Þjóðviljinn - 26.10.1968, Blaðsíða 7

Laiusardagiur 26. oktober 1968 ~ í>JÓÐVTLJIiNN — SÍÐA ’J
Um sýningu Grímu á Kennedyleikritinu:
Við höfum áhuga á þess-
ari tegund af leikhúsi
nismans
flokks Tékkóslóvakíu, Dubc-
eks og hans manna, kommún-
ismanum ekkert við, er hún
allsendis ómerkur dráttur í
svipmótinu? Er ,til daeifiis
Kommúnistaílokkur Ítalíu og
stefna hans í alþjóðamálum
og menntngarmálum ómerk i
samanburði við áform Grétsjk-
os, hermálaráðherra hins sov-
ézka stórveldis? Eru skrif ein-
hverra austurþýzkra eða búlg-
arskra blnðamanna merkara
framlaig til kommúnismans en
þjóðfélagsleg gagnrýni Leníns,
Gramscis, Togliattis, Aragons
sem í ýmsum tilvi'kum bein-
ist ekki aðeins að kapítalisma
heldur og nð sósíalísku þjóð-
félagi? Er göfugmennska suð-
urafríska kommúnistans Abr-
ams. Fischers, dænjds til acvi-
langs fangelsis, þýðingar-
laus andspænis siðiausum
fréttafölsunum einhvers undir-
fréttastjóra í Varsjárbanda-
lagslandi? Og svo vikið sé að
Sovétríkjunum sjálfum: getur
Brézjnéf eða ritstjóm Prövdu
fullkomlega þurrkað út þá
þýðingu sem Sovétríkin hafa
haft fyrir hinn fátæka heim,
þriðja heiminn svonefnda.
sem bakhjarl gegn alveldi
vestrænna stórvelda, eða það
sem áunndzt hefur í þvi að
koma sovézku fólki til mennta
og J>ekkingar?
Það er brýn nauðsyn að
gagnrýna Sovétríkin og reynd-
ar fátt nauðsynlegra íyrir
kommúnista og vinstrisósíal-
ista. En það er okkert áunnið
með því að afgreiða „komm-
únismnnn“ með einu penna-
striki. I>ati þætti sjálfsagt ó-
merkilegt að afgreiða ■ kristin-
dóm með tilvísun til Jiess að
getnaðarvnmnbann páfans i
Róm, æðsta mnnns sterkustu
kristinna samtaka, sýni full-
kominn fjandskap fátæku
fólki sem á* við stórkostleg
vandnmál að glima i svelt-
andi löndum, slá því fram
að krislnin sé af þessum
sökum fuUkominn fjand-
skapur við mannlif, eða
eitthvað í þá veru. Ég held það
sé t.ími til kominn að þeir sem
eitthvað reynia að velta fyrir
[LmDCMtF
[FD©TD[L[L
sér alþjóðamálum viti, að
„kommúnismin.Ti“ á sér okki
páfastól á því herrane ári
1968, að „hið sanna ancllit"
hans verður ekki fundið með
því að lyfta fingri og benda.
★
Auk þess vildi ég bæta þvi
við hér, að þótt ég sé held-
ur Mtill vinur kapítaldsmans
mundi mér aldrei detta í hug
með neinu fororði að „fagna“
því þegar fulltrúar kapítal-
isma „kasta grímunni", hvort
sem það er í Vietnam eða ann-
arsstaðar, þótt svo þeirri
grímu fylgi meira en drjúg-
ur skammtur af faigungala.
hessi heimur er það litill að
hann hefur ekki ráð á slikri
,,hreinskilni“ af hálfu stór-
velda.
Árni Bergmann.
Eins og í svo mörgum blöð-
um og málgögnum um þess-
ar mundir, er mótmælum og
gagnirýni á innrás Sovétríkj-
anna og bandamanna J>eirra í
Tékkóslóvaikíu helgað talsvert
rúm í nýútkomnu befti af
Samvinnunni. Þetta er , ekki
nema eðlilegt og sízt ætti und-
irritaður að efast um rétt-
mæti sMkrar gagnrýni.
Engu að síður vekur ein
athugasemd í grein Si-gurðar
A. Magnússonar ritstjóra til-
efni til andmæla. Hann segir
m.a. um innrásina „Ég fyrir
mitt leyti fagna því í hvert
sin,n sem. kommúnistar kasta
grímunni og sýna sitt sanna
andlit, vegna þess að það er
hæfilegt mótvægi við látlaus-
um faigurgaia þeirra“.
Hér er því með öðrum orð-
um haldið fram, að hið sanna
ándlit kommúnismans birtist
í því að kommúnískt stórveldi
beiti hervaldi til að reyna
að koma á stjórnarháttum sem
því eru að skapi í landi sem
]>essu stórveldi er að ýmsu
leyti háð (Auðvitað veit Sig-
urður vel að slíkt athæfi er
alvanalegt í. sögu kapítaliskra
stórvelda, en J>að skulum við
ekki ræða hér). Mcr finnst
þetta vægast saigt afleitur
málatilbúnaður, maður vill
helzt ekki eiga við Jyví að hú-
ast aí sremilegum mönnum að
J>eir afgireiði jafn flókna og
áhrifamikla pólitíska stnð-
reýpd og „kommúnismihn" er
með svo lygilega einföldum
hætti. f>að er auðskilið að
natóvinir Morgunblaðsins
reyn.a að tal-a um hemám
Tékkóslóvakíu einungis sem
valdníðylu kommiinista gegn
smáþjóð, en til hvers fjandans
þurfa menn að slást í þann
hóp?
★
að ryðjast fram margar
nýjar spumingar ef spurt
er um það hvað sé hið sanna
Sigurður A. Magnússon
andlit kommúnismans. Af
hverju er það endilega fram-
ferði flokksstjóma J>eirra
Brézjnéffs eða Ulbríchts —
kemur þá stefna Kommúnista-
Menn hafa vissulega tekið eft-
ir þvi að Grima hefur sýnt að
undanförnu leikritið Velkominn
til Dallas mr. Kennedy — það
hefur vakið upp nokkra ókyrrð
enda er hér á fcrð staðreynda-
leikrit um efni sem hlýtur að
vera umdeilt hvernig. £jallá beri
um. Sýningum fer nú fækkandi,
er hin næstsíðasta á morgun,
sunnudag, kl. 5.
í>ví er ekki nema sjálfsagt
]>egar færi gefst til að leggja
nokkrar spumingar fyrir Bri-
eti Héðinsdóttur, sem er for-
maður Grimu og þátttakandi í
þessari sýningu.
Mikið frófalt
í dönskum há-
skólum
f>að er víðar en á íslandi að
menn hafa áhyggjur af því hve
margir stúdentar hverfa frá
námi. í nýjum dönskum skýrsl-
um segir að frá J>rem háskólum
landsins, í Kaupmannahöfn, Ár-
ósum og Óðinsvóum, bafi 936
lokið prófi á skólaárinu 1966
til 1967 en á sama tíma hurfu
3.155 frá námi. Sumir þeirra
mimu þó ekki haf-a gefizt upp
endanlega, því J>e-ir hverfa til
annarskonar náms. Brottfall var
einnig mikið við aðra æðri skóla
og tækniskóía J>ótt ekki væri
það eins mikið og í h-áskólum.
Enri er hlutur kvenma í dö-nsk-
um háskólum a-llmiklu minni en
karla, eru þær 35% allra s-túd-
en-ta — hinsvegar eru þær 56%
af kennaraskóla-stúdentu-m.
— Gríma sjálí?
— Við Grímufólk höfum uppi
á hverju hausti sultarsöng
um það, hve erfitt sé að starfa.
um fjárh-aginn og annir leik-
a.ra og þar fram eftir götúm.
Og við ítrckum okkar fyrirheit
um að við viljum hald-a fram
nýju-m islenzkum leikverkum,
nýju-m leikuirum og nýjum leik-
stjórum, þarf ekki að hnfa langt
mál, um þnð. Þegmr litið er yfir
sjö ára sögu féla-gsins held ég
megi se-gja f|ð ýmislegt gagn-
legt hafi gerzt: við urðum fyrst
til að sýn-a leikrit eftir Odd
Björnsson, Erling Halldórsson,
Magnús Jónsson, og aðrir höf-
und-gr hafa einna fyrst átt inni
hjá okkur. Og ]>að er heil fylk-
in-g af leikurum, sem hefur fyrst
komið fram hjá okkur og síðnn
fongið verkefni ann-arsstaða-r.
Við höfum líka sýnt erlend verk
sem okkur þófti ólíklegt að
kæmu fram hjá leikhúsunum.
Sa-ga okkar er því alls ekki sorg-
leg, þótt hún mætti vitan-lega
vera auðugri.
— Hvað finnst þér um J>á
skoðun sem flogið hefur fyrir,
að þið gerið hlut Johns Kenned-
ys heldur vesælan á þessari
sýningu?
— I>að finnst mér alran-gt, ég
neita því að við séu-m að gera
Kennedy að einhverju fifli á
]>essnri sýningu. Og í leikritinu
er alls ekki gert lítið úr Kenn-
edy s.iálfum að mínu viti. ég
held að þær vinsældir-sem ]>essi
forseti n-aut hnfi einnig náð til
Knjs Himmelstrups höfundar
leiksins.
— Af hverju varð )>otta leik-
rit fyrir valinu?
— Mér finnst að í því vali
skipti mestu, að við höfðu-m
áhuga á þessari tegund af leik-
húsi, staðreynd-aleikriti, það
hefur barl-a lítið sézt af slíku
hér heima og gseti verið áhuga-
vert fyrir þá sem eru að velta
fyrir sér möguleikum þeirra.r
ætta-r leikrita, sem hefu-r h-aft
mikil áhrif vlða á síðari ár-
um.
— Eitthvað nýtt á döfinni?
— Við erum núna með nýtt
lei-krit eftir Guðmund Steins-
son, sem heitir Sæluríkið, og
Framhald á 9. síðu.
«>----------------------------------
tlr leikritinu um forsctamorðið: Frá v. Auður Guðmundsdóttir, Sigurður Karlsson, Helga Hjörvar
og Bríet Héðinsdóttir. Ekið inn í Dallas ...
Sænskur höfundur gegn neyzluþjóðfélagi:
Kaupsýsluáróðurinn er hættu-
iegur verkalýðshreyfingunni
Áróður fyrir bogaralegum viðhorfum og kaupsýslu-'
hagsmunum. s-em kemur fram í mynd auglýsinga og tízku-
áhrifa, lamár verkalýðsh-reyfinguna, kemur verkamönn-
um í skuldir svo að þeir hafa ekki efni á að fara í verkfall
og lamar pólitíska vitund launþega — svo farast orð ung-
um sænskum rithöfundi, Göran Palm, sem þekktur hefur
orðið fyrir þjóðfélagsgagnrýni sína.
íkonaþjófnaður í Júgóslavíu
Ömetánlegum helgimyndu-m
rétttrúaðra, íkonum, er sibdlið
í s-tórum stíl úr kirkjum og
klaustrum i Júgóslavíu. Yfir-
völdin hafa byrjað umfangs-
miMa skrásetningu og Ijós-
myndun hinna verðmætus-tu ík-
ona. Vandinn er sá- að margar
kdrkjur eru á afskekktum stöð-
um og án varðgæzlu, o-g J>egar
menn vita, að hæ-git er að fá
stórfé fyrir, slíkar myndir á
Idstamarkaðd Vesturlanda er.
freistdnigin of mikil, þóttmönn-
um hafi eklú dottið í hug áður
að stela ]>essum heligigripum.
Kirkjumar hafa áður ekki ver-
ið lokaðar urn nætur, en nú
hafa menn víða noyðzt til að
slá fyrir þær slagb-mndum.
★
Þuin-g viðurlög eru við slík-
um þjófnaði. Bnn hefur ekki
tekdzt að hafa upp á glæpa-
mönnuim og því er ek-ki vitað
hvort hér er um skipuilagða
bófaiflokka að ræða, og hvort
ferðamemn lcaupa mynddm-ar.
Palm hefur vorið í Noregi ný-
lega og haldið fyrirlestra fyrir
Verkamann-aflokksfélög sem
hann kallar „Æfin-g í borgara-
skap“.
— Sú blekkin-g sem au-glýsing-
in skapar, að hægt sé að ka-upa
ha-minigju og fullnæginigu fyrir
penin-ga, vei-kir samheldni
verkamanna. í>eir koma sér í
skuldir til að komast yfir stöðu-
túkn og eru fyrr en varir bundn->
ir á höndum og fótum í baráttu
verkalýðsins. Með ]>ví að láta
undan kaupsýsluáróðrin-um
fylkj-a ]>eir sér um þá hagsmuni,
sem stianda áróðrinum að baki
— ha-gsm-uni þeirra sem eiga
framleiðslutækin, segir Göran
Palm i nýlegu viðtali.
Grundvallarhugmynd aug-
lýsingann-a er sú, að gera sem
fles-ta örvæntinigarfulla eins oft
og un-nt er. Síðan geta menn
sagt viðskiptavinunum hvaða
vörur það séu sem muni koma
aftur með hamin-gjun-a inn í Mf
Jjeirra. Það eru t.d. auglýsinga-
menn sem hafa lyft slapandi
brjóstum. en fyrst ha-fa J>eir
talið fólki trú um að sMk brjóst
séu ljót og hreint ekki kynhríf-
andi og látið margar konu-r
örvænta yfi-r ]>yí, sem ekki var
nein nauð-syn til að gera sér
rellu út af.
Sá veruleiki, sem skapar
blekkingar, hefur ]>að í för með
scr að verkiamenn hverfa ínn i
sjálfa sig, — neyzlan er sett í
hásætið. Laun]>eginn veikir með
)>ess-um hætti stétt sín-a og miss-
ir sambandið við heiminn í
kringum sig. Árancrurinn um-
mæli sem ]>essi: „Ég gef nú
skít í J>essa pólitík, J>að er bezt
að aðrir sjái um hana“.
— En það er sitthvað fleira
sem býr í þessari setningu, t.d.
tilfinnin-gin íyrir ]>ví. að rödd
Göran Palm
manns, atkvæði manns, hafi
ekki lengur neina þýðingu.
Verkamennimir reiða sig ekki
lengur á verkalýðsfélag sitt eða
flokk sinn. Þeir hafa það á til-
finningunni, að verk-alýðshreyí-
in-gin lúti stjóm fulltrúa sem
elklki sé len-gur hægt að hafa
áhrif á.utan frá, og þessvegna
lei-ta þeir af tur að hu-ggun í þeim
hlutum sem auglýsinigin býður
upp á. Til dæmis leita þeir til
bílsins. Hann hefur einskonar
kuðungsáhrif — mönnum finnsf
J>eir inni við og heim-a hjá sér
einnig ]>egar þeir em úti við og
á ferð.
— En hvemig er haegt að
vekja pólitíska vitund?
— Með aðstoð þeirra verka-
manna, sem í dag koma augs
á hættuna af hinum borgara-
lega áróðri, sem h-afa stéttarvit-
und og fúsir eru til að gera
eitthvað fyrir han-a. Stúdentar
geta haft mikilverðu hlutverki
að gegna með því að taka þátt
í aðgerðum og byltin-gum til að
berjast íyrir eftirMti eða yfir-
ráðum jrfir eign-um og fram-
leiðslutækjum. En menn verða
að halda á vit verkamannanná
þar sem þeir em, á vinmistöðv-
um, og reyn-a þar að vinn-a gem
hinum borgaralegu áhrjfum. Við
höíum þörf fyrir vakningu í
orðsins bezta skilnin-gi. Gjama
eitthvað í þá veru sem gerðist
í Fra-kklandi í vor — þar feng-
um við ótvírætt dæmi um þgð.
hvílíkt vald verkamenn og stúd-
entar hafa þegar þeir sitandia
saman.
i