Þjóðviljinn - 14.09.1969, Blaðsíða 5

Sunnudagur 14. september 1969 — ÞJÖÐVILJINN — SlÐA J
m

kvikmyndSr
KVIKMYNDALIST — ÖR ÞROUN
S.l. sunnudag var fjallað um
hinar miklu hræringar er urðu
í kvikmyndaheiminum rétt fyr-
ir og um árið 1960, og nefnd
nöfn helztu kvikmyndahöfunda,
er þá komu fram.
★
— Hvað hefur svo gerzt í
kivikimryTidalheirndnum síðan Iþess-
ir ungu byltingaapenn hófu upp
rausit sína? Hafa þeir náð fyihri
listrænum þroska? Hefur þró-
unin vvarið óslitin fraim til ihinn-
ar alþjóðlegu listgreinar sem
nefnd var svo í upphafi þessa
spjalls?
Vissulega hefur listin orðið
alþjóðlegri þar sem nýjar kvik-
myndaþjó'ðir haifia látið mijögað
sér kveða á undanförmjim áir-
slíkra réttinda, þótt ’margir
þedrra toezitu geiri nú svo sann-
gjarnar kröfur aö mega klippa
myndir sínar sjálfir. En leik-
stjóramir eiga stöðugt í erjum
við framleiðendur. Nýlega
klippti Universal-félagið 39 min-
útur af mynd Karels Reisz um
Isadóru Duncan án nokkurs
saimráðs við Reisz og breytti
nafni myndariinnar í Ástir Isa-
dóru. Jafnvei enn ruddalegri
er sagan af mynd John Hust-
ons Reflections in a Golden
Eye þar sem framileiðanddnn
toreytti aJlri litaáferð myndar-
innar, en Huston hafði notað
sérstakar aðferðir og varið
miikffli vinnu til þess aö ná
fram vissium litatorigðum; með
þeim hugðist hann ná fram á-
fraffnian hafa nókkuir ný lönd
láitið að sér kveða á undan-
föoium árum, sivo mjög að
aðrar þjóðir hafa mátt þoka
um set. Gott dæmi eru hinar
nýju tékkmesku mjynd'ir sem
hafa með léttledika sínum og
nýjungum unnið sér fastan
sess á almiennum kvi'kmynda-
markaði heámsins og að þvá er
virðist mun traiustari enpólsku
myndirnar sem verða nú æ fá-
séðari. 1 tékkneskum skýrslum.
frá árinu 1968 kernur fram, að
á siídasta áraituig hafa Tékkar
selt til 70 lamda 2558 kvik-
myndaeintök af fuHlri lengd og
um 5000 styttri myndir. Á þessu
ári ráðlgiera þeir þótttöku í 56
kvikmyndaihátíðum og skipu-
laigðár verða tutbuigu kvik-

ÍiÍSÍáÍÍÍSSííÍxWíWíÍKS
Janez Vrhovec og Milena Dravic í „Maðurinn er ekki fugl“, leikstjóri Dusan Makavejev.
Júgóslavía 1965.
um. En hún hefur þvi miður
einnig orðið alþjóðiegri í öðr-
um skilningi, þ.e.a.s. oft er nú
oiðið erfitt að ákvarða þjóð-
emi myndanna, þvi hvers kyns
samvinna og '•samslengingar
eiga sér stað og enn sem fyrr
er hið eillífa vandamái, hver
eiigi að borgia brúsann, sem
ræður þessum mólum.
, Þrátt fyrir talsvert stóran
hóp efnilegra ungra lei]kstjóra
stóðust Bandairíkin engan veig-
inn saimteppni hdns mikla
fjölda evrópsfcna kvikmynd'a-
höfunda, sam vomi fyrst og
fremst aftirlæti unga fóllksiins
er myndaði kjarnann í kvik-
myndaáhorfendaskaramum. I
Evrópu eru menn hættir að
fást svo mdkið, um það hverjir
leiki í myndunum, auðvitaðeru
alltaf einhverjar stjömur á
toppnum hverju sinni, enleiik-
stjórinn er aðalatriðfð. Þegar
Godard vinnur að kvikmynd
skiptir titiiflinn fólk engu máli.
Satyricon er natfnið á nýjustu
mynd Feilinis en titillinn ,,nýja
Felflini-myndin" er mun áhrifa-
meiri, og þannig er orðið um,
fleiri leikstjóra. t.d. Bergman
og Antonióni, , Ttuflflaut og
Reshais, svo notkkrir séu neflnd-
ir. t Bamdoníkjaimienn hafla í æ
rúlkari mæli boðið eriendum
kvikmyndaiböfundum að ghra
kvikmyndir þar vestra og n,ú er
svo fcorndð áð fjölmargir þeirra
vinna þair að nýjum verfcefn-
um og njóta sama frelsiis og
hedmia í Evbóipu þ.e.a.s. eru
nær óbundnir af fraimleiðend-
unum, err ageins önfáir banda-
rískiir leikstjórar hafa notið
kveðnum áhrifum í lýsingum
sínuim á persónunum og um-
hverfi þeirra. Blóðsugumiynd
Polanskis, sem Gamla biósýndi
varð heldur betur fyrir slkær-
um framleiðanda og Pc'lansfci
lýsti því yfir að hann ætti ekik-
ert í þessari mynd og myndi
aldirei við hana kannast svona
skerta,
En stöðuigt fjölgar evrópsk-
um leiks.tjióirum í Bandaníkjun-
uim. Þar starfa nú Milos For-
man, Truffaut, Antonioni, Demy,
Po'lanski og Lelouch og haifa
tveir síðastnefndu gert samn-
inga um nokfcrar myndir þar
vesitra. Bandarikjamenn vedta
ednnig mdfclu fjánmagni tli
kvifcmyndagerðar í Evrópu, t.d.
er aðeins örlítið brot brezkra
kvikmynda sem ekiki er ge*t
fyrir bandarískt fé og hafa
Bretar þungar áhyggjur af
þessuim miálum, en þaö er erf-
iðara úr að losna en í aö kbm-
ast. Það er í rauninni ekki
erfitt að gera sór grein fyrir
hvert stefnir t.d. þegar maður
les þær fréttir, að Ingmar Berg-
man hafi undirritað samninga
við bandariskt félag um að
kvitomynda Pótur Gaut, í Nor-
egi, á ensku. En íslendingar
geta gflaðzt yffir að fá á næst-
unni mun beitri tækiifæri til
þess að fylgjast mieð listrænni
framiaibraut ■ hinna útvöldu
mieistaira. sem eru nú í traust-
um og öruggum höndumhinna
fóu öflugu kvikimyndafélaga,
sem um langt skeið hafa verið
einráð í vitsmunabúum reyk-
vískra kvikimyndahúsaeigenda.
Eins og vikið var að hér að
flrönsk kvikmyndaigerð átbi erf-
itt uppdnáttar á þessum tima
vegná strangs censurs, og gagn-
rýni á opinbera aðila var ó-
hugsandi, bœði meðan á Alsír-
stríðinu stóð og fyrst eftir lok
þess. Mynd Godards, Litli her-
maðurinn,' var bönnuð^ þar til
1963. Ungir franskir ledkstjór-
ar hættu að fást við vandamál
samtíðar sinnar og hugsuðu ef
til villl miedna um sbflinn en
efnið. En fáuom þedrra tókst
verulega upp og • afleiöingin
varð 70 myndir sem framleið-
endur treystu sér eklbi til að
sendá á afflmennan markað. —
Skyndilega var skollin á afflvar-
legasita efnahagslkreppa í sögu
fransks kvi'kmiyndaiðnaðar. —
1963 voru aöeins gerðar 46
myndir af flullri lengd í Frakk-
landi. Frakkar voru ekíki leng-
ur forustuþjóð í tovikmyndun-
um en á hverju ári toorna fram
notokrir gimsteinar frá þeim,
sífellit tama fram nýir lei'k-
stjórar eins og kom skýrt í
ljós á hinni fjölibreytilegu fcvik-
myndavitou sem haidin varhér
d Reykjavik í vor.
En það voru ítalir sem tóku
forystuna á árunum 1961-65.
Fellini, Antonioni, Visconti,
Pasolini, Rosi og Germi sendu
frá sér hverja bcimibuna af ann-
arri. En aftur hailaði undan
fæti og af þeim 250 tovitomynd-
um sem Italir fraimieiða nú ár-
lega er aðeins lítið brot annað
en hreinn sfcemmitiiðnaður. svo
sem kúrekamyndir og „mondo“-
myndir a la Jacapeitti. En þetta
litla brot er átoalflega athyglis-
vert, þar em ungir menn eins
og Marco Beliocchio (Hneiflar í
vösum, Kína er nær), Pontec-
orvo (Orustan um Alsdr), og
Bertolucci (Fyrir byltinguna)
og Pasolini sendi á sl. ári frá
sér tvær rnyndip Oedipus Rex
og Teoram, seim sett hafa allt
á annan endann víða um hedm.
Hugo og Josefin, leikstjóri Kjell Grede. — Svíþjóð 1967-
er fcvitomyndaáhugi mjög al-
miennur meðal un'gs fólks i
Bandaríkjunum' og*við rúmlega
hundrað æðri sfcóla em starf-
andi deildir, er veita fræðslu
um toviikmyndir og kvikmynda-
gerð. Þrír toviikmyndaskölar eru
nú starfandi þar sem unnt er
áð tafca doktorsigráðu, 'og við
þessa skóla rísa miljón dollara
tovitomyndaver með fuilltoomnum
tæfcjabúnaði til kvikmyndagerö-
ar. ,,Und:erground“-kvikimynd-
irnar em ektoi lenigur neðan-
jarðar heldur koma þær u.pp
á yfinborðið hver af annarri og
höfundamir* em jafiwel famir
að grasða á þeim og setja þá
auðviitað peniriigana beint í nýj-
ar og veglegri myndir. Lang-
kunnastur er Andy Warhol,
sem hefur gert fjölda mynda.
ekki þeir einu er félfflu í skugiga
hinnar sterku bylgju sem, stoail
yffir frá Tékfcóslóviatoíu, því
Téfckar hafá eiins og áður seg-
ir unnið óhemju vei og sfcipu-
lega að því aö tooawa hinium
fersiku og frísiklegu myndum
sínum heimshoma á mállli.'
Á tuttugu og fimm óra af-
mæli Pódska lýðveidisins niú í
ár höfðu aðeins verið glerðar
290 tovdkmynddr af fuiliri lenigd
í Pófllandi, en, simámyndiir ibeirra
sikápta þúsundium og enn í diag
standa þeir aMira þjóðaifremstír
í þeirri grein. Pólverjar hafá í
allmdklum mæii snúið siér að
sögulegum sikáldsögum og enn
kvilkimynda þeir striðsárin. En
viðfangsedinin verða sitööugt
marghreytillegri og er affls að
vænta þaðan í framtáðinni. Auk
myndavikur viíða um heim,. En
það eru einmitt slíkar vikur
sem unnið hafa téktonesitoum
myndum martoad í hinum
lítolegustu löndum endaeruþær
mjög vandlega skipulagðar cng
undirbúnar. Sem dasmi má
taka að undanfarin fimim ór
hefur þeitta verið fastur liður
í Finnlandi þar sem myndirn-
ar hafa gengið mifflld. fimm
stærstu borga landsdns og
finnar kuupa síðan ffflestar
myndanna til almennra sýn-
in,ga. Og þetta gerist alls stað-
ar nema á Islandii. Áformrað
var sfflík vika hér í ReykjavXk
s.l. haust, en aif henni gat ékki
orðdð þá. Hún mun enn veraa
döfinni, en eitthvað mun það
dragast, þvi áfonmað er að
setja ísflenzkan texta á mynd-
irnar, sem verða sýndaríLaug-
arásbíói, en forstjóiri þess hef-
ur látið í ljós mikinn áhuga á
að toaupa þær til afflrruennru
sýninga. Tókknestoi sendífull-
trúinn hér, sern er mikill á-
hugamaður um tovikmyndir
hefur tjáð mér, að hér verði
um gieysigott úrvail að ræða,
enda af nógu að tatoa, þar seim
aðeins 6 tétókneskar myndir
hafa verið sij’ndar hér í kvik-
myndahúsunuim undanfarin 13
ár, og er það áreiðanlega glæsi-
legit hedimsmet.
Árið 1963 vair ékki lengur
hægt að tala um nýja bylgju
í Fratóklandi, þvi hinár ungu
leikstjórar greindusit nú í ólík-
ar áttir og kcm þá í Ijóshversu
fráleitt hefði verið að fella þá
undir saima stílmerkið. svo
gjönólikir sem þedr voru. En
Matthieu Carriére í „Der Junge Törless", leikstjóri Volker Schlöndorff. — Vestur-Þýzkaland, 1967.
Flóttinn frá Hollywood hef-
ur verið aðaleinikenni á banda-
riskum kvitomyndadðnaði sl. ára-
tuig, og nú er svo komdð að
sjónvarpið "hefur lagt undir sig
fjölda hinna gríðanmikiu kvik-
myndavera fyrir ledkritaupp-
tökur og endalausar seríukvik-
myndir. Hollywood var’ ein-
hverju sinni lýst sem geðveikra-
haali sam stjórnað væri afsjúfc-
lingunum. Og vist er um það,
að andrúmsloftið hlýtur eð
vera all einkennilegt þar sem
27 þúsund leikarar berjasit og
þítast um 200 hlutverk sem þa,r
bjóðast á viku hverri efltir því
sem nýjustu tölur herma. En
eins og ég gat utm í uipphaíi
Einnig miætfi nefna þá Jouas
Meka og Jack Smith. Þar eru
nú gerðar kvitomyndir sem eru
að sögn svo maginaðar, að mynd
eins og „Ég er fOrvitin — gul“
er óldtaa erótísk og Das Kapi-
tal í samianiburði við þær. Með
tilkomu hinna fullkomnu stoóla
og hinn mdkffla fjölda tilraunæ
manna í hxxga er ljkásit, að á
næstu árum hljóta að gerast
stónmerfcir hlutir í bandarískri
kvilkimyndagerð.
Eins og óður sagði hunfu
pólsku myndimar í skugga
hinna tékfcnesku á hinum afl-‘
menna markaði. Þetta þýddi
þó ékki að Pólverjum hefrfli
hraikað í list sinni, og þedrvoru
áðumefndra IeikstjBra en&flþeár
Kawalcrovvicz og Skolimoski
þekktastir fyrir utan Pólffland.
.en , litið stoðar að belja npp
fllieiri nöfn.
Auk Téktoóslóvaltoíu hafa.
Júgóslavía, Ungvterjaland, Sví-
þjóð og Japan fcröftuglega kveð-
ið sér hljóðs í kvifcarnyndiaheim-
inum á xondanfömuim árum. Þá
hafa V-Þjóðverjar gieirt nokkr-
ar framibærilegar myndir en
ékki er þar um öfffluga breyf-
ingu að ræða héldur ednstafca
miertoisimenn. Svo er reyndar
líka um Japan, en affllan síðasta
áratug hafa Japanir átt metið
hvað heildarframieiðslu snertir.
Framhald á 9- síðu.
1