Þjóðviljinn - 22.05.1970, Síða 7

FVtetudagur 22. maí 1970 — ÞJÓÐVrLJINN — SlÐA J
Fimmtudaf'inn 30. apríl mátti
lesa eftirfarandi frétt á forsíðu
Tímans undir fyrirsögninni
KONUR MÓTMÆLA: „Laun-
þegum í Reykjavík berst á
morgrun óvæntur liðsauki í
kröfugöngu sína á morgun 1.
maí. Konur sem krefjast jafn
réttis kynjanna ætla að reka
lestina í kröfugöngunni og
ganga þær allar í rauðum
sokkum. Þá munu þær bera
rauðan borða, eins og nýkrýnd-
ar fegurðardrottningar, að þvi
undanskildu, að á borðunum
stendur ekki Miss þetta eða
hitt, heldur VENUS EKKI
SÖLUVARNINGUR.
Að sjáifsögðu bera rauðsokk-
urnar einnig kröfuspjöld þar
sem lögð verður áherzla á jafn-
rétti karla og kvenna, Auk
kvennanna mun skrcyta göng-
una Iíkneski, sem stóð á sviði
Háskólabíós, er mcnntaskóla-
nemar sýndu Lýsiströtu á
Herranótt i vctur. Líkneskið
er ímynd kvenleikans.
Þátt eikiki haíi borið miikið á
rauðsokikum hér á landd til
þessa er hreyfing þeirra alllliút-
breidd erlendis. Hún varð til
í Hofllandi og þar imiun hreyf-
ingin hvað steirikiust enn. Þar
ryðjast konur inn á kiaiia-
klúbha og aHimenningBisialIemi,
sem eimgöngu eru ætliuð kö'ri-
um og svo viflja þær fá að
flauta á stráiloa úti á götiu rétt
eins og strúkar flauta á eiffcir
stelpum og kiaMa á eftir þoim.
Þaer kaera sdg som saigt eiklki um
fi-umkvæði karla í ölllium tnél-
um. I Damniöi-iou er hreyfing-
in útbreidd og þiar ganga með-
limimir í rauðum soíklkiuimi í
kröfugöngum og miun það for-
dæmið, sem rauðsokikumar
faina effcir hér“. í saima bflaöi
stóð svo enn á forsiíðu 3. maí:
„Ekkert vakti jafnmdkllai at-
hyigfli í kröfugöngunnd 1. maíog
styttan, som koniumar bánuaift-
ast í gönigunni. Var byrðin
nokkuð þung en konumar skipt-
ust á að gamga undár herani og
komiust klaktolaiust á leiðar-
endai, þótt þeim haifi verið
baninað að skreyta gönguna
með lístaverkinu".
„Annars flokks
fó|k“
Þannig IhHjóðuðu fyrstu frétt-
ir um rauðsokkiur á Isflandi. Og
væntanflega liefur margiur litið
upp og konnstoi orðið örlítið
skolkaður. Var ef tfl vilihaiítta
á ferðum? Vom herskáartoven-
persónur oð stotfna f.iöldasam
tök til höfuðs karlpeningi lands-
ins skipuilegsjandi einkennis-
búnar stormLsveitir til þess að
ofsiæíkja þá. Voru þedr hrvergi
óhultir lengur, jafnvel efldtoi á
þeim hefliga stað, sem Bertoit
Brecht segir um í ljóðd. néttara
sagt lofsöng, að þar eigi mað-
urinn (Vvéfengj anflegan rétt til
að vera einn, jaífnvel á sjálfa
brúðkaupsnófctina.
Ég hef tetoið að mér að sagja
nánar af þossu tiltæki kvenn-
anna og aðdraiganda þe.ssa og
riæstu fraimtíðaráæfclun. Þó vil
ég í upphaifi toka það flraannð
enn er elkki uim fonmlog sam-
tök aö ræða ellogar íélaigsskap
noktours kanar, hins vegar von
til að svo verði flljófclega, því
það hefur sýnt sig áþreifanloga,
að fjöldi kvenna beiniinis krefst
þess, þær bóksibaiflega knýja á.
Kom þessi vilji þeirra berloga
fram þegar Kvennaskólaifíruim-
varpið fræga var á döfinni, og
kom þ-á einnig í ljós að kyn-
Skólaskiptin em ákaiCIega skairpt
mörkuð í þessum méluim eins
og öðmrn 1 nútimiálþjóðifélagi.
Það er ungia flóflkið, sem rís
upp till ba-ráttu, lcitandi að nýj-
urn félagsformum og nýjuim
leiðum til að bera fram um-
bótakröfur sínar, svo eftir þeim
verði tekið. Margar hinar eldri
konur, sem höfðu staðið í eld-
inurn á yngiri árum og síða-r á
ævinni fagnað stórum áföng-
um í kvenréttindabaráttunni,
skildu ekki unigu stúlkumar,
sem stóðu gegn því að fá
kvennamenntaskóla. Og þegar
frumvarpið var fellt greiddi
eina konan á Aiþinigi atkvæði
á móti því. : Hver er ástæðan
fyrir þvf að. konumar bruigðLi
svo snart við og stóðu svo vel
s-aimian, þrátt fyrir það, að þœr
ejga aðeins einn fulltrúa á
þingi og talka sé,rallítinn þátt í
opinberu lífi? Br eklki ofuriítið
að rofa til? Var éklki konagerð
pnófessor við háslkólann í vet-
ur? Hvað leflgur h-ún til máil-
anna? Hún segir í bllaðaviðtaii
nýlega:
„Já, íslenzkum konum hefur
verið inn-rætt það viðhorf frá
blautu barnsbeini, að þser séu
annars flokks fóflk, þegar um
opinber störf er að ræða. Ég
hdld, að það sé fyrst ogfremst
sök kvenna sjálflra hversu silæ-
lega þaar hafla haignýtt sérþau
jafnréttis á-kvæði, sem flesteru
í löggjöf; svo að þ-au hafa
rcynst pappírsréttindi a-ð aililt-
of mdklu leyti. Bn ég held að
þetta viðhorf sé nú mikið að
breytast, og salmsíkólakerfið á
Isfliandi hefur stuðlað mjög að
þeim skilningi að hæfileikar
eigi að skera úr en ekkd kyn-
ferðd “
Fordæmið frá
Danmörku
Hér kemur fram kja-mi méls-
ins. Það er að myndast í þjóð-
félaginu stöðu-gt stæiklkandi hóp-
ur kvenna, sem hefur hlotið
me-nntun og vil:l fá tækifæri til
að nota hana, en lítur ékki á
skólaigön-gu sína og p-róf ein-
ungis sem skrautfjöður er hækki
þær í verði á giftingar-
markaðinum. Þessar konur gera
sér otg gnein fyrir því, að laga-
legu jafn-rétti er náð, þótt raun-
vemlegt jafnrétti eigi enn lanet
í land, þær gera sér enn frem-
ur Ijlóist að þœr éiifla eikki hvað
snzt í höggi við kymsystur sín-
ar, karilmenn verða liMteflri til
að styðja þœr. Loks em þær
fles-tar gdiftair andstætt h-inuim
eldri kvenréttindaJkonum, se«n
yoru margar piparmeyjar. Nú
eru tíimaimi-r svo breyttir, að
karlmenn skipa sér fúslega
undir knxiíuborða þeirra, í það
miinnsta á Norðurlöndum, enda
líta konumar, sem standa að
hinni nýju kvenréttindalhreyf-
ingu svo á, að henni skuli beint
inná við að konunum sjálfuim
fyrs-t og fremst. Vissuflega verð-
ur baráttan háð í hverju landi
miðað við aðstæður, sem þar
eru ríkjandi. Konumar í hin-
um kaþóílska hluta Hollands
eiga i högigi við kynferðisflega
fordóma, sem íslenzkar konur
þekkja ekkert til og danskar
eða amerískar konur búa við
gjörólík kjör. I Newsweek
segir blaðaikonan Lindsey Van
Gelder, sem er frá New York
og télst til hinna herskáustu
kvenna: „Ég væri ánægð með
sænskt ástand“. Islenzkar kon
ur segja gjaman: „Við erum
lanigt á efltir konunum í na-
grannailöndum okkar“ Það er
því ekki fjairri sainni, sem stóð
í flréttinni sem ég vitn-aði í i
upphaifi, að fordæmið sé fleng-
ið frá dönskum konum, sem
undanfarið hafa látið mikið til
sín taka og fréttimar af þeim
ýtt við okkur héma, þótt ekki
sé uim bein tengsfl að ræða og
en-ga-n veginn eftiröpun.
Undirbúningnr
rauðsokkahreyf-
ingurinnar
Seinast í april, nénar tiltekið
föstudaginn 24. aprfl. komu
saman í kaffistoflu Norræna
hússins 28 konur til þess að
ræða um hvort etoki væri tíma-
baart að gera eitthvað til þess
að vetoja athygfli á kjöram
kvenna og koma af stað um-
ræðum um stöðu þeirra í ís-
lenzku þjóöfléiagi. Þetta vom
ungar konur, fllestar milli tvf-
tugs og þrítuigs, þrjár. sem all-
ar voru menntaslkéílanemiar.
yngri, engin náði fertugsafldri.
Langflestar voru þær kennarar
að aifcvinniu, auk þess að vera
húsmæður. >á vora þama
hjúkruna-rkona, sjúkralþjáflfi,
bflaðakona, skrifstofustúlka,
fóstra og leikkonur sendu sér-
stafkflega kveðju með ósk um
að fá að vera með í hugsan-
legum aðgerðum, en þær vora
bundnar í starfi og komust
ekki á þennan umræðufund.
Fundurinn var aldrei augflýstur.
Hér kom aðeins saman hópur,
sem varð til á þann hátt, að
tvær kennslukon-ur hrinigdu i
kumnin.g.jalkonur sínar, sem síð-
an hringdu í kunningiakonur
sínar og svo fruimvegis. Áhugi
reyndist geysilegu-r.
A þessum flundl fóru fram
fjö-rlegar umræður og margvís-
iieg sikoðanasikipbi. Uim eittvoru
alli-r saimimiála, að þær vildu
stóflna einíhverskonar cpin sam-
tölk, sem ynnu að því með nýj-
um aðferðum, að flá konur til
þess að taka flullan þátt í opin-
l>eru Ilífi og nofca réttindi sín.
Þar siem ektoi var noma vifleatil
1. maí kom til tals að taka
þátt í kröfuigiingu vcrtoaliýðsins
og brjóta með því ísinn. Með
því að koma inn í göniguna
saman f hóp, vekfcum við at-
hygfl.1 á sérstöðu kvonna á
vinnumartoaðinum. Hvað em
húsffnæður annað en ólaunað-
u-r vorfcaflýður? Og þær siem
þuirfla að vinna utan heimilisins
að autoi? Ber nototour þyngri
byrðar?
Þriðjungur aflfls vinnuaffls
heimsins em konur ag stærst-
ur hfluti þeirra ófagflærður verlka-
lýður, sem þar af leiðandi fer
í lægst launuðu störfin. Þegar
launajaflnrétti var lögfleitt flóru
vinnuveitendur kringum lögin
með því að gera ákveðin störf
að kven-nastörfum sem erullág-
flaunuð og átoaflega þungurróð-
ur að flá þvf fraimgengt aö þau
hætoikl. Sláandi dæmi er, þeg-
ar fyrstu hjúkrunarmenmirnir
útskrifuðust í Noreigi neituðn
þeir að gangia í flaigifélag hjútor-
unartovenna, vegna þess aðþeir
gátu cfclk-i saatt sig við launin.
Hvemig er ástandið héma? Við
skúlum gnípa niður f viðtal um
kjör hjúkmnarfóflks f einu dag-
blaðanna nýUega:
— Hins vegar hefur það
kannslci einma miest áhrif á af-
stöðu flélagsáns tií kjaraimália, að
meiriihluti kverma í hjúkmn
er giftur og þess vegna eru
þær almermt elkki aðaflfyrir-
vinna heimilis. Það leiðir svo
af sjáflflu að þeiim fímnst þá
ektoi eins ffnitofl þörf á ölflugri
kjaralbaráttu og elfla væri. Þetta
er svo ein ásitæðan tiT þess að
karimenn fást sáður táll þcssað
fara í hjúkmnarstörf i nokkr-
um mæli. —
Verkalýðsf ory stan
off kvenþjóðin
Hér kemur fram annað veiga-
mikið atriðd. Konumar eru í-
hlaupavinnulýður, sem kallað
er á þegar vantar vinnuafl, en
em reknar heim í eldhúsin sín
og hreingemin-gaimar og þvotta-
standið, bega-r þeirra er ektoi
þörf lengur. Vinnuveitendur
hafa þær í hendi sér og lifcar
bað vel. Þær vinna oft erfið-
ustu, og vanaibundnustu ogleið-
inllegustu störfin fyrir mimnsta
borgun. Þær em meira og
minna réttíndalaus öreigalýður
í velferðiarþ.ióðfélaginu. For-
ustumenn vertoalýðshreyfingar-
innar vom minntir á allltþetta,
begar rauðsotokuma-r komu í
kröflu-gönguna 1. m-aí síðastlið-
inn án þess að gera boð á
undan sér. Á hinum ófo-rmllega
fundi í Norræna húsinu var
samþykkt einróma að sækja
efcki um leyfi tifl að fara með.
I hvers nafni gátum við gert
það? Etotoi vomm við féflag,
héldur aðeins tovenfóflk! Og
hvers vomm við að krefjast!
Hvað er saigt við ok'kur, þegar
við ymprum á réttindamállumfl
Þið hafið ölfl réttindi. Þið get-
ið sjálfum vtokur um kennt!
Vilborg
Dagbjartsdóttir
Þess vegna taum við elklki
undir flána ednlivers verkalýðs-
félags, hefldiur berandi gríðar-
lega stóra flevenlfkneslcju,
tveggja mietra háa og tvisvar
sinnurn einn metna á breddd,
enda gnæfði hún yfir alla
flrröfuflxrrða. Tólf konur gengu
undir kvenfljaliniinu. Yfír stytt-
una var strengdur borði, sem
á var letnað „Manneskja ekfci
marfcaðsvara". Á eftir gengu
svo rauðsóktour með krötÐu-
spjöfldin „Vaiknaðu kona“ og
,,Konur nýtið mannnéttindi
ýklkar". Fjöfldi bvenna sflripaði
sér þegar undir kjörorðin. Hins
vegar kom flögreglubjónn og
bað ókkur flara burt í naflni
fulltrúaráðsins. Við neituðum'
og þeim viðskiptum laufcþamn-
ig að við gengjum langsfðastar
og hefðum bil á milli oiktoarog
aðalgöngunnar. Verkailýðsfor-
ustan vill sem sé ekki tatoa á-
byirEð á því að ruimskað sé við
kvenþjóðinni, það gæti óneit-
anlega dregið dilk á eftir sér
á hverjum einasta vinnu-
s*3® og heimiilisfriðnum
stafnað í voða. Þá sflcipt-
ir hlka móli að rauðu sokk-
amir og styttan vöktu óneitan-
lega athygli. Hér var eittíhvað
nýtt á ferðinni. Krötfugangan 1.
maí hefur fyrir löngu tekið á
sig hefðbundið form og ernán-
ast hálflgerð slkrúðganga og
fólto er haatt að lesa hvaðstend-
ur á borðunum. Þótt letrað
væri á þá alla „Drottinn blessi
heátnilið" er vafasamt aðnokte-
ur tæki eftir því.
Umga flóliltoið veit þetta og
leitar þess vegna að mýjum
leiðum til að vetoja athygii al-
mennings og fjölmiðla. Að-
Braimlhailid á 9. síðu.
Skólamenntun er ekki lengnr aðeins skrautf jöður, sem hækkar konur i verði á giftingarmarkaðinujn.