Þjóðviljinn - 02.12.1969, Blaðsíða 6

1
g SlÐA — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 2. desember 1969-
Haukur Helgason:
i EFTA-samningsins
Efnahagsstafnun Evrópu —
OEEC var komið á fót árið
1948. Að stofnun þessari stóðu
18 riki: Danmörk, Noregur,
Svíþjóð, ísland, Bretland, ír-
land, Frakkland, Vestur-Þýzka-
land, Holland, Belgia, Luxem-
burg, Italia, Sviss, Austurríki,
Spánn, Portúgal, Grikkland og
Tyrkland.
Aðildarríkin ætluðu sér með
sameiginlegu átaki að stuðla að
aukinni framleiðslu, að bættri
hagræðingu í framleiðslu iðn-
aðarvara og í lamdbúnaði, að
útrýmingu atvinnuleysis, að
auknum viðskiptum sín í milli
með þvi að laeíkka og að lok-
um brjóta niður tollmúra og
ryðja úr vegi öðrum tálmun-
um fyrir sMkum viðskiptum os-
frv-
Næstu árin fóru fram miklar
viðræður um hvemig ná skyldi
hinu setta marki, en hvert ríkið
fyrir sig þæfðist við og hélt
fram sérhagsmunum sínum.
Málalyktir urðu því nœsta litl-
ar.
Á árinu 1957 sikárust sex atf
ríkjunum úr leik og mynduðu
með sér Efnahagsbandalag
Evrópu (EBE). Þessi ríki voru
Vestur-Þýzkaland, Frakidand,
ítalía, Belgía, Hollasnd og Lux-
emburg. Stofnsamningur banda-
lagsins var undirrítaður í Róm
I marz 1957-
Þegar hér var komið sögu hófu
7 önnur af þátttökuríkjum OEEC
umræður um samvinnu sín í
milli. Þessar umræður voru
teknar upp fyrir fi-umkvæði og
undir forystu Bretlands, enhin
ríkin voru: Danmörk, Svíþjóð,
Noregur, Austurrfki, Sviss og
Portúgal.
Umræðum þessum lauk með
stofnin Fríverzikiiriarbandalagsins
(EFTA)- Stofnsamningurinn var
undirritaður í Stokkhólmi 4-
janúar 1960-
Á þessum tveim bandalögum,
EBE og EFTA, er mjög mik-
ill eðlismunur. Það eitt er
sameiginlegt með þeim, að f
báftum stofnsamningunum er
gert ráft fyrir lækkun og að
lokum afnámi á innflutnings-
tollum og öðrum tálmunum í
sambandi við verzlun með iðn-
aftarvörur. Að öllu öðru leyti
er stofnsamningur EBE miklu
víðtækari en EFTA-samninigur-
inn-
Með EBE-samningnum er efkki
einungis gert ráð fyrir sameig-
inlegum vöruimarkafti, heldur er
stefnt að efnahagsiegum og
pólitískum samruna aðildarríkj-
annia, allt sikipulag bandalags-
ins er við það miðað að það
verði eitt samfellt ríki í orðs-
ins fyllstu merkingu-
Ekki eru tök á að gera ná-
kvæma grein fyrir EFTA-samn-
ingnum öllum í stuttri blaða-
grein, en hér á eftir mun stikll-
að á meginatriðum hanis, sér í
lagi þeim sem mesta þýðingu
hafa fyrir okkur Islendinga.
Samkvæmt 1. gr. samnings-
ins er EFTA alþjóðastofnun t>g
aðildarríkin eru í fyrsta lagi
þau, sem undirrituðu og full-
giltu stofnisamninginn (39- gr.)
og í öðru lagi þau riki, sem
aðildarríkin samþykkja sam-
hljóða að hljóti inngöngu (41-
gr).
Sérstakt ráð fer með þau
Völd, sem stofnsamningurinn
gerir ráð fyrir og hefur umsjón
með framkvæmd hans (1- og 32-
gr-). I ráðinu á hvert aðildar-
ríki einn fulltrúa, sem fer með
edtt atkvæði og þarf samhljóða
atkvæði allra til ákvörðunar-
Aðal undantekning þessa er, að
meiri'hluti atkvæða ræður, þeg-
ar íjallað er um meðferð við-
vfkjandi viðræðuim og kærum
(31- gr.).
2- gr. siamníngsins fjallar um
markmið EFTA Segir þar að
markmiðið sé að efla efnahags-
legar firamfarir á svæði sam-
takanma i heild og innan hvera
'aðildarríkis, þannig að fram-
leiðsluþættimir nýtist að fullu-
Samtökin skulu tryggja, að við-
skipti milli aðildarríkjanna fari
fram á grundvelli sanngjamrar
samkeppni. Þá er EFTA ætlað
að komast hjá verulegum að-
stöðumun milli aðildarríkjanna
við öflun hráefna og loks sikulu
samtökin vinna að aukningu al-
þjóðaviðskipta.
Til þess að ná þessu setta
markmiði er í samningnum tal-
að um eftirfarandi leiðir:
Nema skal úr gildi alla vemd-
artolla milli aðildarríkjanna á
iðnaðarvörum og skal það gert
á ákveðnu árabili', jafnframtskal
létta af beinum höftum á inn-
fhitningi og útflutningi.
Þessi fríverzlunarákvæði ná
til eiginlegra iðnaðarvara, bæði
hálf- og fullunninna, en jafn-
frpmt til ýmissa, og þá fyrst
og fremst unninna landbúnaðar-
og sjávarafurða. I viðaukum sem
fylgja sjálfum EFTA-samningn-
um eru upptaldar þær afurð-
ir, sem fríverzlunarákvæðin nó
eða ná éfcki yfir.
Þannig ná fríverzlunarákvæð-
in ekki yfir eftirtaldar sjávar-
afurðir:
Fisk, ferskan (lifandi eða
dauðan), kældan eða frystan,
nema fryst físikflök, en um þau
verður sérstaklega rætt síðar í
þessari grein,
saltaðan, þurrkaðan eða reykt-
an fisk,
skelfísk, nerna frystan skel-
flettan humar.
Hinsvegar falla þessar sjáv-
arafurðir undir hin almennu á-
kvæði um brottnám tolla og
hafta:
Niðursoðinn fiskur og skel-
fiskur,
fiskimjöl,
síldarmjöl,
síldarlýsi og annað lýsi,
kryddsíld,
frystur og skelfllettur sfcel-
fiskur annar en humar,
hvalkjöt.
Um landbúnaðarafurðir er
annars fjallað í 21--25- gr- og um
sjávarafurðir í 26.-28. gr. Er
með almennu orðalagi talað um
að „stuðla að aukinni fram-
leiðni og hagkvæmri og hag-
rærrni framleiðsluþróutn, um
að koma á sæmilegu markaðs-
jafnvægi og nægilegu framboði
vara fyrir neytendur á sann-
gjömu verði, að tryggja við-
hlítandi lífskjör þeirra sem við
landbúnað starfa, að stuðla að
auknum viðskiptum með fisk
og aðrar sjávaraifurðir, 'þannig
að þau aðildarríki, sem að miklu
leyti byggja efnahag sinn á
slikum útflutningi, hljóti hæfi-
leg gagnkvæm fríðindi", eins og
segir í skýrslu íslenzku EFTA-
nefndarinnar- (Þessi skýrsla var
raunar ekki skýrsla þeirra nefnd-
ar, heldur var hún unnin af
embættismönnum rfkisstjórnar-
inmar).
16 gr. samningsins fjallar um
atvinnurekstrarréttindi innan
EFTA. Fyrstu .tvær málsgrein-
amar í þessari 16- gr- hljóða
þannig:
1-) „Aðildarríkin em þeirrar
skoðunar, að ekki eigi á land-
svæðum þeirra að beita höft-
um gegn stofnsetningu og
rekstri fyrirtækja, sem ríkis-
borgarar annarra aðildarríkja
reka, með því að veita slikum
ríkisborgurum lakari kjör en
eigin ríkisborgurum og spilla á
þamn hátt þedm hagsbótum, sem
búizt er við að leiði af af-
námi tolla og magntakmarkana
i viðskiptum milli aðildarríkj-
anna eða því, að slíkir tollar
eða magntabmarkanir em ekki
fyrir hendi.
2-) Aðildarrikin skulu ekki
beita nýjum höftum á þann
hátt, að þau brjóti í bága við
þá gmndvallarreglu, sem skráð
er í 1- málsgrein þessarar grein-
ar“.
Orðalag þessara málsgreina
er óljóst og á fyrstu starfsámm
EFTA fóra fram viðræðurmilli
EFTA-ríkjanna um hvað ákvæði
greinarinnar fælu í sér raun og
vem. Þótti því rétt að túlka
greinina nánar en gert hafði
verið í upphafí, og gerðu ráð-
herrar aðildarríkjanna með sér
samfcomulag í Bergen í maí
1966- Meginatriði þeirrar end-
urskoðunar vom, að eftirtalin
fyrirtæki vora talin uppfylla
skilyrði 16. greinarinnar:
a) Fyrirtæki til verzflunar með
vörur framleiddar innan sam-
takanna, þar á meðal (i) um-
boðsfyrirtæki, (ii) útibú og dótt-
urfyrirtæfci og (iii) sjálfstæð fyr-
irtæki, sem stuðla að vömvtð-
skiptum mílli aðildarríkja.
(b) Fyrirtæki til samsetningar
eða fullvinnslu á vömm, sem
eru framleiddar innan samtak-
anna og fluttar út frá einu að-
ildarríki til annars eða til að
inna af hendi þjónustu varðandi
slikar vömr.
(c) Fyrirtæki tíl framleiðslu
á vömm, sem era framleiddar
Haukur Helgason
innan samtakanna og eiga rniest-
megnis að flLytja út til annaxra
aðildarrikja.
Þrátt fyrir hina nánari túlk-
un siem gerð var í Bergen em
ákvæði 16- gr- enn óljós í ýms-
um mikilsverðum atriðum og
skilriíngur hinna ýmsu aðaldar-
ríkja ekki einn og hinn sami.
Á undanfömum árarn hafa rík-
in verið að breyta eldri lög-
gjöf sinni og reglugerðum til
þess að koma á samræmingu,
þannig að sú hugmynd, sem
Mggur að baki 16. gr., að ó-
eðlilegt sé, að einstök EFTA-
ríki geti kornið í veg fyrir eða
torveldað, að EFTA-fyri rtæld
séu sitofnsett í öðrum EFTA-
löndum, ef það þrýtur í bág við
megintilgang samtakanna, verði
raunhæf-
Það fer ekki milli mála að
samkvæmt túlfcuninni í Bergen
taka ákvæði 16- gr- til heild-
verzlunar og umboðsverzlunar.
Framhald á 9. sáðu.
Aðalsteinn Hallsson.
Alveg nýlega kom út bók
hér í borg, sem ber heitið
„Leikir fyrir beimiU og
skóla“, og er höfundux henn-
ar Aðalsteinn Hallsson fim-
leikakennari. Aðalsteinn hef-
ur löngum látið leiki fyrir
unglinga og leiksvæði fyrix
sam^a aldiuxsflokk til sín táka.
Hann hefux manna bezt
skynjað leikþöirf æskunnax
og lá/tið að séir kveða í þeim
málum. Aðalsteinn er ekki
einn þedrra manna sem lætur
hátt í á mannfundum, hann
tekst á við málefnin sem hann
berst fyrir og vinnur sjálfur
manna mest þar sem hann
hefur haslað sér völl til fram-
kvæmda, og það eir allvíða á
landi hér.
Hann hafði ekki yerið lengi
við íþróttakennslu hér eftir að
hafa dvalið á íþróttaskólum
eriendis, þegar hann fór að
velta fyrir sér þörfinni á sér-
stakri bók sem befði að
geyma sa£n af aðgengilegum
leikjum sem nota mætti við
skóla, íþrótta- og ungmenna-
félög og á heimilum. Þegar á
árinu 1934 keimur fyrsta út-
gáfan af „Leikir fyrir heim-
ili og skóla“, og sýnir það á-
kafa Aðalsteins þegar hann
telur sig vinn^ að góðu máli.
Bók þessi er fyrir löngu
uppseld, og kom þá í mjög
góðar þarfir, og studdiust
kennarar og ýmsdr aðrir við
hana, enda var hennar full
þöirf.
Nú kemur hún aftuir, og þá
í nýjum og að sjálfsögðu mun
nýstárlegri búningi. aukin og
endiurbætt í bókinni em 101
leikur, ailt íþróttaleikir í 7
flokkum. eins og í fyrri út-
gáfunni.
Með leikjunum eru 37 ljós-
myndir og teikningar, en
frambald bókarinnar er allt
Ijósmyndir, og fylgja stuttar
skýringar með hverri mynd.
Myndir þessar eru allar aí
barnaleikvöllum, þar sem
born eru við leiki, leikstörf
og íþróttir.
Myndirnar eru frá þessum
stöðum: Suðureyri á Súganda-
firði, Ytri-Njarðvík, Fáskrúðs-
firði, Vestmannaeyjum,,
Stokkseyri, Reykjanesi í
Leikskólinn á Suðureyri við Súgrandafjörð.
Sprang, þjóðaríþrótt Vestmannaeyinga, eins og Aðalsteinn býr
það út við skólann þar.
Dj úpi, og mörgum öðrum stöð-
um á landinu, og það merki-
lega við þessa upptalningu, er
það að nser allsitaðar gætir
áhrifa frá Aðalsteini Halls-
syni, þar sem hugmyndir hans
hafa numið land, eða hann
verið þar virkur í starfí og
leiðbeinandi í leik og íþróttum.
Það er bjargföst skoðun Að-
alsteins að þrá æskunnar eftir
leikjum beri að mæta með að-
stöðu sem hentar, þroskar og
herðir í leiferænum athöfnum.
Hann heldur því fram, að
þar byrji áhuginn fyrir þvi
að taka síðar þátt í félagslegu
samstarfi og íþróttaiðkunum.
Hann álítur að allt þetta
eigi að geta orðið alhliðá
þjálfun líkama j>g sál-ar, sem
unnin er með gleði, og þjálf-
unin, starfið og ánægjan er
eitt.
Engin önnur bók af þessu
tagi er nú til í landinu, og
er ekkj að efa að hennar er
brýn þörf. Þessarar bókar er
allstaðar þörf þar sem sam-
an er kominn svolítill hópur
af börnum eða ungmennum,
hvort sem það er í skólunum,
eða það er við bæjarhús í
sveit eða þorpi, og leikvellir
mega ekki án hennar vera.
Hún á að gefa fjölbreytni
í leikathafnir, gera lífíð og
tilveruna skemmtilegri. Það
ber því að fagna - þessari
snotru bók, hún á ábyggilega
eftir að Hfga upp á margan
bamahópinn sem saman er
kominn „til að kankast eitt-
hvað á eða til að hlæja“.
Aðalsteinn hefur á mörgum
undanfömum árum unnið að
þessu bugðarefni sínu, að
koma upp leikvöllum með
sérstöku sniði, eins og getið
var að framan, en hann héf-
ur gert meira til að koma
þessu máii sínu á framfæri.
Hann hefur látið gera kvik-
myndir af bamaleikvöHum
eiins og bann telur að þeir
þurfi að vera. Um þetta segir
hann í eftdxmála bókarinnar:
— „Ég hef að vísu gert þetta
með sýningum tveggja Mt-
kvikmynda um barnaleikvelli,
sem sýndar hafa verið öðru
hvoru víða um land s.l. 15 ár.
Með kvikmyndum þessum
,vildi ég sýna sem flestum
landsmönnum, að ég tel
bamaleikvelli með fjölhreytt-
um íþrótta- fimleikjatækjrim
geta geignt mjög þýðingar-
miklu hlutverki í þá átt að
ala upp æsku með heilbrigða
sál í hraustum líkama í beztu
merkingu þeirra orða“.
Höfundur er sjálfur útgef-
andi bókarinnar, og er hægt
að panta hana hjá honum að
Hverfisgötu 90 í Reykjavik.
Bókin er prentuð í Leiftri
h.f., Höfðatúni 12, sem tekur
á móti pöntunum á bókinni
eftir áramót.
Frímann.