Þjóðviljinn - 13.04.1973, Qupperneq 8

8 SÍÐA — ÞJ6ÐVILJINN Föstudagur 13. aprtl. 1973.
um vettvangí
KAMBODJA:
DREGUR TIL ÚRSLITA
Tíminn vinnur hratt gegn bandamönnum Nixons
í Phnom Penh, sem elda grátt silfur innbyrðis
Þann 3. júní 1970 lýsti
Nixon Bandarikjafor-
seti þvi yfir, að frá og
með 1. júli það ár
mundu bandariskar
flugvélar aðeins gera
árásir á Kambodju i
þvi skyni að koma i
veg fyrir vopnaflutn-
inga um landið, sem
teflt gætu öryggi
bandarisks hers i
Vietnam i voða.
Nú er bandariskur her á
brott frá Suður-Vietnam, en
bandariskur flugher dembir
niður fleiri sprengjum á Kam-
bodju en nokkru sinni fyrr.
Þetta er gert I örvænting-
arfullri tilraun til að bjarga
stjórn Lon Nols hershöfðingja,
sem bandariska leyniþjónust-
an hjálpaði til valda árið 1970.
Það er reyndar ástæða til aö
minnast þess, að áður en Lon
Nol og samstarfsmenn hans
létu til skarar skriða gegn
stjórn Narodoms Sihanouks
leituðu þeir ráða stjörnuspá-
manna og mútuðuþeim til að
spá falli Sihanouks. En á aög-
unum lét Lon Nol kasta 55
þekktum stjörnuspámönnum i
fangelsi — sagt er að þaö sé
vegna þess að þeir hafi spáð
falli hershöfðingjastjórnar-
innar.
Og andstæðingar Lon Nols
hafa ekki þurft að múta þess-
um köllum. 011 teikn benda til
þess, að dagar stjórnarinnar
séu taldir. En það þýðir ekki,
að útlagastjórn Sihanouks og
þjóðfrelsisherinn standi
frammi fyrir endanlegum
sigri.
Hvað gerir Nixon?
t þeim efnum skiptir miklu,
hvernig Bandarikjamenn ætla
að bregðast við, hvort Nixon
er reiðubúinn að senda her á
vettvang og byrja Vietnam-
strið á nýjan leik. Flugher
þeirra er þegar i fullum gangi,
eins og menn vita af fréttum.
En hér má einnig bæta þvi við,
að þeir myndu eiga jafnvel
enn erfiðara um vik i
Kambodju en i Vietnam. Her-
foringjastjórnin i Phnom
Penh er miklu spilltari, ráð-
viiltari og blátt áfram van-
megnugri en sú sem situr i
Saigon. Og i Kambodju er
svotil allt land nú þegar á
valdi andstæðinga Lon Nols og
Bandarikjanna.
Stjórnin i Phnom Penh hefur
eins og lagt sig i lima um að
eyðileggja pólitiska lifsmögu-
leika sina. Hún hafði nokkurn
stuðning ýmissa stjórnmála-
manna sem andvigir voru
Sihanouk er hún komst til
valda, svo og hluta mennta-
manna og stúdenta. Nú hefur
hún notfært sér neyðarástand
það sem hún lýsti yfir i höfuð-
borginni i marz til að setja
mikið af þessu fólki á bak viö
lás og slá.
Skrýtnar aðferðir
Forsaga neyðarástandsins
þykir og hin tortryggilegasta.
Stjórnin kom sjálf af stað ó-
spektum i Phnom Penh þann
17. marz með aðstoð manna i
borgaralegum klæðum, sem
sendir voru til aö hleypa upp
kröfugöngu kennara. Var þá
hent handsprengjum og skotið
i mannfjöldann. Sama dag
stal flugmaður i her landsins,
So Potra, sprengjuflugvél og
réðist á höll þá sem Lon Nol
situr i. Hann hæfði ekki höll-
ina, en um 50 manns i grennd
við hana létu lifið.
Sem fyrr segir telja frétta-
skýrendur á staðnum (m.a.
Henry Kamm frá New York
Times) að stjórnin hafi sjálf
staöið að óspektum þeim, sem
urðu henni að yfirvarpi til að
lýsa yfir neyðarástandi.
Kamm telur einnig að loft-
árásin á forsetahöllina hafi
verið aðeins persónulegt
frumkvæði flugmannsins
sjálfs. Kamm visar m.a. til
samtals sem hann átti við einn
af ráðherrum stjórnarinnar,
sem hafði ljóstrað þvi upp, að
stjórnin hafi rætt um neyðar-
ástand þegar daginn áöur en
nefndir atburður gerðust; hún
þurfti beinlinis á þeim að
halda sér til réttlætingar.
Þessar upplýsingar minna
á, að nú er sömu aðferðum
beitt og þegar Sihanouk var
steypt af stóli. Einnig þá
beittu menn fyrir sig her-
mönnum i borgaralegum
klæðum, sem hófu óspektir og
kváðust vera að mótmæla þvi
að Þjóðfrelsisher Suður-Viet-
nams væri leyft að hafa bæki-
stöövar i landinu. Tilgangur
hershöfðingjanna var fyrst og
fremstsá að steypa Sihanouk,
en þeir notuðu sér bækistöðva-
málið og hófu siðan villimann-
legar ofsóknir á hendur Viet-
nömum sem búsettir eru i
landinu.
Matak i
stofufangelsi
Sá sem einkum stendur fyrir
hinni „hörðu stefnu” herfor-
ingjastjórnarinnar er Lon
Non, yngsti bróðir Lon Nols.
Hann hefur sem innanrikis-
ráðherra og yfirmaöur leyni
þjónustunnar haft góða mögu-
leika á að útrýma að vild and-
stæðingum sinum og hefur
skapað það andrúmsloft, að
góðborgarar i Phnom Penh
biða þess með skelfingu að
barið sé að dyrum hjá þeim
um nætur, Lon Non, sem einn-
ig er yfirmaður þriðja her-
fylkis, hefur gert allt til að
safna valdi á egin hendur. Einn
helzti andstæöingur hans er
Sirik Matak hershöfðingi, einn
af aðalmönnum samsærisins
gegn Sihanouk prins 1970 og
hægri hönd Lon Nols þar til
fyrir fáum mánuðum.
Sirik Matak hefur lengi ver-
ið talinn einn helzti liðsmaður
Bandarikjanna i Phnom Penh
— en nú situr hann i stofufang-
elsi. Þaðan spáirhann Lon Nol
illu einu. í viðtali sem hann
átti við New York Times þann
25. marz segir hann m.a.:,,Ég
tel að þessi stjórn hvorki megi
né geti lifað af. Hún nýtur
einskis stuðnings meðal fólks-
ins”. Hann sagði ennfremur
að Bandarikin ættu að gera
sér grein fyrir þvi, að Lon Nol
gæti ekki framar vænzt neins
stuðnings almennings. Hann
lýsti þvi yfir „áhyggjufullur”
mjög, að ef að haldnar væru
frjálsar og heiðarlegar kosn-
ingar á milli þeirra Lon Nols
og Sihanouks, þá mundi hinn
siðarnefndi sigra með yfir-
burðum.
Þetta virðist furðulega yfir-
lýsing af hálfu eins af for-
sprökkum valdaránsins 1970.
En ætlun hans má vel vera sú
að gefa Bandarikjamönnum
tii kynna að hann, Sirik
Matak, sé fús til að koma á fót
stjórn undir sinni forystu, ef
að sú sem nú situr leggur upp
laupana.
Lon Non notfærði sér það i
valdabaráttunni, að Sirik
Matak er konunglegrar ættar
— sátu tveir kóngar af þeirri
ætt i hásæti á valdatið Frakka.
Sjálfur hefur Sirik Matak
afsalað sér prinsnafnbót sinni.
En það kom fyrir ekki. Eftir
áðurnefnda loftárás á forseta-
höllina voru allir prinsar
handteknir og skyldulið
þeirra, og Sirik Matak var lát-
inn fylgja með.
Draugaher
StjórniniPhnom Penh virðist
ekki hafa upp á neitt að bjóða i
samningum við þann þjóð-
frelsisher sem hefur haldið
borginni i umsátri. Hún virðist
afar vesæl undirstaða fyrir
frekari Ihlutun Bandarikja-
manna. Auðvitað geta þeir
hertenn loftárásir á landið, en
árangurinn er hæpinn. Þær
mundu, þegar allt kemur til
alls, aðeins styrkja stöðu
Þjóðfreisishersins sem sýnist
mjög vel þjálfaður. Her hinna
rauðu Khmera hafði frá upp-
hafi góöa vigstöðu. Hann gat
bæði sótt reynslu til skæru-
herja nágrannalandanna og
aðstoð, og beitt nútimavopn-
um — sem reyndar eru komin
frá draugaher Lon Nols. Þaö
erekkiaf tilviljun aðþettaorð
er valið, þvi að mönnum hefur
smám saman skilizt, að sá her
sem menn hafa státað af i
Phnom Penh er miklu minni
en 200þúsundmanns —eins og
af var látið. Hitt er rétt, að
greiddur hefur verið máli til
200 þúsund manna úr sjóðum
þeim sem fengnir eru frá
Bandaríkjunum. Stór hópur
liðsforingja hefur stungið
miklum fjárhæðum i eigin
vasa með fölskum listum yfir
hermenn. Meira en svo.Liðs-
foringjar hafa grætt mikið fé
með þvi að selja vopn og skot-
færi til andstæðinganna um
ýmsa milliliði. Allt þetta er
m.a. ástæðan fyrir þvi, að
12—13 ára drengir eru reknir
fram i viglinu þegar stjórnar-
herinn á að berjast.
Allur vindur er úr þeim
Kambodjumönnum sem á sin-
um tima studdu herforingja-
stjórnina. Vonbrigðin hafa i
mismunandi rikum mæli gert
þá að andstæðingum stjórnar-
innar. Sú spilling sem lofað
var að gerjast gegn árið 1970
er nú margföld á við það, sem
þrifiztgat meðan Sihanouk fór
með völd; lifskjör hafa versn-
að.
Og hér við bætist, að átökin,
sem i fyrstu sýndust beinast
gegn Vietnömum i landinu,
urðu fljótlega borgarastrið —
Khmerar hafa barizt við
Khmera. Það hefur komið á
daginn að Þjóðfrelsishreyf-
ingin gat staðið á eigin fótum
eftir að hafa notið um hriö
stuðnings Vietnama. Timinn
vinnur hratt i þágu þjóð-
frelsishersins og Sihanouks
prins, sem hefur setiö i Peking
siðan 1970, en þar hefur út-
lagastjórn hans aðsetur.
(ÁB tók saman eftir
Information)
Kort af Kambodju — landið er svo til aUt I höndum stuðn-
ingsmanna Sihanouks.
Lon Nol: algjör ringulreið I stjórnarherbúðum
Stjórnarherinn á undanhaldi.