Þjóðviljinn - 14.09.1969, Blaðsíða 4

fj SfDA — ÞJÖÐVTLJINN — Sunnudagur 14. septemtoer 1969.
Otgefandl: Otgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb.), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjórl: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Olafur Jónsson.
Framkv.etjórl: Eiður Bergmann.
Ritstjórn, afgrelðsla, auglýslngar, prentsmiðja: Skólavörðust 19. Síml 17500
(5 linur). — Askriftarverð kr. 150,00 á mánuði. — Lausasöluverð kr. 10,00.
Sinnu/eysi og sofandaháttur
jhaldinu og Alþýðuflokknum tekst ekki lengur
að láta eins og atvinnuleysið og hættan á grimm-
um atvinnuleysisvetri framundan sé ekki til.
Frumkvæði verkalýðsfélaganna í Reykjavík og
Hafnarfirði með fundahöldum, nefndarstörfum og
væntanlegri tillögugerð um málið og skrif Þjóð-
viljans hafa kotmið af s'tað þeirri hreyfingu meðal
almennings að ráðherramir og stjórnarblöðin eru
farin að rumska, í orði. Bjami Benedikfsson rýk-
ur í sjónvarpið með sínar afsakanir, og einn af
framámönnum Alþýðuflokksins er látinn skrifa
roknagrein í Alþýðublaðið og m.a. harma mjög
hvemig togarafloti íslendinga hefur hrunið niður
á tíu ára valdaferli Alþýðuflokksins og Sjálfstæð-
isflokksins. Einhver lesandi Alþýðublaðsins kynni
að minnast þess, að það er einmitt Alþýðuflokkur-
inn sem haft hefur forystu sj'ávarútvegsmálanna
í heilan áratug, og þeir Emil Jónsson og Eggert G.
Þorsteinsson rækt þá forystu með þeim hæ'tti, að
eitt munu vel flestir eða allir sjómenn og vanda-
menn þeirra einhuga uim: Að Alþýðuflokknum sé
aldrei framar trúandi fyrir þeim málum. Vel má
minna á til samanburðar framtak Sósíalistaflokks-
ins, er honum tókst að knýja fram nýsköpunar-
stefnu á tveggja ára stjórnartíma í stríðslokin, og
ríkisstjómin hafði forgöngu um smíði og kaup 30
nýtízku togara, sem urðu uppistaða í togaraflotan-
um næstu áratugi og fiska nokkrir enn.
Ýandamál atvinnuleysisins verður hins vegar ekki
leyst né hættunni á ískyggilegum atvinnuleys-
isvetri bæg’t frá með afsökunum ráðherra í sjón-
varpi né mælgisgrein í opnu Alþýðublaðsins. Rík-
isstjóm íhaldsins og Alþýðuflokksins verður að
gera sér Ijóst að frá þessu verkefni verður ekki
komizt nema með athöfnum. Alþýðubandalagið
hefur að gefnu tilefni snúið sér til forsætisráðherra
og krafizt þess að Alþingi verði tafarlaust kvatt
saman til að, fjalla um atvinnuleysið og gera ráð-
stafanir til að afstýra atvinnuleysisvetri. í bréfi
Alþýðubandalagsins til ríksstjómarinnar lýsir það
„ábyrgð á hendur ríkisstjórn og borgarstjómar-
meirihluta í Reylcjavík fyrir sinnuleysi og sof-
andahátt í þessum málum og algeran skort á frum-
kvæði um lausn þeirra. Af fullkomnu ábyrgðar-
leysi og skilningsskorti á eðli og umfeðmi vanda-
málsins hafa ráðamenn látið sumarið líða án þess
að gerðar væru gagngerar ráðstafanir til atvinnu-
aukningar á komandi vetri. Krefst Alþýðubanda-
lagið þess að nú þegar verði brugðið við og samin
ýtarleg áætlun um ráðstafanir til aukinna atvinnu-
framkvæmda og slík áætlun undanbragðalaust
framkvæmd stig af stigi“. Vi'fnar Alþýðubandalag-
ið til væntanlegra tillagna frá verkalýðshreýfing-
unni nú um miðjan mánuð og rökstyður kröfuna
um að Alþingi verði kvatt saman með því að fram-
kvæmd þeirra tillagna muni snerta löggja'farvald-
ið. Alþingi að störfum getur líka verið sterkt að-
hald duglausri ríkisstjóm, og er krafan því eðlileg
og sjálfsögð eins og nú er imálum komið. — s.
Baldur Jónsson lekfor:
Creinargerð um afstöðu til
ömefnastofnunar
Vegna yíiriýsingar, sem ég
stóð að ásamt þrem,ur öðruan
háskólakcnnurum í íslenzkri
miálfræðd. uim stofnun ömefna-
deildar Þjóðminjasatfins og vetgna
athugasemda Menntaomálanáðu-
neytis við hana langar miig til
að gera nánari gireiin fyrir af-
stöðu miinni. Það skal teikið
fraim,/ að það, sem hór fer á
eftir, var nær fuilsaaniið, áður
en ég las athugascimdir prófess-
ors HaJldórs Halldórssonar um
saima efni, en þær toirtust i
sumum dagblaðanna f gær, 11.
septanuber, a.m.k. í Alþýðu-
blaðinu, Morguntolaðinu og
ÞjóðviJjanuna. Tel ég rétt, að
mín greinargerð komi einnig
fyrir aimenningssjóinir, þótt
hún verði efnislega saimhljóða
athugastemduim prófessofs Hall-
dórs í megimatriðuiiii og að
nokkru leyti endurtekning á
þeim eins og eðlilegt er.
1. I fyrsta lið athugasemd-
ar ráðuneytisins er lögd áherzla
á, að hieimsipekideild séu „mál-
efni Þjóðmmjasafns jafnóvið-
komandi og Þjóðminjasafni
mélefnd heimspekideilldar“. —
Með þessu er gefið í skyn, að
okkur komi stotfnun öoiefna-
deildar Þjóðminjasains ekfcert
við. Þó er sagt rétt áður í a(t-
hugasemduim ráðuneytisnns: „í
þessu samhandi er rótt að taka
fram, að fjórmenningamir taia
éklki í nafni heiimspekideildar‘'.
Þett-a er vitaskuld rétt. Við
höfum geifiið yfirlýsinguna sem
kennarar í, íslenakri miálfiræöi
við heimspekideild, en ekki í
nafni deildarinnar og gefum
ekki heidur í skyn, að við töl-
Wii í .hennar nafnd. Þjað er svo
önnur saga, hvort heimspeki-
deild kemur þetta mói við eða
ekki. Hitt er alveg víst, að
sem háskólakennarar i ísilenzkri
málfræði getum við ekki lát-
ið som okkur sé óviðkomandi,
hvað aðháfzt er af opinberri'
hálfu á vettvangi íslenzkrar ör-
nefnafræði. Að sjálfsögðu er
okkur bæði heimiiilt og skylt
að fylgjast með aðgerðum hins
opinbera á þessu sviði og jafn-
vel gagnrýna þær, ef við teij-
uuh ástæðu til. I þessu tilviki
höfum við mjög rika óstæðu til
afskipta, þar sem við stefnum
að því, að hér verði komáð á
fót Nafnfræðisitofnuín. Háskól-
ans, eins og við tókum fram,
og ég áskil mér ailan rétt 1il
að haida áframv skrifum um
þessi mál. ef sivo ber undir.
2. 1 yfirlýsingu okkar var
tekið firam, að okkur væriekki
kunnugt um, að við undirbún-
ing þessa máls hefði verið leit- ^
legt, að ráðuneytið hafði t. d.
Jiaft samband við annan hvom
eöa báöa prófessorana í ís-
lenzkri máifræði, úr þvi að
samráð var haft við forstöðu-
mainn Handritastofniunar, eð
því er hafit er eftir mennta-
miálaráðherTa í Mibd. 14. ágúst
s. 1. Eg trúi því ekiki, að ráðu-
neytinu hafi eklki verið full-
kunnugt um, að fráokkur höfðu
komdð fram nýjar hugmyndir
um skipam þessara mála. Ég
leyfi mér að vitna til þess,
sam ég hefi áður skrifað um
þessi efni, einkum í áðurnefndri
Morgunblaðsgrein 22. marz 1963.
Það má undarleglt heita, ef yf-
irstjóm menntaméla í landinu
lætur fram hjá sér fara 5
dáika gredn undir stórri fyrir-
sögn í víðlesnasta blaði lands-
ins og um æðstu menntastofn-
un .þjóðarinnar, eimmátt á þeim
tíma þegar almennar uraræð-
ur um háskólaimái eru að hefj-
asit fyrir aivöru og háskóla-
kennuruim oft áiasað fyrir af-
skiptaleysi af málefnum há-
skólans á opimberum vettvangi
og jafiwel sikort á nýjuim hug-
myndum. Hér hefir mennta-
málaráðuneytið enga afsökun
og getur eikki látið sem það
viti ekki, enda yrði hiuturþass
sízt betri við það.
3. Sérstaklega átöidum við
það, að forstöðumamnssitarfinu
skyldi ráðstaföð, áh þess að
það værí augllýst laust til um-
sóknar og án þess aö matfæri
fram á fræðistörfum umsækj-
enda í örnefnafræðum eða
dómur væri feildiur aif sérfiróð-
slfkt væri eigi lögskylt.
Ráðuneytið lætur í veðri
vaka, að í þessu feiist mótsögn.
Ég vil því láta það kksma skýrt
fram, að athafnir manna geta
að sjálfsögðu verið ámælisiverð-
ar, þótt eigi varði við lög. Það,
sem við gagnrýnuni, er, hve ó-
vandvirkrLislega er að unniö.
Éf ráðuneytið hefðd kynnt sér
betur stöðu örnefnafræðinnar
og hugmöuidina um nafnfræði-
stofnun og að því búnu sann-
færzt um, að örnefnasöfnun
og -rannsóknum yrði sarnt sem
áður bezt borgið með stofinun
sérstakrar deildar í Þjóðminja-
safni — en það teil ég mjög o-
Xíklegt, svo að ékíki sé fastana
að orði kveðið — hiefði á næsita
stigi verið eðlilegt að kanna,
hvort ekkii kæmu fleiri til
greina sem forstöðumenn og
láta saðan fara fram sérfræöi-
legt miat á hæfni umsœkjenda..
1 þessu tiiviká voru sérstiakar
ástæður til að hafa þennanihátt
á. þvi að sá, sem- þjóðminja-
vörður lagði til, að yrði for-
stöðumaður, er sagnfnæðingur,
en ékkii sérmieinntaður í þeiirri
fræðigrein, sem ailar visinda-
rannsóknir á ömeifnum hljóta
að hafa að undirstöðu. Annars
staðar á Norðuriöndum eru fór-
stöðumenn ömiefnastofinana
málfræðingar eins og nærri má
geta.
Nú er alkunna, að atfiburða-
menn skara stundum fram úr
í fileiri greinum en einni og af-
reka jafinvel medra í annarri
grein en þeirri, sem þedr lögðu
upphaflaga stund á. Einnig er
réttaðmánna á, að fræðasviðin
eru mörg og sérhæflng mdk-
il nú á dögium. Þess veigna er
borin von, að nokkur ráðherra
hafi svo víða yfirsýn, að hann
geti ætíð upp á sitt eindasmi
skipað í hvaða sórfræðdngs-
stöðu sem er af fiullird réttsýni.
Það ætti þó eikki að geta dul-
izt neinum, scm um ömefina-
rannsóknir hugsar, að undir-
staða þeirra hiýtur að vera
málvísindaleg. Þess vegnahafði
menntamáiaráðherra alveg sér-
staka ástæða til þess að láta
mieta þéið, hvort sagnfræðinig-
urinn, sem stungið var upp á,
var af sérfróðum mönnum tal-
inn hæfu.r til að veita forstöðu
málvísindalegri rannsóknar-
stofnun og þá j-afinframt — edns
og áður er sagt — að kanma,
hvort fileiri kæimu ékki til
gneina.
sagnfræðinigar sýnt örnefna-
rannsóknum áhuga. Eftir sem
áður hljóta allar örnefnarann-
sóknir að hvíLa á málvísinda-
legum grunhi aif þedrri ednföldu
ástæöu, að ömefini eru einn
þáttur mannlegs máis; Því
traustari sem þessi undirsitaða
er, því meira verður heixnild-
argildi örnefnanna. Þaö, sem
nú þarfi að gera, og þlótt fyrr
hefði verið, er að treysita þessa
undirstöðu ■ ísilenzkrar örnefna-
fræði. Með því væri i ékki lagð-
ur steinn í götu neins af þeim
fjölmörgu, sem áhuga hafa á
örnefnuim í ednhverjuimtilgflngi,
hvort sem hann er freeðilegur,
hagnýtur eða óhaignýtur, held-
ur væri einmitt veriö aö gredða
götu þeirra.
í þessu sambamdi skiptirefcki
móM, þótt um aukastarf sé að
ræða; það er jaifinmdkilivœEt
fyrir því. Það er líka sitthvað
að styðja ednhvem ti.1 að vimna
að tilteknu verikefni, sem hann
hetfur óhuga á, eöa setjahamn
yfir þá þjóðareiigm, sem ömefna-
söifinin í Þjóðmdnjasafm.i eru, og
féla homum beinlínis að legigja
grundvöll að hvers konar rann-
sókmum á íslenzskum ömefn-
u-m, ekki einungis þeimi. sem
hanm hefir sjólfur áhuga á.
4. í athugasamidum ráðiuneyt-
isins er tékið fram, að það
tíðikist „alls ekki að auglliýsa
hJiðstæð aukastörf, og má í
því sambamdi t.d. mefna for-
s töðuman nastorf í rannsólknar-
stofum itaiunvísindasitoífinunar
Háskólans og Reiknistofnun Há-
sfcólams“, segir þar. Ráðuneyt-
ið gætir þess eikki, að dæmin
eru aMs eikki samlbærilieg. —
Reiknistafnun Háskóians er
ekki rannsóknarstofnun í neinni
sórstakri fræðigrein, hefdur
vininur hún að úriausnarefnum,
hiagnýtum sem firæðilegum og
hver som firæðigreinin er. Um
rannsóknarstofur Raunvísinda-
stofinunar er það að segja, að
forstöðumenn þedrra eru allir
prófessorar í þedrri fræðdigrein,
sem hlutaðeigandi rannsóknar-
stofá tekur til. Þedr hafa álhr
giengið undir sinn hæfnisdóm
sem prófesso'i-ar, en í því felst
m.a., að þeir teljast hæifir til
að hafia forystu um visdnda-
rannsótoir hver í sinni grein.
Auk þess er einm deildarstjlóiri í
ramnsófcnarstcfiu í jarðvísinduim,
og er hann sérfræðingur með
dóktorspróf í einni grein þeirra.
Hins vegar téldist það til und-
an.tekninga, ef sagnfiræöipróf-
essor væri bæfiur til að veita
málvísindalegri stofinun for-
stöðu. Öhugsandi er það þó
éktki. Þe.ss vegna var nauðsyn-
legt að ledta hins sórfræðiiega
rnats. En það fórst fyrir. Hœfni
fiorstöðumanns hinnar nýju ör-
nefinadeildar hefir því 'hvorki
verið sönnuð né könnuð.
5. Enn mætti mörgu viðlþetta
bæta, t. d. athugasemdum og
spurningum um stöðu ámefna-
deildar eða -stofinunar, en óg
vil ekfci lengja þetta móll meir
en orðið er. Ég ke-mst þó ekki
hjá því að viíikja að niðurlagi
aithugasemdar ráðuneytisins. —
Ég harðneita því, að ég eigi
eða hafii átt í per.sónulegum ill-
deáílu'm við nokfcum mann, sem
kemur við sögu þassa máls, og
lá/tið þær hafa áhrifi á afistöðu
rnína. Mig furðar á því, að hið
háa ráðumeyti skuli telja sér
samboðið að hafia uppi dyigj-
ur um slíkt.
Reykjavík, 12. sept. 1969,
Baldur Jónsson, *
lektor.
um mönnum um hæfni þeirra
í þessari gredn. Gilti einu, þótt
Hér má ekki’ láta það vilia
sér sýn. að örnefni geta verið
sagnfræðingum notadrjúg heilm-
ild. Þess vegna bafa margir
Skógræktarfélag Islands:
VaxamH áhuga ahnennings é'
að ráða nokkurs sérfræðings í
örnefnafiræðum, Þessu svarar
ráðuneytið í rauninni út í hött
með þvtf að skýra frá tillögu
þjóðmánjóvarðar um stofnun
ömefnadeildar og forstöðuimann
hennar. Þjóðmdnjavörður er
ekki sérfræðingur á þessu srviði.
Hér kemur reyndar framþað.
sem ég hefi vikdð að áður í
grein, sem birt var í Mbl. 22.
marz 1968 um Handritasitofn-
unina og Háskóttann, að £s-
lenzkri ömefnafiræði er ófull-
nægjandi, að mdðsitöð hennar sé
í Þjóðmdnjasaifni og Þjóðminja-
satfni enginn greiði geröur með
því héldur. Bnginn, semgegnt
hefiir embætti þjóðminja- eða
íommiinjavarðar, hefir verið
málfiræðiþgur cg okki líidegt,
að svo verði.
Úr því að málurn er þannig
háttað, bar ráðuneytinu að líta
vél í kringum sdg. Tillagaþsióð-
minjavaröar kom fram um
miðjan október 1968, en deild-
in er etoki stofnuð með ráðu-
neytisbréfi fyrr en í júní 1969.
Var því nægur tími til að at-
huga málið betur. Ég tel eðli-
Á aðalfundi Skógræktarfé-
iags Islands, sem haldinn var í
Slykkishólmi um fyrri helgi, var
fagnað vaxandi áhuga almenn-
ings á alhliða gróðurvernd, end-
urgræðslu gróðurvana lands 03
góðri umgengni um landið.
Pundurinn lýsti ánægju sinoni
yfir þeim árangri, er gróður-
rannsóknir og gróðunkortagerð
hefur þegar borið, en á giruind-
velli þessara rannsókna er nú
tekið að framkvæma ítölu í aíf-
réttarlönd-
Á aðalfumdinum var stjóm
Skógræktarfélagsins einnig veitt
heimild til að gerastaðili að sam-
tökum þeim um gróðurvemd,
landgræðslu og aðra náttúru-
vemd, sem í ráði er að stofha
nú í haust.
Mikilvægt spor í skógrækt
á Islandi.
Af öðrum samiþykfctum aðal-
fiundar Skógræktarfélags ls-
lands má nefna ályktun, þar
sem stjórn arvöldum og Alþingi
eru tfiluititar þakkir fyrir fjárveit-
ingu til þess að hefja fram-
kvæmdir á áætlun um skógrækt
með toúskap í Fljótsdal í Norð-
ur-Múlasýslu. Fagnaði fiundur-
inn því að hér hefiur verið stig-
ið mikilvægt spor í skógrækt á
íslandi, en værnti þess jafnframt
að árlegt fjárframlag aff hálfu
ríkisins verði hækkað í þá fjár-
hæð sem áætlunin er byggð á-
Upphaf víðtækari friðunar-
Fundurinn lýsti fullum stuðn-
ingi við tillögur Skógræktarfé-
lágs Suðurnesja varðandi firið-
un allls Rosmhvaláness tfyrir á-
gangi sauðfjár, enda væri það
hugsað sem upphaf að víðtækari
Framhald á 9., síðu.