Þjóðviljinn - 05.11.1970, Blaðsíða 3

Finnmtudagur 5. nóven'Jber 1970 — ÞJÖÐVTLJTNN — SÍÐA J
Sprengja í
Síberíu
UPPSÖLUM 4/11
Vísinda-
menn í Uppsölum haifa skýrt
frá því, að sterk neðanjarðar-
sprengja hafi mælzt á jarð-
skjálftamælum j arðf ræðistofn-
unarinnar þar í borg. Sprengjan
sprakk árla morguns og var að
styrkleika 6 gráður á Riohiter-
kvarða.
Arangursríkur fund-
ur um Berlínarmálin
BERLIN 4/11 — Ambassadorar
fjórveldanna gáfu út yfrlýsángu
eftir 9. fund sinn og gefur hún
ástæðu til a’ð ætla að talsvert
Borgarstjóra Saint Laurent
du Pont vikið frá störfum
PARfS 4/11 — Ýmsum háitt-
settum aðilum í bænum Saint
Laurent du Pont, m.a. borgar-
stjóranum og fógetanum hefur
verið vikið frá störfum, meðan
fram fer rannsókn á eldsvoð-
anum, sem varð þar um síðustu
helgi og kostaði 144 ungmenni
lífið.
Það var franska ríkisstjórnin,
sem tók þessa ákvörðun á fundi
sínum í dag ,og upplýsingaméla-
ráðherra Frakklands skýrði fjöl-
miðlum frá þvi, að þessar ráð-
Nixon
Framihald af 1 siíðu.
ánægðastir með frammistöðu
sina í Austurríkjunum, sem
hingað til hafia ; verið talin í
frjálsilyndara lagi. í New York
var Nelson Rockefeller kosinn
ríkisstjóri í þriðja sinn, og
Buckley komst í öldungadeild-
ina, sem fyrr seigir, og þeir unnu
tvöfaldan sigur í Connecticut,
sem Demókratar hafa áður ráð-
ið.
Mönnum Nixons tókst hins-
vegar ekkj að haigga yfirráðum
Demókiraita í Suðuirríkjunum,
nema í Tennessee þar sem Gore
féll fyrir William Brock. Ríkis-
stjóri Repúblíkiana í Florida tap-
aði kosningu. Það vekur athygli
ag kyniþáttahatarinn George
Wallace frá Alabama var kjör-
inn ríkisstjóri með miklum yf-
irburðum — hann sigldj undir
eigin fána í síðustu forsetakosn-
ingum og mun að líkindum
halda áfinam umsvifum í b>anda-
rískum stjómmálum.
í Miðvesturríkjunum gerðist
það m.a. að Adlai Stievenson III.
sigraði í Iliinois, en sætj þess
ríkis í öldungadeildinni hefur til
þessa þótt allöruigt í höndum
Repúbiíkiana.
í Vesturríkjunum gekk Nixon
ekki sérleiga vel, þótt Ronald
Reagan signaði með yfirbuirðum
í kosningum tjl ríkisstjóra í
hinni fjölmennu Kalifomíu. Þar
tapaöi Repúblíkaninn George
Murphy öldungadeildarsæti til
Demókratans Johns Tunneys, og
Nixonsmönnum tókst ekki að
hrekja Demókirata úr forystu í
Utha, New Mexieo og Nevada,
þrátt ' fyrir persónulega fram-
göngu Nixons í þessum ríkjum.
Spádómar
Kosningabaráttan og úrslit
kosninganna þykja benda til
þess, að Nixon og félaigar muni
heyja slaginn um forsetaemb-
ættið 1972 með áframhaldandi
árásum á róttæk og frjólsiynd
öfl, með áróðri um að þeir einir
séu fúlltrúar „laga og réttar".
Samt verður ekki sagt, að slí'k-
ur áróður hafi allsstaðar bor-
ið góðan árangUir — allra sízt
í þejm ríkjum þar sem mest er
atvinnuleysi og ver’ðbólgan hef-
ur komið harðast niður á kjós-
endum: þar gekk Demókrö'tum
yfirleitt vel.
Kosningarnar eru forvitnileg-
ar í sambandi við það, hver er
líklegastur til að keppa við Nix-
on af hólfu Demó'krata í þeim
Þrix hinna líklegustu — Hubert
Humphrey, Edward Kennedy og
Edmund Musiky, tryggðu sér ör-
uggan sigur í heimaríkjum sín-
um með 58 - 66% atkvæða. Ed-
ward Kennedy hlaut um 65%
atkvæða, en í síðustu kosning-
um um 74%.
í' Massachuttes náði Robert
Drinan kosningu til fulltrúa-
deildar, fyrstur kaþólskra presta.
Hann er eindreginn andstæ'ðing-
ur s'tr'íðsins í Víetnam.
stafanir hefðu verið gerðar,
vegna þess að málið væri ráða-
mönnum í bænum of skylt, en
engan veginn vegna þess að
sökinni yrði skellt á þá. Sagði
hann, að einungis réttarrannsókn
gæti leditt í ljós, hver bæri á-
byrðina á þessu hörmulega slysi.
Svo sem fram hefur komið áður,
skorti mjög á að eldvarnir á
skemmtistað þeim, þar sem
slysið varð, m.a. voiru neyðarút-
gangar harðlæstir.
Pompidou Fraiklkiandsforseti
hefur sjálfur farið þess á leit,
að rannsókn málsins verði hrað-
að sem mest. Mál þetta hefiur
vakið mi'kinn ugg og úlfúð í
Frakklandi, og háværar krölBur
hafa komið fram um auknar
eldvarnir á samkomustöðum og
víðar. I bænum Pontarlier hefur
800 manna leikhúsi verið lokað
vegna ófullnægjandi öryggisút-
búnaðar, og víða í Frakklandi
eru sérstakar öryggisnefndir að
störfum.
mi(5j nú í samkomulagsátt um
Berlínarvandamálin. Segir í yf-
irlýsingunni að náðst hafi nokk-
ur ánangiur varðandj ákveðin at-
riði, sem talin. séu mjög mikil-
væg fyrir sáttmália þann, sem
unnið sé að-
Frá því að fundir ambassa-
doranna hófust í marz sl. hefur
aldred verið gefin ú^ svo jákvæð
yfirlýsing, heldur hefur aðeins
veri'ð skýrt frá því að fundum
loknum, að viðræður miuni halda
áfram. Hins vegar hafa vestræn-
iir sárfræðingar varað við of
miikilli bjartsýni, og segjast þeir
búast við, að samningaviðræðum
verði haldið áfram enn um lanigt
skeið
Ósta@festar íiregnir herma, að
í dag hafi einkum verið rætt
um samgönguimál þýzku ríkj-
anna og þá einkum með tilliti
t.ii bætts ástands fyrir Vestiur-
Berlínarbúa.
Talið er víst, að þegar samn-
ingiaviðræður séu kornnar á
skrið muni fjórvelddn láta þýzku
ríkin um að semja innbyrðis um
ýmis tæknileg atriði, m.a. sam-
gönguir milli Austur- og Vesttur-
Berlinar. Svo sem bunnugt er
hefur því verið lýst yfir nýlega,
að fuUtrúar stjórna Austur- og
Vestuir-Þýzkia.lands muni hráitt
halda með sér fund og íreista
þess að draga úr viðsjám í Mið-
Evrópu, en ekki hefur verið
ákveðið um fundarstað og tíma.
Vopnahléð í Mið-Austur-
löndum verði framiengt
NEW YORK 4/11 — Allmörg
Asíu- og Afríkiuríki báiru fram
þá tdllögu í dag í allsherjarþingi
Sameinuðu þjóðanna, að vopna-
hléð fyrir botni Miðjarðarbafs
yrði framlengt um þrjá mánuði,
en það renmur út n k. fimmtu-
dag. TiUaga þessi var samþykkt
með 57 atkvæðum gegn 16, em
39 ríki sátu hjá við atkvæða-
greiðsiuna.
í tillögunni er einnig gert ráð
fyrir, að samþykkt öryggisróðs-
ins frá því í nóv. 1967, um að
ísraelsmenn hverfi frá hernumdu
svæðunum frá því í 6 dagta stríð-
inu, komist til framkvæmda sem
fyrst. ísnaelsmenn og Banda-
ríkjamenn mótmæltu þessari til-
lögu harðlega, og kváðu hana
of hliðholla málstað araharíkj-
anna. Báru ísraelsmenn fram
breytingartillögu, en hún var
felld með miklum atkvæðamun.
1 tiUögunni, sem samþykkt var,
er gert ráð fyrir þvi, að samn-
ingaumleitanir milli deiiuaðila
hefjist hið bráðasta.
Utanríkisráðherra Egyptalands
Maihoud Riad skýrði frá því aO
þessu tilefni, að rikisstjórn
hans vildi fallast á þessa til-
lögu og ennfremur sagði hann,
að sendiherra Egyptalands hj á
Sameinuðu þjóðunum hefði feng-
ið tilmæli um að hefja samn-
ingaviðræður vdð sátitasemjara
SÞ, Gunnar Jarring.
Verkfalli vagnstjóra lokið
OSLO 3/11 — Almenningsfarar-
tæki taka aftur til starfa á morg-
un í Osló eftir 16 daga verk-
fall vagnstjóna, sem í dag sam-
þykiktu einróma að taka aftur
upp vjnnu á fjölmennum fundi.
Verk'fallsmennirnir, sem voru
um 1000, höí'ðu þá fengið skrif-
lega yfiriýsingu formannis Kj-ara-
dóms um að sáttatillaga sem
b orgaryfirvöl d og sam.band bæj-
arstarfsmannia höfðu lagt fram.
mundi ná fram að ganga.
Verkfiallsmenn telja sig hafa
náð allgóðum kjarabótum, m.a.
launauppbót í sambandi við
hagræðingarráðstafanir í rekstri
og bættum vinnuskilyrðum.
Gert er ráð fyrir að gengið
verð'i endanlega firá samning-
um eftir mánaðartíma. Veirk-
fallsnefndin hafQi áður lýst því
yfir, að vagnstjórar mundu ekki
taka tillit til úrskurðair dóm-
stóls um það. hvort verkfallið
væri ólöglegt eða ekki.
Vopnahlésnefnd arnbarikjú
verður um sinn / Jórdaníu
AMMAN 4/11 — Vopnahlés-
nefnd arabaríkjanna í Jórdan-
íu hefur ákveðið að dveljast í
landinu enn um sinn, en sam-
kvæmt áætlun var dvalartími
hennar þar senn á enda runn-
inn. Onsakir þessa eru átök þau,
sem urðu i Amman í gær.
Vopnahlésnefndin hefur rann-
sakað málsaitvik frá því í gær.
og hefur skýrt frá að hermenn
og vopnaðir bongarar hafi skipzt
á skotum, en ekk; vildi hún
skýra firá, hver hefði átt upp-
tökin. Samkvæmt upplýsingum
nefndarinnar létu ahmargir líf-
ið í þesisium átökium, bæði her-
menn og óbreyttir borgarar.
Jórdaníuher segir, að 3 hermenn
hafi fiallið, en skæruljðar halda j
því fnam, að 15 mianns, þar af1
5 óbreyttir borganar hafi látið
iífið.
*
Formaður þeinriar deild:
vopnahLésnefndarinnar, sem I
með hemaðarmál skýrði frá
í dag, að nefndin yrðd um k;
í landinu vegna tilmæla
miðstjórn skæruliðaisamtaka t >
Ennfremur sagð.i hann, að tve.
meðlimir nefnd'airinnar hefðj
verið áreittir- af jórdönskum
hermönnium á götu úti í gær.
„Ég er Marxisti, en Marx-
ismi er ekki flokkur, heldur
hugsjón. Að minni hyggju er
maðurinn frjáls, þegar hann
hefur vinnu, hedlsu, athvarf og
nóg að bíta og brenna. Sósíal-
ismi — það er frelsið, en við
komum honum varla á í einu
vettfangi.“
Þessi orð eru höfð eftir Sal-
vador Allende, sem nýiega tók
við forsetaembætti í Chilc.
Embættistatka hans er talin
marka straumhvörf í stjóm-
málum Rómönsku Ameríku.
Takist honum ætlunarverk
sitt, er hætt við að lepp-
stjómir og herforingjaklíkur í
nágrannaríkjunum sjái sína
sæng úthreidda. Miijónir solt-
inna og kúgaðra manna bíða
átekta.
Allende í miðri kosn-
ingabaráttunni
Chile mun finna eigin
leið til sósíalismans
Svo sem kiuinnugit er bar
Allende sigur úr býtum í
þjóðaratikvæðagreiðslu í sept-
emiber sl. Á móti honiuim voru
í kjöri frarabjóðandi íhafds-
manna, Alessandri og Rado-
miro Tomic frambjóðandi
kristiíegra demókrata. Allende
hlaut 37% gi'eiddra attovæða,
en Alessandri tæp 36. þannig
að rajótt var á miununuim, en
Tomdc hlaut 27%. Til þesis að
kosning Allendes væri ílög-
mæt, varð þjóðþdng Chi'le að
staðfesta hana, og ásamt ödr-
um úr þingliiði kristilegra
demókrata greiddi Tomíc All-
ende atkvæði sitt.
Fyrirrennari Allendes var
kristilegi demók'raitinn Edu-
ardo Frei. Hann korast til
vallda ári.ð 1964, og þá voru
þessi orð eftir honura höfð:
„Það kamiur í Ijós á næstu
10 árura, hvort býltingin mín
tekst eða eik!ki“. En valdatími
hans var aðeins 6 ár. Hinar
sibórfeMdu uimibótaáætlanir
hans, sem voru stærri en
dærai hötfðu verið til í Róm-
önslku Airoeríku að Kúbu und-
anskilinni, skipting jarðeigna,
bygging íbúðarhús'n æðis og
skóla og aukin þátttaka inn-
lendra aðila í atvinnuilífinu,
læyndust ekiki nægar, þegar öllu
var, ó botninn hvolft og þær
komust of seint í fraimikvæimd.
Enda þótt ástandið í Ohile
sé snögigtum betra en í öðrum
löndum Rómönsku Ameríku.
ólæsi sé þar tiltölulega Mtið
og kjör millistéttanna mun
sikárri en í nágrannarikjunum,
er giífuriegira úrbóta börf.
Landdð er auðugt af kopar og
nítrötuim, en nómareksturinn
er að miklu fleyti í höndum
Bandarí'kjamanna og innan-
lands hefur auðurinn safnazt
á fárra manna hendur. Yfir-
stéitin Mflr f vellystingum
praktuglega, en fjöldi þeirra
sem býr í slömmum stórborg-
anna í sárri eyimd, fer stöð-
ugt vaxandi. Umhverfis höf
urborgrina Santiago býr um 1
miljón manna í hrLkalegum
fátækrahverfum, og mdíkill
mannfjökli á hvergi höfði sínu
að halla, heldiur leggsit til
svefns á víðavangi, eða leitar
skjóls í hólfbyggðuim húsuim,
sem eru í þann veginn að rísa
á vegum stjórnarinnar. I
námabæ, sem bllaðamaður
fransika tíraari.tsins L'Express
sótti heim fyriir skömmu, búa
80.000 manns, og þar a£ er um
það bil helllmr.ngur undir 16
ária aldri. Þar eru aðeins tveir
flæknar og híbýli fóllksins eru
kölluð eldspýtustokkar, enda
eru þau svo lítiL að varla er
hægt að snúa sér við þar inni,
en þetta verða bamimargar
fjöflsikyldur að sætta sig' við.
Vitaskuld enu þar engdn þæg-
indi, svo sem rennandi vaitn,
og heimdlisfólik slkiptist á um
að nota rúmf.n. Daglaunin eru
um kr. 150, en kjöt í eina
máltíð kositar kr. 100.
Nýlega efndu 6.000 námu-
verkamenn í Chuquiccanata
til verkfalla og kröfðust mik-
illar launaihækkunar, en þeir
vinna við óhemju erfið skil-
yrði. Allende fór bess á leit
við þá, að þeir tækju upp
vinnu á nýjan leik og það
gerðu þeir án þess, að taröf-
uim þeirra væri sinnt. Fram-
kvæmdastjóri verkal’ýðsfélags-
ins á staðnum sagði að því
tilefni: — Verkamennirnir vita
vel, að Allende getur ekki
gert kraftaverk á einum degl.
Við verðum að bíða átekta.
En yfirleitt er talið, að AU-
ende sjálfur bíði ekki átekta
heldur hefjist þegar handa uim
róttækar umbætur í landd sínu
á sviði atvinnu- og félags-
máfla
Svo sem að . fraiman greinir
fékk Allende aðeins 37%
greiddra atkvæða í þjóðárat-
kvasðaigreiðslunni í sept. sl. Þó
er staða hans styrkari en því
nemur, því að gera má róð
fyrir, að þonri. þeirra, sem
greiddu kristilegum demiókröt-
um atkvæði styðji umbótatil-
raunir hans, svo framarlega
sem hann gefur kommúnistum
ekki of mifcið undir flótinn.
Kommúnistaflokkur Chile,
sem var aðili að kosninga-
handalagi Alllendes, fær þrjá
ráðherra í ráðuneyti hans.
Flokikur þessi hefur þótt afar
íhaldssa/mur og hefur hlýtt til-
mælum frá Mosk\m í hví-
vetna, en ýmf.sflegt bendir til
þess, að forsprafcfcar hans ætli
að fara sér hægt svo að
stjórna'rsamvinnunni verði
ekkd stefnt í voða.
En margf.r bena kvíðboga
fyrir framtíðinni. Vitasfculd
er hin veMauðU'ga jrfirstétt þar
efst á blaði, og mikill fjöldi
úr hópi hennar hefur' * •fcektó
saman pjönkur sínar og flúið
land. Stórjarðeigendur cg for-
ráðamenn auðfyrirtækja sjá
eðlilega fyrir endann á sældar-
dögum sínum eftir yfirlýsing-
ar Allendes ura sSjrfelIda
skiptingu jarðeigna og þjóð-
nýtingu nóima og stórfyrir-
tækja. En það sem verra er.
er að ýmsir menntamenn.
læknar, vísindamenn oa
tæknimenn, láta óttann vi'ð
tekjurýmun og kommúnista-
grýluna hrekja sig úr landi.
I þeirra hópi eru jafnvel
menn, sem stutt hafa Allende
órum saman, en brestur nú
kjark til að taka þátt í uim-
bótunum, sem hann hefurboð-
að. Bi'ottför þeirra er gífur-
leg blóðtaka fyrir landið, sem
þarf á vfsindum, tækni og
verkmenntun að ha'da. Yms-
ir, jafnvel gallharðir stuðn-
ingsimenn Allendes, óttast ó-
hrif kommúnistaflókksins á
stjórn landsins og telja ekki
ólfklegt, að í kjölfar valda-
töku hinnar nýju stjórnar
korai fredsdsskerðing og Sov-
étríkjunum opnist greið leið
til áhrifa og ágangs. En sjálf-
ur hefur Allende sagt: — Við
munum hvorki fylgja dæmi
Kúhu, Kína né Sovétrikjanna.
heldur marka ókkar eigin leið
til sósíalismians, og tfminn
mun skena úr um, hvemig
tekst.
(Endursagt úr I/Express)
Viðtæk verkföll i kolanámum
ONDON 4/11 — Verkaimenn í
olanámum í Suður-Wales á-
\ðu í dag að efna til verkfalla
og með næsikomandi mánu-
:i til að knýja fram launa-
kkanir. Hafa þeir krafizt 5
rl-'ngspunda launaihæk’kunar á
v ku, en það er helmdngi hærra,
en tilboð atvinnureeknda hljóðar
upp á.
I Hér er um að ræða 38.000
I námuiverkamenn, en 12 þúsund
verfcamenn í Suður-Wales eru
þegar í verkfalli. Ennfremur
hafa um 35.000 verkamenn í
kolanámuim í Yorkshire lágt nið-
ur vinnu og skozfcir námaveika-
menn hafa í hyggju að efna til
verkfailla.
1 sl. mánuði var efnt til at-
favæðagreiðslu í námaverka-
mannasamibandinu um hvoirt
allsherjaii-vei-kfall skyldi boðað,
en ekki fengust % atkvæða, eins
og tiflskilið er, þannig að úr því
varð ekki. Hins vegar geta stað-
bundin félög efnt til verkifalla, ef
meirihluti félagsimanna æskir
þess. Horfur eru á að enn fleiri
félögi efni til verkfailla, og ótt-
azt er, að kolaskortur geri ó-
þyrmiilega vart við sig á Bret-
landseyjum nú, þegar vetrarkuld-
arnir eru að hefjasit.