Þjóðviljinn - 20.09.1969, Blaðsíða 5

Lautgaxdagur 20. september 1969 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA g
Leikfélag Reykjavíkur:
Eðnó-revían
Leikstjóri: Sveinn Einarsson
Eins og öllum er kunnugt
sýnir Leikfélaig Reykjaivíkur
revíu um þessar mundir og í
íyrsta sinn, hin vinsæla lisit-
grein var áður í hönduim sér-
stafcra leikflokka Fruimsýningin
var á föstudagskvöld, þann 11.
septemlber, en gaignrýnendum
ekki boðið fyrr en viku síðar;
rétt er að drepa á þessa stað-
reynd veigna þess aö hún onun
einsdæmii. Reviian er eiilaiust
öllu framar flutt til þess að
hressa ofurlítið upp á fjárlhiag-
inn og það ætla ég sízt að
lasta; hún á vaifalausit efltir að
njóta miki'liar aðsóknar og vin-
sælda, þótt umsagnir í blöðum
kunni að verða á ýmsa lund
eins ög gengur.
En 'annað ber til. Saga revi-
unnair ísienzku er haria löng og
litrfk. orðin og fonm hennar
tiðast annað en gerist imeðal er-
lendra þjóða, Blómaskeið sitt
lifði hún á áratuignuim eftir
heimsstríðið fyrra, þá voru
sýndar „Spánskar nætur“,
„Haustrigningar", „Eldvígsian"
og, „Títuprjónar", svo þær
helztu séu nefndar. G'lens þetta
var auðvitað ekki hafið yfir
gagnrýni, síður en svo, en náði
ótrúlegri hylii landsmanna,
enida voru söngtextamir
margir listilegia samdir, ófáir
ísmeygileiga fyndnir brandarar
komust á hvers manns viarir.
Síðar hólfst long og nærri' átak-
anlega ömurleg hnignunarsaga
og hrörnunar — að þvú ég bezt
veit andaðist revían íslenzka
loks í Sjálfstæðisihúsiniu í des-
emiber 1961 og hlaut fremvur
ömurlegan dauðdaga. Reykvík-
ingar hafa allitaf safcnað rev-
íanna .gömlu og því sainnairíega
Ipfsvert er I/eikCólagið reynir
að vekja þœr til nýs lifls, fylla
í ,ófuHt ,og- opið skarð.
Én það tekst ekki til nærxi
nlóigrar hlítar að þessu sinni að
mínum skeikula dómi. Þvi mið-
ur eru gamantmáli þessi of til-
þrifalítil, bragðdaiulf, mergllítil
og laus í reipurn, og stoortir þá
safariku toírnni sem skiptir ihöf-
uðmáli. Höfundarnir láta ektoi
nafns síns getið, en eru sagðir
bæði einn og átta eins og jóia-
sveiriamir forðum, enda virðast
þeir oftlega koma aif fjölluin.
„Haifizt var handa að vinna
þeissa sýningu, án þess að
hafa skrifaðan staf milli hand-
awna“, segir í leikskránni; það
er aiuðwítað góð og aikunn að-
ferð að fulllíamna .verkið á
sviðinu smám saiman, en cÆ
lanigt má ganga í öllu. „Iðnó-
reivíuna“ skortir fyrst og fremst
fyndinn, imergijaðan og hnitmið-
aðan texta, skipulag og festu,
skeytin em yfirieitt bitlaus og
geiga hjé marki. Höfundamir
gæta þess vandlega að hneyksla
engan né móðga, hvoriki stjórn
eða stofnanir, einstaklinga eða
flökika, en öllum er hoillt að
vera stungnir með títuprjónum
einstaka sinnum; „Þetta er ein-
tómt grín, biessiuð elskan min,
það var ekki meint til þín“ eru
eintounnairorð ledksins. Engum
sem, á hann hlýðir gebur lil
huigar komið að við búum við
rotið þjóðlfélag og margháttaða
spillingu; en nóg um þá hluti
að sinni..
Revían greinist í tvo þætti,
og er annar saigður í gömlum
stíl, h,inn í nýjum; en munur-
inn raunar sáraiítill. Fyrri hlut-
inn nefnist „Þjóðarskútan eða
Suður uim höfin“ cg gerist á
Áróra Ilalldórsdóttir og Margrét Ólafsdóttir í hlutverkmn.
Revían: Guðrún Ásmundsdótir, Jón Sigurbjörnsson og Péur Einarsson.
skipi; þjóðin er á leið til Ástral-
íu. Ferðalöngunum em gefin
nöfn fyrir síðasakir, en um
saimfellda sögu alls ekki að
ræða eins og stundum í revíun-
um gömilu. Sá síðari er kallað-
ur „Þjóðvarpið eða Binn daigur
í eðilegum litum“, og er g'óðlát-
legt skop um sjónivaipið is-
lenzka. 1 báða þættina vantar
vemlegt líf og f jör og gáska, þó
að einstaka skemmtileg atriði
megi finna.
Söngtextarnir em tuttugu og
tveir talsins og aðeins fjórir
birtir í skránni; ódíklegt þykir
mér að þeir verði þjóðinni
miinndsstæðir. Flestir virðast
þeir ortnr af einuim manni vel
baigmiæltum og að braigkumnáttu
hans ekkert að finna; í ann-
a,n stað á hann ekki til nægt
ímyndunarafl og kímnigáfu.
Aðrir em amibögulegir í meira
laigi og stuðlar og áherzlur
rangar, ekki sízt þeir sem Ómar
Raignarsson syngur; og rakinn
leirburð einnig að finna.
Bg efast ekki uim að Sveinn
Binarsson hafi laigt mikla aiúð
og vinnu viö leikstjórn sdna og
alla skdpan mála, en hinn lé-
legi texti er honum sýniliega
fjötur uim fót.. Sviðsmyndimar
tvær em verk Jóns Þórissotnar,
hins unga og efnileiga lista-
manns, einfaidar í sniðum, en
ekfci smekfclegar í litum og lín-
um að sama skapi, einlkum í
fyira þætti. Hann sá einnig um
búningana — þedr em raunar
nokfcuð fábreyti'legir þar eð
leikendumir skrýðast yfiríeitt
prjónafötum dökbláum, en
undantekningamar sýna að Jón
er tvímælalaust efnilegur mað-
ur á því siviði. Lögin em yfir-
leitt vel valin, sum ný a£ nál-
inni, önnur gaimiir kunningjar
er láta vel í eymrn. Magnús
Pétursson æfði tónlistina og
leikur undir og gieirir áreiðan-
lega skyldu sína. Lilja Hall-
grímsdóttir sá um dansana, en
um eiginlega dansa er reyndar
hvergi að ræða, þótt ómissandi
séu í hverri revíu.
Atriðin eru að sjálfsögðu
haría misjöfn og sum ósköp
óyndisleg; íþróttaþeettimir í
sjónvarpinu til að mynda ótví-
rætt víti ti'l vamaðar. Kynferð-
ismál ber auðvitaö á góma, en
revían ótrúlega siðsöm og gam-
aldaigs í þeim efnum og hefur
þó margt gerzt síðan „Spánskar
nætur“ sáu dagsins Ijós fyrír
meira en hálfri öld. Gott dæmi
er það þagar Kjartan Ragnars-
son er að því spurður hvort
hann hafi séð sænskar fcvik-
myndir; pilturinn sivarar engu,
blóðroðnar og hleypur í felur.
Eins og að lífcum lætur ber
miálefni dagsins mjög á góma,
en mieðferðin tíðast hversdags-
leg, vatnsborin, hugmynda-
snauð og kemur engum á ó-
vart.
Loks er skylt að játa að ein-
staka atriði þóttu mér vel sam-
in og sikemmitileg og til þess
fallin að vekja almenna á-
nægju í salnuim í höndum góðra
leikara, en á þeim er enginn
hörgull í Leáíkfélagi Reykjavík-
ur. Eflaust sýnist sitt hverjum;
en mér þótti mest koma til
hinnar uppreistargjömu og ó-
stýrilátu skólastúlku Guðrúnar
Ásmundsdóttur. Textinn er
sæmilega úr garði gerður, en
mest vert um frábæra túlkun
leifckonunnar; Guðrún átti ýms-
um öðrum skyldum að gegna
eins og leikendumir allir, tólf
að tölu, og vaæ jafnan til
prýði. Fræg söngrödd, myndug-
leiki og kímnigáfa Jóns Sigur-
bjömssonar kom líka að glóð-
um notum. Söngur hans er i
sérflokki, og fræðilegt erindi
uppgjafabóndans flutti hann
með sönnum ágætum, þó að
textinn væri ekki sérlega fynd-
inn í sjálfu sér. >á er Sigríð-
ur Hagalín í fremstu röð ledk-
endanna, mjög aðlaðandi og
spauigsöm og fór meðal annars
forkunnarvél mieð söng villi-
miinksins. Guðmundur Pálsson
er í öllu ágætur veðurstoflu-
stjóri, en þátturinn um veðríð
var eitt af beztu atriðunum, og
það sópaði líka að hcnum sem
stéttvísum trésmið á leið til
Málmeyjar, þó að þátturinn um
verkalýðsmálin væri raiunar
bragðlausarí en skyldi. Steándór
Hjörleifsson flutti mjög sköm-
lega ræðu um íslenzk skaitta-
iruál, en hafði eins og fleiri allt-
Framhald á 7. síðu.
VINSTRI VILLUR 0G HÆGRIAGI
Það voru kosningar í Nor-
egi ekki afc fyriæ löngu.
Sigmr Verkamiannaflokksins er
auðvitað ánæigjuiefni, en þó
ekki að ráði: firéttaskýrend-
um virðist nefnilega kwma
saman um það, að svotil eng-
inn munur hafi verið á miáilia-
tilbúnaði borgaraflokksins
og Verkamannaflokksins, og
til hvers er bá verið að juða
þetta, Gvenduir? Það var
hinsvegar leiðinlegt að Sósí-
alíski alþýðuflofckurinn, SF,
skyldi tapa fylgi og þingsæt-
um sínum báðum. Því SF
hefur vorið firóðleig tiliraun til
að skapa lifandi og hressilega
sósíaliísba hreyfingu til vinstri
við sigildan kralisma — en
þar þurfa menn helzt að
halda sig eigi þeir ekki að
forpofcast fyrir aldur firam.
SF-menn hafa haldið skemmti-
lega á sósíalískum málflutn-
ingj og blað þeirra, Orienter-
ing. orðið íslenzkum sósíal-
istum mörgum til fróðleiks.
En SF rataði í innbyrðis
deilur heldur en ekki ha.t-
rammlegar. Ein afleiðingin
var t.am. sú, að æskulýðs-
deild flokksins fór i fýlu.
skellti hurðum og laeði það
eitt til kosninganna að ganga
fyrir hvers manns dyr og
hvetja til að sitja heima. Hér
var semsagt stundað það
hreinlífi í róttækni sem lítur
á kosningar sem borgaraleg-
an óþverra, aðeins.
Eittbyað af svipuðum toga
á sér alltaf öðru hvoru
stað í sósíalískri hreyfingu,
í verklýðshreyfingu, þetta er
ekki ný bóla. Sjálfir féla'gs-
hyggjumennirnir virðast vera
einstaklingshyggjumenn öðr-
um fremuir, fari eitthvað úr-
skeiðis hættir þeim ti'l stórra
móðgana, til að berjia í borð
og fara — í fýlu. Dæmin get,a
verið sitór og smá: einn litur
daigblað ekki réttu auiga afi
því að honum finnst að í því
sé of hallað á Rússa. annar
fúlsar við sam,a málgaigni af
• því að Rússum sé þar ekki
formælt nógu hiressilega. Sá
þriðji er ekki samferða nema
verklýðshreyfingin sé tekin
duiglega í karphúsið. hinn
fjórði telur sama aðila aldrei
sýnd nógsamleg tillitssemi.
Sumir haifa mestar áhyggjur
af Maó oddvita, aðrir af út-
gerð úti á landi. Auðvitað
er allskonar skoðanaágrein-
ingur óumflýjanlegur meðal
sósíalista og vinstrimanna af
ýmsum gerðum. En vandinn
er sá sem fyrr segir, hve
harkalega mönnum hættir til
að bregðast við firávikum og
villu firænda sinna á vinstri
arrni þjóðlífsins; ástríður rísa
á stundum svo hátt að mað-
ur er öldungis gralliaraliaus.
Ekki sízt af því, að manni
finnst oftast að þetta fræga
keisaraskegg sé á diagskrá
öðru firemur, en ekki það sem
mestiu sikiptir í bráð og lengd.
\ /issulega eru hér miargir
V leiðindapúkar á kreiki,
sem enginn á einfcarétt á: yf-
irméta sj álfsdýrfcun, ellegar
þá sú tegund af trúhneigð
sem vill helzt lofca sig inni
með Sannleifcann sjálfan,
jaínvel gæta þess vandlega
að of margir fái ekki að
hnusa af þeirri gersemi. Eða
þá persónulegt nagg — að ó-
gleymdri hennar hétign,
mannlegri heimsku, sem all-
staðar er nálæg, enda eina
yfirnáttúrlega fyrirbærið í
heiminum, eins og Brandes
gamli sagði, Allt um það:
þetta ©r að sjálfsögðu hindr-
un því í vegi að menn tali
saman um hvað sem er af
skynsamlegu viti. Og hvort
þær harmatölur eru rafctar
lengur eða skernur, þá er það
augljóst mál, að srtterfcar mið-
flóttatilhneigingar eru algengt
fyrirbæri meðal vinstri afla
— og að því er virðist yfir-
leditt sterfcari en hjá þeim
borgaralegu, hjá hæigri flokk-
um. Enda stæra þeir sig af,
og telja sig hafia efni á að
hlæjia að þessum viristri aum-
ingjum, sem „aldrei geta hald-
ið sár samari, eins og
einn Alþýðuflofcfcsframbjóð-
andi sagði fyrir síðustu kosn-
ingar (hann bafði sjálfur
góða þjálfun í „að halda sér
samian“, blessaður maður-
inn).
En það er ekki jafnvíst að
hlegið sé á réttum for-
sendum. „Einstaklingshyggja“
á vinstra armi, svo bölvuð og
heimskuleg sem hún getur
verið, á sér nefnilega ekki að-
eins neikvæðar forsendur að
mínum dómi. Hafi menn á
annað borð stigið það skref
að gerast sósíalistar þá hafa
þeir um leið, ef alvara fylgir,
sagt skilið við þann ramma
sem þjóðfélagið setur þeim á
hverjum tíma, þeir hafa tek-
ið upp að verulegu leyti nýtt,
mat á hlutunum. Þetta er á-
kvörðun sem munar talsvert
um, og ekki nema von að
mönnum sjálfúm finnist tals-
vert til hennar koma. Þeir
hafa því sterkar tilhneig-
ingar til að halda fast við
sinn skilning á sósíalisma,
veirkalýðsihreyfingu og hverju
einu og eru eintoar viðkvæm-
ir fyrir því, að ekki sé vik-
ið frá þeim skilningi meira
en góðu hófi gegnir. Um ledð
er sósíalismi ekki gefinn hlut-
ur, hann er eittbvað sem er
í mótun og sköpun bæði í
kenningu og framkvæmd —
það er því í hlutarins eðli
að viðhorfin verða ærið mörg
við vanda hvers tíxna. Sú
sundirungariiætta, sem ný
mál á dagskrá geta vakið
upp, er í senn jákvætt fyrir-
bæri og neikvætt: Jákvætt að
þwí leyti að menn tafca sjálfa
sig alvarlega, vilja efcki gleypa
fyrirhafnarlítið hvað sem að
þeim er rétt, neikvætt að því
leyti að menn festi sig svo
í eiigin „baimaitrú“ að þeir
verði ófærir um að tatoast á
við ný vandamál. Þessi fyrir-
bæri etru því bæði styrkur
sósíalískri hreyfingu og veik-
leiki: ágreininguir getur bæði
komið í veg fyrir að hreyfing
staðni og dregið úr krafti
hennar.
En hvað þá um hægna Hð-
ið? Fáum dettur víst í
hug að pólitísk samheldni
þess sé öli þar sem hún er
séð: menn éta hver annan af
beztu lyst í Glæsivallarpartí-
um fjénmálalífs og pólitísks
lífs. En það er einkum tvennt
sem auðveldar pólitiskri for-
ystu hægri manna mjög það
verkefni að balda saman ó-
samstæðum og sjáltfum sér
sundunþykkum hójri. í fyrsta
ilæjuks^if
[PO^'lFOlLtL
lagi starfar hún á vettvangi
borgaralegs þjóðfélags, er
fulltrúi þess — það er því
ekki um það að ræða að
stoapa eitthvað nýtt, breyta
gerð samfélagsins. Pólitísk
framtíðarkenning, svo ekki sé
talað um hugsjón, er því
næsta lítið á dagskrá — og
deiluefni þeim mun færri.
Annað er, sem enn meiru
skiptir: hin pólitíska forysta
hægriliðsins hefur jafnan dá-
góða svipu á alla þá geml-
inga, sem léta sér detta í
hug einhverja óþægð á gresj-
um stjómmálanna. Hún hef-
ur þau undirtök í yfirstjóm
ríkis og atvinnulífs, í lána-
stofnunum og öðrum valda-
stofnunum að hún getur auð-
veldlega barið menn til
hlýðni — jafnvel áður en
víxlsporið er stigið. Sú ein-
ing sem hún heldur við er
eining óttans. Og það þarf
etoki langt að faira eft.ir dæm-
um fremur en endranær.
Sálnahirðar hins íslenzka
hægriflokks þurfa t.a.m. ekki
að setja gaddastígvélin á
villutrúarhundinn. Það nægir
yfirleitt fyllilega að leyfa
honum að gægjast inn í písl-
arklefann.
Árni Bergmann.