Þjóðviljinn - 06.11.1968, Qupperneq 5

Miðvifoudagur 6. nóvemiber 1968 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA J
Ragnar Arnalds:
Flokkur íslenzkra vinstrimanna
Þegar landsfundi Alþýðu-
bandalagsins lauk flutti hinn
nýbjörni formaður flokksins,
Ragnar Amalds, ræðu og ræddi
þar um hlutverk og tilgang hins
nýja flokks. Hér birtist megin-
hlutinn af ræðu hans.
,,Við höfiuim stofnað nýjan
stjómimálaifllofck í dag. Hvers
komar filok'kur er þetta og hvert
er hluitverk hans? Samkvsemt
nýsamiþykktum filokkslögum er
þetta sósíalískur stjómmála-
filoikikur, byggður á þingræði og
lýðræði,—baráttuvettvamgur ís-
lenzkra vinstrimanna.
En hveð merkja þessi orð?
Hverja mé með réttu kaílíla
vinstrimenn og hvað er sósía'i-
ísbur flokkur?
Vinstrihreyfingar
Skipting í hæigri- og vinstri-
menn er ekki mikið eldri en
svo sem 150 ára, en í sögu
mannanna heÆua; þó um aldanað-
ir mátt greina þá meginskipt-
iragu, sem nú á tímuim kemur
fram í baráttunni milli hægri-
og vinstriafila. Síðan samfélög
mannanna slkiptust upp í rika
og fátæka, kúgara og kúgaða,
eignamenn og eigmalausa, hafa
nýjar og nýjar hreyfingar kom-
ið upp, háð sína baráttu og
horfið aftur, — alþýðuhreyfing-
ar í létlausu stríði við ríkj-
andi skiplag og rflkjandi stéttir
forréttindamanna.
( V’erklýðshreyfingin og sam-
\ vinnusamitökin eru hvorttvieiggja
daami um ótvínæðar vinstri-
hreyfingar, sem alþýða manna
hefur byggt upp sér til vamar.
Enn í dag hilýtur það að vera
helzta hlutverk vinstrihreyfinga
að gæta haigsmuna þedrra, sem
minna mega sín í þjóðfélaginu,
og verja rétt hins almenna
manns gagnvairt valdi auðsins,
gagnvart forréttindahópum og
fjárpliógsmönnum.
Kjölfestan
En það er eíkki nóig að vilja
vel, án þiess að vita, hvar mark-
miðið ligigur. Vinstrimemn, bæði
hér á landi og annars staðar
hafa stofnað marga stjómmóla-
flokka og vailið þeim ýmisnöfn,
en þjóðfélagsieg markmið
þeirra hafa ofit verið nokkuð ó-
Dljós. Alltof oft hafa það oorðið
örlög slíkra filokka, sem stofn-
aðir voru a£ velmeinandi mönn- r
um og nærðusit á vinstrisinn-
uðu hugarfari alimennings, að
verða hentistefnunni að bráð
og hrekjast fyrir veðri og vind-
um, ýmist til vinistri eðahægri,
eftir þvi sem tækifærin buðust.
Hins vegar er reynslan sú, að
barátta vinstrimanna hiefur
markað dýpri spor, hvarvetna
þar sem hún hefur verið bygigð
á sósíalisma og þannig grund-
völfluð á hinni einu fræðikenn-
ingu vinstrimanina, sem talizt
getur heilsteypt og raunhæf
lausn á vandamélum nútíma- '
þjóðfélaigs.
Baráttan hielldur áfram — í
eðli sínu öbreytt. En aðstæður
breytast, og stöðugt þarf að
gæta þess, að samtökin staðni
ekki í gömílu formi. Með vissu
millibili þarf að fylkja liði að
nýju, samfylkja þeim sem áður
stóðu sundraðir og endunmeta
aðstæður. Flokkurinn, sem við
stofnum í dag, er edns og marg-
ir fýrirrennairar hans sprottinn
upp úr alþýðuhreyfingum
vinstri manna. Launþegahreyf-
inigin er hans sterkasta stoð
Þetta er floklbur íslenzfcra
vinstrimainna, því að í honum
viljum við reyna að sameina
alila þá lslendinga, sem hafa ó-
tvíræð vinstrisinnuð viðhorf. En
jafnframt er það kjöflfesta
flokksdns, að hann reisir stefnu
sína á siósíalískum hugmyndum
og leitar fyr-st og fremsifc lausna
á vandamólum þjóðfélaigsins í
sósíalísfcum anda.
Ekki trúarbrögð
Sósíalisminn er hvort tveggja
í • senn: hugsjón ög vísindi. 1
meira en eina öld hefur það
verið kjairninn í þjóðtféttags-
gagnrýni só.síalista, að kapítal-
isiminn sé í eðli sínu ómennsikur
og bygigi ekki á virðingu fyrir
mannlegum verðmætum. Hug-
sjón sósáalismans er að skapa
nýtt og heilbrigðara þjóðfelag,
sem reist sé á félagseign og
samvinnu hins vinnandi fjölda.
En þessari huigsjón verður eikki
komið í firamfcvæmd, nemaþað
þjóðfélag, sem við búum við
sé rannsaikiað á vísinda/legan
hátt og mótsagndr þess séu
dregnar íram í dagsljósið, svo
að ljóst megi verða, hvar má
byggja á því, sem fyrir er, og
hvar þarf að reisa frá gmnni.
Einmitt vegna þess að sósíal-
Ragnar Arnaltls
isminn er efcki trúarbrögð held-
ur þjlóðfélagsvisindi, verða sósí-
alistar stöðuigt að vera raiðu-
búnir að endurskoða hugmymdir
sinar í ljósi breyttra viðhorfa.
Aukið lýðræði
Veigamesta mótsögnin íkapí-
taliísku þjóðfélagi er í þvífólg-
in, að framfleiðsilan er í eðli sínu
félaigsleg og byggir á samstarfi
fjöldans, en * framleiðslutækin
eru í eigu og undir stjórn ör-
fárra manma. Afileiðingin er sú,
Stefnuyfirlýsing Alþýðubandalagsins
Lengi hefur verið ljóst, að
ekki er unnt að leysa nasrtæk
vandamál hins íslenzka þjóð-
félags ájn þess að sfcefna að
ákveðnu marki. Haigsmundr
landsimamina og sjálfstæði ís-
lands verða ekki tryggð með
tílyiljuiniarfcenndri stjórnar-
stefnu og dægurviðbrögðum
einium saman. Islendingar
verða að ná vaildi á viðfangs-
efinum sínuim í sfcað þess að
vera leiksoppar aðstæðnanna.
Reynsla sáðusfcu áratuga hef-
ur sannað að hin sundurvirku
lögmál stéttaiþjóðfélaigsin.s
megna hvorki að tryggjajafn-
rétti og öryggi þegmanma né
sjálifisfcæði íslamds. Eifinaháigs-
þróun þjóðfélagsins hefiur. ver-
ið afar tilviljamakennd og ó-
jöfn, stöðuígt hafa sfcipzt á
góðærisskeið og krepputíma-
bdl efitir ytri aðstæðum. Gróða-
lögmál þjóðfélagsins hafaekki
eflt undirstöðuatvinnuvegina,
heldur hefur ýmsum þátitum
þeirra hmignað og afleiðimgd'n
orðið alvarilegt og vafcandi ör-
yggisleysi launafóliks, en að
sama sfcapi hafa brask og spá-
kaupmennska móbað efnahags-
þróunina. Þessi sjúkdiómsein-
kenmi hafia leitt til þess að
ráðandi filokkar og valdastétt-
ir hafa í vaxandi mæli gefizt
upp við þá sikyidu sárna að
tryggja íslendimgum fiullt
sjálfstæði. Sú uppgjöf birtist
fyrst í hennémssteifnunni og að-
ild ísil. að Atlamzhafebaindálag-
inu, hún kom fram á nýju
sviði með innrá.. eriends auð-
magns í liandið, framundan er
hætta á aufcinni sfcarfsemi er-
lendra auðhringa og næsta
sikilyrðisiausri aðild íslands að
erlendum efnahagssamsteyp-
um. Verði enn haldið áfram
þessari stefnu mun sjálfstæði
íslendinga senn nafnið tómt
en lífskjör og öryggi lands-
maana fyrst og fremst héð
hagsmumum og duttlungum er-
liendra auðfyrirtækja og fjár-
málastofinana.
Alþýðubandalagið setur sér
það mark að hnekkja þessari
öfugþróun með því að afnema
stig af stigi stéttaþjóðfélagið
með arðráni þess og stjóm-
leysi en koma á í staðinm
sósíaláskum saimfélagsiháttum '
samræmi við íslenzkar aðsitæð-
ur, þjóðfélagi jafnréttis, sam-
vinnu og samhjálpar. Megin-
vei'kefni Alþýðubandalagsins í
beirri baráttu er að tryggja
óskorað sjálfstæðd Islands.
stjómarfarslegt og efnahags-
legt. 1 uitanrfkismálum berst
Alþýðubaindalagið giegn hvers
konaraðild að hemaðarbanda-
löguim og fyrir óháðri stefnr
fslands á álþjóðavettvamg’
fyrir því að Islendingar búi ■
landi sínu einir og frjálsir
klþýðubandalagið beitir sé’
fyrir því að Islendingar styðí'
baráttu afllra þjóða fyrir fuii
veldi og efinahaigslegu jafn-
rétti, m.a. með skipulstgri þátt
töku í fjárhagsaðstoð við fá-
tækar þjóðdr. f innanríkismál-
um lítur Alþýðubamdalagið á
það sem meginverkefni sitt að
tryggja fiull yfirráð lands-
manna yfir auðflindum sínum
og framleiðsflutækjum og effla
hina þjóðlegu afcvinnuvegi svo
að þedr veifci lamdsmönnum
fiuillt öryggi og batnamdi lífs-
kjör. Því marki verður aðeins
náð með bví að láta skipulag
koma í stað stjómfleysis, með
bví að taka upp hedldarstjóm
á bjóðarbúskapnum og sam-
félagslega eign á helztu fyrir-
tækjuim og fjármálasfcofinumum.
Aðeins með slíkum áæfclunar-
búsikap geta íslendingar sam-
einað kraifita sfma, haldið til
íafins við margfaflt sfcærri þjóð-
félög umhverfis og tekið þátt
í þeirri byltingu á sviði iðn-
'iða.r, tækni og vísinda sem nú
er hvarvetna verið að fram-
kvæma. Tilganigur sfliífcrar.
heildarstjómar verður uimfram
allt að vera sá, að tryggja
launamönnum sívaxandi hlut-
deild 1 stjórm atvirunumólla.
töku og stuðningi meirihluta
þjóðariminar. Það hefur alltaf
verið markmið sósíalisimans að
aufca iýðræði á öllum sviðum
þjóðflífsins. Á þessu hefur að
vísu orðið sfcórfelldur misbrest-
ur sums sfcaðar, þar sem reyrnfc
hiefur verið að firamikvæma sós-
íalisma, enda hefiur það víðast
verið í löndum, þar sem lýð-
ræðisvemjur hafa aldrei tiðkast.
Fráleitt
að framileiðslan er eikki í sam-
ræmi við raunverulegar þarfir
þjóðfélagsins, hefldur miklu
fremur háð því, hvar gróðavon-
im er mest. 1 sósíalísfou hagfceríi
opnast möguleikar til aðstjóma
fjárfestimigu og framleiðslu í
samræmi við þarfir heildarinn-
aró Áæfclunarbúskapur kemur í
staðinn fyrir sumdurvirkit gróða-
kerfi.
Við Aflþýðubandalagsmenn
segjum það ótvírætt, að sósíal-
ismii á íslandi verður aðedns
firamikvæmdur með virkri þátt-
Þar sem pólitískt lýðræði heí-
ur hins vegar náð að festa ræt-
ur, eins og hér á landi, er það
að sjálfsögðu eitt helzta verk-
efni sósíalista að vermda per-
sónufirelsi landsmamna og þœr
lýðræðisvenjur, sem fyrir eru.
En aiuk þess er það sögulegt
hlutverk sósíalista að færa út
grumdvöiM lýðræðdsins, svo að
afskiptaréttur fjöldans nái eikfci
aðeins tii ríkisvaldsins með
kosninigum fjórða hvert ór, held-
ur og til allrar stjómar eflna-
hags- og aitvimnuimiála. FUII-
komið lýðræði er óhugisandi án
sósíálásma, og sannur sósíal-
ismi verður ekki til ám lýðræð-
is. Helzfcu valdamiðsfcöðvar efna-
hagslífisins eru sefctar undir
lýðræðislega stjóm, og atvinnu-
tækin eru rekin í nánu sam-
starfi við verkamienn og aðra
starfsmenn.
Eins og viö vifcuim, er atvinnu-
rekandinn. í kapítaiísku þjóðffé-
lagi einvaldur í fyrirtæki sínu
að meira eða minna leyti, og
venjulega er það aðeins 111011
hópur einstakldnga, sem hefur
peningatoeirfi þjóðarinnar í sím-
um höndum. Þessu mun sósíal-
isminn breyta. Og þegar fram
líða stundir, mun mönnum
þykja einkennilegt að hugsa til
þess, að einhvem tíma slkuli
einn maður hafia ráðið yfir at-
vinnutæki, sem tugir eða hundr-
uð mamna störfuðu við, — að
einn maður skuli beinlínis hafia
átt slík fyrirtæki og getað gert
við þau, hvað sem hann vildi.
Þetta mun sjálfsagit þykja jafin
fráleitt og það þykir fáránlegfc i
dag, að konungar riki einvaldir
yfir þjóðum.
á ísiandi verður að sjálfsögðu
að hafa stöðugt í huga, að firam-
fcvæmd hans mum hafia æði
mörg séríslenzk einkenni ekki
sízt vegna þess að kapítaiism-
inm á íslandi er taisvert frá-
brugðinn hliðstæðum þjóðfélög-
um í nágramnaliömdumum. Hér
em iffl dæmis voldugustu bank-
arnir ríkiseign, og mörg stærstu
atvinmufcækin á Islandi eru í
eigu hins opinbera. Ástæðam er
sú, að vegma smæðar þjóðfé-
lagsins hefiur verið augijósari
þörf á þvi hér en víða annars
staðar, að meiri háttar verklefni
væru leyst á félagsilegan hátt.
Opimlber rekstur og samvinnu-
rekstur er vafalausfc miklu meiri
hér en í nokkru öðru kapítalísfou
ríkd.
En uma leið eru stéttaiand-
stæður tvflmœflalaust óljósari
hér á landi en víða annarssfcað-
ar. 1 sjávarplássunum hringinn
í kringuim landdð varðar fiólk
yfirleifct mest um að hafa saemi-
lega afcviinnu. Hitt skiptir það
minna miáli, hvier á afcvimnutæk-
ið, — hvort það er opdnibert
fyrirtæki eða í eigu einstakiings.
Eigandinn kann að vera aðal-
kapítalistinn á staðmum, en
hamn getur eins verið sófcnar-
presfcurinn eða kannsfoi heflzti
forystumaður sósíaldsta í pláss-
inu. Slfkt slkiptir ekfci öllu máli
í augum þess fólks, sem ham-
ast við að breyta fiskum í pen-
inga. Og víst er, að þessi litlu
sj álfsbj ar garsamfél ög við strend-
ur Mamds eru býsna ólfkþeim
aðstæðum, sem fruimíkvöðlar og
hugsuðir sósíalismams höfðu fyrst
og fremst í huga í skrifum sán-
um.
Séríslenzk
einkenni
Þegar rætt er um sósíalisma
Félagsleg forusta
Bn jafnframt verðum við að
gæta að þvi, að Mand er að
breytast. Stóriðja og sfcórrekstur
af ýmsu tagi er æ meira að
ryðja sér til rúms. 1 þeám efn-
um er girieinilega fyrsfc og flremst
um tvær leiðir að velja: að
hin nýju stóriðjufyrirtæki verði
reist með féflagslegu átaki og
verði þjóðareign eins og slidar-
verfosmiðjumar og Sements-
verksmdðjan, — eða hitt, að er-
ltemdir auðlmenn verði fengnir
til að leysa slík verfceflni, a.m.k.
þau sem íslenzkir kapítalisfcar
ráða ekilci við. Þessi aðstaða er
Framhald á 7. síðu.
láta efnahagstogt lýðræðibæt-
ast við það sfcjómarfarsilega,
þingræði, málfrelsi, prentfrelsi
og félagafirelsi.
Jafnframt leggiur Alþýðu-
bandalaigið áherzlu á það að
bætfcur efnahagur þjóðarheáld-
arinnar sfcuðli jaflnharðan að
auiknu freflsi þegnanna og
legigur í því sambandi á-
herzlu á þau meginverketfni,
að atvinna sé skýlaus réttur
hvers þjóðfélagsþegns,
að jafnrétti karla og kvenna
verði tryggt að fullu í verki,
að sjúkt fólk og aldrað njóti
jafnréttis við aðra með stór-
hættum tryggingum og líf-
eyrissjóði fyrir aila lands-
menn,
að tryggð verði sem jöfnust
efnahags- og menningar-
þrónn i öllum iandshlutum,
að félagsleg stefna verði alls-
ráðandi í húsnæðismálum,
að öilum sé tryggður sami rétt-
ur tii menntunar,
að iögð sé áherzla á stóraukn-
ar vísindaiðkanir og alhliða
menningarstarfsemi,
að stórfelld stytting vinnu-
tímans á næsfcu áratugum
haldist í hendur við bætta
aðstöðu til tómstundaiðkana.
Alþýðuibandalagið lítutr á
það sem meginverkefni sifctað
skipuleggja baráfcttma fyrir
þessum stetfnumiðum stig af
stigi og hafia jafinam að leið-
arljósá hið sósíalísfca þjóðfélag
framfcfðarinmar. Sérstaka á-
herzlu legguir Alþýðubandalag-
ið á það að stjómmálabarátt-
am fyrir þessum marfcmiðum
verður jatfnan að haldasfc i
hendur við þá kjaraibaráttu
sem samtök launamamna heyj.-i,
því aðeins næst varamtegur ár-
arnigur í kjarabaráttueni að
hún leiði til breytinga á gterð
og skipulagi bjóðfélaigsins.
Verfcamenn og annað launa-
tfólk er yfirgnœfamdi miedri-
hluti þjóðarinnar, og það er i
senm hagsmunamál og augljóst
verkefni þeirrar stétfcar að
berjast fyrir jatfnréttísþjóðfé-
lagi framtfðarinnar. I þelrri
baráttu þarf siétt launamanna
á þróttmáklum sósfalfstoum
fjöldatflofoki að halda, fflókfci
sem jafinan reynir að sam-
ræma dægurbaráttuna þedm
markmiðum sem að er stetfnt.
ATþýðubamdalagið setur sér
bað mark að vera sé ffldktour.
í