Þjóðviljinn - 18.04.1969, Blaðsíða 5

Föstudagur 18. apríl 1969 — >JÓÐVILJINN — SÍÐA J
Francois Bernard:
Hávaðinn heilsuspillandi
Þáttur íslands í
norrænni tónlist
Við erum sitððugit óvarin íyr-
ir hávaða, því að uppsprettur
hans eru margvíslegar: vélar á
byggingarstöðum, bifreiðar.
flugvélar og járnbrautarlestir,
svo að nokikur dæmi séu nefnd.
Evrópuráðið hefor því saigt
sikdlið við sína hlutleysi sstefnu,
og lýsit stríði á hendur þeim
hávaða, er veldur heilsu fóliks
alvarlegu tjóni. Það bendir á-
sakandi á orsaikirnar og mælir
eindregið með að fraeðsla uim
takimörkun hávaða verði tekin
upp í skólum, svo og meðal
verkaimanna, iðnaðarmanna,
arkitekta og þeirra, er fást við
sikipuilag borga og bæja, í þeirn
von að stemmt verði stigu við
ónauðsynilegum hávaða, hljóð-
éinangrun. húsa bætt og bórgum
tryggð meiri kyrrð og ró. Það
hvetur einnig til þess að her-
férðin gegn hávaðanum flari
hfljóðlega fram: Sem sagt, hljóð-
lát barátta fyrir minini hávaða.
En hvað er hávaði? Því er
eikki auðsvarað, sökuim þess að
hávaði byggisit ekiki á maigmd
hljóðsins. Hljómlist getur verið
hávær, en samt fögu-r — aftur á
móti getur lá.gt kllór í mús ver-
Guðmundiur Ó,lafsson. vöru-
bifreiðastjóri, lézt á Vífilsstaða-
hæli þann 14. s.l. og verður út-
för hains gerð frá Fossvogslkap-
ellu í dag.
Framan af starfsaevi sinni
stumdaði Guðmundur sveita-
störf og sjómennsku, en varð
að hætta því starfi sölkum al-
varlegs slyss, er hann varð fyr-
ir við störf á togara. Og mark-
aði það Slys á margan Mtt
varanileg og ailvarleg spor í
lífi hans og starfi.
Mím kynni af Guðmundi hóf-
ust ekki fyrr en hann tók að
starfa við aksfur vörubifreiða.
Þá atvinnu stundaði hann svo
á meðan heilse og knaftar
leyfðu.
Sumaráætlun Flugfélags ís-
lauds gekk í gildi 1. april. Ferð-
um fjölgar í áföngum og verða
tólf þotuflug í viku hverri milli
íslands og útlanda þegar áætl-
unin hefur að fullu tekið gildi.
Auk þess verða flugferðir með
skrúfuþotu um Færeyjar og
Bergen til Kaupmannahafnar.
Að þessu sinini er sérstök á-
stæða til að vekja athygli á
breytingum þeim, sem félaigið
fékk framgenigt á ódýrum vor-
fairgjöldum tii staða í Mið-Ew-
ópu allt suður til Austurríkis.
Svo og á sérlega haigstæðum
einstaiklingsfarigjöildum til Spán-
ar og Portúgal. Hinin 1. apríl
génigu einnig í gildi mjög hiag-
kvæm fangjöld milli íslands og
Færeyja en vaxandi áhuiga fyr-
ir ferðum þangað hofur orðið
vart að undamförnu.
3 áfangar sumaráætlunar
Sumaráætlun Fluigfélaigsins
er að þessu sinni í þrem aðal-
áfon-gum og gildir sá fyrsti frá
1. apríl til 31. m-aí. Þá verða sjö
ferðir á viku til Norðurianda
og sex ferðir til Bretland-s. Ann-
ar áfangi sem reyndiar er aðal-
aihniatímdnn, hefst 1. júní og
ið mjög óþægilegt. Ökumaður
kappakstursbfls getur notið
hljóðsins frá sportbílnum, sem
hins vegar er óbærilegt fólk-i.
sem býr nærri kappaksturs-
bra-utinni. Fjöldi fólks er stór-
hrifid af hljómllist Bítlanna, en
hún lætu-r illa í eyrum annarra.
Hávaði er, í stuttu móli, sér-
hvert það hljóð, sem er til o-
þæginda eða skapraiuna-r. Sam-
kvæmt skýringu Alþjóða heil-
brigðismálastofnunarinnar er
heilbrigði ástand algerrar líik-
amlegrar, andllegrar og félags-
legrar vellíðunar; ef hávaði
veldur óþæginduim, þá heifiur
hann skaðleg áhrif á heillsuna.
Er hávaði lífshættulegur?
Það eru engar sannanir fyr-
ir þ-ví, að venjuilegur hávaði í
borgurn valdi vananllegu heym-
arleysi — ef frá e-ru tafldar
heyrnarskemmdir hjá vetrka-
mönnum í vissum starfsgrein-
um. Hins vegar hefur hóvaði
i borgum maignazt svo undan-
farinn árabug, að ef ekki verð-
ur þegar í stað gripið til ein-
hverra aðgerða til að stöðva
þessa þróun, gæti svo farið að
um verka-1 ýðsh reyfingari nnar af
hi-nium mesta áhuga, sem og
þjóðmálum almennt. Hann sikip-
aði sér, hvað þjóðmólaskoðanir
snerti, í sveit róttægra vinstri
manna og dró þar enga du-1 á.
Guðmundur Ölafsson va-r vel
látinm af félögum sinum, hann
var góðvi-ljaður og hjálpsamur
ef um var að raeða. En víst er,
að þeir erfiðfleiflkar er hann
barðist við, frá því ha-nn va.r
ungur maður, settu svipmót sitt
á hann svo hann gat aldrei
notið sín sem skyldi.
Við féla-gar Guðmumdar Öl-
afssonar kveðjum hann og
þök’kum honum samfylgdina.
E. ö.
endar 30. september. Þá veirða
vikulegair átta ferðir til Kaup-
m-ann.ah-afnar, fjöigur flug til
London, þrjú flu-g til Gla-sgow
og tvö flug til Oslo, eitt flug til
Færeyja og Bergen. Ferði-mar
skiptast þannig: Til Ka-up-
mann-a-h-afinar er þotuflu-g all-a
daga en að auki er Friendshdp-
flug um Færeyjar ©g Bjömgvin
á m-iðvikudögum. Til Lundiima
eru bein flug á þriðju-döigum,
fimm-tudögum, laugardöigum og
sunniU'dögium. Til Glasgow verð-
uir flogið á mánudögum, mið-
vikudiögum og íöstudögum og
til Oslo á fimmtudögum og
sunnudögum.
Sem fynr segir vorðu-r ein
ferð í vik-u frá ísla-ndi til Fær-
eyj-a og Bergen og þaðan áfram
til Kaupmann-ah-aifniar. Fluig
milli Færeyja og Gla-sgow verða
á lia-uigardögum. Yfir aðalanna-
tímann verða átta fliu-gferðir í
viku milli Kaupmann-ahiafin-air,
Bergen og Færeyja.
Þriðji áfanigi sumiairáætlun-
ar er svo október-miánuður. Þá
verður ferðum h/agað með svip-
uðu sniði og í fyrsta áfangia.
Þá verða sjö ferðir í váiku til
Norðurlanda og sex vikulegar
íerðir til B-rettands.
hávaðinn verði orðin-n, sl-íkur að
hann hafi ailvarleg á'hrif á
heyrn fólks.
Hávaði hefur fjöilmörg og
margsönnuð áhrif á líkamann
og getur t.d. verið valdur að
sviima og rénun á næmleika
sjónar. Þá getur han-n haft ým-
is skaðleg aukaálh-rif, vegna
truíllunar á ósjáflfráða tauiga-
kenfin-u, sem veldur æðaikrampa,
örard hja-rtslætti og hærri bflóð-
þrýstingi. Vöðvaþreyta, minnk-
andi vinnuafköst og minni
verkilagni er enn ein affleiðing
hávaða og sömuleiðis breyting
á vissiuim þáttum meltingarstarf-
seminnar, breyting á magasýr-
urn. sem leiðir tiifl meltingar-
truflana, áihrifa á viss melt-
ingiairfiæri og líkamllegrar hröm-
unar. Margsikonar taugatrufl-
anir, sem leiða til léflegrar ein-
beitni eða minnkandd athygli
(hægari likamilegur bati, önug-
lyndi og ásókn í deyflilyf),
truflanir á staifisemi heiflans og
taugaiþreyta, sem veldur slysum,
hroðvirfcni, rénun á afköstum
o.fl. mó sömuleiðis íækja til of
mdkils hávaða.
í»að er almennt viðudkennt að
aflllar þessar aflleiðinigar séu
tímdbundnar og vari yfirleitt
ja-fnllemgi og hóvaðdnn, sem
þeim veldur. Það hefur hins
vegar sýnt sdg, að því lengur
sem hóvaðínn- hefiur vafldið ó-
þægindum, þeim mun flengur er
líkamdnn að ná fullkomnu jafn-
vægi. Þetta á við uim truflun á
líikaimllegri starfsemi, en imá-lið
gæti horft öðruvfsi við, þegar
tauigiaikerfiið á í hlut. Þá getur
batin.n tekið lenigiri tiíirna, eins og
í tilfalflum þar sem sjúfclingu.r-
inn hefú-r orðið háður deyfillyfj-
um. til dæmis svefntöflum eða
öðrum áilíka lyfjum.
Hver ber ábyrgðina á
hávaða?
Auðveidaista sva-rið er: ALL-
IR. Og það eru í rauninni eng-
ar ýfcjur: bömin, sem hrópa og
kalla, meðan þau bíða efltir að
komast inn í skóflastofuna, hafa
í framimi jafnþreytandi hávaða
(þó mikifll mmu-r sé þar á) og
vinn-uvélar á byggingai-sitöðum
eða vörubifreiðir. Uppruni há-
vaða er margvíslegur, og það er
þar, sem við hann verður að
fást. Hávaða á byggingarstöð-
uim er hægt • að lækka svo að
hann verði ékfcfl lenigur til ó-
þæginda (Það ætti að vera
kvöð í borgum, nærri slkóllum
og sjúkraihúsuim). Hingað til
hefur ekki verið lögð nógu mik-
il áherzla á að setja hljóðedn-
ang-randi sikerma í krin-gum há-
værar vélar; þeir eyða hluta
háwaðans og eru nœgilega héir
til að beinia honuim upp í floft-
ið í sitað þess að láta hann
dreiflast óhind-rað til allra hfliöa.
Bensín- og díseflhreyfla (loft-
pressur, steypuhrærivélar og
krana) er hægt að framiledða
eða breyta, þannig að þedr sk-api
minni hávaða. Einnig er hægt
að setja raflireyfla í slíkar vél-
ar. En hver er ástæðam fyrir
því, að verktakar eru- tregir til
að breyta vélum sinum? Ein
ástæðan er kostnaður. Þetta á
ekki aðeins við um vélar sem
notaðar eru á byiggimgarstöðum,
hefldur yfirfleitt um öll tæki með
benaín- eða dísel'hreyfla (Ibif-
ráði Samibamd-s íslenzkir-a sve-i t-
a-ifiélaga lauk í Rjvók 16. þ. m.
Aðailveirkefei fumdárims va-r
að ræða sfcýrsfliu um venkaskipt-
ingiu mdlli ríkis og sveiitairfé-
laigia, sem lögð va.r frarn á fumd-
inum.
Mikl-air um-ræðu-r fóru fram
báða fumdiairdiagama um meðferð
ýmdssa m-álafloikka, sem ríki og
sveitarfélög ann-ast sameigin-
reiðar, fllugvélar, skip o.s.frv.).
Þau eru dýrari í rekstri hiljóð-
deyfð. Jafimvel þótt hljóðdeyfár
hafi sammað gildi sdtt, svo sem
á fflugvólum, þá draga þeir í
mörgum tilvikuim úr afli vél-
anna. Sá hávaði bifreiða. sem
mesitum truifllunum veldur kem-
ur frá fullh-l'öðnum vörufl-utn-
in.gaibifreiðum með háværar
vélar. Hávaði só, sem þeer
framfleiða, er aflllitof oft aukinn
þegar borðum og plönkum hef-
ur verið ilila fest á paillinn og
skell-ast þar til og frá. Ofian á
það t>ætist oft sk-röllt í lausurn
hurðum. ískur í hem-lum er enn
ednn ailgengur hávaðavaildur,
sem oft á sök á mflkfluim óþæg-
indum. Mótorhj'ófl með billaða
eða jafnvel eniga hljóðdeyfá eru
einni-g fram úr hófi hávær og
ákaflega trufilandi; og samvt hef-
ur framleiðendum tekizt að
framleiða mótorhjól, sem eru
næstum því hljóðlaus.
Þá er einni-g unnt að læfldka
hávaða á járnbrautairstöðvum í
borgum, með þvi að nota eim-
reiðar, sem minna heyrist í, við
flutning jé.rntorauta.rvagna mdflli
spora og að vinna við slflkt ein-
ungis að degi tifl. Eiranig má
talkmarka notky.n á hljóðmeirkj-
um og afllmiklum hótölurum á
járntorautarstöðvum. Loks er
það vandamál með fflugvélamar.
Tilraunir hafa verið gerðar til
að minnka hávaðann við upp-
tökin, það er á framleiðsflustig- |
inu. Fluig yfir þéttbýl svæði
eru bönnuð og ákveðnar flluig-
lejðir lögski paðar. I suimurn
löndum hafa jfiSrvöfld veitt
styrki til þeirra, sem búa nærri
flu'gvöflflum, tifl að hfljóðeinan-gra
hús sa'n o-g draga þannig úr ó-
þægindunuim.
Barátta á ölliim tógstöðvum
Hávaði er aflflstaðar og því
verður að heyja baráttuna á
öllum vfgktöðvum. Ákveðnar
reglur um hávaðatakmörk verð-
ur fyrst að setja fyrir ítoúðir,
skóla, sjúkraihús, iðnaðarsvæði
og fbúðarsvæði í borgiuim. Síðan
verður að tryggja það. að þœr
reeflur verði ekki brotnar.
Þessa „baráttu fyrir þögn“
verður að hafá í huiga þegar
nýjar borgir eða borgarhverfi
eru skipuflögð; til dæmis verða
svæði, sem eiru með mótor-
hjólabrautir fyrir umgt flóflk, að
vera í hæ-fi-legri fjarflægð flrá í-
búðarhverfum. Þegar stofin-
setja á nýja verksm.iðju, verð-
ur að athuiga vandlega hve
mikill hávaðd mun-i heyrast utam
veggja hennar. Það er einnig á-
ifiðandi að koma í veg fyrir alil-
an ónauðsynlegian hávaða, sem
skapast af kærufleysi eða söflcum
þess að menn hafla ekki gert
sér nægjanlega góða grein fyr-
ir hugsanleigum aflieiðingum. Á
ná-mskrám skóla ætti að vera
kennsla varðandi skaðleigar af-
leiðdngar hávaða og hvemig
koma má í veg fiyrir þær. Einn-
ig ætti að kenna bifredðastjór-
um, véflamönnum og verka-
mönnum að forðast ónauðsyn-
legan hávaða.
í allflri framhaldsmenntun ætti
að vera kennsla um það hvem-
ig hafa má herndl á hávaða;
t.d. fyrir arkitekta, þá siem fást
Framhald á 7. siðu.
lega eða sitt í bvoru lagi. Gert
va-r ráð fyirir að boða til sér-
staks flundar síðar á árdnu til
að ræða þetta efni nán-ar og
mairkta stefnu af hálfu sam-
bart-dsins og sveitarféla-gan-na í’
því.
Á fundinum voru gerðar á-
lyktan-ir um ýmds dagskráirmál.
svo sem framkvæmd skóla-
kostnaðarlaiga og . tekjustotfna-
laga og um kjairasamningB
Nýlega er út komin hjá
Nordiska Musikflörlaget í Stokk-
hólmi í samvinnu við Wilheim
Hansen, Musikforlag í Kaup-
manmahöfn og Norsk Musikfor-
laig í Osfló, mikið rdt, að stærð
rúmar 400 tolaðsíður, eftir mús-
íkfræðimanninn Bo Wailflner.
Bókin neínist „Vár tids musik í
Norden“, frá 20-tal till 60-tal.
Verk þetta er gefið út af kon-
unglegu sænsku músik-akadem-
íunni í samráði við sænska
ipiúsukihásikiólann.
Bók þessi var til sýnis á
bókasiýninigiunni í Norræna h-ús-
inu í Reyfcjavík í vetur.
Bo Wallner skrifar um tón-
list Noregs, Danmierkur, Finn-
Dr. HaHgrímur Helgason
lands og Svíþjóðar. en dr.
Hallgríimur Hefl-gason ritar um
framlag ísllands. Hann rekur i
örfáum dráttum frumsögu ís-
lenzkrar söngimenntar og gerir
síðan grein fyrir þeirn tónlist-
armönnum og tónskálduim, sem
skapað hafa músifkhefð og brot-
ið nýjar brautir. Pétur Guð-
johnsen og Jónas Hélgason
ryðja veginn fyrir Sveinbjöm
Sveinibjömsson, sem er fyrsta
gjönmenntaða tónskéld Islands.
Á eftir honum koma Helgi
Helgiáson, Magnús Einarsson.
Björn Kristjánsson og Bjami
Þorsteinsson, sem véldur
sitraumhvörfúm með þjóðlaga-
söfnun sdnni og merkum út-
góflum.
Jón Laxdal semur vinsæla
dúetta, Árni Thorsteinsson
hjartnaema ljóðasömgva. Sam-
tíða þedm eru Kristjén Kristj-
ánsison, Isóttflu-r Pálsson og Halfl-
dór Jónsson. Atkvœðamedri er
Sigfús Einarsson með hrein-
lýsn'skum grunntón. Friðrik
Bjamason með aflbuwða góðum
bamasöngvum, Sigvaildi Kaflda-
lóns með áhriflaríkum einsöngv-
um og Jónas Tómasson og Ás-
kell Snorrason með smekkvis-
legum þjóðlagiaútsetnmgum.
Stærri í sniðum er Björgvin
Guðmundsson með fimm .stór
óratórísk verk, en Ingi T. Lár-
usson dregur upp fínigerðar
smáimyndir. Páfll Isóllifeson sem-
ur haiglega gerð og vandunnin
kontrapunktísk verk og Sigurð-
ur Þórðarson skriflar fyrsta ís-
lenzka söngleikinn. Þórairin-n
Guðmundsson legigur fyrsta
grunn að hljómsveit. Emil
Thoroddsen leggur fram nýjan
lýðveldissörag og Jón Leifs
berst sem vifcingur flyrir rétt-
indáinélum listamanna og lýsir
að kflassísku fordæmi ísttenzkra
saigna hátt u-pp í reginhæðir
sem hetjufleg fyrirmiynd, í sitór-
stifluðum tónsmiðuim.
við starfsmenn svei-tarfélaga.
StaðgreiðslukerfS gjalda. —
Samþykkt var álylctun, þar
sem talið var æskilegt að hnaða
undirbúndngi löggjaflar um stað-
tfrei ðslukerfi opinberra gja-lda.
Lánastofnanir greiði landsút-
svör. •— Stjóm sambandsdns var
hvött til þesis að fylgja eftir
þeirri kröfu sveitarfélaigannia.
að lánastofnia-nir greiðd landsút-
svör.
Hel-gi Pálsson er íhu-gull og
vandvirkur í kaimmertónsimíðum
sínum og Þórarinn Jónssoh
þræðir rwargshmgnar, radd-
fleygaðar leiðir í a-thyglisverð-
u-m en taikmörkuðuim aflköstum.
Karl Ottó Runólfsson temur sér
bréiða epíska frásögn í hljóim-
sveitarformi og hittir einkor vél
ómengaðan þjóðvísutón. Því
miður dó Markús Kristjánssön
í blóm-a lífsins, en söngttö-g hans
sýna sterka listræna æð. Sig-
uringi Eiríkur Hjörleifsson er
styrk stoð í félaigsmálum og
hefur samið hedla synfóníu,
siam enn er ófllutt. 1 bók sinni
um flú-gu innledddi hann ágæt
nýyrði. Ámi Bjömsson er liðs-
maður þjóðlega skóflans. Það
sýna skemimtileg hljómsveitar-
tiltorigði hans við rimnalag.
Bjöm Franzson kappkostar í
söniglögum sinum itrustu spar-
neytni og sniðgengur allan of-
hlaðinn tilflinninigastil.
Sigursvednn Davið Kristinsson
er einlægur fylgismaður þjóð-
lega skóflans í tónijóði sínu fyr-
ir hljómsveit „Draumur vetnar-
rjúpunnar" og í svítu fyrir fiðlu
og píanó. Skúli Halldórsson rit-
ar léttri hendi verk sin og að
því er virðist án yflirlegu. Um
það viitnar hljómsveitarforieikur
hans „Sogið“ og ýmsir hjarð-
söngvar. Traustasta handbragð
sýndr Hindemith-nemandinn
Jón Þórarinsson í sónötu fyrir
klarínettu og píanó og í org-
elmúsík sinni.
Eini kvenkompónisti Isflands
er Jórunn Viðar. Hún kveður
við þjóðlegan tón í visnalögum
sínum og tilbrigðuim flyrir seflló
og pí-anó. Af öðru toeirigi er torot-
inn Magnús Blöndal Jóhanns-
son. sem hneigist að etteflctrón-
ístkri, dódeikaflónískri og konkret
músík. Og enn aðrar slóðir
þræðir Jón Nordal í ferskum
karlakórsdönsuim, svítu fjrrir
fðilu og píanó og loks i Brota-
spili í tólfltónastfl. Fjöflnir Stef-
ánsson er nemandi Matyas Seib-
er og hefiur getið sér gott orð
fyrir þjóðvísinaútsetningiar og
fimm skitsur flyrir píanó.
Jón S. Jónsson hflaut í Chicago
doktorsflátil fyrir tónsimíðar.
Fiðlusónaita hans er undir á-
hrifum frá Hindemith, með
hvössum útlínum og striðum
hljómum. Eindreginn áhangandi
tóflftónasteflnunnar er Leifiur
Þórarinsson í Mosaik fyrir fíðlu
og píanó og í píamótríódnu Af-
stæður. Þomkéll Siigiurbjörnsson
leitar nútímalegs tjáningarforms
í Flökti, sem ritað er í frjáls-
um atónatt stil, sömuledðis A1ili
Heimir Sveimsson, sem aðhyllist
momient- og teilmoment-teeríu
Eimerts í aleaitórísiku verki sínu
Hlými. Hér er mélódi-a, h-arm-
ónía og rýbmus kloflinn niður til
hinna örsmæstu frumeinda.
Að öllu samanlögðu má sogja,
að musdca practica standi langt
framar musica theoriea. Það á
að mdklu leyti rót sín-a að rékja
til þess, að tónmennt og tóniist
sem visdndagrein er ekki enn-þá
innfleidd sem kennslugrein við
Háskóla íslands En þjóð sem á
dýrmæta fjársjóðd í tónrænni
arfledfð þjóðlaga, mun innan
langt líður öðlast fiullsn skiln-
ing á þvi, að músik er gjöfl
guðanna hand'a manninum sem
skemmtun, uppeldisafll, list og
vísindi. (Aðsent).
Samraeming matsgerða. —
Fundurinn taidi nauðsynlegt, að
sett verði lög utn samraemingu
matsgerða, þegar edgnamám
fer fram.
Aukin fræðsla um sveitar-
stjórnarmál. — Þá var í áiykt-
un flundarins lögð rík áherzla
á að auka upplýsingastarfsemi
fyrir ailmenndng um starísemi
sveitarfélaganna í landinu..
----------------------------
Kveðjuorð
Guðmundur Olu/sson
Guiðmundur fylgdist með mál-
Sumnráætlun F/ug-
félagsíns tekur gildi
Fundi fulltrúaráðs Sambands íslenzkra sveitarfélaga lokið
Tveggja dtaga fumdi í fulLtrúa-