Þjóðviljinn - 09.02.1972, Blaðsíða 5

Miðvifcudagur 9. febrúar 1972 — ÞJÖÐVILJINN — SlÐA g
RÆTT VIÐ ÖRN ERLENDSSON
UM NIÐURSTÖÐUR NIÐURSUÐUNEFNDARINNAR
OG FRUMVARP HENNAR
UM SÖLUSAMTÖK NIÐURSUÐUIÐNAÐARINS
íslenzkur
iðnaður
Q „Niðursuðuiðnaðinum í landinu hefur lítill
sómi verið sýndur af hálfu stjómv^lda undan-
farin ár, og í herbúðum fyrrverandi ríkisstjóm-
ar rfkti mikil deyfð í þeim efnuim. Ástæðuna til
þessarar afstöðu fyrrverandi valdhafa má ef-
laust rekja til þess, að krafan um aukna full-
vinnslu matvæla hefur löngum komið úr röð-
um vimstri manna til mó'tvægis við stóriðjustefnu
núverandi stjómarandstöðu. í þessu sambandi
má geta þess, að einn kunnasti og færasti hag-
fræðingur landsins hefur reynt að færa fyrir
því hagfræðleg rök, að ekki borgi sig að reka
niðursuðuiðnað á íslandi.“
Q Þessi ummæli viðhafði dr. Öm Erlends-
son, starfsmaður nefndar þeirrar sem iðnaðar-
málaráðherra skipaði í ágúst sl. til að f jalla um
vandamál niðursuðuiðnaðarins með hliðsjón af
málefnasamningi ríkisstjómarinnar, er Þjóðvilj-
inn sneri sér til hans til að afla frétta af niður-
stöðum nefndarinnar.
ERFIÐLEIKA
NIÐURSUÐUIÐNA DA RINS MÁ
YFIRVINNA MEÐ SAMSTARFI
Gagnrýni svarað
'Steipan þessiarar nefndiar vtar
þegtar gagnrýnd mjög af stjóm-
' arandstöðunni á þeirri forsiendu
að hyggilegra hefði veriS aið
nefndin væri skipuð sérfróð-
, um mönnum Áður en við gef-
um Emi orðið, er rétt að láta
það koma fram hverju nefnd-
in svaraði þessaxi gagnrýni. í
bréfi sem nefndarmenn, þeir
Ragnar Amaids, Steingrímur
Hermannsson og ÓlaÆur Hanni-
balsson, sendu ölium hluitað-
eigandi sem svar við gagnrýn-
inni segir m.a.: „Nefndán var
eteki sfcipuð til áð gera nýja,
sérfræðilega álitsgerð. heidur
var henni ætlað að vinna að
þessum málum af hálfu ríteis-
stjómarinniar í siamvinnu við
framieiðenrirur, sérfróða kunn-
áittumenn og aðra þá er máiið
varðar, og gera síðan tiliög-
ur tái flokkiannia um fram-
kvæmd þeirra fyrirheita sem
fólust í máiefniasiamningi ríkis-
stjómiarinnar".
Könnun og
fyrirgreiðsla
— f upphafi, Öm, hvert var
aðal-verkefni®, sem lá fyrir
nefndinni?
—• Verkefnin voru þau, í
fyrsta lagi að kanna ástand og
horfur í niðursuðuiðnaðinum,
— stöðu þessarar iðngreinar í
þjóðfélaginu í dag og framtíð-
arhorfur. í því skyni höfum
við tekið til meðferðar um-
sóknir og beiðnir um fyrir-
greiðslu, sem höfðu borizt til
iðnaðarráðuneytisins frá verk-
smiðjum sem áttu í erfiðiedk-
um og sáu ekki fram á áfram-
haldandi rekstur. Við gerðum
tillöglur varðandi áfiramhald-
andj refcstur þeirra. Einnig
gerðum við t.d. tillögur um end-
ursikipulagningu á niðurlagning-
arverksmiðjunni á Siglufir’ði.
En það bárust til nefndarinn-
ar ýmis önnur mál varðandi
nlðursuðuiðnaðinn, eins og
beiðnir ani fyrirgreiðslu til
stofnunar nýrra fyrirtækja, og
fleiri mál sem komu uppá.
— Hvaða niðurstöður liiggja
fyrir þegar nefndin befur lokið
störfum?
— Aðal niðursitaðan af starfi
nefndarinnar er uppkast að
frumvarpi til laga um sölu-
stofnun niðarsuðuiðnaðarins,
sem gerir ráð fyrir nýjum á-
töfcum í markaðsmálum, en um
leið ýmissd þjónustustarfsemi
og fyrirgrei'ðslu fyrir verk-
smiðjur innanlands sem miðar
að aukinni hagræðingu og hag-
kvæmari rekstri verksmiðj-
annia,
Tilefnið að samningi frum-
varps þessa er það eðlilega
sjónarmið margra manna, að
íslendingar eigi að miða a@
fuUvinnslu á sem mestum hluta
sjávarafla, en hingaðtil hefur
verið skortur á þeim skiiln-
ingi sem þari til að koma þess-
ari iðngrein af sbað. Mikil
deyfð hefur ríkt í herbúðum
fyrrverandi stjómar í þessum
málum, og má benda á það, að
einn kunnasti og færasti bag-
fræðingur landsins hefur reynt
að færa a@ því hagfræðileg
rök, að ekki borgi sig að refca
niðursuðuiðnað á fslandi
Hvar kreppir
skórinn?
Það sem við reyndum að
gera okkur grein fyrir var:
Hversvegna hefur reksturinn
gengið svona ilta, og hvaða
st'ifla hefur valdið því a@ þessi
iðngrein hefur ekki náð að
þróast um leið og aðrir þættir
atvinnulófsins. (Því rná skjóta
hér inn, að þrátt fyrir allt hef-
ur ýmistegt verið gert til þess
að koma þessari iðngrein af
stað, menn hafa verið sendir
utan til að kynna sér niður-
suðu, þingkjörin nefnd undir
stjóm dr.. Sigurðar Pétursson-
ar kannaði þessi mál árið
1968. Þá kom út skýrsia árið
1970, sem umnin var á vegum
Sameinuðu þjóðanna, þar sem
bent er á. að auðveit ætti að
vera að tifalda útflutning á
niðursoðnum sjávaæafurðum
frá því sem nú er).
Til þess að gera ofckur grein
fyrir þessum tappa sem ég
nefndi áðan tóku nefndarmenn
fyrir ýmsa þætti fiskiðniaðar-
ins og spurðu þá sem standa
í niðursuðuiðnaðinum hvar
skórinn kreppti helzt að. Þá
komu í Ijós t.d. vandamálin
með dósir og umbúðir, og út-
flutmngsgj öldin, sem spilitu
samkeppnisaðstöOu við sam-
svarandi erlend fyrirtæki. Þá
var líka spumingin um afúrða-
lán iðnaðarins og ftutnings-
kostnað, sem befur verið hærri
á niðursuðuvörum en nokkrum
öðrum fisfcafurðum.
Sölumálin —
of lítil fyrirtæki
Veigamesti þáitturinn var þó
tvennt: Söiumálin, sem eru
bæ@i dýr og erfið, voru unnin
ómarkvisst með lítilii yfirsýn
yfir markaðsmöguledka, oe fyr-
irtækin hér eru minni en sam-
svarandi fyrirtæki erlendis og
því með verri samkeppnisað-
stöðu. EríiðLeikamir í söiunni
verða að vixive'rku.n,uin; hrá-
efnisöflun er ótrygg vegna ó-
tryggra markaða, það skapar
erfiðleika á að byggjia upp stöð-
uga framleiðsiu sem stórfyrir-
tæki gera kröfur til Jafn-
framt er til baga ófullnægj-
andi dósaverksmiðja, sem
veldiur því að það verður að
kaupa umbúðir eriendis frá.
Smæð dósaverksmiðjunnar og
óstöðuigleifci valdia því að
framieiðsian á dósunium verður
dýr, og hún getur efcki birgt
sig upp af þeim söfcum.
En allt eru þetta hlutir sem
má lagfæra með meira skipu-
iagi og samstarfi, og það hlut-
verk er heildarsölusamtökunuim
ætiað að inna af hendi.
Niðursuðuiðnað-
ur á breiðu sviði
Að lokum þetta: Við lítum
á þennan iðnað á breiðara
sviði en eingöngu þennan hiefð-
bundna niðursuðu- og niður-
lagningaiðnað. Með efitingu
hans skapast nýir möguleikar,
t.d. umbú'ðaframleiðsla oig ó-
teijandi möguieikar í sam-
bandi við matvælaframieiðsiu.
En auðvitað er forsendan fyrir
öilu þessu sú að kama af stað
undirstöðuframleiðsiugreininni.
— Þorri.
Frá borgarstjórn:
Snjómoksturinn var í góðu lagi
Borgarstjórnarmeiríhlutinn varði aðgerðaleysi gatnamálastjóra
Það var góð skemmtun að
hlusta á Mairkús örn Antons-
son talsmann fhaldsins í þessu
rnáli reyna af veikum mætti
og engri sannfæringu, enda
r.ýbúinn að eiga í basli við að
komast heim til sín niður í
borgina aftur úr Árbæjarhverf-
inu í snjóþyngslunum, verja
gatnamáiastjóra. Ibúar Árbagj-
arhverfis áttu dögmr saman í
hinum mestiu eirfiðleikum með
að komaist heim og heiman.
Strætisvagnamir sétu fastirum
allt hverfið og einfcabílar í
rööum, bæði í hverfinu sjáifu
og eíns á leiðinni til þess og
þetta ásitand varði dögum sam-
am. Ðkki bara í Árbæjarhverf-
ir.u, heildur og í öllum úthverf-
um borgarinnar. Ein Markús
sagði samt aö ailt hefði varið
í lagi hjá gatnamálastjóra, það
hefðu verið veðurgiuðirnir sem
hefðu átt sökina á því hvemig
ástandið var.
Þessi harða ' og rébtmæta
gaginrýnd sem gatnamáJastjóri
varð fyrir á borgarstjómar-
fundinum á fimmtudaginn var,
hófst með því að þeir Björgvin
Guðmundsson (A) annarsvegar
og Sigurjón Pétursson (AB) og
Kristján Benediktsson hiinsveg-
ar, fluttu svo til samihljóða til-
lögur, sem eflnislega voru á
þá leið að séð yrði til þess að
götur borgarinnar væru ruddar
og hreinsaðar þegar þyrfti með.
Sigurjón Pétursson sagði þá
m.a.:
— Ekiki er tiltakanlega langt
síðan Árbær var áningairstaður í
leið að og frá Reykjaivík. í dag
er hinsvegar eitt af íbúðar-
hverfum borgarinnar fyrir ofan
þennan gamla ándnganstað og
annað í svipaðri fijarlægð frá
miðborginni. Vegna nokkuð al-
mennrar bifireiðaeigwar og
reglulegra strætisvagnaferða —
hefiur reynzt kleift að byggja
íbúðarhverfi svo fjarri aðal-
atvinnu- og verzl'unarrniðstöð-
um borgarinnar.
Það skiptir ekki meginméli
hvort fólk er 5 eða 10 mínútum
lengur að komast á áfcvörðun-
arstað, eff það þarf hvort sem
er að fara annaðhvort með bíl
eða strætisviaigni.
Félagsleg samskipti og fé-
lagslegt öryggi gietur því verið
hið sarna í ölkum bongiarihiverf-
um svo firamarlega sem sam-
göngiur eru góðar og öruggar.
í síðasta kuldakasti varö hins-
lægar verulegur misbrestur á
því að samgöngur væru sem
skyldi. MiMar tafir urðu áaliri
umferð og sérstötoum erfiðdedk-
um var bundið að komast úr
eða í útíhiverfiin s.s. Árbæjar-
og Breiðholtshverfin, jafint
fyrir liiflar sem stórar bifreið-
ar. vegna snjlólþyngsla. Það er
staðreynd að útilokað er að
ferja allt fólk að og frá svo
stórum íbúðarhverfum með
þedm strætisvagnakosti sem við
höfum yfiir að ráða á þessum
leiðum. Meðal annars þess
vegna gera ffledri tiiraun til að
kornast á milli á eigin bílum,
ofit öla útbúnum, til vinnusinn-
ar, þó flærð sé ótraust. ■ Þegar
svo þessir illa útbúnu bflar
fastast, vegna þess að smjó
hefiur elklki verið ruitt burt af
vegunum, þá stöðva þeir alla
umfeírð, jaflnvel þé biiia sem
vel eru útbúnir táll aksiturs í
snjó. Strætisvagnar fcomast ekki
leiðar sánnar og fiólk vesrður að
bíða offit tímum saman oig taipa
þá gjarnan viranu, hálfa eða
heflai daga.
Atvinnufyrirtæiki sem treysta
á það startsflóik, fara ef til
vill að hugsa tii þess að fcostn-
aðarminna væri að ráða fóik
til vinniu, sem ekki byggi í áð-
umefndum hverfúm. Þetta er
þó aðeins ein hliðin. Hvað
myndi gerast, effi siys eða bráð
veikindi bæri að höndium, þeg-
ar samgöngur eru algierlega
lamaðar? Þaö vil éig bdðja
borgartulltrúa að hugleiða
með sjálfflum sér. — Bins
msetbu þeár hugleiða það eigna-
tjón sem orðið gaeti, eff kvflcn-
aði í húsi eða húsum undir
þessum kringumstæðum.
>á sagiði Sigurjón: Mér er að
sjálfsögðu ljóet, að aukinnsnjó-
Framhald á 9. síðu.
Svo furðulegt sem þaft
cr, þá lét borgarstjómar-
meirihluti íhaldsins í
Rcykjavík sig hafa þa<ð
aft verja aðgerftarleysi
gatnamál astjóra á dögun-.
um, þegar hann lét allt
reka á reiðanum í snjó-
þyngsla kaflanum í síð-
asta mánufti, en hörft
gagnrýni kom fram á
borgarstjórnarfundi á
þetta aftgerðarleysi. Jafn-
vel Markús ö. Antons-
son, sem sjálfur býr í einu
af úthverfunum, og lonti
því í sömu vandræðumog
aðrir íbúar þar, við að
komast aft hverfinu og
frá, stóð upp og sagði að
gatnamálastjóii hefði
staftið sig vel, en það
hefði verið veðurguðunum
að kenna hvemig ástandið
var.
i