Þjóðviljinn - 27.07.1968, Blaðsíða 5

Lamgsrdagur 27. jáM 1«68 — ÞJÓÐVHLJmNT — SlÐA §
kvikmyrKdip
VIÐTAL VIÐJEANRENOIR
Jeart Renoir, 74 ára.
THE CHASE, Marlon Brando í hlutverki lögreglu'stjórans ef-tiT-
hrotitalega misþynmmeu, og kona hans leikin alf Angie Dickinsou.
OFBELDI
Eins og minnzt vor á liór á
sídunni sl. viku sýnir Kvik-
myndaklú bburinn niú á 9-sýn-
ingum kvikmyndina Úr djúpun-
um eftir franska meistarann
Jean Renoir. Hanin fæddist 1894
og er siem kunnugt er soniur
málarans Auiguste Renoir. Hainn
hefur nú gert 35 kviikmyndir,
nýjasita myndin Le Caporal Ep-
ínglé kom 1962 og enn í dag
kvikmyndar Renoir. Á síðustu
árum hafa Frakkar verið að
gefa út ný eintök af helztu
myndurn hans, og eru þær nú
sýndar víða um heirn og þykir
alls staðar jaijnmikiið tál þeirra
koma; það vekur sérstaka at-
hygli hversu ferskar og ný-
tízkulegar þær eru þótt þær séu
flestar gerðar á árunum 1930-
‘40. Nýja Bíó sýndi La Grandc
Illusion fyrir fáum árum og
vaeri sannarlega gaman að fá
hana aftur. I stað þess að birta
hinn langa lisita yfir kvikmynd-
ir Renoirs fara hér á eCfir
nokkrar glefsur úr viðtialj við
gamla manninin, sem tekið var
haustið 1967 er hann var stadd-
ur í París í tilliefni af enduirút-
gáfu La Marseillaise (1937).
Einnig fylgja kafilar úr fyrir-
lestri sem Renoir hélt við Liund-
únasýningu myndarinnar sl.
vetur.
— Fyrir ári komst þú til Par-
ísar með áætlanir um nýjakvik-
mynd, Þetta er bylting, en
þeirn var hafnað af Centre Nati-
onal du Cinema.
— Já, þetta voru fyrst sjö
stuttir kaflar en að lokum stóðu
aðedns þrír eftir því þeir urðu
svo viðamiklir þegar ég tók að
TCHia að þeim. Ég er ekki
hættur við l>etta, hef aðeins
lagt iþað til hliðar. — Ég skrif-
aði þessa kafilg mjög vandilega.
Þetta átti ekki aö verða kvik-
mynd uim byltingu. Þarna eru
m.a. gamansaitnar lýsinigar sem
ég á áreáðanlega efitir að nota
anjnars sitaðar. T.d. kafflinn um
hewnennina tvo úr amdstæðuim
herjum. Þeir króast inni í
bóndalhse sem. herirndr berjast (
um. Skothríðin. dynur látlaust á
húsiiinu svo þeir geta etklki látið
á sér bæra. Þeir komast að
þeirri niðuirsitöðu, að i stríði sé
bezt að vera fiangi. Það sé bara
ágætt lífi, en aoðvitað sé ifllt að
vera fangi óvinahieirs, fjarri
hetmilum sínum étandi vondan
mait, umlkringdur af fóllki sem
masilir á framandi tunigu með
öðrum orðum, útlendinigur. Og
það vilja þeir ekfki vera, svo þedr
ákveða að sikipta á búningium
og lláta taika sig hönduim, hvor
af sírnum eigin her. — Nú vdnn
ég að mynd sem nefinist Cloc-
harde mieð Jeamme Moneau í
aðailhlutverkinu.
— Flækingurinn virðist kom-a
afitur og aftur í verkum þínum.
Koma fireisisihugimyndlir Boudus
(persóna í mynd Renoir) þá aft-
ur fram í þessairi mynd?
— Ég er nú ekfci sá eind með
slífcar hugmymdir. Mikiill fjöldi
fólks nú, að minnsta kosti unga
fólkið, hafnar hiinu vanabundna
þjóðfólagi og ledtar nýrra lifn-
aðarhátta, sem eru ef til vill
ekki þægiilegir en firjáilsir. —
Menin taka að hugleiða, hvort
frægð og framii (success) séu í
raunimni svo mikiiivæg, hvort
peningar séu allt. Þetta er and-
svar við gegnsýrðu auglýsiniga-
og verzlunar-þjlóðfélagi. —
— Hvert er áldt þitt á sikyld-
leika með verkum kvikmynda-
höfunda og áhrifúm þeirra hvor
á aninan, eins og t.d. þegar
mjmd þín The Southemer (Suð-
urríkjamaður, 1944) veikur upp
mimmimgar um myndir King
Vidors, Hallelujah og Our Daliy
Bread og myndir John Fords,
Tóbaiksvegur og Þrúgur reiðinn-
ar?
— Mér þykir vænt um þenn-
an skylddeika, maður á að vera
opinn fyrir áhrifium, eklki að
eimamgra sig, þvert á mótoi hafa
samtend við umiheiminn og ef
maður hefur það er ekki unnt
að komast hjá því að verða fyr-
ir áhrifum. Auk þess dái ég
þessa tvo kvikmyndahöfunda
sem menn, King Vidor er stór-
kostlegur. í adllri sögu manns-
andams hefur ekki verið alvar-
legur listamaður sem ekki varð
fyrir einhvei'juim áhrifum frá
öðruim listamönnum. Að ein-
anigra sig al'gjörlega væri það
sama og segja: „Ég er svo sér-
stakur, óg er slíkur sniiliandi
og ég færi ytókur gáfur minar á
bakka.“ Ég vii að memm geri
sjáltfstæðar aithuganir á lífiinu í
krin'gum sig og vinhii svo úr
þessum artihugunum og noti þær
á sinn ei'giin persónuiiega hátt í
veiikum sínum. Með þessum at-
hugunu'm á óg einndg við lest-
ur bóka, að sjá kvikmyndir og
lei'krit og ihllusta á tómlllist. — Ég
hetf aldrei reynt að hafa áhrif
á nednn. Þegar ég bý til kvik-
mynd er ég í rauninnd að biðja
annað fólk að hafa áhrif á mig.
— Þú hefur aðeins notað liti
í fimm mynda þinna.
— Ég hef ekki gert ffleiri lit-
myndir vegna þess að litur
henitar alfls ekki nema stundum.
Nú teljast svart-hvítar myndir
til undantekninga. Að minu á-
liti stafar hasttoa firá þessari Mta-
notkun, hætrtan á raunsæi. Ég
held, að í hverri listgrein verði
að varðveita mögulleika breyt-
ingarininar, menn mega ekiki að-
eins líkja etfltir og sem betur fer
er litfilimian ekki algjörlega
fuillkamiin enn. En það er stöð-
ugt umnið að endurbótum henn-
ar, og frá þeim degd er unnt
verður að líkja nákvæimilega eft-
ir náttúrunni verður eikki til
nein kvikmyndailist.
Þegar ég byrjaði að gera
kviikmyndir varð maður að læra
allt þar að lútandd; um kvi'k-
myndatökuivélamar og þess
háttar. Nú steðjar að mdkil
hætta vegna þess að tæfcnin er
fuillkamiin, og fuilkomnun er
skeiifiilega hætbuieg í þessum
heimd. Ég held jafnvel að kona
sem væri algjörlega fuilkomin
(hún hefði nef eins og beztu
grísku styttumar, guðdómleg
lfkamshlutföll og frábæra skap-
gerð) myndi aldrei fiinna sanna
Framhald á 7. síðu.
Stjörnubíó sýnir nú banda-
rísfcu myndina The Chase (EDit-
ii.'galeiku'rinn) gerða af Arthur
Penn. Sjaildan hef ég komdð svo
dasaður út af nokkurri bvik-
mynd sem þessari. Maður spyr
sjálfan sig: Geta slífcir atburðir
sem myndin grednir firá gerzt í
raun og vem? Og svarið kem-
ur filjótt: Já, því miður. Allir
þeir sem fylgzt hafa sæmilega
meö atburðum siðustu ára í
Bandaríkjumum hljóta að s-já
hve ömumlegan sannieik þessi
kvitomynd hefiur að geyma.
Myndin gerist mestöli eitt
1 augardags-kvöld i lithim bæ í
Texas. Frétzt hiefur tii bæjarins,
að unigur maður þaðan hafi
strokið úr fangeisd og gerast þá
ýmsir góðborgarar hræddir um
sitt eigin sikinm vegna vondrar
saimvizku. Flóttamaðurinn er
grunaður um morð og er það
næg átylla fyrir þé hræddu svo
og ofstopamenn til þess að
skapa það aimenninigsélit í
bænum, að hann sé róttpímdur
og dræpur. Slefiberar sjá um að
réttar sögur komdst til réttra
manna. Olíukóngurinn á afmæli
þetta bvöld, þar eru í veizlu
þeir sem lengst hatfa komizt i
þessum bæ. En. það eru víðar
haldin partí, þeir sem ekki njóta
náðar ölíukóngs koma líka sam-
an og bregða á leik, það er alls-
herjardrykkja og glaumur. Lög-
reglustjórinn er lítt þokkaður af
þessu fólki og þegar þvi þykir
sýTit að hann ætlar að svipta
það ánægjunni af mannaveiðum
með 'þvtf að fana mieð mál fflótta-
mannsins að lögum, tekur það
málið í sínar hendur, misþyrm-
ir lögregliustjóranum og fjöl-
menndr drukkid á farartækjuim
sínum að felustað fflióttamanns-
ins. „Vertu ekiki svona súr, nú
eiga allir að vera glaðdr,“ segir
einn þeirra við vinkonu sína.
Og með éldi cg byssukúlum fær
fólkið vilja sínum firamgengL
Þetta er ljót mjynd, en mjög
vél gerð og áhrifamikil. Á fyxstu
mínútum er byggð upp spenna,
sem heldur áfram að aukast aflíla
myndina og nær hámarki með
morðinu, sem er greinilega gert
likt morðinu á Lee Haxvey Os-
wald. Þar hefði myndin átt að
enda að mínum dómd, hinn stutti
efitirmáli v,ar óþarfur. Ég hef
heyrt ýmsa segja: Hvers wagna
gera menn svona myndir? Lát-
um leikstjórann, Arthur Penn
svara sjálfan:
„Með Bonnie og Clyde og
aðrar myndir minar í huga
(Billy the Kid, The Miraole
Worker, Mickey One og The
Chase) hlýt ég að viðurkenna að
ofbeldi er einkeamamdi þáttur í
bandarisku þjóðareðli. Tilfiren-
ingar Bandarfkjamanna fá útrás
á ofsafenginn hátt. Þá vanitar
fasta hefð um sannfæringu, lífis-
skoðun og lög.
Við getum ekki neitað stað-
reyndum. Kennedy var skotSmm.
Við eirum í Vietnam, drepum og
látum drepa okkur. Alla treína
ævi hafa Bandaríkin verið í
^ramhald á 7. síðu
Renoir við töku Le Déjeuner sur i‘Herbe 1959.