Þjóðviljinn - 29.07.1969, Side 5

Þriðjudagur 29. júlí 1969 — ÞJÓÐVILJIITN — SlÐA g
Samkvæmt skoðun banda-
ríska stjórnimiálafræðinigsins
Ferdinands Luindbergs hefur
meðal B and'aríkj amaður ekki
meira sitjónmmálafreilsi em íbúi
í Sovétríkjunum, á ekki mikið
meira en bóndi í Rómönsku
Amaríku og er jiafm réttinda-
lauis • og franskur bóndi fyrir
17&9.
Þessi skoðun, sem kanm að
komia mörgum spánskt fyrir
sjónir, er niðurstaða mikillar
rannsóknar um „hið raunveru-
lega þjóðfélags- og efniahags-
kerfi B'andairíkjamna", sem
Lundbeng skýrði frá í bókinni
,',Hinir ríku og hdnir forríku"
(The Rioh and the Super-Rich.
A Study in the Power of
Money- Toðay), en hún kom út
í New York fyrir eimiu ári og
vakti mdkla athygli. Hann held-
ur því fram að Bandaríkin Mk-
isrt í raun og veru fremur
„bananalýðveldi í Rómönsku
Ameríku" en riki, þar sem all-
ir ríkisborgairamir hafi sömu
réttindi og sömu skyidur.
f auðugasta iðniaðarlancfi jarð-
ar, sem heilliar til sán þúsundir
Evrópu- og Asíuibúia á áiri
vegna lífsskilyrða sinma, er
eignunum nunuasit skipt á rétt-
látiairi hátt en í lamdfoúmaðar-
ríkjum Rómönsku Ameríku.
„Hinir ríku og hinir fonríku,
klíka stóriðjuhöldia og fjár-
málamannia“ hafa skipt með
sér eiignum þjóðarinnar, stjórraa
atvinnulífinu og ráða ganigi
stjórmmálannia. Tæp 2,7% íhú-
anraa stjómia ein tveimur
þriðju blutum allira eignia þjóð-
arinraar, og innan við 200.000
auðkýfiragar ráða stærstia og
mikilvægasta hluta framleiðslu-
tækjanraa.
En um mdkinn f jöldia B'aradia-
ríkj'aimiarania segir Lundiberg að
þeir eigi ekki mikið fram yfir
það sem þeir bena á sér. Á
heimilum sínum foafi þeir nofek-
ur húsgögn og svo eigi þeir
hin raaúðsynlegu stöðutákn
bandiariskra fjölskyldnia, bíl og
sjónvarp, en það er keypt not-
að eða með afborgumum. Næst-
um því helminigur allra banda-
rískra fjölskyldnia getur ekki
varið sem svairar 400.000 isl.
krónum í húsbúniað, bdl eða
slíkt, og rneira en 6.4 miljónir
heimil'a eiiga svo til ekkert
nema skuldir, þau lifa á lán-
um.
Hins vegar hafa rúmilegia
600.000 eignamenn os forstjór-
ar — minraa en 1,3% íbúanna
— skattskyldiar árstekjur sem
nema meir en tveimur miljón-
um króna (þegar búið er að
draga frá það sem er frádrátt-
arhæft).
Fimmti hluti bamdarískra
verk'amanna og bænda hefur
hins vegar minraa en 130.000
krónur í árslaun, og næstum
því þriðjumgur hefur minn,a
en 250.000 kr. í ársiaun og býr
því við fátæfct samkvæmt
hinni opiniberu skilgreiningu.
Og það eiru ekiki eimgöragu ó-
menntaðir svertingj'ar og hvít-
ir menn utan við þjóðféliagið.
sem búa við örbirgð i fátækra-
hverfum. Lundberg segir:
„Þjóðfélag okfcar, , sem . borgar
sölumönnum geysihá laun,
borgait' mönnum, sem inraa af
höndum mikilvægia þjóðfélaigs-
legia þjónustu, buragu,rliaun“.
Meðan bandarískiir kenraarair,
lögregluþjónar og sJökkviliðs-
menn verða að bæitia upp hin
litlu laun sín með allskyns
aufcasitairfi — nætuirvinirnu í
veitdngaihúsuim eða a'ksitri leigu-
bília •— velta öriádr Banda-
ríkjamenn sér í austræraum
munaði. I>eiir búia í höllum í
endurreisnar- eða túdor-stil
(foyggðum miBi 1890 og 1920)
og fljúga í einkiaifluigvélum
milli haha sdnnia í E>elawaire og
aðsietuirsstaða í París, London ■
eða New York.
HALLIR í GÖML-
UM STÍL
OHumiljóniamæriragaimir Nel-
son og Wirathrop Rockefeller
ólust upp í höillum í gömlum
enskum stíl nálægt New York
í umsjá 350 þjóraa. Erfingjar
Vanderbilt-iauðæf'annia George
og William Cecil búa í hödl í
„endurreisraarstíl“ með 250
herbergjum í Norður-Karólínu.
Bu-Porat ættin hefur byggt
meira en tuttugu hailir í Delia-
ware-fylki, einkum í „fom-
frönskum" stíltegundium.
Um 200 bandarískiaæ fjöl-
skyldur eiru íorríkiar og vita
naumiast aura sdnnia tal. Hluta-
bréfahrúigur þeirra gera þeim
efcki aðeinis kleift að lif a glam-
urkenndu Kfí heldur gefa þær
þeim einnig vald yfir iðraaðar-
samsteypum á stærð við l’ítil
konungsríki. Þaranig eiigia Du
Poratamir eirair hdutahréf, sem
nema meir en 600 miljörðum
króna, og ráða stefnu General
Motors og E. J. du Porat de
Nemours, sfærsta bílaiframleið-
anda og stærsta efniahrinigs í
heimi, sem eiigia dótturfyrir-
tækd um öli vesturiönd.
Rockefellerættin, sem á úrn
400 mi'ljarða króraa, ræður yfir
sex af stærsitu olíufélögum
Bandaríkjanraa. Meilon-ætifcin á
um 380 miljarða króraa og ræð-
ur yfir risastó'rum hriragum
Gulf Oil, Alcoa og Koppers
United.
Svo að segj.a allir auðhrinig-
ir Band'aríkjannia eru í hönd-
um ríkra og forríkra manna,
sem eiga meirihluta hlutabréfa
og ráða þvi öllu um garag fyr-
irtækjiararaa. Þannig eru 122 af
200 stærstu fyrirtækjum
Bandaríkjanna undir stjóm
eins manns eða einraar fjöl-
sfcyldu.
„LEYNILEG MIÐ-
STJÓRN BANDA-
RÍKJANNA“
Lundherg, stjómmálafræð-
ingurinn, segir að þessi „pen-
iraga-klúbb'iir“ sé „hdn leyni-
York er ennþá dýrara: Jofon
Lindsay varð að kosta 160
miljóraum króna til kosninga-
baráttunniar. Þegar Róbert
Kennedy féll fyrir morðin.gj a-
hendi var hann búinn að verja
um 180 miljónum króna i bar-
áttung til að verða útnefndur
frambjóðandd í forsetakosning-
unum.
Þegar öllu er á botninn
hvolft, er það einn flokkur,
sem ræður Band'aríkjuraum,
eins og Sovétríkjunium. „Repú-
blifcanar og Demókratar eru
einungis tveir arrnar í hinum
ahraáttuga flofcki eign'amarana“,
segir Lundberg. Æðsta, >. mark-
mdð þessa flofcks er að styðja
auðkýfinga sína,' og aðaldeilu-
mál „flofcksarmanna“ er hverj-
ir komist i embættin.
Bandiarískir auðkýfiragar styðja
um Karabíska hafsins undan
ska-tti, sem „kostnað". Húsa-
leiga og kreditkoirt (gjaldmið-
ill í lokuðum næturidúbbum,
tízkuverzluraum og skartgripa-
verzlunum) eru sett í bókhald-
ið sem rekstrarkostnaður fyr-
irtækisins. „Klófcur auðkýfing-
ur þarf aldrei að borga tekju-
skatt á ævinrai“ segir Lund-
berg.
Eftir dauða bans tekur
erfðaskatturinn ekkert svo
heitið geti af ei'graum hans.
Þótt ríkið megi opimfoerlega
ta-fca 91% af arfi eftir milj-
ónamæciniga, gefa lögdn um
erfðaskatt frá 1948 erfiragjun-
um nægar undankomuleiðir til
að sleppa undan þessari hættu.
Þannig borguðu erfiragjar John
D. 'RockefellerS yngra, sem lézt
1960, ekki einn eyri tíl rikis-
feller fjölskyldan gaf um 30i%
hlutabréfa sinraa tíl átta fjöl-
skyldustofnana.
Með þessum gjöfum fenigu
auðkýfingamir opinbera synda-
aflausn fyrir syndir firumfoýl-
ingsáranna, en miarigir þeirra
höfðu efcki verið ýkja vandir
að meðulum, þegar þeir voru
að koma undir sig fótunum.
Þessum gjöfum befur líka mjög
verið haldið á lofti af þeim,
sem dá banda'rískt þjóðfélag.
En með góðgerðunum voru
þeir eiranig að hygla Mamm-
oni: góðgerðastofraandrnar borga
hvorki erfðaskatt, félagaskatt
né tekjusfcatt. Þó er j . hæsta,
lagi helmin'gur hinna ’ áíaitt- ''
frjálsu tekraa notaður tii þeirra
góðgerða, sem stofnunin á að
gera. Afgaragurinn liggtlrf ‘i ••
sjóðum eð>a er lánaður stofln-
I BANDARIKJUNUM
Nelson Rockefeller
Góðgerðimar gefa syndiaaflausn
lega miðstjóm Bandaríkjanma".
Hin fáu hundruð auðkýfiniga
veiita nærri 30 mdljónum verka-
nuanna og starfsmanna aitvinnu.
Þesisiir auðkýfinigar vedta fé tíl
háskóla og stofnana og eiga
blöð og tíiraarit. Það eru þeir,
sem koma mönnum í áhrifia-
stöður í stjómmálum á bak
við tjölddn.
Kosmiragafoa/réitta um sætí i
ölduragadeiJdirand, sem svo að
segjia eingöngu auðugir menn
hafa vandr um að fá, kostar
um átbatíu miljórair króna.
Embæ'tti borgars'tjóra í New
heldur efcki flokkia og stjóm-
málamenn einumgis af hugsjóm,
heldur Mta þeir svo á, að mik-
ils ágóða megi værata af fé
því, er þanniig sé fyrir kom-
ið.
SKATTAÍVILNANIR
Þessi ráðstöfún fjárins er í
raundnrai hagkvæmari en hið
bezta skuldahréf. Lundberg
telur að eiraungis franski að-
allinn á 18. öid bafi notið eins
mikilla forréttinda í skö'ttum
og bandairísfca pendngastéttín
nú. Verkamaður, sem hefur
560.000 krónur í laun á ári,
verður að borga 102.000 krón-
ur af þeim í sfcatta. Auðu'gur
fjármála'braskari, sem fær
sömu upphæð á ári af verð-
bréfium sinum, þarf aðeiras að
gredða rúmair 42 þúsurad krón-
ur. Ef haran Ieglgur ágóða sdnn
í olíu- eða námufyrirtæki, sem
njóta stoattaívilraana, er ágóði
hans og vextír af því Sfcaitt-
frjáls.
Hinn miifcli sfcairi launþega
verður hins vegar að taka hið
litla sparifé sdtt a.f tekjum,
sem fullir sfcattar eru lagðir
á. En tekjur fcapítaldsta eru
skattfrjálsar, ef þær eru afltur
lagðar í fyrirtæki.
Þeir sem hiafa bæsbar tekj-
ur geta auk þess dregið kositn-
að við veiðiférðir sínar, veiði-
hús og suiraarbústaiði á eyj-
ins, og þó höfðuðu engin yfir-
völd mál á hendur þeim fyrir
skattsvik.
Hinn látni auðkýfiragur hafði
stofnað sjóð fyrir hivem erf-
ingja sinn: safn hlutábréfa,
sem banki ávaxtaði og tryggði
erfiragjanum miljónatekjur
ævilanigt. Ekki verður lagður
skattur á sjóðinn meðan hann
er geymdur í bankanum. Ekkj-
an, Martha Rockefeller, hafði
meiraa að segja úr 8000 mdljón-
um króna að spila skattfrjálst.
Þessd forréttindi kosta rikið
áriega a.m.k. rúmlega 2000
miljarða króna segdr Lund-
berg. f þessari upphæð er þó
efcki talið með það sem heimt-
ist ekki í sfcaitt vegna gjafa
tíl góðgerðasfofnana, en Lund-
berg telur að vestu „skattsvik-
in“ séu þær góðgerðastofnian-
ir, sem auðkýfingamdr fcoma
á fóf.
HAGKVÆMAR
GÓÐGERÐIR
Auðkýfiragar Bandaríkjanna
hafa hingað til stofinsett meir
en 6800 stofinarair, sem eiga að
sjá um ýmis miannúðaramál,
eða vísdndalegar rannsófcnir, og
eru þar á meðal jafnvel stofn-
anir sem styrkja rannsoknir
CIA í Sovétríkjunum. Þannig
arfleiddu Henry Ford og son-
ur hans Edsel Ford-stofraunina
að 90% eigraa skiraa, og Roeke-
andanum aftur með eins piró-
serat vöxtum. Hann getur því
haft mifcLa peniraga í foöndum
aligeriega skattfrjálsa.
Velgerðarmiaðurinn getur auk
þess gert aila þurfaliraga í fjöl-
skyldunni að forstjórum í góð-
gerðarstofnumnni og feragið
þeim þannig geysihá laun. Auk
þess getur hann fært sér í nyt
þær uppgötvarair, sem styrk-
þegar þessara stofnana gera,
og þannig gefa þessar arðsömu
góðgerðastofnanir auðkýfirag-
unum vald yfir visindum, list
og menratun. Þessar stofnianir
ákveða rannsóknir bandaríslcra
vísindamanna með styrfcveit-
inigum sínum.
Lundberg viðurkeranir, að
þessar sitofraanir hafi mjög eflt
raáttúruvísinidi, hins vegar hef-
ur engin rannsókn á banda-
risku þjóðfélaigi, sem hefur
haft þýðinigu fyrir þjóðfélags-
fræði eða stjómmálafræði,
verið gerð undir vemdairvæng
auðkýfiraganna, því að þeir
eindr fá styriú, sem verja það
bamdarísfca ævintýri, að hver
ednasti maður, sem er dugleg-
ur, geti orðið rífcur en fátækt
sé siðferðileg sök.
MENN AUÐGAST
í HÆGINDASTÓL
f sannleifca getur enginn
lengur byggt upp iðrafyrirtæki
Framhald á 7. síðu.
I