Þjóðviljinn - 20.04.1969, Blaðsíða 1

Þjóðviljinn - 20.04.1969, Blaðsíða 1
AÐ TALA VID FÓLKIÐ... dag, og Ipá er það að gora sig að viðundri að hrífast dk'ká af því fyrirvai’alaust. Þessi börn tækniaidar liáta sér eikiki nægja þótt sikólinn eigi ágætt útvai-ps- tæiki, hver og einn þarf að hlusta á sitt tæiki. Þau geta við vissar aðstæður setið saiman í sal, þegar einhver lagaþátturinn er fluttur, og hver uim sig helld- ur upp að sn'nu eyra sínu trans- istortæki, og þó það sé vont og í því urgi skail á það hlustað heldur en að leggja eyrað eftir samia lagi hjá náiga'annanum, því auðvitað eim allir að hlusta á það sama. Þessi mikia auigiýsingaitaeilcni hleypir ungliingunum ekiki út fyrir átoveðinn hring. I blöðum er unglinigum kannski ætluð sérstök síða, svo ékki sé hætta á að þeir lesi neitt annað (og er reyndar bættur skaðinn með sum blöð). Allsstaðar er sama sem þarf til að nemandi hrífist; með. Þegar maður hverfur frá ýmsuim viðurkenndum leiðinda- kvæðum og tekur til við fom- sögur — það er eins og að standa aillt í einu á Skáneyjar- bungu í frísku og heiðriku vetrarlofiti og hjarnið marrandi undir fótum. Annars er þetta önnur saga og mætti tala langt mál um lögigilt ágæti þeirra skálda, sem unglingair verða að kunna sikil á. Þetta verður fyrir mér eins og spurning sem lögð var fram á ónefindum stað um það, hver væri fégursti fugil ís- lands. Bf þú segir stokkandar- steggui' færðu tíu, annars ekk- ert. Og það eru margir slikir stokikandarsteggir í íslenzkum bókmenntum sem miaður hefur orðið að halda að börnum. En ég veit að það er hægt að gera þessa kennsiu lifandi. v'i i Spúrt-er: er ekki hrædilcgt að vera á þingi? Hlöðurnar opnar fyrir grængresi menningarinnar — Hvernig er umiharfs á Reykholti núna, Jónas. Fara ungir menn og námÆúsir enn út uim. glugga á Norðurvistum þeg- ar myrkt er af nótt? — Þessir rómantísku gluggar snúa kannski eitthvaö öðruvísd en þegar þú varsit þarna, nú miundi kannski rökréttara að fara inn um þá glugga sem þá Voru sagðir útgön.gustaðir. Ann- ars held óg að þesisiháttar sögur séu fyiT og síðar mest mont og stærflæti unglinga gagnvart félögum sínum, raunverulleikinn í þessum efnum hvergi næi'ri eins stó'rfenglegur og í frásögn. Annars hafa þaima engar breytingar orðið, ekki bara siíð- an þú varwt þar heldur síðan um 1930 að skólinn var byggð- ur, engar aðrar en myndardieigt heimavistarhús þar sem 32 nemienduir kæmust fyrir ef aililt væri með fielldu, en þar eru reyndar 50. .Iá, þetta fólk er sem fyrr frá öllum landshornum. Hlutfaiis- lega flestir eru úr kjördæmiinu. en Reykvíkingar eru fjöimennir og viss byggðarlög sækja fast um inngöngu t.d. Grindavík og Eyjafjörður. Þetta er meðal þess sem gerir skemimtilegt að kenna við skólann: miaður kynnist kynslóðinni í ölluim liennar litum, þauflræktuðum þéttbýlisga^ja . við hliðina á hreinræktuðu . afdalabarni. Það er samt mieirkilegt hve munur- inm á þeim er lítill orðinn og sjáifsagt mjiMu minni en áður. Hér er að vei’ki þetta nútílma- fyrirbæri, ofurvaild auglýsing- anna, sérslöik málgögn og sér- stök þjónusta fyrir þeissa kyn- slóð seim allt stefnir að fulllri samræmingu í smekk og við- horfi. Nerna hvað ég hef tekið eftir því að afdalaibarniið er að öðru jöfnu betui' k'lippt en þétt- býhsbarn með æfða hárskurðar- meistara á hverju horni. Ég ræð ekkert við krakkann — Hvernig reyndst þetta fólk sivo í námi, félaigslífi? — Oftast reynist dreiifibýlis- barnið þroskaðra að mörgu leyti í félagsilífi. af því að það hefur fengið meiri félagsleiga þjálfun í fásinninu, sem svo er nefnt. Þar er einstaiklliin.gurinn, ungur sem gaimiall, meira knú- inn til þess en aininarsstaðar að brjóta aif sér þetta fásinni. Ein- angraðar nútímasélir, vanda- málsbörn með einhverjuim hætti, koma nær umdantekning- ■ '. . !f,r .} }: ? \ arlaust úr þéttbýli. Og þá er oftast úm einhverja vanrækslu að ræða heimafyrir, í tveim til- vikum af þrem komia þau fi'á heimiluim þar sieim slkilnaðu.r • héfiur orðið með tiiheyrandi vandræðum — sem eru ofit erf- iðari í þéttbýli, þar sem ná- ungaihjálp er minni. Flestir heimavisitarskólar í dreifibýli verða fyrir þeirri á- leitni að þeir eru látniir leysa vanda, seim sprettur upp í þétt- býli cg ætti að afihendast sáil- íræðinguim að ég bezt fæ séð. Flestir kennarar og sikólastjór- ar liggja undir hringingum frá gömilum vinuim, og kummingjum. segjandi sem svo: Blessaður Jónas miinn reyndu að koma því í gegn, að strákurinm — eða stelpan, komist að við þenmam skóla, ég ræð bara ekkert við krakkann.' Röksemdir eru ekki þær hvaða verðleika barnið hefur til að bera á tiltekinm skóla, heldur er hringt eins og á spítala og byrjað á yfinþyrm- andi lýsdngu á því hve tilfiellldð . sé ailvanlegt. Hims er ekki gætt, að á þiessum skóiuim er engin aðstaða til að eiga við þessa unglinga, þótt þeir svo lagist oft stórlega t.d. afi félagsskap, vináttu, sem ofit skapast góð á svona stað. Opinberir aðiilar sofa mjög fast á þessu vanda- máli, t.d. varðandi sálfræðilega leiðsögn, sem venijulegur kenn- ari veit fátt um. Tækið við eyrað Já, ég var ad taíla um þann stuðning sem unigHingar geta hatft afi félaigsskap. En það mál hefiur fileiri en eimia hlið, td. það atriði í sólárlífi unglinga að þeir viija með engu móti að það sannist á sig, að þeir séu öðru- vísi, að þeir tilheyri ©kki hjörð- inni skilyrðisllaust. Maður þarf t.d. eklki annað en ganga uim vistir og sjá hvað þeir hafa á veggjuinum: aMsstaðar Masa við sömu andlitin í sömu. stelliin.g- unum: vinsællustu bítlahljóm- sveitinnar. Ég man aðeins eitt fráviik tfrá því í fýrravor: Vest- firðingur einn haifði heinigt upp mynd atf Hannibal. — Er hann þá talinn af- bnigðilegui'? — Þetta segir akiki anniað en það, að hann telur sig sannan Vestfirðing. En í alvöru tallað: meðan ekki er hægt að bj'óöa upp á fjölbreyttara frístunda- starf þá hafa heimaivistairskólar þan.n aukagalila, að þar verður i’ólkið enn skilyrðislausari hjörð kannski en í bæjan'skóluim. Eitt- hvert álkveðið Jlaig er í tízku í fólkið, það sem lætur til sín heyra í tramsistortæikjunum, hangir á veggjunum. og eif flitiö er í blað, þá er sagit frá trú- lofunum, barneignuim, framlhjá- haldi og dulitlu eitui'áti þessa fólks. Það er ekiki hægt að hlusta á • fréttir fyrir óléttunni konunnair hans Rinigos. Þetta stendur þessari kypslóð fyrir þrifium — og þá er varla mikið eftir annað en kennslulbækur. Otkoman getur orðið ótrúleg vanþeklking, iíka hjá greindu fólká, áikveðin stöðnun, einmitt á þeiim árum þegar allt stendur opið, hlöðurnar standa sem opnastar og móttækillegastar fyrir grængresi mienningarinnar, ef mér leyfist að orða þaö svo hátíðlega. Að hella í mótið — En geta kennairar ekki hjálpað upp á? — Hllutskipti okkar hefiur ein- att orðið það að troða inn í hausinn á unglingunum ákveðn,- uim sikammti, við höfiuim sjálfir stirðnað í þröngu sviðsrúmi á- kveðinnar námsskrár, sem við höfiuim orðið að virða til að nemendunnir standist prótf. Þetta er að vísu í nokikurri bi'eytingu. En þar sem ég hefi miiikið kennt íslenzku, þá tel ég mig geta haldiið því fram, að ísienzkukennari, sem heifur ver- ið aliltoif' saimrvizkusamiuir við í'egiluigerð um módurmálsnám, hefur gjannia verið einn aif verstu . skaðvöldum tungiunnar. Það hefiur. a.imi.k. til skamms tííma, verið svo Diítið svigrúm. frá málfræðistagiliniu. Og það sem tekið er fiyrir af bókmennituim hefiur verið margt af þeirri gerð, að ég t.d. hefi aiis ekiki getað sett mig í þá lirifiiningu. Það vwu einhverjar minar beztu stundir þegar ég kenndi Egilssögu í Vesturbæjarskólan- uim og þótt ég segi sjálfur frá lukkaðist þetta svo vel, að 17 ára stelpur létu sér þetta ekki nægja hdldur fóm hvað efitir annað í þennan. — einnig lög- gilta — skáp með Isllendinga- sögunum, sem er reyndar það síöastn sem íslendinigar gera við rslendinigasögur, þær eru orðnar mönnum einikonar palisander. Mér hefu.r Jífca gramizt það, að hatfa t.d. á Reykhdlti fóllk, sem gat verið hætt við falli á prófum, þótt það bæri af að þroska og skilningi á menning- ai-veirðmætum og llífinu yfirleitt — og fyrir það var ekki hægt að veita því neina viðurkenn- ingu. Skölakei'fið hefiur leitazt við að steypa fólk í saima mót- ið eins og auglýsi n.gakerfið þótt með öðrum hætti sé, ekki séð um að það fengi að njóta sín sem: einstaklingar. Þetta þarf að breytast. verða firjálslegra. En um leið er auðvitað ki'afiizt meiri fjölhœfni af kennaranum. Það þarf nefirtilega lítiö að tailca á til að kenna bara eftir regluim og rútínu. Endia kemur að því að maður spyr sig sjálf- an: ert þú orðinn einskonar seg- ulband sem kveikt er á á haust- in og spilar svo sömu spóluna vetuir eftir vetur þar til slökkt er á vorin? Yn.gri skólamenn velta þessu mikið fyrir sér og eru með ýmsar góðar hugmiyndir —. en mj'ög margir ei-u þjakaðir af þessari tilfiinn- inigiu að þeir séu bara simáðir sem hella í mótið. Eða þá að taka hvað við er- um lanigt á eftir í kennsllu ým- issa raungreina eins og eðlis- fræði. Það þarf Ifklega tuigi miljóna til að við komulmst á FraiinJiald á 3. saðu. SpjallaS viS Jónas Árnason um skólamál og unglinga, sögustaði og snobb, þingmennsku og ritstörf - og um nauSsyn hins pólitiska sfrits

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.