Þjóðviljinn - 24.10.1972, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 24 október 1972. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
AF ERLENDUM
VETTVANGI
Þaö er hægur vandi að
tengja vandamál
Noröur-írlands i dag til
harðsnúinnar enskrar
nýlendustefnu fyrr á
timuin. Englendingar
fluttu inn i stórum stil
mótmælendur, einkum
frá Skotlandi, og veittu
þeim margvisleg frið-
indi yfir íra, sem héldu
yfirleitt fast við sina ka-
þólsku, vegna þess að
annað var þeim ekki
eftir skilið: landið af
þeim tekið, tungan
bönnuð, irskt þing lagt
niður — og þar fram
eftir götum.
Hitt er annaö mál að þessi visa
sekt leysir litinn vanda i dag. A
Norður-trlandi býr 1,5 miljón
manna og er þriðjungurinn af
þeim kaþólskur. Mótmælendur
vilja annað hvort halda fyrri
tengslum við Bretland eða stofna
sjálfstætt riki i Ulster. Seinni
kosturinn er óaðgengilegur fyrir
kaþólska vegna þess að þeim
þykir óliklegt að i þvi riki gætu
þeir komið fram nokkru af mann-
réttindakröfum sinum fyrir ofriki
yfirstéttar mótmælenda. Samein-
ing við trland er einnig mjög
erfið. Núverandi stjórn Irska lýð-
veldisins sem er hin ihaldssam-
asta, er sjálf smeyk við að hleypa
Ulsterbúum inn i rikið. Hún telur
bæði, að lýðveldið hafi ekki efni á
þvi, vegna þess að efnahagslif
Norður-Irlands er nú i kalda koli,
i öðru lagi vegna þess, að hún ótt-
ast að kaþólskir fyrir norðan séu
orðnir of róttækir og i þriðja lagi
telur hún, að sú miljón mótmæl-
enda sem þar er muni þynna út
hin kaþólsku sérkenni trlands,
sem er eins og menn vita ein elzta
og tryggasta dóttir Rómar.
Og mótmælendur hafa enn uppi
þau hróp sem þeir höfðu gegn
heimastjórn fyrir trland á 19. öld:
„Heimastjórn er sama og
Rómarstjórn” — bera fyrir sig
hættu á kaþólsku ofriki, en eiga
sjálfsagt fremur við það, að yfir-
stétt mótmælenda missi spón úr
sinum aski.
Það er þvi ekki auðvelt strið
sem IRA, Irski lýðveldisherinn ,
háir klofinn: gegn mótmælend-
um, gegn brezka hernum, gegn
stjórn trska lýðveldisins.
Og það er heldur ekki furða þótt
umræður um framtið Norður-tr-
lands séu mjög i skötuliki. Þó er
eins og æ fleiri aðilar hallist á þá
skoðun smám saman (þar á
meðal Verkamannaflokkurinn
brezki) að það beri að stefna að
þvi að sameina Irland, en flestir
bæta þvi við, að fara verði að þvi
hægt og varlega.
Prestaveldi?
t þvi sambandi er til dæmis að
þvi spurt, hvort það sé i raun og
veru rétt að hið mikla kaþólska
prestaveldi i Irska lýðveldinu sé i
sjálfu sér hindrun i vegi fyrir
sameiningu landshlutanna.
Ýmsir — t.d. Conor Cruise
O’Brien, einn af foringjum trska
verkamannaflokksins, segja, að
það séu ýkjur að tala um presta-
veldi suður þar en engu að siður
sé hér á ferð „viss sannleiks-
kjarni”. t trska lýðveldinu er
bent á, að trúfrelsi sé tryggt með
stjórnarskránni, að mótmælend-
ur hafa þar gegnt háum embætt-
um og að það er hefð að klerkar
sækist ekki eftir pólitískum störf-
um. En mótmælendur bæta þvi
við, að irska þingið hafi jafnan
haft mjög sterka tilhneigingu til
að fylgja óskum hinna 24 biskupa
og 4 erkibiskupa i lýðveldinu. Dr.
Noel C. Browne, sjálfur maður
kaþólskur og fyrrum ráðherra,
gengur svo langt að segja, að
meirihluti ábyrgðar af átökum i
norðri hvfli á þeim stjórnum sem
hafa farið með völd i trska lýð-
veldinu. Hann segir að enginn af
leiðtogum lýðveldisins hafi verið
reiðubúinn til að slá af fyglisspekt
sinni við kaþólsku kirkjuna i nafni
sameinaðs trlands. Hér á hann
við ýmsar klásúlur úr stjórnar-
skrá lýðveldisins, sem eru mót-
mælendum þyrnir i augum. Grein
44 viðurkennir t.d. „sérstaka
stöðu” kaþólsku kirkjunnar,
grein 41 bannar hjónaskilnaði
jafnt mótmælendum sem
kaþólskum. Hér við bætist, að i
lögbókum trlands eru ákvæði um
ritskoðun á bókum og kvikmynd-
úm sem „djarfar” eru kallaðar,
um bann við innflutningi og sölu á
getnaðarverjum, bann við að hjón
af mismunandi trú ættleiði barn
o.s.frv.
Reyndar hafa ýmsir forystu-
menn lýðveldisins, sem nú eru
með semingi farnir að tala um
sameiningu landshlutanna, farnir
að játa, að það þurfi að breyta
stjórnarskránni, til að gera hana
aðgengilegri þeim sem ekki eru
strang-kaþólskir. Einn þeirra er
Taioseach (forsætisráðherra)
landsins, Lynch. trskir háklerkar
hafa reyndar veriið með þeim i-
haldssömustu i Rómarkirkju.
Það er ekki langt siðan ýmsir
þeirra andmæltu hvers kyns af-
skiptum hins opinbera af atvinnu-
lifinu sem „sósialisma”. Og það
er ekki lengra siðan en 1959 að
þeir reyndu að loka öllum bjór-
stofum landsins á sunnudögum —
en bað var lika i fyrsta sinn að
þingmenn neituðu að hlýða pre-
látum.
Nú er andrúmsloftið innan
krikjunnar einnig breytt að
nokkru. Conway kardináli,
æðstur irskra biskupa, hefur til
dæmis viðurkennt, að rétt væri að
koma á fót skilnaðardómstólum
fyrir mótmælendur — það er ekki
hægt að búast við þvi að mótmæl-
endur að norðan geti komizt af án
hjónaskilnaða eða getnaðar-
varna, sagði hann. Og þvi skal við
bætt, að margur kaþólikki mun
einnig lita hýru auga til slikra
umbóta — forræði kirkjunnar i
landinu hefur leitt til þess m .a. að
trar búa nú við meiri kynferðis-
lega kúgun en viðast hvar þekk-
ist.
En þótt nokkurrar hláku gæti
þannig i löggjafarmálum benda
ýmsir frjálslyndir aðilar á það, að
þau séu ekki nema litill hluti
vandans. Mjög miklu skipti, að
skólar i lýðveldinu eru að mjög
verulegu ieyti i höndum krikjunn-
ar. Noel Browne segir — „klerkar
hafa ekkert erindi a þing, vegna
þess að þeir ná tangarhaldi á
okkur þegar við erum börn. Þeir
ákveða fyrirfram afstöðu okkar
til ýmissa félagsmála”. Og það er
einmitt búizt við þvi að andstaða
krikjunnar verði einna hörðust að
þvi er varðar breytingar á skóla-
kerfinu. Sumir taka svo djúpt i
árinni að segja að ráðast muni i
skólastofnunum hvort trland
verði sameinað eða ekki.
Í5KT
VI har aftluUat [r»mln|.n o* »«n x
polatrlDC»holdbarh«4*nf*n ”r **
■ontarot uo Indatll-
____________________________ÆSt^ilíiHW.
ro. to 1»» tatatll co. 1 ■» polrathar inllaa o* an 95 ■■
aMapuda baaUanOa at an polyatharluima 55 ■» hírd oaglvat »r
s>str2s;:: s£2iWr»rsBP.!,ss
og 5o taa polyathar. Vad polatrln* af araana ar dar banyttat
5o ■■ polyathar. Stolan ar batruaHat aad kr»rtl(t atof.
ío k( o| 2 t 52i5 »«>. Vad bo.ooo, 12o.ooo, IMo.ooo o« 25o.ooo
balaatnlngar blav pravnlngan atoppat og aadat undaraagt for
aliUga o« pudan »ilt for lndtrykafora«alaa Itao »f Mraavna),
S!S3\^Æ^^Kt,t2#htr^r,?4oSí:;
PRÓFAÐUR 250 ÞÚS. SINNUM
Þessi stóil er búinn að ganga i gegnum erf
iðan skóia i Danmörku. Hann hefur verið
prófaður 250 þúsund sinnum, sem jafn-
gildir að allir íslendingar hafi setzt i
hann.
Skýrslan yfir prófraunina liggur frarnmi á söiustað.
HÚSGAGKAVERZllfN
GUÐNIUNDAR GUDMUNDSSONAR
HELSINGJA
STOLLINN SEM
TEKUR Á MÓTI ÞÉR
ÞEGAR ÞÚ KEMUR HEIM

SKEIFA
< C
MIKLABRAUT
Kaþólska kirkjan og
sameining Irlands
Margar hindranir eru á vegi sameiningar írlands —
ein þeirra eru völd kaþólsku kirkjunnar í írska lýðveldinu
Brezkir hermenn i Belfast