Þjóðviljinn - 12.11.1968, Qupperneq 4

▼
w
4 SlÐA — ÞJÓÐVTLJINN — Þriðiudagur 12. nóveanlber 1968.
Ctgeíandi: Sameiningarflokkiur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb), Magnús Kjartansson.
Sigurðuar Guðotnundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Ölafur Jónsson.
Framkv.stjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19.
Sími 17500 (5 linur). — Áskriftarveírð kr. 130,00 á mánuði. —
Líausasöluverð krónur 8,00.
ÞjóBarnauisyn
p'jórða viðreisnairgerLgislcekkunin er dunin yfir.
Á þessum áratug, þegar tekjur íslendinga hafa
orðið meiri en nokkru sinni fyrr í sögu þjóðarinn-
ar, heldur verðgildi krónunnar áfram að hrapa. Áð-
ur en viðreisnarstjórnin tók við greiddu íslending-
ar rúmar 16 krónur fyrir hvern dollara — nú kostar
dollarinn 88 krónur; eftir er aðeins tæpur fimmti
hluti af því verðgildi sem viðreisnarstjómin tók
við. Hver einstök gengislækkun hefur verið rök-
studd með dægurröksemdum, sem menn hafa lagt
mismikinn trúnað á, en sé litið á allt þetta tíma-
bil, getur engurn dulizt að gengislækkanaskriðan
er óvefengjanleg sönnun þess að stefna ríkisstjóm-
arinnar hefur ekki aðeins verið röng, heldur er
hún þjóðhættuleg. Engin þjóð í Evrópu hefur bú-
ið við þvílíkt stjómarfar; hliðstæður verða aðeins
fundnar hjá ríkjúm sem ekki geta talizt fullveðja.
r
J sjálfsréttlætingarskyni tala stjórnarvöldin mik-
ið um minnkandi afla og lækkandi verð á er-
lendum mörkuðum. En sé litið á viðreisnartíma-
bilið í heild fær sú röksemd sannarlega ekki stað-
izt. Á þessu tímabili hafa íslendingar dregið meiri
áfla úr sjó en nokkru sinni fyrr og fengið fyrir
hann betra verð en dæmi eru um. Samt hefur verð-
gildi krónunnar lækkað ofan í tæpan fimmta hluta
af því sem það var áður en núverandi ríkisstjóm
tók við. Því verður sú niðurstaða engan veginn
umflúin að gengislækkanirnar eru afleiðing af
stjórnarstefnunni, sönnun þess að ráðherrunuim
og sérfræðingum þeirra hefur mistekizt allt það
sem þeir þóttust ætla að gera. Ef þessir valdamenn
ættu til snefil af sjálfsvirðingu myndu þeir biðja
landsmenn afsökunar á mistökum sínum og mis-
gerðum og sækjast eftir verkefnum þar sem ekki
væri hætta á að þeir gætu orðið heilli þjóð til ó-
gagns og niðurlægingar. En gengi sjálfsvirðingar-
innar hefur greinilega hrapað enn örar en verð-
gildi krónunnar.
þær efnahagsráðstafanir sem nú dynja yfir munu
hafa fjölþættar og alvarlegar afleiðingar. Þær
munu valda nýrri verðhækkanaskriðu sem ekki
er ætlunin að bæta með vísitölugreiðslum á kaup,
en talið er að af því muni hljótast um 16% raun-
vemleg kauplækkun. Það kauprán mun valda
stórfelldum örðugleikum hjá þúsundum fjöl-
skyldna, menn munu missa íbúðir sínar og aðrar
eignir, ekki sízt ef aknenn kreppa og atvinnuleysi
bætast við hrapandi verðgildi krónunnar. Sarnt er
það alvarlegast af öllu að ráðstafanirnar nú em
sönnun þess að ríkisstjórnin ætlar að halda gjald-
þrotastefnu sinni áfram; hún ætlar í engu að hrófla
við þeim starfsaðferðum sem breytt hafa velgengni
í hrun á þessum áratug. Menn eru ekki beðnir að
spenna á sig sultaról í von um betri tíma, heldur í
fullvissu um áframhaldandi ófarnað. Þess vegna
mega landsmenn ekki eira þessum nýju ráðsíöfun-
um eða þeirri ríkisstjóm sem framkvæmir þær.
Það er persónulegt hagsmunamál hvers launa-
manns, það er sameiginleg þjóðarnauðsyn, að þess-
ari stefnu verði hnekkt. — m.
Islenzkur sjávarútvegur og
flóttí frú ruunveruleikunum
Blómlasur sjávarútvegur, sem
gerir strangar kröíur til sjálfs
sín, ásamt landbúniaði sem get-
ur á öllum tímum fullnægt
þjóðairþörfum með mjólk, kjöt,
ullarvörur og skinn. j>að eru
þeir homsteinar sem við verð-
um að treysta á í búsetu okkar
á þessu landi. í þriðja sæti á
eftir margskonar iðnaði sem
er beint og óbeint tengdur sjáv-
arútvegi eða landbúniaði á svo
að koma iðnaðuir allsikonar, og
í það sseti set ég líka svokall-
aða stóriðju. Iðnaðaruppbygg-
ing á íslandi þarf jafnian að
hafa framanigrein.t markmið í
huga. ef vel á til að takast með
okkar uppbyggingu. í>að ætti
að liggja ljóst fyrir öllum, að
vel uppbyggður sjávarútvcigur
og vel rekinn, er á öllum tímum
bezta lyftistöng iðnaðarins. Við
sjáum það bezt nú, þegar sjáv-
arútveguirinn býr við óhaig-
stæðan rekstrargruhdvöll og
hefur auk þess orðið fyrir á-
föllum vegna lækkaðs mark-
aðsverðs á sumum frafnleiðslu-
vörum sínum, þá kemur strax
atvinnukreppa fram á sjónar-
sviðið og atvinnuleysið heldur
innreið sína.
Það er flótti frá veruleikan-
um, ef menn halda að stóriðja
só fær um það að leysa sjávar-
útveginn af hólmi sem undir-
stöðuatvinnugrein á næstu ára-
tugum. Hún getur ekki í ná-
inni framtíð orðið meira en at-
vinnuvegur til uppíyllingar.
Þegar við gerum okkur þetta
ljóst, þá vitum við um leið á
hvað ber að leggja h'Vuðá-
herzluna nú, þegar nauðsyn ber
til, að afstýra atvinnuleysi og
koma á heilbrigðari atvin.nu-
háttum.
Sjávarútvegurinn einn er fær
um að leysa þann mikla vanda,
sem nú steðjar óneitanlega að
þjóðinni. En til þess að hann
verði fær úm það, þá þarf að
bregða skjótt við og efla þær
greinar hans, sem hafa orðið
útundan á síðustu árum. ís-
lenzk sjósókp er hörð og verð-
ur að vera það, svo hún skili
miklum og góðum árangri. Úr-
valsmenn þurfa á öllum tímum
að fylla skiprúm okkpr. það er
ófrávíkjanlegt skilyrði fyrir
góðum árangri. Af þessum á-
stæðum eiga og þurfa sjó-
mannsstörfin að vera bezt
borguð í okkar þjóðfélagi af
öllum störfum, þangað þarf
straumurinn að liggja, sterkur
og þróttmikill.
Gegfnumlýsing á
ástandinu
En straumur un.gr a manna
hefur ekki legið til sjávairút-
vegsins á undanfömum árum,
heldux hefur hann í stærstum '“>
mæli legið til margskoniar
þjónustustarfa á vogum ríkis,
bæja og einstaklinga. Þar bafa
vinnuskilyrðin verið betri og
kaupið hærra. í stað þess að
séð væri um, að sjávarútvegur-
inn skipaði fyrsta sætið sem
þýðingarmesti undirstöíðuait-
vinnuvegurinn og launakjör
við hann höfð samkvæmt því,
þá hefur hann í reyndinni orð-
ið einskonar hornreka á veg-
um rrkisins, þar sem ráðherrar,
alþingismen.n. bankastjórar og
matrgsikonar aðrir fyrirmenn
hafa alltaf sagzt vera að bjarga
honum frá bráðu hruni. Og
þetta gekk svo langt, að á
meðan verðlag var allra hæst
á heimsmarkaði á fiskafurðum,
sem það hofur nokkru sinni
orðið, þá voru björgunairstörf-
in á hinu háa Alþingi í fullum
gangi gagnvart sjávarútvegin-
um.
Hvemig má þetta vera?
Þeitba er otfur einfalt. Ríkið
tekur í sínar hendur allan hinn
mikla gjaldeyrj sem er afrakst-
ur af vinnu sjómannastéttar-
innar og útgerðar, fiskiðnaðar
og verkafólks og ráðstafar hon-
um á þann hátt, að hann veitir
öllum öðrum starfsstéttum
meira, heldur en þeim sem
hafa laigt fram mesta starfið til
að afla hans. Um leið og verzl-
uniarstóttin er notuð aí ríkis-
valdinu til að afla sívaxandi
tolltekna í botniausan ríkissjóð,
þá reynir hún að sjálfsögðu að
skaira sem mest eld að eigin
köku og tryggja tilveru sína.
Það er staðreynd að á und-
anfömum árum hefur sjávar-
útvegur átt í vök að verjast
gagnvart ríkisvaldinu, líka á
metaflaiárum, þegar verðlag
FISKiMAL
effir Jíóiiann
KÚIri

fiskafurða steig sem hæst. En
ríkiisbáknið, ]>að hetfur vaxið og
þandzt út, Iikt og illkynjað
mein. Fjárlög fara sífellt hækk-
andi sem rökrétt afleiðing þess-
arar stefnu. Skrifstofuhúsnæð-
ið stækikar, vélakostur vex og
starfslið margfaldast. En á
sama tima og þetta gerist á
sviði óteljandi þjónustustarfa i
þjóðfélaginu, þá hnignar und-
irstöðunni sem verður að bera
ríkisbáknið uppi og greiða
kostnað þess. Hér höfum við
vitandi vits stofnoð til algjörs
jafnvæigisleysis í þjóðfélaginu.
Undirstaðan er alltof veik til
þess að geta með góðu móti
staðið undir _ yfirbyggingunni.
Ef þetta er á íslandi nefnt haig-
speki, þá forði okkur guð frá
hennj og það som nllra. all.ra
fyrst.
En nútima þjóðfélag verður
að steín.a að því, að veita marg-
vislega þjónustu sem áður var
ekki til, segja menn. Þetta get-
ur verið rétt, svo langt sem
það nær. Hitt er aftur á móti
rangt, ef byrjað er á því, að
margfalda þjónustustörfin áð-
ur en tfengin er fjáirh/agsleg
geta til að halda þeim uppi
með arðbærri framleiðslu. Sá
sem tæki upp á því að byggja
margra hæða steinhús og léti
standa á ótraustum tréstoðum
hann væri ekki talinn með öíll-
um mjalla. En þó væri þetta í
fullu samræmi við íslenzka
þjóðfélagsþróun síðustu ára.
Ástandið hér nú
Frá því siðari hluta sumars,
]>á bafa opinber stjórniarvöld
boðað svo að segja daglega að
fyrir dyrum stæðu miklar að-
gerðir í • efniaha'gsmálum, til
bjargar sjávarútveginum. Það
er búið að bjarga þessum at-
vinnuve'gi þrisvar með stór-
felldum gengislækkunum á s.l.
tíu árum. Og þó er það líklega
óvefenigjanleg staðreynd, að
þessj atvinnuvegur heíur sjald-
an staðið verr heldur en hann
gerir nú. Hvað er þá að?
Ég vil nú bregða upp mynd
sem skýrir þetta. Vandamál
bæði útgerðar og fiskvinnslu
eru tviþætt. Ef við tökum íyrst
útgerðina þá er tilkostnaður
hennar í meðailári oí hár í siam-
anburði við aflam.agn og fisk-
verð. Þam.a þarf að minnka til-
kostnaðinn og hækka fiskverð-
ið. Ýmsar leiðir eni til sem
geta lækkað útgerðarkositnað,
svo sem lækkun vaxta af
rekstrarlánum og fleira. í
gegnum hukin fiskgæði á lí'ka
að vera hægt að hækka hráetfn-
isverðið. Það er staðreynd að
bæði sjómenn og útgerðarmenn
hafa vorið of hirðulitlir á þessu
svið; og þannig beinlinis skað-
að sjálfa sig. En nú gildir það
eitt að geta boðið fram góða
vöru á mörkuðunum, on hana
er ekki hægt að framleiða
nema úr góðu hráefni. Hér er
ieið sem verðu.r að fara.
Nákvæmlega það saima er
uppi á teninignum hjá frysti-
húsunum. Þar er tilkosffcnaður-
in.n of hár, miðað við fram-
leiðslúmhgn og áöluvérð.
áreiðanlega hægt að lækka
ýmsa liði svo sem vexti, raf-
magn og olíu, sem myndi þá
jafnhliða koma útgerðinni að
notum. En kostnaða.rhliðin hjá
hraðfrystihúsunum hún er á
föstu liðunum sú sama, hvort
frystihúsið er starfrækt allt ár-
ið eða nokkum hluta þess. Af
þessari ástæðu er það mjög á-
ríðandi að hægt sé að deila
fastakostnaði.num niður á mik-
ið vinnslumagn, aíkamian get-
ur beinlínis oltið á því að þau
skilyrði séu fyrir hendi. Enda
er það hreinasti barnaskapur
að ætlast til þess að fyrir-
tæki eins og dýrt, vélvætt
írystihús geti borið sig með
því, að það sé aðeins starfrækt
fáa mánuði á ári. Atvinnulega
séð hefur slíkt fyrirtæki líkia
takmark.að gildi. Nei, frystibús-
in eiga að starfrækjast allt ár-
ið. Það er grundvaillarsikilyrði
fyrir hagkvæmum rekstri
þeirra.
í sambandi við lagfæringu á
starfsgrundvélli sjávarútvegs-
in.s þá heyrir miaður sjaldan
nefnda nema aðr.a hlið þess
vandamáls, það er hina beinu
kostnaðarhlið málsms. En. á
hitt er ekki minnzt, sam.er þó
ekki veigaimiinna og getur í
mörgum tilfellum skorið úr um
hvort reksturinn ber sig eða
ekki, og það er, að fisikhrá-
efni frystihúsanna og annarra
fiskvinnslustöðva sé með opin-
berum ráðsitötfunum og eiginat-
orku stórbætt frá því sem það
er nú. Á sama tíma og blokka-
verðið á fiskinum er 21 sent
pundið, þá er verð á gæða-
íiski í sérpakkningum í kring-
um 40 sen.t pundið á fiskmark-
aði Bandaríkja Norður-Ame-
ríku. Á þessu geta menn séð,
að það er dýrt að framleiða of
mikið atf fiskhráefni sem ekki
ér hægt að vinna í dýrustu
pakikningar, þegar markaður
íyrir slíka vöru er nógur, þó
hann sé tregari og óhaigstæð-
ari fyrir fiskblokkir. Hér er
eloki um neátit sm.ámál að
ræða, hvort við gefcum notað
okkur bezta fiskmarkað heims-
ins og setið vdð þá eldana sem
bezt brenna á hverjum tíma, en
því minndsf ég á þetta, að á
þenman markað hefur vantað
fisk nú á þessu hausti, einmitt
gæðafisk í sérpakkninigum.
Grundvaillairs'kilyrði þess að
hægt verði að refca sjávarútvag
okkar í framtíðinni þannig að
rekstri ha-ns verði betur borg-
ið en nú, er að frá opinberri
háltfu verði sómasamlega að
honum búið. Og að frá beggj-a
hálfu, sa'ávarútvegsdns sjálfs og
hins opinbera valds, verði
steínt markvisst að vöruvönd-
,,tun sem byrjar um borð í vedði-
floitanum á miðumuani og heldur
áfram þar til varam er fulhminin.
Frionar eykur sölu á
Bandaríkjamarkaði
Samkvæmt fregnum frá Nor-
egi sem mér hatfa borizt, þá
hefur norska útflutningsfyrir-
tækið Friomair aukið mikið
sölu sín,a á frosn-um fiskflökum
nú á þessu ári, og mun sölu-
aukniimgin vera sem næst 12%
miðað við heildarsölu. Lang-
mesta aukningm er á freðfisk-
markaði Bandaríkjanna.
í októibormánuði s.l. siendi
Friona-r 2.500 tonn af frosnum
fiskflökum á Bandaríkjamark-
að, og í þeim farmi er sagt að
verið h-afi mikið af gæðafiski í
sérpakkningum, einmitt þéim
fiski sem vantað hefur þar á
markað að undanfömu og er
í hæstu verðflökkum. Þetta
hefðum við líka átt að geta gert
Framhald á 9. síðu.

ÞETTA ERMERKI
Meisturfélugs
útvurpsvirkju
Þeir meistarar sem sýna
þetta merki í fyrirtækj-
um sínum vilja Iryggja
yður góðar vörur og góða
þjónustu.
ÚTVARPSVIRKJA
MEISTARI