Þjóðviljinn - 17.11.1971, Side 6

g SlÐA — ÞUÖÖVTLJINN — Miövilkiuriaeur 17. nóveraber 1911-
AÐILDARRÍKI SÞ
Smárfkiö Bhutan varð nýlega
aðili að Sameinuðu þjóðunuim,
og eru aðilLdaiTÍkin þá oröin
128. Bhutan er hálent laod, í
austurhlíðum Himalayafjalla og
liglgur að Kína í norðri, Ind-
latndd í suðri og austri og Sikk-
iam í vestri, og það er á að
gizfca 50 þúsumd ferkílómctrar
að flatarmáti. Ibúar kallla land
sitt Druk-iil, en það er tíbezka
og þýðir ,,land þrumuiveðra og
dreka". Drekinm er skjaldar-
mertki lamdsins og honum
bregður fyrir á fánamum, sem
er rauður og appelsfnugulur.
Manntal haflur aldrei £anð
fram í Bjhutam, en að þvi er
talið er, eru fbúamir um ein
miljón talsins. Þeir eru nóskyld-
ir Tíbetimgum, og tungu þeirra,
Druk-ke svipar mjög til tíbezitu.
Bhutanbúar aðhytlast flestir
Damia-búddisma, og ríkið var
stofnað á sextándu öld af Lam-
amum Nigavang Namgyal. Það
hélt sjálfstæði sínu fram á of-
anverða nítjándu öldima, en þá
hreppti það sömu örllög og
önnur ríki sumnan Himalaiya-
fjalla, að það komst umdir yf-
irráð brezka heimsveldisrns.
Bre2ka nýlemdustjómdn í þess-
um heknslhluta söng sitt síðasta
veirs 1947, og varð Bhutam þá
sjáHfetætt á ný, nema hvað
stjóm þess gerði vináttusétt-
mála við indverja, sem felur í
sér, að henni ber að hafasam-
ráð við sitjómima í Nýju Dehli
á sviði utamríkismálla. Blhutan
er toomumgsriki, þjöðhöfðinginn
hefur sérskipað ráð sér til að-
stoðar við sitjórmarstörfin, og
stjómmálaiflokkar eru ekki til
í lamdi mu.
Efnaihagsllega séð, er Bhutan
eitt vanþróaiðasta lamd Asdu.
Þjóðin býr við lénsskipulag, og
þræláhald tíðkaðist þar til
stoamms tíma, em það var af-
Auk jarðyrkju, stunda Bhútanbúar ýmis konar handiðnað. Fólkið
á myndinni er að vefa teppi, en þjóðir þær er byggja hlíðar
Himalayafjalla eru einmitt frægar fyrir skrautvefnað sinn.
nuanið a£ múveramdi toomumgi.
Níu alf hunriraði fbúanma hafa
lí&yiðurværi sdtt af lamdbún-
aðarsitörfum, en hamidiðmiaður
ýmis Ikomar stendur með blóma,
svo sem teppaveftnaður, tré-
skurður og gerð smáhluita úr
miálimi. Nútímaiðnaður þekkist
ekki í Bhutam.
Verzlunairviðskipti við um-
heiminn eru litil sem engirn, ef
umdam eru sddlin simávasigilag
vöruskipti vdð Indllamid.. Ind-
verjar veita Bhútanbúum ofur-
litla efnaihaigsaðstoð, em að öðru
leyti heflur ríikið gjaldeyrisitékj-
ur sínar af frímerkjaútgáfiu.
Frímerkjasafnarar eru sólgnir í
merki frá Bhutan og á þamn
hátt reruna árlega þrettán mil-
jónir íslenzkra króna í gjald-
eyrissjóð landsmanna.
Oktjabrjana
samizdat-hetja eða blekking?
Litil bók, sem gcfin var út I
London { síðustu viku, hefur
valdið talsvcrðu fjaðrafoki á
sviði stjórmnála og lista. Bók-
in er teiknimyndasaga, ogsögu-
hctjan er rússnesk og hcitir
Oktjabrjana, afar aðsópsmikill
kvenmaður, hvort heldur er á
sviði kynlífs eða ævintýra. Hún
líkist um margt stöllum sínum
í heimi „noðanjarðar“-teikni-
mynda, t.d. Barbarellu og Pho-
ebe Zeitgeist, sem á hverri blað-
SAiIGON 15.11. — Herforingja-
stjómin í Suðiur-Vietnam hefur
féllt gemigi gjaldmiðdls sdns
gagnvaxt deilar um 45% og
gert aðrar vairúðaiTáðstafamir
sem líklega mumiu leiða tilþess
að verðlag í lamdinu hækkar um
15%. Kostar dollari nú 400 Sai-
gon-pjastra, en 274 áöur.
síðu lcnda í lífshættumi og safa-
ríkum ástarævintýrum. Enhún
or frábrugðin þeim í því, að
henni er pólitísk réttlætiskennd
í blóð borin. Þannig berst hún
ótrauð fyrir íramgangi sann-
leika og réttlætis, gegn stalín-
isma, lögreglu og heimsvalda-
stefnu, jafnt í Sovétríkjunum
sem á Vesturlðndum.
Em það sem fyrst og fremst
gerir bókina athyglisverða, er
sú staðhæfing hins breztoa út-
gefamda, að hún sé verk gagn-
róðursafla í Sovétríkjiumum, ó-
fölsuð sovézk ,^amizdat“ út-
gáfa, sem hafi verið smyglað úr
lamdi af, til þessa, óþekktum,
er fcalli sig „Framsækna Póíi-
ta'ska Pomógrafíu“, skammstaf-
að PPP.
Brezka blaðdð Sumdaiy Tele-
graph, sem sitóð straum affl út-
gáfukostnaðinum, sló málinu
uipp á síðum sínum og biésþaó
úpp af fremsita megni, nútíma-
listasafn hélt sýnimgu á flrum-
teikningunum að tálhlutan todaðs-
ins og Octobriam, eins og hán
hedtir á emstkui, var lofsumigin,
sem líkamming frélsis og hins
sanna anda ototóberbylLtimgar-
innar.
Gott og vei. En nú ber þess
að gæta, að ástamd er ilLt í
brezkum blaðahedmi, flesiböill
blöð þar í lamdi lepja dauðamn
úr skél, og keppa mdstoumnar-
laust sín í milli og reynir þar
hver að tooma andstæðingi sím-
um á toné með öllum táltæfcum
ráðum, og grafá umdam hiróðri
hams. Sunday Times, einum
harðasta keppinaut Sumday
Telegraphs, mdsidkaði stórlega
uippsíláttur hins síðamelflnda á
sögummi um rússneska tovendið
og biaðatmemn þess tótou sérfýr-
ir hemdur, að grafast miánarfyr-
ir um uppruna bótoarinnar. Þeir
kornust að þeirri mðurstöðu, að
bókdn vaari alls engim siamizdat-
útgáfa, heldur ó&vífin fölsun, og
meira að segja heettuieg sem
slíto.
Sé sem „toom bókinni á frarn-
færi“ hedtir Petr Sadecky, ung-
ur Tékkd, sem flúði til Bret-
lands 1967, að eigin sögn ein-
ungis í því augnamdði að koma
bókinni .fyrir augu almennings.
Hamn segist hafa hitt samizxiat-
hópinn PPP í Kíev, fyrir tíu
árum, en þá var hamn kenmari
á listaskóla þar. Meðlimir hóps-
ins hafi verið nemendur á skól-
anum, og þeir hafi gefið út
gagmrýnið leyniblað. með Oktja-
brjönu sem höfuðpersónu.
Sadedky segist síðanhafaað-
stoðað þessa vimi sfna ,nð
tæknilegar umibætur á sögunni
og leiðbeint þeim við að snúa
henni í það form sem tíðkast
á teiknimymdasögum vestur-
lamida. Hamm hiafi síðan tekið
að sér, að koma henni úr landi
og á bótoaimarfcað erlendis.
En nú hafa tveir teitonararog
samlandar hans í Praig risið
upp, og mótmaalt því, sem þeir
kalla grófa pólitíska og listræna
misnottoum á verkum- sínum.
Þeir hafa meðal annars snúið
sér til vestur-þýzlka vikublaðs-
iins Stern, og sllcýrt frá því að
myndasagan hafi verið teikn-
uð af hópí í TékkósLóvakLu, hún
hiafi frtá upphafi verið ópéflitísk
og það haffi aidrei verið ætl-
unin að beita henni í áróðurs-
skyni gegn Sovétrífcjunum.
Þegar gemgið var á Sadeoky,
varð hann að játa, að nolkkuð
væri hæft í fullyrðimgum fé-
laga sinna í Tétokóslóvatofu, þeir
hafi hjólpað sér við teiflcning-
arnar, en hann kvaö þá ekkert
hafa vitað um söguiþráðinn. Og
það sem meira er: Sadecky við-
urkemmdi að hafa smyglað
teiflcningum úr landi án þess
að hinir .,rússneslku“ textur
fylgdu mieð.
Og enn sauimuðu brezkir
blaðamenm að Sadectoy. Þeir
komu upp um að hamm hefði
áður reynt að seija útgefendum
öktjaibrjönu', en þá sem hlut-
lausa og gersamlega ópólitósflca
myndasögu. Auk þess bentu, þoir
á að hann hefði næsita vafa-
samam ferifl að baki, hvaðsmerti
afeikipti af stjómmálum. A
tímum stúdemtabyltingarinmar í
FralkMamdi, vorið 1968, fammst
hamm neflnilega Ma á sig tom-
inn í skógi sfcammt fyrir utan
París, og skýrði svo frá, að
téklkneslkir lejni þj ónustumonn
hiefðu rcymit að ræna sér og
leifldð sig grátt. Em þegar á
hamn var gengið, viðurflcenndi
hamn að hafa fundið uipp á
söiglunni, til að velcja athygli
Eraldkai á hættunmi af Ikioinwn-
únlsmainumi!
Og eikika tók betra við, þegar
farið var að rannsaka fortíð
umboðsimiainns Sadedkys við
békarútgáfuna í Bretlaindi. Sá
heitir Josef Josten, andlkomitn-
únisti af gaimla skélanum, og
tðklcneskur flLóttamaður eins og
Sadedky. 1967 varð hann upp-
vis að því að hafa falsað mót-
mæflayffirlýsmgu frá Rtfihöfumda-
sambamdi Téfckósljóyalkíu og
sent þá framleiðsilu simatilfjöl-
miðla á vesturlöndum. Allt
berndir sem sé til, að bókim um
Oktjabrjömu sé aðeins óprúttin
tilraun til að hagmast á þeim
áhuga, sem almenmingur á vest-
uríiöndum hefur á neðanjarð-
arútgáfu 1 Sovétríkjumum.
En alvarlegasta hílið þessa
xnáls snýr þó fyrst og fremst
að PPP-hópnum í Kíev, því
að ef hamm er í rauniinni til, þá
flcamn þetta að verða meðflimum
hans dýrt spaug. Sadedky iét
sér mefnilega etoki nægja að
birta mynd asöguna, heldiur birti
hamn Lfka skýrar ljósmyndir af
nokflcrutn Úflcrainuíbúum, seim
hamn Itovað vena í hópnuim, og
nafngreimdi tvo þeirra. Hvort
sem að þetta fóflk á moklkiurn
hlut að miálli eður ei. þá er
ekki erfítt að ímynda sér við-
brögð sovézflcu leyniþjónustumn-
ar, og þó að aðrir taki þessa
fölsun dkflci alvarlega, þá er í
hæsta máta semnilegt að KGB
geri það.
Kröfðust brottflutnings brezku hersins
fösklega tuttugu þúsund manns fóru í mótmælagöngu í London ekki alls fyrir löngu, til
ð mótmæla stuðningi Breta við stjórnina á Norður-írlandi og viðurstyggilegri meðferð á
jngnm þar. Gangan var að likindum hin fjölmennasta sem farin hefur verið í höfuðborg
Iretaveldis til stuðnings málstað írsku þjóðarinnar, og þátttakendur kröfðust þess að
rezkt herlið yrði þegar á brott frá írlanda og að Ulster yrði sameinað lýðveidinu Eire.
SYNING A
„GRÆNU
HÚFUNUM"
STÖÐVUÐ
í SVÍÞJÓÐ
MiövLkudaginn 20. október
var Pentagon-lkyikirnymdin
.,Grænu húfurnar‘‘ marg.
ræmda fnumsýnd í Stakk-
hóilmi. Við þá sýmingu voru
viðstaddir um 650. Þar af voru
200 inmi í salnium, 300 við
mótmælaspjöld fyrír utan. og
150 lögregkuverðir í iháiMhrimg
fyrir frarnan innganginn. Lollca
varð götumni, sem er edn a£
meirílháittar umferðaxæðum
Stdkikíhólms. Víetnamlhópamir
í Stafldklhólimi, sem stóðu að
mÓtmæLunium, dreifðu fflug-
miðum og settu upp spjöid
um aflla borgina, þar sem flóllk
var Iwatt til að mæita vdð
kvikmyndahúsið á hverju
kvöldi til að mótmæia sýnirug-
unnl. Ennfremur flcærði sósíal-
demóikratískiur þingmaður
myndina fyrir að brjóta gegn
lagagrein, sem banmar að æst
sé gegn áflcveðnju þjóðemi.
Annað sýningarlcviöld fóru
fram mótmæfli með sama sniði
við kvilcmymdalhúsið. Þriðja
kvöldið voru mótmæfli enm
'hafin á sama flrátt. Bértt áður
en sýningin átti að hefjast
sprafldc þó reýksprengja á sai-
emi í kvilkmyndalhiúsmu og
alllt fylltist a£ reyfc. þannig að
sýningu var aflýst og miðar
endurgreiddir. Dagrmn eftir
tilfcynnti fcviflcmyndaíéflagið
Warner Bratíhers, sem að
myndinni stendur, að hún
hefði veríð dregin tifl baka um
sinn. Talsmenn fyiríirtælklisinB
sögðust ekflci ihaifa búizt við
svo hörðum mótmælum.
Þanmig var markinu að
stöðva sýnimgu myndaiftnnar
náð á friðsamlegan hátt með
iþeirri einurð og atortou, sem
Víetnamhópamir sýndiu enn
eimu stani.
Þegar fciviikmynd þessi fyrrst
lcom á marfcaðinin, treysti sér
eflckert flovdflcmyindahús í Sví-
þjóð tdl að sýna hana. Nú
töldu þó nákfcrir speflcúlantar,
að nolkfcum veginn óhætt
myndi vera að Ihefja sýníngar
á þessari áróðursmymd þjóð-
anmorðingjanítta. Eigandi flcvifc-
myndahússtas, sem sýndi
myndina. kvaðst í viðtafli vdð
fréttamenm tedja naiuðsynllegt
að berjast gegn lcommúnism-
anum, m. a. með sýningu,
svona mynda. Nú lloom þó í
ljós, að sú ledö varð Ihonum
ófær vegna harðrar andspymu
V íeitnamhreyfingarinnar og
stuðninigsfófllks hennar.
Þeir, sem að myndinni
standa, hafa þó tefcið fram, að
hún sé aðeins dregin til Ibaflca
um sinn, unz talið er klcift
að hefja sýningar á henni á
ný. Þannig bíöur þessi mynd
ásamt öðrum „yfirboðaraþjóð-
ar“4cvilkmyndum Bandaríkja.
manna í geymslum siðferðis-
vana fjárhaigsspekúlanta, unz
slaflcar á athygli og baráttu-
vilja vinstrihópanna.
StoMchólmi, 30. 10. 1971
Stefán Glúmsson.
Mariner á braut
umhverfis Mærz
PASADENA 15.U- — Banda-
rísflca marzfaiið Mariner-9 komst
aðfaranótt suinnuidags á braut
umihverfis Marz og er þáfyrsta
geknfarið sem fer á braiuit um
aðra reiflcistjömu en Jöröina.
Martaer hefur sent nokkrar
nærmyndir af þessum granna
óklkar í gedmniuim, en þœr eru
til þessa fremur ógreinileigar
vegna ryikmökks sem nú hiúpar
Marz.
1
l