Þjóðviljinn - 29.01.1970, Qupperneq 9

FimimifcudSagur 29. janúar 1970 — X>JÓÐVILJINN — SlÐA 0
Grein Ólafs Gunnarssonar
Fraimhaild aif 5. síðu-
lýðræði, sem nú er að skapast
muni hafa mikil áihrif á ailla
afstöðu vinnaindi miannia íland-
inu þegar tfimar líða, þar eð
lítt hugsandegt er, að nemand-
ur, som vanizt hafa lýðræðis-
legum vinnubrögðum í sikóla
sætti ság síðan við ólýðrseðis
lega stjóm verksmiðj'a eða ann-
ars vinnusitaðar.
Vandinn að finna form, sem
tryggir öílluim starfsmönnum í-
hllutun í fyrirtasikjum er mdk-
ill, þar eð öilum er ljóst, að
áhrif þeirra, sem' vel kunna
til skipulagninigar, stjórnunar
og verka almennt mega aldr-
ed hverfa. Þartrua verður sem
sagt revnt að auka jafnréttián
þess að skerða framtak 'þeirra,
sem bezt eru að sér og verða
að hafa einhverja forustu, ef
vel á að fara.
. Ýmsir stjórnmóiaimenn, sem
heimsækja , ísland í sambandi
við fund Norðurlandaráðs gleta
frætt ísl. lesendur nánar um
málið fyrir milligönigu ís-
lenzikra blaðamanna.
Málefni gamla fólksíns
Málefni gamila fóiksins eru
meðai mála, sem talsivert eru
rædd í Svíbjóð. Rannsóknir
hafa sýnt, að fjö'lda fóllks á
elliheimilum líður ekki nóigiu
vel. Sálfræðilega séð er barna
um svipað mál að ræða og á
vinniustöðunum, þar siem'starfs-
miaður nýtuir sín ekki í samifé-
lagi við ytfinmianninn Gamila
Jólkinu finnst ailur sjálfsá-
kvörðunarréttur vera tekinn
frá því á eflliheimilunuim. Þeg-
ar gamalmienni kiemur á eJli-
heimili er því ftengin retgiu-
gerð um það hvemdg heimdlið
á að vera og gamlla fódkið þor-
ir sjaldnast að gena tillögur
um breytingar, enda óvfst
hvemig slfkum tillögum yrði
tókið af' forstöðufófllki.
Vandaimál gaimials fólos eru
svo marglþastt, að um þa.u
mætti skrifa heiJar bækur.
MeðaJ þess, s©m aJJsstaðar
kemiur fnaim í viðtölum við
gaimjja fólkið er hversu mjög
það þjáist af einimanaJeáka.
Segja má að einmanaleiJtinn sé
gatmJa fóflkinu ógn ogsólairkvöl.
Þama er ekJd aiðeins um það
að ræða að ættingjar gJeyma
gamla ftóllkinu á elliheimilun-,
um, heJdur ednnig þann sJoorfc
á hæfni, sieim starfsfölkið sýn-
ir mieð framJcomiu sinni, enoft
kann það ekJd að umgangast
gamla fóJkið á aðlaðandi hátt
sem skapar öryggiskennd ðg
lífsgJeði meðaJ hinna gömJu.
Veigaimiikið atriði er, að
gamila fólkið finni að það hef-
ur einhverju hlutverki aðgegna
í lífinu og það hlutvörk verð-
ur að vera nátengt einhverju
sem það gerir.
GJaðasti maðurinn, sem ég
sá í sjónvarpslþætti gamaJs flólks
nýlega var 75 ára gamafll mað-
ur, sem forstöðuíkonian hafði
útvegað möiguJedka til að gera
sitt af hverj-u með hönduiium.
Það hlutverk, sem hann liafði
þannig að geignia fyllti Jffhans
hamdngju.
Það gefur noJdora liuigmynd
um hversu víðtaékt vandamál
gamla flólksins er, að rannsiókn
í álcveðnu léni sýndi, að um
það bil helmingur gaimla fólks-
ins tók taugameðuJ- Þama er
þannig um að ræða máJ, sem
verður mikið rastt í framtíð-
innl í þeiim tilgangd að aiuka
lífshaimingju gamla fólksins.
Lækmaskörtur er aJJtillfinn-
anlegur í Svfþjóð og hefur það
m.a- komið í Jjós í samibandi
við inflúenzufarafldur, sem hér
hefur geisað, að illmögulegt
hefur reynzt að ná í lækni
jafnvel handa fársjúku fólki.
Áður var vitað að ókiveðinhér-
uð höfðu ekki næga læOcnis-
þjónustu. Hvemig farið verð-
ur aö leysa þennan vanda þori
ég ekld að segjai, en lækna-
skorturinn er mól, sem á ein-
hvem Mtt verður að leysa, þar
eð fullkomin Jæknaþjónusta er
einn atf hymingarsteinum vel-
ferðarrfkis og engin Jeið að
vera án hennar, enda geturþað
oift ráðið úrslitum um lff eða
dauða fóJIcs hvort slík þjónusta
er f lagi.
Meðál mierkustu fræðsluþátta
sjónvarpsins myndi ég telja
þætti, sem heita „Nú kieimur
sjöundi áraituigurinn“. Merkar
spár um framtíðdina kiomafrám
í þessum þáttum sem byggj-
ast á fræðilegum rannsóknum
bæði í Svíþjóð og öðrumlönd-
uim. Þar eð hungur og stríð
eru því miður stöðug vanda-
miál mamnkynsins, vin ég að-
eins benda á, að samkvæmt
rannsóknúm,, sem sagt hefur
verið frá í þesisum þóttum eru
liungur og skortur á landrýlmi
það tvennt sem virðist leiðatil
flestra blóðugra uppreisna í
heiminum. Áhrifavald hunigurs-
ins mun naumast hafa koimið
neinum á óvart, hinsvegar
munu margir eteki hafla gert
sér eins gjöggva grein fyrir
áhriflum landrýmissfcortsins. —
Þrengslin geta hæglega leitttil
bflóðuigra átafca þótt mat skort.i
eteki. Þefcta heflur mieðal annars
verið sannað mieð rannsóJcnum
á öpum, en ednnig með því að
athuiga sögu mannanna. Stóri-
töikin í mnljón-aborgum nútírn-
ans eiga t.d. rætur sfnar að
rekja til þrengsla, en mienn
óttast mjög, að þau muni auk-
ast og verða enn hættulegri á
sjöunda áratugnum.
Islendingar eru hvað þefcta
tvennt snertir vel setrtir. Þeir
haifla bæði mat og Jandrými að
sinnii og síður JfkJegt að þessi
stórvandámál snerti þá í ná-
inni fraftnjflfð. Hinsivegar giasti
aiukiifn kuldi sölcuim íshæfctu
orð'ið þeim baigalegur ef sivo
fer að fcuJdinn sigri Mýjuna,
eai á því virðisit enn vera notok-
ur vafl.
25. jan. 1970,
Ólafur Gunnarsson.
Rógi hnekkt

LandgrJcðslu- og náttúruivemd-
arféJag ÖHafsvíJciur var stofnað
16. jamúar sl. PéJaigssivæði er Ól-
afsvfk og nágrenni. f stjóm vom
kosnir Helgi Jónsson, Stefán Þor-
steinsson og Gunnar Skúlason.
Ræktunará'hugi hefur aulci zt
mikið upp á siíðfcastið í kaup-
túninu, þar sem búa um þús-
und mamms. Sjómannagarður er
í mótun og vísir að skógrælot í
Ralfstöðviarhlíður, sam gefur góða
raun. Mörg verketfnd munu bíða
þessa félaigssikaipar í nágrenni
Ólafsvílkur.
Félag sykursjúkra
Framlhald af 10. síðu.
mikilvægt í sanfcbandi við hana.
Að síðustu srvaraði lækmirinn
fyrirspumum.
Þeir, sem ósfca að kynna sér
starfsemi félagsins, geta snúið
sér til einhvers úr stjómánni.
■ jll'
lllililll
'HimiiffliRiffiiiMun
Móðir mín
RAGNHILDUR HALLDÓRSDÓTTIR
frá Hornafirði,
andaðist að Hrafnistu 27. þ.m.
Aðalheiður Guðmundsdóttir
Fellsmúla 6.
FramhaJd af 10. síðu.
hefði orðdð sú að langflestir
reyndiu að eignast íbúð, en lítið
væri byggt af leiguíbúðum. Er
fyrirgreiðsla húsnæðdsmálakerí
isins befði ekiki nægt láglauna
fólki; óíaglærðir verkamenv
höfðu yfirleitt ekki baft bol-
rnagn til að notfæra sór það,
með þeim lánakjöiruin sem fyrir
bendi voru. Ekki sízt þess vegna
bafi verið reynt að ráða nokkra
bót á þesisuim wanda með samn-
ingunum 1965.
★ Hverjir leggja fram
féð?
Eðvarð berlti á að oflt kæmi
fram áróður gegn þessum íram-
kvæmdum á þeim nótum að
Breiðholtsffamkvæmdimar hafi
fengið of rmikið af fjármiagni
húsnæðismálakerfisins til sdnna
þarfa. En rétt væri að minnast
þess, að um langt skeið hefði
stærsti hlutinn af þvi fé sem
húsnæðismálastjórn hefði til ráð-
stöfunar fcomið frá þessu láig-
launafólki, sem ekki gat notað
sér venjulegu lánin; frá Atvinnu-
leysistryggingasjóði. Fimmti hluti
þess sjóðs væri til orðinn vegna
vinnu Dagsbrúnarmanna, en féð-
til íbúðarhúsabyggingia hefði
runnið að langmestu leyti til
fólks sem átti fleiri úrkosfca völ,
svo sem aðgang að lífeyrissjóð-
um.
★ Breiðholtsbúar miuu rísa
gegn rógberunum
Ibúðirnar sem verkalýðsfélög-
in sömdu um voru oftasit einu
möiguleiikamir sem verkafólkið í
verkalýðsfélögunum hiafði til að
eignasfc íbúð. Eðvarð taldi það
léfcfc verk að tína til galla á ein-
bverjum af stvo mörgum íbúð-
um, og ýmis mistök hefðu að
sjálfsögðu orðið á þessum fram-
kvæmdum, enda með miargt far-
ið inn á nýjar leiðir. Það var
mikill ókostur t.d. að byggja
varð fyrsta áfanga á fyrir-
fram skipulögðu byggingairsivæði.
En gallarnir pg mistökin eru
svo hégómlega lítill hluti af
þessu stóra máli. að eitthvað
sérstakt lilýtur að vera á hak
við það að menn velta sér upp
úr sJ'ífcu á Alþingi og í blöðum,
sagði Eðwarð. Það eitt sé víst
að ætli menn að hialda þeinri
iðju áfram viirðisit að því stefnt
að sietja Breiðholtshverfið og þá
sem þar búa í sérflokk í þjóð-
félaginu. Og þeir sem gera sér
leik að því að rakka niður þetta
byggðahverfi, svo að það verði
vart byggilegt í hugum ókunn-
ugra, mega eiga von á - því að
mæta eiuhuga samtökum íbú-
anna þar, sem geri sínar gagn-
ráðstafanir, ekki einungis þeir
sem heima eiga í íbúðunum sem
byggðar eru á vegum Fram-
kvæmdanefndarinnar heldur
einnig aðrir.
* Hraða ber framkvæmdum
Hitfc sé rétt, að. erfitt geti veor-
ð fyrir láglaunafólk sem þama
i heima að standa undir lánum
f. íbúðum sánum, jafnvel með
;im lánakjöirum sem veitt bafi
. :*rið. En það sé ekki íbúunum
að kenna heldur kaupgjaldinu í
landinu og afikomiumöguleikum
þessa fólks.
Eðvarð lauik ræðu sinni með
því að skora á stjómarvöld
landsins að efla sem mesfc og
hiraða framkvæmdum í Breið-
holti. Efndir samninganna við
verkalýðsifélögin væru orðnar
langt á eftir áætlun og þörf
fó'lksins aldrei meiri en nú.
Bókhlaða
Þvingunarlögin
FnaimhaJd a,f 1. síðu.
við rauiruverulegar greiðslur á
tímabilimi janúar—sept. 1969, en
áæfclað það sem eftir er ársdns. Og
útlcoman varð þlessar furðulegu
tölur, að togaraeigendur hefðu á
árinu greitt alls 31.5 miljónir í
afbonganir og vexti af stofnlánum
sínum ,en fengið úr sjóði hln,s ó-
sklpta aflahlutar greitt I því
skyni hvorki tneira né minna en
124 miljónir króna. Og eigendur
annarra fiskiskipa hefðu greitt
í afborganir og vexti 302.1 milj.
en fengið úr sjóði hins óskipta
afla — 304 miljónir króna. En
auk þesis hefðu svo útgerðarmenn
fengið f hlut sinn af óskiptum
afla samkvæmt þvingunarlögun-
um frá í fyrra 391 mlljón króna
árið 1969, sem „hlutdieild í ai-
mennum útgerðarkostnaði“ eins
og það er svo varlega orðað.
Sjómenn sjá af þessu hverju
hinn sfcerti aflahlutur þeirra hef-
ur numið. fvrst útgerðarmlenn
fengu þe'-s-' ipnhæðir af hinum
óskipta • - nflans, samkvæmfc
löggjöf ' • •‘dæðisflokkrins og
Alþýðuflokksins, löggjöf sem
hver einasti bingmaður þossara
flokka samþykkti.
@níinenfal
SNJÓ-
HJÖIBARÐAR
með eða án nagia
undir bílinn
Gúmmi-
vínnusfofait hf.
Skiphoiti 35, sími 31055
Fralmhald atf 1. síðu.
hann vita að ríJcisstjórnin gerði
sér grein fyrir þvi að ákvörðun
yrði að taka áður en þingi lyki. j
Það væri einnig vegna stjómar- j
ráðshússins, því það væri rétt |
sem Magnús ympraði á að óvist
væri hvort þjóðin heifði boflmagn
til að reisa þessar tvær stórbygg-
ingar samtímis, og yrði þá að
áikveða h,vor yrði látin ganga
fyrir. Ræddi ráðherrann nökkuð
um uodirbúning þann sem í
gangi ‘væri, og höfðu m.a. lcomið
hingað tweir sérfræðingar á veg-
um Unesco, menningrastofnunar
Sameinuðu þjóðanna, og atihugað
málið ásamt íslenzkum embætt-
ismönnum. Landsbðkavörður og
háskólabókavörður hefðu báðir
farið utan á sl bausti til að
kynoast nýjungum í gerð bóka-
safnishúsa. Væra sérfræðingar
Unesco reiðubúrtdr að korna hing-
að aftór í vor til að gera séfi
grein fyrir teiteningum og tillög-
um um gerð hússlns sem þá ættó
að geta orðið til.
BRÝN NAUÐSYN
BÖKHLÖÐU
Magnús Kjartansson taldi að
valið milli bókhlöðu og stjómar-
ráðshúss ætti að vera auðvelt, swo
brýn væri þörf þjóðrinnar á vís-
indalegum bófcasöflnum og starfs-
aðstöðu fyrir bá sem þar vinna
og þangað sækja. Taldi hann rétt
að Beita eftir lánsfé til hússins,
svp fært þætti að koma því upp
fyrir 1974.
Bjarni Benedikitsson kvað ekk-
ert því til fyrirstöðu áð byggja
bókhlöðu og st j órnarrá ðsihús
smtímis, og ættó hugmyndimar
um bökhlöðu ekki að rekast á
fyrirætlunina um bygginigu
stjómarráðshúss sem hefði verið
undirbúin lengi.
S æn ffui-fatna ður
HVÍTUR og MISLITUR
LÖK
KODDAVER
GÆS ADÚNSSÆN GUR
ÆÐARDÚNSSÆN GUR

LAUST EMBÆTTI
er forseti Islands veitir
Embætti skólameistara við fyrirhugaðan
menntaskóla á ísafirði er laust til um-
sóknar. —t Gert er ráð fyrir að skólinn taki
til starfa haustið 1970.
Embættið veitist frá 15. apríl n.k.
Umsóknir sendist menntamálaráðuneytinu
fyrir 1. apríl n.k. og skulu umsækjendur
tilgreina menntun og fyrri störf.
Laun samkvæmt launakerfi starfsmanna
ríkisins (26. launaflokkur).
í ráði er, að auk námskjama menn’taskóla
yerði valfrjálst námsefni til undirbúnings
sérnámi í þágu atvinuveganna.
Áherzla verður lögð á eðlis- og efna’fræði
og tæknilegar greinar í tengslum við fisk-
iðnað, svo og hagfræði og aðrar greinar
þjóðfélagsfræða.
MENNTAMÁLARÁÐUNEYTIÐ,
27. janúar 1970. s
SKÓLAVÖRÐUSTÍ G 21
Vélrítunarstúlka óskast
til starfa við sendinefnd ísilands hjá Sameirraðu
þjóðunum í NEW YORK.
Géð vélritunarkunnátta nauðsynleg og hraðritun-
arkunnátta æsikileg.
Sknflegar umsóknir ásamt meðmælabréfum og
upplýsingium usn fyrri störf sendisit utanrfkisráðu-
neytinu fyrir 5. febrúar.
Utanríkisráðuneytið.
RT
pc;
>>-<
Q
O
I
IH
e
Q
O
I
s
O
I
CDtRT — ÖDÝRT — CDÝRT —ÖDÝRT — ÖDÝRT — ÖDÝRT
ÓDÝR
Rýmingarsalan Laugavegi 48
Ódýrar peysur, kjólar, kápur, ungbarnaföt.
Leikföng í miklu úrvali.
Vefnaðarvara í metratali, metrinn á 60—100 kr
Karlmannaskór, 490 kr. parið.
Inniskcr kvenna og bama í fjölbreyttu úrvali.
Sparið peninga í dýrtíðinni og verzlið ódýrt.
Rýmmgarsalan, Laugavegi 48.
RT — ÓDÝRT — ÓDÝRT — ÓDÝRT —ÓDÝRT — ÓDÝRT — ÓDÝRT — ÓDÝR
ÓDÝRT — ÓDÝRT — ÖDÝR