Þjóðviljinn - 14.09.1968, Blaðsíða 5

Þjóðviljinn - 14.09.1968, Blaðsíða 5
•f Laugardagur 14. septeamlbeir 1968 MÖÐVXLJIISrN — SÍÐA g Hannes Davíðsson arkitekt, formaður Bandalags íslenzkra listamanna: 40 ára afmœlis minnzt ■ í síðusíu viku, 6. september, voru liðnir réttir fjórir tugir ára frá stofnun Bandalags íslenzkra listaimanna. Afmælisins er minnzt með ýmsu móti í haust, eins og getið hefur verið í fréttum. Afmæl- isdaginn efndi stjóm Bandalagsins til gestamót- töku í Reykjavík og þá flutti bandalagsformaður, Hannes Davíðsson arkitekt, ræðu þá sem hér fer á eftir. Gunnar Gunnarsson, íyrsti íormaður Bandalags ísl. Ilistamanna. Fyirir réttum 40 árum varsett- uir stofnfundur Bandategs ís- lenzkra listamanna, skráðir stofmendur þess voru 43 sam- kvæmt því plaggi, er fyrsti for- miaður B.f.L. hefur afhent nú- verandí stjórn þess. En sam- kvæmt því var fyrsta stjóm þess skipuð eftirtöldum mönn- um: formaður Gunniar Gunn- arsson, ritari Jón Leifs, gjald- keri Guðmundur Einarsson. Sá sem uppbafinu olli var Jón Leifs, tónskáld og var það víst ætlun stjómar B.Í.L. að heiðra hann á þessum degi, vegna stofnunar Bandalagsins og þeirrar sífelldu baráttu fyxir málefnum listamann'a, er hann háði ótrauður og óhvikull alla tíð síðan. Auðna hans var önn- ur, en einnig þar gekk hann ó- blauður til móts við örlö'g sán og sífraði ekki þótt hann hefði sj'álfur talið til lengra starfs og svo skyldi það vera um góða listamenn. í dag eru lifandi 17 menn og konur af þeim hópi, sem fyrir 40 árum stofnuðu bandalagið. Ég leyfi mér að lesa nöfn þeirra, en harma að sum þeirra skuli vera fjarverandi: Annie Leifs, Dóra Sigurðsson, Emil Walters, Finnur Jónsson, Guðmundur Hagalín, Gunnar Gunnarsson, Halldór Kiljan Laxness, Har- aldur Sigurðsson, Jakob Thor- arensen, Jóhannes Kjarval, Jón Jónsson, Kristján Albertsson, Kristmann Guðmundsson, Páll ísólfsson, Ríkharður Jónsson, Þórbergur Þórðarson, Þórarinn Jónsson. Bandalaigið réði sér strax lög- miann og var fyrsti lögmaður þess Stefóin Jóhann Stefánsson. í uipphafi var þetta banidalag einstaklinga, er stunduðu list- ir á Islandi. Síðar þeigar fjölgaði greindust menn í biandalags- deildir, eftir viðfangsefnum, deildir þessar hlutu svo síðar sérstök nöfn og sjálfsforræði, þannig að nú eru aðilar að Bandialagi íslenzkra listamanna 7 félög: Arkitektafélag ísterwte, Félag islenzkra leiikara, Félag íslenzkra listdansara, Félag íslenzkra myndlistar- manna, Félag íslenzkra tónlistar- manna, Rithöfundasamband íslands, Tónskáldafélag íslands. Eins og oft hefur verið á loft haldið þá komst um skeið nokk- ur sundrung í raðir listamannia. Ég tel þó að þar haf i verið meira um utanaðkomandi áhrif að ræða og afleiðihgar þeirra, en að sundrungin hatfi sprottið upp í hugum listamahnia sjálfra. Ég aetia að lisbamenn hafi dreg- ið sína lærdóma af því og að í framtíðinni muni félagssam- tök þeirira mótast af fenginni reynslu. Margt hefur breytzt í þjóðfé- laiginu á þeim 40 árum, sem liðin eru frá stofnun bandalaigs- ins og ekki síður á sviði listanna en öðrum. Segja má þó að grundvöllur góðrar listar sé ailltaf sá sami, á hvaða tíma og undir hvaða þjóðfélagsháttum, sem hún birtdst. En á meðan listfluitndngurinn var áður bund- ihn eánstaklingnum, sem flutti, eða staðnum, sem skapað var á, þá eru nú sköpuð skilyrði og notuð til þes að flytja listina um víða veröld, eins og hvem annan neyzluvaming, auk þess gera menn nú margfeldi eða kopíur með alllskyns vélaíkosti af hverskonar verkum listamanna og gera sér að dreifiefni og um leið féþúfu. Það mundd sann- mæli, að listdreifinig sé með arðvamilegrd atvinnuvegum í verzlunarþjóðfél'agi nútímans. 91ík starfsemi lýtur að veru- legu leyti lögmálum verzlun- arinnar og er hætt við að list- in verði fyrir ýmsu hnjaski í höndum þeirra manna etf lista- mennirnir gæta ekki að. Það þykir ekki gott að fara rangt með ritað eða talað orð í endursögn og eru viðurlög vóð sllíkri hegðan ákveðin í lögum í ýmsum tilvikum, en það athugist, að það er sambærilegt athæfi, þegar farið er rangt með liti í eftirprentun myndar, ruglað tafcti í tónverki eða tekn- ar afskræmilegar myndir af arkitektur og skulptur, en það er eins og löggjafinn hafi ekki verið eins vakandi um þessi atriði. Þetta mundi þó trúlega fljótt breytast ef stjómmála- mennimir þynftu að tjá sig linum, litum og tónum. Eins þótt listamenn hafi veitt heimild til margföldunar á verki sínu, þá er áranigurinn af þeinri framkvæmd háður sam- þykki hans áður en dreifing hetfst. Þessa skyldum við ætíð minnast. Oft heyrum við tateð um listamenn sem . styrkþega, þetta er í rauninni heldur hvimleitt tal, því það athugist, að í sam- skiptum sínum við þjóðarheild- inia, þá eru það listamennimir, sem eru þeir raunverulegu veit- endur. Hugsið ykkur að listin væri horfin út úr daglegu lífi ykk- ar og umhverfi, mynddmiar ykkax yæru horfnar, tónlistin þögnuð, allar góðu bækumiar ykkar horínar og þið sætuð eft- ir með hagskýrslur einar og trú- lega fullar hendur fjár og nóg í ríkiskassanum. Hversu mikið mynduð þið þá ekkí vilja gefa til þess að hversdagsleikinn öðlaðist líf og liti og lífið fenigi aftur gleði sína. Én þess skyldu menn vera minnugir, að þá sönnu list er ekki hægt að skapa með pening- um, en það er hægt að skapa henni vaxtarskilyrði og það er hætt við, að í velmektarsamfé- laginu verði menin svo upptekn- ir af hinum ytri formum listar- innar, sem auðveldlega er hægt að fá keypt, að þeir verði ó- næmdr fyrir inniihaldsle.ysi; þeg- ar svo er komið, þá er menningu okkar tekin gröfin. Það er skylda okkar listamanna að sjá til þess að þjóð vor haldi heilu skyni, en orðmergð og eftirtöl- ur um það fé, sem veitt er til lista gætu bent til þess að illa horfi um þroska þjóðarinnar. Samtök listamanna samþykktu fyrir sitt leyti núgildandi lög um listamannalaun. Við vænt- um þess, að á næsta löggjafar- þingi verði staðið við það heit. að komið verði á starfsstyrkja- kerfi samkvæmt greinargerð umræddra laga og gerðu netfnd- aráliti og það etas þótt nú sé talið hart í ári. Þjóðinni er því meiri nauðsyn að skapa li»t- inni vaxtarskilyrði tíl að fylla líf sitt. sem hún horfir frarn á meiiri vonbrigði á vettvamgi hagskýrstaa. Ekkj mælumst við ti'l forrétt- tada, en við_ teljum til jaínrétt- is við aðra. f stjómarskrá okkar segir svo í 67. gr.: „Eignarrétt- urinn er friðhelgur. Engan má <?> Guðmundur Einarsson áttisæli í fyrstu stjórn BÍL. ! Um leyndardóma \Kremlhallar \ ! i □ Hinn þekkti og ágæti háðfugl, Art Buchwald, gerir í þessari grein spott í senn að óttalegum leyndardómum Kremlverja og að starfsaðferðum þeirra sem stunda það að ráða gátur þeirra. Diplómataveizla í Mosikvu vekur jafnan allmikinn áhuga, eklki aðeins vegna þess að mönnum er gefið gott að éta og ókeypis að drekka, heldur vegna þess að einmitt við s'lfk tækifæri safna erlendir firétta.skýrendur mestu af upp- lýsingum sínum um það sem er að gerast í Sovétríkjunum. I fyrri viku var ég í miklu kokkteiltooði hjá erlendu sendiráði í Moskvu, mikið varð ég hissa á því hve mik- ið atvinnumenn í Kremllfræð- um höfðu upp úr því. Samræður fóru á þesisa leið seinna um kvöldið, þegar menn fóru að bera saman bækur sínar. — Hiaifið þér tekið eftir því að Gbvolskí kom á eftir Kú- bínisk? — Það er mjög eftirtektar- vert, því að Kúbínsk k<pm á cftir Govolskí til móttökunnar hjá Ameríkönum fjórða júll. — Og í móttökuna hjá Frökkum 14. júlí komu þeir saman. — Merkilegt! Meðan ég man — sá nokfcur hvemig Petrnf tók í höndina á Púsjinskí? — Ég ætlaði einmitt að fara að segja það. Það er skrýtið að Petrof sikuli tafca f hönd Púsjínskís, þvf þegar þeir hittust síðast kinkaði Petix>f aðeins kolli til hans. — Stjama Púsjínskís er kannski á leið upp í forsætis- nefndina? — Ég held að við gerum of mikið úr þessu handabandi. Það sem sfciptir máli er ekfci bað, hvort Petrof halfi tekið í hönd Púsjtaskís héldur bað að kona Púsjínsikís talaði aills efclki við konu Petrofs. — Ertu alveg viss? — Hvort ég er! Kona Pus- jinskís sneri bakinu í konu Jón Leifs, frumkvöðull að stofnun BlL og fyrsti ritari stjómar. skylda til að láta af hendi eign sína, nema almenningsheill krefji, þarf til þess lagafyrir- læli og komi fúUt verð fyrir“. Um þetta þykir okkur sem við sitjum i-vki við sama borð og aðrir s;:...£élagar, því höf- undarréttur að verkum okkar er niðurfelldur 5ft árum eftir lát okkar án þess að fylgt sé á- kvæðum stjómarskrár um eign- ainám og verðbætur. Slík ó- svinna er ekki viðhöfð við þá framtakssömu menn, sem eyða lífsorku sinni í að safna lóð- um og lendum eða hrúgum af þeim harða leir. Afrek ævi þeirra ganga friðhelg til niðj- anna og þau esru ekki snert nema fylgt sé áfcvæðum stjóm- arsfcrárinnar. Það er bágt til að vita að listasaíni ríkisins skuli leyft að gera eftirpremtanir mál- verka í eigu safnstas án endur- gjalds, ég fæ ekki betur séð, en slíkt stangist á við anda höf- undarréttarlaganna. Nú munu áhangendur ójafn- aðar við listamenn benda á á- kvæði Bemarsáttmálans sem réttlættagu fyrir þvi að höfund- arréttur sé tefcánn ránshendi og fenginn fjáraflamönnum og spekúlöntum 50 árum eftir dauða höfundar. En því er tdl að svara, að í Bemarsáttmátam- um eru engin ákvæði, sem Framhald á 7. síðu. Art Buchwald Petrofs til þess að heilsa upp á konu Bolgonotfs. Þetta var hranaskapur sem áreiðanlega var með ráði gjörðiur. — Mjög merkilegt. En mér fannst það sæta mestum tíð- indum í kvöld að Bnlgonotf var fullur og hellti vodka yfir einkennisbúning Igorvitsj marsfcálks. — Af hverju er það svo menkilegt? — Það var Igorvftsj sem baðst afeökunar. — Stjama Bolgonofe hlýtur að vera á uppleið, enn hraðar en við höldum. — Það er ekki nokfcur vaifi. Og Igorvitsj marsfcálfcur fór sjálfur að leita að öðru vodka- glasi handa Bolgnmof. — Og hellti Bolgonotf því vodka einnig ytfir einkennis- búntaig Igorvífej? — Nei. en hann steig ofan á löppina á marstoálknum og vildi ómögulega koma sér of- an atf henni aftur. — Þýðir þetta ekki, að beir ætli að gera Boligonotf að her- málaráðherra? — Það er augljóst mél að hann verður skipaður í ein- hverja háa stöðu. Ég hef aidrei séð Igorvítsj mars'kálk halda það svo lengi út að hon- um sé troðið um tær. — Sá nofckur Zúbelkín í pairtíinu? — Eigið þér við sfcáldið frá Tasjkent sem var rekinn úr rithöfundasambandinu fyrir að skrifa kvæði gegn um- ferðarlögreglunni á Gorkí- stræti? — Etamitt hann. Hann hef- ur fengið uppreisn æru og má nú sfcrife hvað sem hon- um sýnist með því skilyrði að hainn biðji engan að gefa það út. — Líklega er rithöfunda- samtoandið atftur komið út í eitt af frj álslyndi stímabilum sínum. — Ég veit ekki hvort það hefur neina þýðingu, en’ Ka- vaskí ávarpaði mig að fyrra bragði í kvöld. — Það er mieuikilegt, þvi að Kavaskí talair aldrei við út- lendinga. Hvað sagði hann? — Ég spurði hann um tékk- neska vandamálið en hann svaraði: Ég tála áldrei við út- lendinga. — Tók nbkkur eftir þvf að k Gogol hellti vodka yfir Múti- * ken? — Það hetfur ékfcert að segja. öll Moskva hellir vod- ka ytfir Mútifcen. Hann er orð- inn eins og hver önnur gólf- tusfca. ...

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.