Þjóðviljinn - 04.09.1968, Page 4

4 SJÐA — ÞJÖÐVTLJINN — MiðviJouida@ur 4. septesmtoer 1SÖ8.
/r
Útgsfandi: Samedningarflokfcur alþýðu — Sósialistaflofcfcurmn.
Ritstjórar: Ivar H.- Jónsson (áb), Magnús Kjartansson,
Siguröur Guðtmundsson.
Préttaritstjóri: Sigurður V. Fridþjófsson.
Auglýsingastj.: Sigurður T. Sigurðsson.
Framkv.stjóri: Eidur Bergmann. /.
Kitstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Sfcólavörðustig 19.
Sími 17500 (5 linur). — Ásfcriftarverð kr. 120,00 á mánuði. —
Lausasöluverð fcrónur 7,00.
Gjaldþrot viðreisnarinnar
J gær hófust viðræður allra stjórnmálaflokka um
efnahagsmál, en ríkisstjómin boðaði til þeirra, og
lét forsætisráðherra þær skýringar fylgja í sjón-
varpsviðtali að hugmyndin væri sú að þær gætu
leitt til nýrrar stjómarmyndunar, jafnvel þjóð-
stjómar. Þetta er að sjálfsögðu stóratburður í ís-
lenzkum stjómmálura. Núverandi stjórnarflokkar
hafa setið að völdum í nærfellt áratug. í kosning-
um í fyrra lögðu þeir stefnu sína undir dóm þjóð-
arinnar, hlutu sigur þótt ' naumur væri og lýstu
síðan yfir því að þeir ætluðu að stjóma landinu
einir áfram og hefðu gert með sér málefnasamning
um það efni. En með tilboði sínu til stjómarand-
stöðunnar nú viðurkennir ríkisstjómin að vanda-
málin séu henni ofviða, að málefnasamningur henn-
ar dugi ekki til þess að ráða fram úr viðfangsefn-
um landsmanna, að stefna hennar hafi beðið skip-
brot. Þetta er gjaldþrotayfirlýsing viðreisnarinnar.
Jjegar svo er korpið málum hefði verið rökrétt að
ríkisstjómin hefði sagt af sér og síðan hefðu
hafizt almennar umræður um myndun nýrrar rík-
isstjórnar á nýjum grundvelli í samræmi við þau
stórfelldu og örlagaríku vandamál seim nú blasa
við. Ríkisstjórnin reynir hins vegar að dylja gjald-
þrot sitt með því að biðjast ekki lausnar enda þótt
hún hefji viðræður við stjómarandstöðuna um
nýjan málefna'grundvöll og nýja ríkisstjóm. Enn
alvarlegra er þó hitt að þess sjást enn engin merki
í stjómarblöðunum, að viðurkennt sé að viðreisn-
arstefnan sjálf hafi verið röng og leitt til þess
alvarlega kreppuástands sem nú blasir við eftir
mesta og lengsta góðæristímabil í sögu þjóðarinn-
ar. í stjómarblöðunum er rætt um það eitt að fara
hinar troðnu viðreisnarslóðir. Ritstjóri Alþýðu-
blaðsins hefur sagt að 500 til 1.000 miljónir króna
skorti í ríkissjóð og finna verði leiðir til þess að
leggja þær byrðar á þjóðina. Þar við bætist svo að-
stoð til framleiðslugreinanna, sjávarútvegs, fisk-
iðnaðar og landbúnaðar; og er sagt að ráðherram-
ir og sérfræðingar þeirra séu farnir að nefna tölur
sem nálgast tvo miljarða. Samkvæimt málflutningi
þeirra er vandinn sá einn að ákveða hvernig hirða
eigi þá fjármuni af þjóðinni, og hefur í því sam-
bandi einkum verið rætt um stórfellda gengislækk-
un, en einnig verulega hækkun á söluskatti og
öðrum þvílíkum álögum. Þau úrræði öll em við það
miðuð að ieggja hinar þyngstu byrðar á alþýðu
manna í því skyni að halda viðreisnarkerfinu gang-
andi með óstjórn þess og spillingu, öryggisleysi
alþýðu manna og gróða fámennrar forréttinda-
stéttár.
/
Hafi stjórnarflokkarnir kallað á stjórnarandstöð-
una til þess eins að biðja hana að hjálpa sér að
sauma nýja bót á gamalt fat, er ólíklegt að margir
verði ginnkeyptir fyrir þátttöku í slíkum sauima-
skap. Það stórfellda endurreisnarstarf sem íálend-
ingum er nú lífsnauðsyn þarf að hefjast á því að
þrotabú viðreisnarinnar verði gert upp undan-
bragðalaust. — m.
!
Rœff Wð Gunnar Valdemarsson, Telgi I Hofsárdal
Á þriðju milj. kr. árlegar gjald-
eyristekjur af Hofsá í Vopnafirði
I
!
i
I
!
Fyrir skömmu var frá l>ví
sagt í fréttum, að veiðiþjöfar
hafi sprengt upp Hofsá í
Vopnafirði, og' óttast margir
að mikið tjón hafi verið unn-
ið á laxastofninum í þessari
frægu veiðiá. Fréttamaður
Þjóðviljans var á ferð þar
eystra nú fyrir skömmu og
ræddi þá við Gunnar Valde-
marsson bónda i Teigi í
Vopnafirði, en hann er for-
maður veiðifélags þeirra bænd-
anna sem ciga land að Hofsá.
Réttarrannsófcn er enn efcki
hafin í máli þessu, saigði
Gunnar, og vil ég bví efcki
fullyrða hvað hefur gerzt, en
flest bendir til að þama hafi
veiðiþiöfar verið á ferðinni og
frarnið skemmdarverfc á ánni
með sprengimgum. Það var 24.
júlí að Englendingur, sém var
að veiðum í ánni, fann þar
dauðan lax og fundust þá alls
sjö laxar dauðir á víð og
dneif í ánni og viku síðar
þrir aðrir. Laxámir voru
marðir og bólgnir um gotraúf,
og virðisit gredniilegt að áin
hefur verið sprengd trvisvar
með viku millibili. Laxamir
voru sendir suðlur til athug-
unar hjá veiðdmállastjóra, en
fýrir mistök kornust þeir ekki
til sfcila þangað eins fljótt og
skyldi og liggur niðurstaða
efcki fyrir, en við höfum ósk-
að efltir réttarrannsókn í miál-
inu og helflst hún væntanlega
innan tíðar.
Veiðiþjófnaður með þessum
aðferðum er sem betur fer
ekki algenigur hér á landi, en
þó var Sunnudaísá, sem renn-
ur í Hoflsá, sprengd fyrir 6—7
árum, og var þá röst af dauð-
um laxaseiðum. Þetta getur
verið igjöreyðiiegging á ánni,
en í þessu tilffelli núna var
vel sloppið.
Hofsá er fyrst og fremst
fræg fyrir það að hér veiðast
mjög stórir laxar. Meðalþyngd
laxa sem veiðzt haifa í sum-
ar er 13 pund, en stærsti lax,
sem veiðzt heiflur hér á stöng
var 26 pund. Það var fyrir
tyeim árum, og sama ár
veiddist annar 24 .punda lax,
og hefur enginn lax verið svo
lengi þreyttur hérlendis svo
vitað sé. Það var ensk læknis-
frú sem þreytti 'viðureign við
laxinn í 8‘A klst.
Fram á síðustu ár var svo
. til eingöngu situnduð netaveiði
í Hofsá og var áin komin
mjög illa vagna ofveiði, og er
í rauninni flurðulegt hvað áin
er búin að standa af sér. 30
landeigendur á vatnasvæði
Hofisér eiga veiðiréttindi í ánni
og er þá meðtalin Sunnudals-
á, sem rennur í Hofsá
Landeigendur veiddu hver á
sínu svæði og lítið sem ekkert
samráð- var þeirra á milli um
veiðina. Fyrir nokkru voiu
hrygningarsitöðvamar taldar og
hve margir iaxar heföu hrygnt,
og niðurstaðam varð sú að áin
var að þvi komin að eyðilecgj-
ast sem veiðiá og síðustu for-
vöð að gera henni eitthvað til
bjargar. Við sáum að þetta
gat ekki gengið svo lengur og
að skipulagsleysið leiddi til
ófamaðar og algernar eyði-
laggingar á ánni. Fyrir tveim
árum tókst svo saimstaða um
■ stofnun veiöifélags þessara 30
landeigenda, sem veiði eiga í
ánni, og síðan horfir ailt betur
við.
1 lpk veiðitfmans í fyrra
auglýsitum við ána til leigu,
en aðeins eitt tilboð barst.
Það var frá sikozkum major.
McDonald Booth að nafni, og
var samið við hann um leigu
á ánni til 7 ára án forleigu-
réttar að samningstímanum
loknum, leigan er 360 þús. kr.
á ári miðað við núverandi
, gengi. Booth er mikill ísilands-
vinur og hefur komið hingað
regluiega sl. 14 ár og m.a.
dvaiizt hér heilan vetur. Hann
. er sjálfmenntáðú.r náttúru-
fræðingur og er nú sem sfend-
ur á ferðalagi um 'öbyggðir
V-AsiiraJíu sem leiðangUirs-
stjóri fyrir hópi fuglalfræðiniva.
Hjá þessum manni, eins og
enskum laxveiðimönnum yffc-
Gunnar Valdemarsson
leitt, er allt önnur afetaða til
laxveiða en við höfum átt að
venjast. Hann letggur áherzlu
að byggja upp laxastofninn en
ekki að drepa hvert einasta
kvikindi sem í ána kemur.
1 vor voru flutt hingað 1000
gönguseiðd og lcviðpokaseiði
frá eldisstöðinn í Kollafrðd en
annars er ætlunin að láta ána
byggja siig upp sjálfa og halda
upprunalegum sitofni árinnar
og fara það ved með hana að
hér geti verið á hverju sumri
sá hámarksfjöldi laxa, sem
þritfizt getur í ánni; aldrei
verði gengið svo á stofninn
með veiði að ekki verði eftir
sú prósentutala, sem þarf íii
að halda honum við.
Þá hefur Booth í hyggju að
lagfaana botninn á hrygningar-
stöðvunum, rífla hann upp og
losa um jarðveginn og er þetta
alger nýjung hér. á landi.
Hofsá er víða svo hörð í botn-
inn af framburði að laxinn
hörfar' frá. þegar hann fer að
gera þessi flurðulegu „hjóna-
rúm“. Laxinn losar um mölina
á um 2 fermetra svæði, sivo-
köilluðu riði, og klekur þar út
eggjunum á haustin. Þetta er
liftfræðilegt ævdntýri sem Is-
iendingar hafa gefið alltof lít-
inn gaum til þessa. Ef mikill
íax er í ánum en litið um
heppileigar hrygnimaarstöðvar
er sú hætta fyrir hendi að
aðrir laxar komi á bau rið
sem þegar hafla verið tefcin í
ncntikun og spiMi þeim.
Margir eru að reka í það
homin, segir Gunnar, að við
höflum leigt ána úiflendingi, en
ég vil benda á að efltir sern
áður getur hver sem er fenigið
að veiða í ánni og sé ég um
alflhendimgu vedðileyfa til Is-
lendinga, en eftirspurn heifúr
verið fremur lítil. Hins vegar
hefur Booth major skipulaigt
ferðir fjöflda erlendra manna
hingað nú f sumar, og dvelst
Breti hér í a!Ut sumar á hans
vegum til að sjá um þjónustu
við þessa veiðimenn, og er
neðista hæðin á Bunstaflelli
leigð fyrir þá tíl að búa í
Reifcna má með að Hofsá
skili áriega 2—3 mdlj. kr. f
erlendum gjaldeyri ferða-
manna og er það ekki lítíð
búsiflag fyrir þjóðina.

I
I
!
Fréttabréf frá Sameinuðu þjóðunum:
Stefnuskrá barátt-
unnargegn arpartheid
Apartheid-nefnd Sameinuðu
þjóðanma hefur fyrir nokkru
lokið flunidum sínum í Evrópu.
Á opinberum og óformlegum
fundum í Stokkhólmi og Lumd-
únum, þar sem bæðd stjórn-
málamenn og atkvæðamiklir
menningarfrömuðir lögðu sitt
til málanna, kristölluðust nokk-
ur meginatriði sem dregin eru
fram í yfirlýsdngu neflndarinnar
26. júní, áður en hún hélt firá
Lumdúnum. I situttu máfli var
um að, ræða etftirtallin megin-
atriði:
• Áframihaldandi og vaxandi
harka stjórnar Suður-Afríku 1
kynþáttamáflum hefur enn
spillt hinu pólitfska ástandi i
Suður-Afríku og airtnare staðar
í sutnnanverðri Afríku.
• Suður-Afríka' hefur nú tekið
upp útþensfl-usitefnu að svo
miklu leyti sem hún er farin
að boða kynþáttastefnu sína á .
svæðum sem liggja utan landa-
mæra hennar. Þetta birtist m.a,
í áframhaldandi, óflöglegu her-
námi Nctmibíu (áður Suðvestur-
Afrfku), dvöfl suður-afrísfcra ör-
yglgissveita í Suður-Ródesíu, á-
kvörðun stjórnar Ian Smiths
um að láta saimþykkja kyn-
þáttalöggjöí að suður-afrískri
fyrirmynd í Ródesíu og í vax-
andi samvfnnu við portúgöflsiku
nýlendukúgarana. Auk þess eru
postular apartheid-steínunnar
orðn.ir ögrandi og ógna nú ör- '
yggi og sjálfstæöi rikjanna f
Afríku.
• Stjórn Suður-Afríku færir
sér í nyt efnahagslegan van-
mátt nokkurra nágirainnaflanda
sinna, og þess vegna er þörf á
alþjóðlegu átaki til að gera
þessi lönd háð Suður-Afríku.
* Ábyrgðin á frelsun súnnan-
verðrar Afríku hvílir fyrst oe
fremst á herðum íbúa svæðis-
ins, og þegar fi'eilsishreyfing-
amar télja vopnaða baráttu
nauðsynlega, eiga þær að njóta •
alþjóðiteigrar j>ó!itískrar, sið-
ferðilegrar og efnahagslegrar
hjálpar og njóta góðs aí al-
þjóðlegu mannúðarstairfi, sem
m.a. veitir fómarlambum ap-
artheid-stefnumnar aðstoö.
• Birta ber ýtarlegri upplýs-
ingar sem renna stoðum undir
þá staðhæfingu, að tiltekin lönd
sendi Suður-Afríku vopn þvert
ofam í samþykktir öryggisráðs-
ins.
• Fullkomið og virtot bann við
hvers konar viðskiptalegum og
efnahagsflegum samskiptum við
Suður-Afríku er eina leið
heimsbyggðarinnar til að knýja
stjóm landsins meö friðsam-
legum hætti til að láta af kyn-
þáttastefnu sinni.
• öll aðildarrfki Sameiinuðu
þjóðanna eiga að setja hömlur
á straum útflytjenda til Suður-
Aflrifcu, einkanlega að því er
varðar iðnaðarmenn og tækni-
menntað fólk.
• Leggja ætti blátt bann við
hvers konar samstarfi aðáldae-
rfkja Saimeinuðu þjióða.nna oa
Suður-Afríku í mennixiigeretfn-
um, menmtamálum, á sviði í-
þróttamála og á öðrurn sviðum.
• Hjá Samieinuðu þjóðunum
ætti að heíja baráttu fyrir því
að fá frelsishetjumar í sunn-
anverðri Afríku viðurkenmdar
sem sitríðsfanga í samræmi við
Genfar-sáttmálamn, Allsherjar-
þdng Sameinuðu þjóðanna á að
gera álytotun um þetta efni.
• Taka ber til rækilegri íhug-
unar, hvernjg bezt megi vekja
athygli jarðarbúa á böli apart-
heid-stetfnunnar, og hvemig bezt
verði barizt gegn hemmd. I þessu
samibandi eru Sameinuöu þjóð-
irnar hvattar til að birta að-
gemigilegt og læsilegt efni um
hinar ýmsu hliðar apartheid-
stefhunnar og um baráttu fbúa
Suður-Afrífcu gegn þessari ó-
mannúðlegu stetfnu.
• Styðja ber þá hugmynd að
koma upp á vegum Sameinuðu
þjóðanna spjaldskrá yfir alla þá
einstakflimga, sem sitja í fangefls-
um Suður-AÆrfku og hafa ver-
ið sviptir mannréttindum. Bæði
opinberar og óopimiberar' stofn-
anir mundu þá verða hvattar til
að veita upplýsingar um menn
sem þær vissu að hetfðu verið
fangeilsaðir eða hraktir í útlegð.
Á grundvelli þessa er lagt til,
að gerðar verði og birtár skrár,
sem fyrst og fremst séu ætl-
aðar ættingjum og ástvinum
þeirra sem í fangelsum sitja.
• Sameinuðu'" þjóðimar eru
hvattar til að hagnýta í ríkara
mælli þær upplýsingar sem erú
fyrir hendd um suður-afriskar
freflsishréyfin,gair, samtök sem
Framhald á 7. síðu.