fasetasvefni og létu það fara
með sér gegn um op á laragri
gaddavírsgirðingu, sem umgixti
náelonhúsin, inn á þetta illa
upplýsta svæði. .Hver fjöl-
skylda fékk útblutað h.u.b. níu
fermetrá plássd milli bambus-
stanganna, sem báru tjaldið.
Klukkan ellefu slökktu her-
mennimir ljósin. Það var ó-
venju kalt um nóttina, og fólk-
ið svaf illa, því flestir iá-gu á
mottum eða á berri jörðinni og
höfðu ekikert til að skýla sér
með. Um íimm hundruð urðu
eftir og fengu ekkert húsaskjól.
Klukikan hálfsjö vöknuöu all-
ir, því sólin skein inn um allt,
en engir veggir til að skýla
fyrir geislunum, og þeir vökn-
uðu til þess að vita sig innan
gaddávírsgiixðingarinraar á afar-
stórri slléttu, og í einu homi
sléttunnar. Þeir sáu að þakið
yfir þeim var raubt og hvítt,
með breiðum röndum. Ekkert
gat fólk þetta tekið sér fyrir
hendur, og var því ekki annað
til bragðs að taka en að sitja
á hækjum sínum og bíða átékta.
Stuttu dftiri að fólkið vaknaði.
kom lítiill grár vörubíll og
heyrðust frá honum hvellir
víetr.amskir tóynleikar, en bfllinn
ók til og frá og var sinn há-
talarinn hvoru megin. Músfkin
var glaðieg. Þegar bíllinn
hafði ekjð um stund fram og
aftur, stöðvaðist hann allt í
einu og bílstjórinn hné út af,
örmagna af þreytu, enda var
þá farið að hitria í veðri svö
um munaði. Tónlistin glumdi
eftir sem áður f eyrum nær-
staddra. Lögin votu innlend,
sungin með lipurð og hraða, og
á 'þennan sérkennilega nef-
mælta hátt, sem víetnömsikum
söragvurum er eigiralegur. í
kvæðunum var stjómin í Saigtrn
lofuð hástöfum, og ailir hvattir
til að taka bátt í viðreisn lands-
ins. Ekki var laust við áróður.
honum var skotið inn á milli,
en þulurinn hafði styrka kairl-
mannlega og bó hlýlega rödd.
og gerði ekki annað en að
spyrja og spyrja, en kór af
unglegum röddum svaraði ein-
um rómi, og var þetita endur-
tekið oft og mörgum sinnum.
En f<5ikið f veglglausu húsun-
um var að reyna að búa b®r
um sdg og búfé sitt. Stoðimar,
sem héldu uppi bakinu, vpru
tilvaldar til að tjóðra við þá
grísi, enda engar aðrar til. sem
binda mætti bandi um. Grisim-
ir sóttu svo inn f afkima fólks-
ins, því þar var afdrep fyrir
sólskininu, sem nú var orðið
brennandi heitt. Þessar skepnur
voru alstaðar og niðri í öllu.
ef þær voru ekki tjóðraðar.
Fólkið varð dauft og kyrrlátt
af, sulti, en grfsimir því at-
hafnasamari. Glorhungraður
grís nagaði eða reilf tjóðrið sitt
sundur fnæsandi og æddi svo
fram og aftur í leit að ein-
hverju ætilegu, enda fann hann
nóg að éta í matarforða fólks-
ins, sem hann átti auðveldan
aðgang að. Hænsnin, sem Hka
höfðu sloppið, stuktou um allt
pg hjuggu nefi í hvaðeina, sem
þau héldu vera ætt. Lifflir
kjúklingar. nýskriðnir úr eggi.
tístu glaðlega, og stundum
stukku þeir í humátt á eftir ■
jarðýtunum samlitir jarðvegin-
um, og illt að koma auga á þá.
Seirana um daginn, þegar hitinn
var orðinn illþolandi, dofnaði
yfir þeim, og grisunum' líka,
þeir lögðust á hliðina og sotfn-
uðu.
Að fengnu bráðabirgðayfirliti,
virtist sem konur væru þretfalt
fHeiri en karlmenn, en af böm-
um helmingi fleiri en fullorðn-
um. Morguninn etftir að byrjað
var á að laga til, var edtt þús-
und manns f búðunum, og af
þeim fjölda voru sjö hundruð
á bamsaldri. Bömin, sem kom-
in voru á fót, en óvitar enmiþá,
vissu eklki hvað þau áttu aí sér
að gera, urðu eirðarlaus os
flæktust eitttivað burt, stundum
voru þau að elta hænu eð»
hund, stundum eigruðu þau uim
stefnulaust. Svo urðu þau þess
vís að þau voru orðdn villt
og að húsin voru öll eins, og
fóonu þá að giráta og kallla á
rruömmu sína. (Á fyrsta degi
fundu mæðumar alltaf böm sín,
þó þau stykkju frá þeim, en
eftir að fór að fjölga til muna,
og komst upp í sex þúsund, fór
þetta að ganga illa. Þegar sveit
manna úr „Byltingarsfimmaða
viðreisna,rfélaginu“ kom tveim-
ur dögum seinna, varð þedm
fyrst fyrir af öllu að koma
týndum bömum til maeðra
sinma.)
ARVN-henmenn héldu áfram
verkinu- að redsa veggjalausu
húsin daginn eftir. Þedr byrj-
uðu kl. hálftíu. Þedr gerðu lika
bráðabirgðakamra, og voru þar
tvær fiimmtán metra langar
gryfjur, hainda komum og köri-
um, og milligerðir úr bárujámi
mdlli þeirra. AUt blasfi þetta
einstaklega vel við aðalinngang-
inum inn í girta svæðið, sem
ekki var nema í fimmtíu metra
fjarlægð- Þeir, sem' höfðu ráð-
ið lyrirkomulagi þessa almenn-
ingsalemis, höfðu greinilega
ætlazt til, að hver, sem það
þurfti að nota, skyldi setjast á
haskjur sinar á gryfjuibarrmnn.
Fáir notfærðu sér þessi þæg-
iridi. 1 stað þess biðu flestir
eftir því að dfimmdi, og laum-
uðust þá þangað sem jarðýtum-
ar höfðu verið að verki og rutt
jarðvegimum upp í garða. En
hvergi var noikkuirt strá eða
raokkurt kjarr innan gaddavírs-
girðingarinnar, og á fyrsta degi
voru ýmsiir hinna eldri manna
og kvenraa sem ekki kunrau við
að ganga érinda sdnna fyrir
allra sjónium, eða því sem næst
og laumuðust því út fyrir gadda-
vír í ledt að kjarri eða runna.
Næsta dag gekk þetta sýnu
verr, þvi þá var gaddavíriratv
aukinn, bætt við tvedmur
streragjum, svo þetta liktást
pýramfda úr gaddavír, tveir
strengiir neðst og ednn otfan á.
Bömin koimust hæglega í gegn,
en ekki gamla fólkið, því varð
að hjálpa. Sá sem hjálpaðd
manmi, gjlennti suradur sitreng-
ina, og kræikti af honum gadd-
ana, ef þeir rákust í hann. Einu
sinini sedrmi part dags gekk ég
fram á gamla komu, sem gadda-
vírinn hafði fangað, en átta
ára gaxnall drengur var að reyna
að losa hama. Þegar ég nálgað-
ist, hljóp pilturinn burtu, en
konan varð ákaflega hraedd,
brosti vandræðalega og reyndi
að hmedgja sdg fyrir mér þó að
hún sœti fösit Hún sagði túlki
miínum að hún hetfði farið er-
inda sdnna irm f kjarrið hinu-
megin við gaddavírinn. Em þó
að ARVN-mönnum væri uppá-
lagt að taika hart á þessu, varð
raunin sú að þeir tóku lint á
þvf, og losuðu þá sem festust.
White ofiursti kom til búðanna
snemrna morguns á fyrsta degi.
Haran var f nýstrokirani skyrtu
köfllióttri og með kábojhatt í
þessu bneranandi sóilskini, og
kom að máli við ýmsa menn,
sem áttu að annast aðstoðdraa við
fólkið, og var Htið um viðthafn-
arsiðd. Þegar hann sá öill þessi
ljómandi þaktjöld, rauð og hvít,
blaktandi í gotunni, varð hon-
um að orði: „Þetta er dásam-
legt! Aldrei hef ég séð neitt sem
taki þessu fram. Þetta eru beztu
ráðtatfanir sem ég veit til um.
„Ráðstafanir þessar gengu undir
nafnirau „ráðstafanir til al-
meraniragshedlla". eða „hinn
óhemaðarlegi þáttur þess verks
sem viö höfum með höndum".
„Við höfum komdð upp húsum
handa þúsund manns á einum
degi,“ bætti ofuretinn við.
ARVN-piltamir hafa gert öll
erfiðustu verkin, þiedr hafa
fermt og affermt vörufkiitndnga-
bíla, og þetta heíur allt gengið
ágættega." Svo datt honum allt
( einu edtthvað mdkilvægt í hug,
og hann sveiflaðd hönd í áttina
til liðsforingja nokkurs úr liðd
Saigonstjómarinnar, sern sitóð
utanvert við þenraan hóp af
Bamdaríkjamönnuim og reyndi
allt hvað hann gat að komast
að efnirau í ræðu Whites, sem
talaði ensiru, op. bar ótt á. Þessi
maöur var lágvaxnari en Banda
ríkjamenmimir, og það svo að
toppurinn „ baskahúfunni hans
náði varla upp á móts við hök-
ur hinna, og þegar hann kom
auga ó þessa veifandi hönd,
hrökik hann upp af einbeitingu
sinni að því að hlusta á þaran
sem veifaði.
\