Þjóðviljinn - 11.01.1970, Blaðsíða 9

Sunnudagur U. janúar 1970 — jÞJÓÐVILJINN — SlÐA 0
Ingibjörg Haraldsdóttir
Framhald eif 6. síðu.
kvikmyndahásikólans. Þá lærði
ég m.a. ljósmyndun, ]>vi ég ætl-
aði fyrst að verða kvikmynda-
tökumaður en ekki leikstjóri,
fannst ]>að miklu hagnýtara.
þar sem kvikmyndatöltumaður
getur allsstaðar fengið vinnu, en
þrengra er um vik fyrir kvik-
myndaleikistjóra. Ég hætti þó
við þetta þegar ég kynnitist bet-
ur muninum, því kvibmynda-
tökunámið er mestallt tækni og
raunvísdndi eins og efnafræði
og fleira, en hitt miklu meira
siköpunarstarf.
Tók fyrstu mynd-
ina á íslandi
En auðvitað þyrfti maður
helzt að kunna hvort tveggja,
þótt ekki sé hægt að koma þvi
við í svona stórum skóla. Við
fengum þó á námstímanum
nokkra nasaisjón aif kvi'kmynda-
töku og lærðum ýmis tæknifög
eins og klippingu og fleira þess
háttar. Önnur fög voru t.d. lista-
saga, bæði erlend og rússnesk
t>g sovézk hlns vegair, bók-
menntir með sömu sldptingu,
kvikmyndasaga, líka tvíþætt,
sálfræði, fagurfræði og fleiri
smærri fög, en aðallfag okkiar
var að sjálfsögðu leikstjóm og
leikur og byrjuðum við strax að
setja verk á svið og leika í þeim.
Ég setti t.d. þegar á fyrsta ári
upp kafla úr Atómstöðinni, sem
varð mjög vinsælt verkefni
meðal skólasystkina minna, lék
ég Uglu sjálf og stjómaði leikn-
um. Við lékum hvert hjá öðm
og þetta var oft mjög skemmti-
legt.
— Hvenær fómð þið að gera
fyrstu kvikmyndimar?
— Bftir fyrsta árið fá nem-
enduir að gera sjálfstætt u.þ.b-
briggja mínútna 16 mm heim-
ildarmyndir og fá einkunnir fyr-
ir. Ég var það sumar að vinna
hér heima við „Rauðu skikkj-
una“ og tók mína mynd alf vinn-
unni . við kvikmyndatöiku í
Grindavíkurfjöru. Árið eftir
gerðum við 4-5 mínútna myndir,
þöglar að vísu, en vomm þá
komin út í 35 mm filmu, fengum
kvikmyndatökumenn og vomm
með skrifuð handrit.
— Hvað tókstu þá fyrir?
— Æ, það var ómerkilegt. Ég
gerði skrýtlu. hálfgerða um
smyglmál út á flugvelli. Segir í
henni írá hjónum sem em að
fara gegnum tollinn með litla
stelpu, stelpan er með dúkkú,
sem í lokin kemst upp, að er
með demanta í máganum, ég
geit ekki verið að rekja þetta . . .
1 þriðja bekk gerum við
fyrstu kvikimiyndimiair ' sem
við höfum almiennilegar aðstæð-
ur við, fáum þá bæði leikara og
alla tæknimenn og fláum að nota
stúdíó skólans. Þetta em tíu
mínútna svart/hvítar mýndir.
— Og þá notaðirðu smásögu
eftir Tsékof?
— Já, sagan heitir Kórstelp-
an og fyrir utan að vera ágæt
saga þurfti aðeins þrjá leikara.
í>á var hitt mikilvægt atriði, að
hún gerist öll í einu herbergi,
sem er mjög heppilegt við
skólamyndagerð, því þótt skóla-
sfcúdióið sé að sínu Ieyfci ágætt
gefur það e(kki ótæmandi rnðgu-
leika.
SjönvErp í skóla
— Lærðuð þið líka sjónvarps-
lelkstjórn eða er sjónvarps-
myndagerð haldið aðskilinni
frá annarri kvikmvnd a gerð ?
— Nei, alte efkilm. Við lærðum
heilmikið í sambandi við sjón-
varp, enda var svosem verið
að spá okkur því að 90% okfcar
lentu áður en lyki hjá sjón-
varpsstöðvum! Það er sjón-
varpsstöð í skólanum og við
vomm heilan vetur í sjónvarps-
náminu, undirbjuggum þá m.a.
til prófs skáklsiigu Dúrrenmatts
„Ein Grieche sucht eine Grieoh-
ín“ (Grikki leitar grískrar konu),
tókum valda kafla úr henni og
settum upp sem sjónvarpsledk-
rit allur bekkurinn í samvinnu,
létoum og stjómuðum sjálf til
1 skiptts, voram lí'ka sjalf á vél-
unum. Við æfðum allt fyrirfram,
bæðd leik og tækni, svo var
þetta sent beint við prófið og
sáitu kennarar og prófdómarar
og fylgdust með útsendingunni
á viðtækjum í öðmm sal.
— Þú hefur þegar útskýrt
hversvegna þú kaust smásögu
Búlgalkofs til kvikmyndatöku,
en hvað um bekkjarsystkini þin,
hafa þau kanniski tekið fyrir
eimhver nútíma sovézk vanda-
mál í sínum prófmyndum?
— Það er dálítið misjafnt, en
flestar myndimar em víst eftir
eldri söigum, eins og reyndar er
áberandi í sovézkri kvikmynda-
gerð almenimt nú. Flestar nýjar
sovézkar kvikmyndir em eftir
gömlu skáldsögunum og svo
em það sitórmyndimar. Þó hafa
verið gerðar nokkrar góðar
myndir sem gerast í nútíman-
um, en þær em ákaflega fáar.
Bekkjarsystkin mín em reýnd-
ar ekki útskrifuð enn, þau gera
tvær tíu mínútna myndir til
lokaprófsins, en ég fékk undan-
þágu til að skella þessu saman
í eina lengri.
Og nú skal haldið
til Kúbu
Um störf í framtíðinni vill
Ingibjörg engu spá, gæti sjállf-
sagt fengið starf í Moskvu, jafn-
vel einhverja vininu hér heima
við sjónvarpið, en nú skal alla-
vega haldið til Kúbu, til eigin-
mannsins, sem Ifka er kvik-
myndastjómandi — þau kynmit-
ust í kvikmyndaháskólanum —,
og vinmur við kvikmyndaverið í
Havana.
— Hann gerir fræðslu- og
kennslumyndir, þótt hann sé
raunar menntaður sem leik-
stjóri, segir Ingibjörg. Þeir
fraimleiða svo fáar lei’knar
myndir, ekki nema tvær til
þrjár á ári, em aðallega í heim-
ilda- og fræðslumyndagerð.
— Býstu við aS fá starf við
kvikmyndagerð á Kúbu?
. — Ég er að vonast til. þess, —
það er sjónvarp þar lfka! —,
allavega fæ ég eitthvað að geria.
•— Hvað varstu lengi á Kúbu
í fyrra og hvemig líkaði þér?
— Ég var þar 9-10 mónuði og
líkaöi prýðilega. Það er óskap-
lega garnan að kynnast því sem
þar er að gerast, þetta er allt
annar heimur, svo ólíkt ölllu sem
maður hefur áður kynnzt.
— Er fólkið ánægt, er það
með breytingunni?
— Allur almenningur tví-
mælalaust og tekur þátt í þvi
sem er að gerast af lífi og sól.
Auðvitað hefur samt margt ver-
ið óánægt fyrst, en það er fflest
farið, t.d. ríka fólkið og það sem
áður lifði á könunum, rak
sjoppur og þessháttar. ^Jn allur
þorrinn, sem eftlr er, er mjög
jákvætt fólk og merkilegt að
fylgjast með þeim áhuga sem
allir hafa á framförunum. Sem
stendur er t.d. aðalátakið í
landbúnaðinum og ég hugsia að
það væri hægt að stoppa svotil
hvaða kellinigu sem væri á göt-
unni og spyrja um einhver at-
riði í sambandi við sykurreyrs-
rækt eða frjóvgun nautpenings
og hún myndi svara því. Það er
Fidel Castro sem alltaf er að
fræða fólk um alla mögulega
hluti í samþandi við landbúnað
í ræðum sfnum Cg allir hlusta
á hann. Sjálfur hefur hann gffi-
urlegan áhuga á þessum málum,
hefur lagt hart að sér til að
menntast í landbúnaðarfræðum,
og hann hrífur fólk með sér.
Fyrsit eftir byltinguna ætluðu
Kúbumenn aðbyrja .á að byggja
upp einhvem iðnað, en það fór
útum þúfur, enda sáu menn
fljótlega, að í þessu landi Maut
landbúnaðurinn að verða und-
irstöðuatvinnuvegurinn. En
landbúnaður á Kúbu hefur fram
að þessu verið á algem miðalda-
stigi og er nú öll áherzla lögð á
at koma honum í nútfmahorf
með vélvæðingu og leggja menn
hart að sér til þess.
Eins er með fiskveiðamar,
þær vom svo til engar áður.
nema þá eitfchvað svoma í ætt
við Gamla manninn og hafið, en
nú hafa þeir byggt upp heilan
fiskveiði'flota, mjög nýtízkuleg-
an, og lifa enda aðallega orðið á
fiski, sem bjargar þeim alveg,
þvf þeir em fátækir af kjöti.
Alger bylting
til sveita
Til sveifa hefur þegar orðið
alger bylting á Kúbu. Þar hafði
fólkið áður oft ekki vinnu nema
kannsiki 2-3 mánuði á ári, svalt
þess á miTli og bjó t einhverjum
pálmablaðakofum. En nú er bú-
ið að byggja allt upp í sveitun-
um, líka til að örva bæjarbúa
til að fflytjast þangað, byggingar
f borgum enda látriar sitja á
hakanum á meðan.
Það er alveg ótrúlegt, hve
landbúnaðurinn er afturúr, ég
kynmtist því smávegis þegar ég
fór einu sinni í sjálfboðaivinnu
upp í svelt. Þar áttum við að
gera holur fyrir kaílfitré, en eklki
vom einu sinni til skóflur til
að vinma veridð með, heldur
voru notaðar tálgaðar trjágrein-
ar með járnlbút á endanum, og
slík verkfæri höfðu alltaf ver-
ið notuð við þetta. Þetta er bara
smádæmi, en af þessu stigi em
þeir nú ákveðnir að taka stökk
yfir á traktora og algera vél-
væðingu. Ástæðan fyrir hinum
gífurlegu manmflutnimgum út f
sveitimar er lfka auövitað fyrst
og fremst að notast verður svo
mikið við handaflið vegna skorts
á vélum.
— Hvað er öllu þessu fólki
svo ætlað að gera þegar vélvæð-
ingin kemst á?
— Það fer í annað. Kúbu-
menn eiga svo mikil hráefni f
jörðu pg svo marga aðra ónot-
aða möguleika, að verkefnin
sem fyrir liggja em óþrjótamdi.
Millahverfi
breytt í skóla
En byltingin í sveitinni nær
ekki bara til atvinnu, matar og
húsnæðis. Þar hefur líka, og um
landið allt, verið unnið gífurlegt
átak á sviði heilbrigðis- og
skólamála. Ölæsi, sem nóði til
nær 25% landsbúa, var t.a.m. út-
rýmt ó Kúbu á einu ári, 1961,
með róttækum aðferðum. Var
ungt fólk, unglingar og skólafólk
sent frá bæjunum upp í sveit-
imar, þar sem óflæsáð var mest,
og bjó þaö á sveitalheimdlunum
nokkra mónuði meöam það var
að kenna heimilisfólkinu að
lesa og skrifa. Nú em aálir
krakkair koannir í skóla og
skólaskylda lögboðinj en í því
sambandd var við ýmsa erfiö-
leika að fást, eklci bara skdpu-
laigslega. Margir vora t.d. alveg
á mó'ti því að fama aö senda
krakicana sína í skólla, fólk sem
sjálft haÆðd ktomdzt af én slcólla-
göngu, og varð stunduim að
setja bömin í slkóla gegn viJja
foreldranna. 1 Havama er nú
heitt fýrrverandi millaihverfi
eintómiir heimiavistairslklólar fyrir
krakfca.
Mikils áróðurs helfur áreiðan-
lega þurft við meðan ólœsdnu
var útrýmt cig slkóllaskyddu
komdð á og mörguim brögðum
sjálfsagt beitt til að tæla fólk
til menntunar. Sjálf varð ég
einu sinni vitni að mijög kát-
legu atvdiki í salmlbandi við
slkólagöngu, gekk fram á rétt
úti á götu yfir mianni sem bar-
ið hafði konuma sína á al-
mannafæri- Var hamn í lok yf-
irheyrslunnar spurður, hve
lengi hann hefði gengið í skóla
og kom fram, að hamn hafði
aðeins verið tvo vefcur í bama-
skóla. Var hann þá dætmdur til
að vera fjórá vetur í viðbót
og ljúka flulLlnaðarprófi. Er mér
sagt, að þó nokkuð hafi verið
um hliðstæða dóma.
Þurftu að læra
að borða fisk
— Er vöruskorturinn jafn
gífuiriegur og af er látið?
— Hann er mjög mfikill og
líka húsmæðisslkorturdnn í borg-
unum, — við urðum t.d. alllan
tímann að búa á hlóteli og er-
um enn á biðddsta eftir íbúð.
Hins vegar er húsaileiga lítil
sem engin og á að leggja hana
alveg niður. En þrátt fyrir
vöruskortinn svetttur sarnt eng-
inn, maturinm. er nógur, þótt til-
breyting sé elklki mikil í matar-
æði, kjöt þetta tvisvar í viku
og fiskur aðra daga.
— Bétt edns og hér.
— Að vísu, em sá er munurinn
að Kúbumenn þurftu að þyrja
á því að læra að borða fisk,
það höfðu þeir ekki gert áður.
Hins vegar ern ávextir nægir
og Uiiggur við að ekki þurfi
annað en teygja sig upp í naesita
tré, það vex allt þama og lang-
flestir haite einhvem skika til
að rælkta á- Samt er ekki sér-
lega rndkið af ávöxtum á mark-
aðnum og reyndar gefur vöm-
vattið elklkii attveg rétta mynd af
ástamdinu, það er svo margt
sem fólk feer án þess að kaupa1
það. Hinir mörgu vinnuflokkar
t.d. sem fara úr bomgunum uppí
sveit til að vinnia í landbúnað-
inum, fá allir ólkeypis rnait, í
heirbavistarskólunum fá krakk-
amdr líka matinm ólkieypis og
allir kraikkar fá ókeypis skótta-
föt.
— Þú kvíðir því ekkert að
setjast að við svo ólíkar að-
stæður og þú átt annars að
Venjast hér heinla eða í
Moskvu?
— Síður en svo! Nema þá
helzt vegna þess. hve Kúba er
ægileea lamgt í burtu og erfitt
og dýrt (að komast á málli og
svo af hinu, að Islendimei finnst
alltaf verra að vera í úttöndum
og bezt heima, endia vonum
við hiónin að einhvemtímia í
framtfðinmi getum við komlið
og stfcarfað hór bæði «n ein-
hvem tíma. — vh
Fortíð og samtíð
Framhald af 7. síðu.
þrettándu aldar maður, setja
mig að svo miklu leyti sem
unnt er í spor þess höfundar
sem skrifar á máli þeirrar ald-
ar, með reynslu þeirrar ald-
ar og frððleik, gera mór grein
fyrir því hvað hann var að
gera, Rómantískir saignagagn-
rýnendur líta yfirleitt á söguna
siem lýsingu á tíundu öld. hvort
sem hún sé skáldsaga eða ekki.
Ég held því hinsvegar fram,
að það verði að fara með hana
sem þrettándu aldar verk þótt
hún gerist á- tíundu öld —
alveg eins og Gerpla er tuttug-
ustu aldar verk.
Maður skrifar um ísttend-
ingasögur með svipaðri að-
férð og nútímabókmenntdr.
Munurinn er helzt sá, að við
vitum svo miklu meira um
tutfcugustu aldar höfundinn,
eigum miklu betur með að átta
okkur á því, hvað hann er að
gera.
Þú spyrð um unddrtefkifcir kol-
lega við þessu Þær em misjafn-
ar- Ýmsir harðir germauistar,
norrænumenn neita að trúa
þessu, t'dí því að Hralfnlketts saga
sé 'kristilegt rit af þvi hún ger-
iist í heiðni. Aðrir eru samméla,
þykir þetta sjálfsagður hlutur.
Þetta fer dálítið eftir því hvers
konar menintun menn hafa að
baki. Mér hefur t d- reynzt auð-
veldara að útekýra þetta fyrir
Breta sem er miðaldafræðing-
ur, en kollega sem er fyrst og
fremst tengdur germönskum
fræðum, norTænum fræðum.
Ég get svo bætt því við, að
auðvitað er í sögunum margs-
kbnar fróðleikur sem er réttur,
mér dettur ekki í hug að allt
sé uppdilriað. Höfundar hafa
leitað ýmiiSsa heimilda, tekið
•úr eldri ritum o.s-frv. En Njáls
saga er samt mildu meiri hedm-
ild um þrettándu öld eni þá tí-
undu- Það er ekkert því til tfyr-
irstöðu að Njáll hafl búið á
Bergþórshvoli á tíundu öld og
verið brenr.dur inntt — en þar
við bætist hve munurinn á at-
burði og sögu er gífurllegur. Það
er einmitt sá munur sem róm-
antískir eiga þágt með að viður-
kenina.
Algildar aðferðir
Maður sem vill fjalla um sög-
umar sem bókmenntir veröur
að beita aðferðum, sem em
nokkumvt-ginn aigildar, edga
einnig við um aðrar tegundir
bókin\ennta. Það er einmitt
þetta, sem mér finnst hafa
vantað stundum — menn
hafa búið til hugmynda-
kerfi, aðferðir, sem eiga
bara við þennan þrönga flokk
bókmennta. í stað þess að beita
þeim algildu aðferðum sem eiga
alveg eins vel við Islendinga-
sögur og aðrar bókmenntir al-
þjóðlegar. Einn kanadískur bók-
merantafræðingur hefúr sagt:
Biblían hefur margskonar gildi
fyrir mismunandi fól'k, en þeg-
ar ég skrifa um hana skrifa ég
um hana sem bótomenntir- Það
kemur mór ekki við, að til eru
menn sem trúa því að Biblían
sé eitthvað annað og meira:
Jobsbók er mér eins og hvert
annað verk Svipað má segja
um Islendingasögur, þær hafa
þjóðemislegt gildi og sögulegt
og margt annað mætti nefna,
en um það þarf sá maður eltotoi
að hugsa 'sem er að skrifa um
þær sem bókmenntir-
Þassar sögur oru þau and-
leg verðmæti sem við helzt
flytjum út- Pomísttenzka er
kennd í roeira en hundrað há-
skólum um allan heim- Það
þýðir, að nokkur hundmð stúd-
enta kynnast á hiverju ári eitt-
hvað íslenzkum fornbókmennt-
um. Og sumsstaðar em stúdent-
ar látriir lesa þær í þýðingum,
t.d- þeir sem em í almennri
bókmenntasögu — Penguinút-
gálfumar em eitt af því sem
ýtir undir þá viðleitni Og mér
finnst það ágæt hugmynd að
íslendingar taki sjálfir það
starf að sér, að koma út sóma-
samlegum þýðfingum á Mend-
ingasögum á helzfcu tungumátt-
um. Það gæti að minmsta kosti
orðið góð lyftistöng íslenzkri
bókiðju — hvað sem öðm líður-
Á.B.
Að veslast upp
Framihald af 3- síðu.
þasr eru langflestar bandiarísk-
ar.
Að þessu sinni er ekki á-
stæða til að sæma neitt bíó-
anna heitinu bezta íslenzika
kvikmyndahúsið árið 1969. Það
skársba var Stjörnubió með
myndir eins og Fíflaskipið, Une
femme mariee, Sandra, Mickey
One, Rottukóngurinn, Nótt
liershöfðingjanna og Casino
Royale.
Eins og áður sagði fmm-
sýndi Bæjarbíó fáar myndir á
árinu en sýningar á Orustunni
um Alsír og Það brennur, elsk-
an mín tel ég eina merkustu
viðburði ársins. Þá sýndi bíó-
ið m.a. Evu og sænsiku mynd-
ina Eiturorminn.
Helztu myndir Gamla bíós
vwu Blow-up, Á vampíruveið-
um og Trúðarnir.
Níja bíó siýndi Piessot ie
fou, Herrar mínir og frúr og
Morðið i svefnvagninum.
Háskólabíó sýndi siem fyrr
fleixi myndir en hin bíódn.
Myndavalið hefur sem kunn-
ugt er verið stofnuninni til há-
horinnar skammar og enn
versnaði það á stt. ári. Ekki er
ástæða til að nefna nema þrj ár
af þrj'átóu og fimm: Seconds,
Hamingjuna og Brennur Par-
ís.
Bezta mynd Austurbæjarbiós
var Elckcrt liggur á (The
Family Way), en skylt er að
nefna Bonnie og Ciyde, Kalda
Euke og Þegar dimma tekur.
Annars mjög lélegt.
Tónabíói fer sífellt hrakandi,
„Líf og fjör í gömlu Róma-
borg“ var eina glæta ársins
í þeim stað.
Hafnarbíó sýndi Húmar hægt
að kveldi.
Kópavogsbíó frumsýndi sára-
fáar myndir en þ.á.m. var LSD-
myndin The Trip.
Það er sorglegt að verða að
dæma Laugarásbíó með léleg-
ustu bíóum ársins 1969, því
það var einmitt valið það
bezta 1968 hér í blaðinu. 1968
var myndaval bíósíns fjöl-
breytilegt og vandað, en
kannski var það bara tilviljun,
a.m.k. bendir myndaválið 1969
til þess. Bíóið sýndi m.a. þrjár
af eldri myndum Hitchcocks,
en þessair myndir tel ég ákaf-
lepa létfcar á metunum og hefði
bíóið átt að leita verðuigri
mynda frá fyrri árum, því af
nósu er að tafca.
Efcki verður svo við árið
skilið án þess að minnast á
frönsifcu og rússnesku kvifc-
myndavikuimhr sem haldnar
voru að fmmkvæði erlendra
aðilja. Slífcar vifcur eiga von-
andi eftir að verða fastur, rik-
Ur þáttur i menningarlífi borg-
arinnar. Hér í blaðinu hefur
áður verið sagt frá tékknesfcri
kvikmyndaviifcu sem væri í
undirbúningi hér. en fram-
kvæmd' hennar hefur tafizt
mjög af ýmsum ástæðum.
Stórgaman þófcti mér að sj>§
íslenzku myndina Milli fialls
og fjöru, sem Gamla bió sýndi
á árinu. Það var gagnmerk
mynd fýrir margra hluta safc-
ir.
Ef litið er á feammistöðu
kvifcmyndahúsanna árið 1969
þá held ég að menn muni gráta
þurrum tárum þótt nofckur
þeirra hrökkvtt upp fyrir nú á
úfcmánuðum, það verður lítiiQ
missir. — Þ.S.
Knattspyrná
Framhald af 2- síðu.
geta þvf haft ófyrirsjáanlegar
afleiðingar fyrir landsliðið í
lokafceppnnnni. Einnig koma
þær baigallega vdð bikar- og
deildanmeistarama, Leeds og
•Manchester City, sem eru með-
al þátttökuliða í Evrópukeppn-
irrni og til hreinna vandræða
horfir hjá þeim, ef utm fledri
frestanir verður að ræða, en
eins og rnenn vita em þær
nökfcuð algengar. Meom eru því
mjög kvíðafullir í Englandi yfir
því hvemig úr rætiist.
130 þúsund dag
hvern í sirkus
Sirkus í Sovétríkjunum er
viðfrægur sem kunmiugt er. Á
hverjum degi allan ársins hring
sæfcja 130 þús. manns sirkus-
sýningar til jafnaðar þar í landí,
en fjöldi sýnimga á ári hverju
er um 62 þúsund.
SJÓMENN yERTÍÐARFÓLK
ULLARFA TNADUR
í miklu úrvali.
FRAMTÍÐIN — Laiig'avegi 45.
Frestun é sumkeppni
Vegna framlejðslutafa á „Norðurljósaefnum" okk-
ar verður skilafrestur „Sníða- og sauimasaimkeppni
1970“ framlengid'ur till 10. maí n.k.
7
/
ÁLAFOSS H/F