Þjóðviljinn - 22.12.1973, Page 8

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 22. desember 1972.
Laugardagur 22. desember 1973. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
HBHBHHHHHHHBHHBHflHBflHBHHHBBHBHHBBEBSUHGHEBB
HHHHHHflHHHHHHHHflHHHHHHHHHHHHHHH
Ræöa Sigurjóns Péturssonar, borgarráösmanns Alþýöubandalagsins, viö 2. umræöu fjárhagsáætlunar Reykjavíkur
Fjárhagsáætiun Reykjavikur
fyrirárið 1974 ber þess glögg ein-
kenni, aö borgarstjórnarkosn-
ingár eru i nánd. Sjaldan eða
aldrei hefur fjárhagsáætlun verið
jafn háspennt og nú. Aldrei hefur
framkvæmdagleðin og fram-
kvæmdagetan verið meiri en nú,
en þó eru, að sögn borgarstjóra
Iramkvæmdagleðinnar, settar
skorður með þvi sem hann kallar
pólitiskar ofsóknir rikisstjórnar-
innar á hendur borgarstjórnar-
meirihlutans. Þessar ofsóknir fel-
ast, að hans mati, i þvi, að
Reykjavikurborg eru takmörk
sett i skattlagningu.
i fótspor fyrirrennarans
Það er ákai lega cftirtektarvert,
hvernig núverandi borgarstjóri
reynir að likja eftir fyrirrennara
sinum, en sýna jafnlramt sjálf-
stætt frumkvæði.
„pólitiskar ofsóknir”, þá hlýtur
fjárhagsáætlun borgarinnar að
bera þess nokkrar menjar.
En annað kemur i Ijós
Þeir.a.m.k. sem aðeins lesa
Morgunblaðið og hafa íylgst þar
með aðförinni að hagsmunum
Reykjavikur, fylgst með fullyrð-
ingum um litið svigrúm til teku-
öflunar hjá Reykjavikurborg og
fylgjast nú með skrifum um
pólitiskar ofsóknir á hendur borg-
inni þeir hljóta að búast við þvi,
að tekjur borgarinnar hækki Iitið
Irá ári lil árs.
Kjárhagsáætlunin leiðir þó allt
annað i ljós.
Þar er gert ráð fyrir, að tekj-
ur af útsvörum hækki á milli
ára um 38,(>% og verði þannig
álögð útsvör röskar 2000
m iljónir.
ans aö leggja eins þungar álögur
á Reykvikinga og mögulegt er.
Sú útsvarsupphæð, sem gert er
ráð fyrir i frumvarpinu, er að öll-
um likindum töluvert meiri en
svo, aö hún náist án álags á út-
svörin.
1 íramsöguræðu sinni gat borg-
arstjóri þess raunar, að sú
útsvarsupphæö, sem gert er ráð
fyrir i Irumvarpinu, næðist ekki
án álags á útsvörin. Uciknaö cr
mcö, aö framtdjcnduin fjölgi um
2,1%. Ilafi brúttótckjur framtclj-
cnda ba'kkaö á árinu 1973 um
20%. þýöir þaö, aö fjárhagsáætl-
unin gcrir ráö fyrir (i.1% álagi á
útsvörin. Kf liækkun hrúttótekna
cr 28% veröur álagiö 5,3%,og sé
hækkun brúttótckna 30%, þarf
álag á útsvörin samt aö vera
2.8%.
Auk þess að gera ráð fyrir að
innheimta útsvör með álagi gerir
barnaheimilisbygginga, æsku-
lýðs- og iþróttamála. En ástæðan
fyrir þvi, að svo stór stökk þarf að
taka i þessum framkvæmdum er
vanræksla borgarstjórnarmeiri-
hlutans á dögum viðreisnar-
stjórnarinnar.
Það skýtur ansi skökku við, að
það skuli einmitt hafa verið á
þeim timum, sem nú eru syrgðir
sem mest, sem framkvæmdir
borgarinnar voru svo litlar, að
tvöfalda þarf framkvæmda-
magnið eða þvi sem næst til að
vinna upp vanræksluna.
Það er rétt að hafa það i huga,
að íólksljölgun i Reykjavik á
þessum árum hefur verið mjög
litil eða aðeins um 1% á ári, þann-
ig að ekki er hún orsök fyrir þess-
ari miklu magnaukningu.
Ástæðurnar fyrir þvi, að i svo
stórfelldar framkvæmdir er ráð-
Reykjavikur. A.m.k. er heyið
ekki hirt. Og það er ákaflega
sjaldgæft að sjá fólk á þessum
grænu blettum, ef undan eru
skildir örfáir skemmtigarðar.
Það er þvi ekki siður þýðingar-
mikið verkefni að glæða þessi
grænu svæði lifi, heldur en að
leggja aðaláhersluna á að auka
við þau. En sá þáttur hefur verið
algjörlega vanræktur.
t þeim tillögum sem við borgar-
fulltrúar vinstri flokkanna flytj-
um, er einmitt tillaga um slika
lifgun opinna svæða.
Með afgreiðslu þeirrar tillögu
mun koma i ljós hvort borgar-
stjórinn leggur á það einhverja
áherslu, að grasið sé lyrir mann-
eskjuna eða hvort það er eina
keppikefli hans, og grasið nái
malbikinu hans Geirs Hallgrims-
sonar.
63,3%.
Fjárhagsáætlun 1971 55,4%,
Keikningur sýnir 57,4%.
Fjárhagsáætlun 1972 52,9%,
Keikningur sýnir 00,9%
Þaö vcröur tæpast annaö sagt,
cn aö þaö fyrirtæki, sem skilar út
úr rekstri tæpum 00% af heildar-
tckjum,hafi þokkalega afkomu.
P2n með þeirri reglu, sem notuð
er við útreikning á arðsemi fyrir-
tækisins og ég veit þvi miður ekki
hvaðan er komin,en vildi gjarnan
fá upplýst, þá er hægt að fá þessa
blómlegu afkomu niður i örfá pró-
sent i arðgjöf.
Embættismannavald
ihaldsins
Það stjórnarkerfi sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur á Reykja-
vik er vert athygli og umræðu.
Það sem einkennir stjórnkerfið
öðru fremur er einkum þrennt:
ar, sem er. að staða þeirra er fall-
völt en staða embættismannanna
Irygg.
Embættismaður
missti grimuna
Eitt siðasta dæmið um það,
þegar embættismaður missti
grimu hlutleysisins, er svar Hita-
sveitustjóra við blaðagrein i
Þjóðviljanum.
Það er ekki gagnrýnt af mér, að
embættismaður leiðrétti það sem
hann telur missagt i blaðagrein-
um,og þá skoðun vil ég sérstak-
lega undirstrika.
Hitt er alvarlegt, þegar
embættismenn svara blaðagrein-
um án þess að leiðrétta eitt ein-
asta atriði heldur reyna að flækja
það mál sem þeim ber að upplýsa
eins og hitaveitustjóri gerði i
sinni fyrri svargrein. Og sérstak-
lega er það ámælisvert, þegar
um Sjálfstæðisflokksins. t það
mál var ráðist með miklum hraða
og myndir birtar i blöðum af
borgarstjóranum i göngugötunni.
’ Á lokunartimabilinu var látin
l'ara fram skoðanakönnun meðal
vegfarenda i Austurstræti á þvi
hvort þeir vildu hafa strætið
áfram sem göngugötu. 94% aö-
spuröra vildu balda Austurstræti
scm göngugötu. Vilji alnicnnings
var þvi ótviræöur. Kn nokkrir
kaupnicnn viö götuna vildu opna
hluta hcniiar aftur bilaunifcrö
þar og mcö varð sú saga ckki
lcngri.
Álit almennings skiptir Sjálf-
stæðisflokkinn ekki máli nema
fjórða hvert ár á kjördag og þá
aðeins einn dag i senn.
Ekki gert ráö
fyrir borgarfulltrúum
Þriðja atriðið, sem er einkenn-
þessu starfi eins og nauðsynlegt
er i 84.000 manna borg.
Fyrir Sjálfstæðisflokkinn er
þetta hagkvæmt. Honum er
sama hvort það eru kjörnir full-
trúar hans eða ráðnir embættis-
menn hans sem stjórna borgiftni,
en hann veit hins vegar sem er aö
virk stjórnarandstaða er erfið
undir slikum kringumstæðum.
Það meðal annars er ástæðan
fyrir þvi, að alltaf hefur verið
staðið i vegi fyrir fjölgun borgar-
fulltrúa og bættri starfsaðstöðu
þeirra.
En önnur ástæða er þó veiga-
meiri. Væri borgarfulltrúm l'jölg-
að eins og eðlilegt er þá helði
Sjálfstæðisflokkurinn ekki meiri-
hluta i borgarstjórn Reykjavikur.
Þeir átta borgarfulltrúar sem i
dag viðhalda stjórnkerfi
embættismannanna eru ekki
studdir at' meirihluta kjósenda.
íhaldið býr sig undir kosningar—hækkar útsvör um 39%
Kins og allir muna, þá var það
ein helsta kenning lyrrverandi
borgarstjóra, að þau tekju-
stolnaliig, sem vinstri stjórnin
setli, væru „aðl'ör að hagsmunum
Reykjavikur”.
Að visu kom sú aðfiir ekki fram
i þvi, að framkvæmdir minnkuðu
eða að spara þyrfti i rekslri.
Þvert á móti, l'ramkvæmdir juk-
ust stórlega, og koslnaður við
rekslur borgarinnar hefur aukist
ár l'rá ári, ekki aðeins i krónutölu
heldur eyksl Ijöldi starfsmanna
borgarinnar langt uml'ram það
sem eðlilegt má teljast miðað við
aukningu fólksf jiilda. Þannig hef-
ur t.d. árleg aukning starlsmanna
hjá borginni verið um 4,7% árlega
nokkur undanfarin ár, meðan
ibúðafjiiidi i borginni lielur v.axið
um það bil um 1% árlega.
En þráll fyrir staðreyndir og
raunar þvert á staðreyndir hélt
fyrrverandi borgarsljóri áfram
að stagast á ..aðfiirinni að hags-
munum Reykjavikur", af Iu 11 -
kominni þráhyggju. Fyrrverandi
borgarstjóri er eins og alkunna er
núverandi lormaður Sjáll'stæðis-
flokksins, og núverancli borgar-
stjóri vill auðvitað ekki ómerkja
orð lormanns sins. Þess vegna lit-
ur hann einnig framhjá þeim
staðreyndum, sem Ijárhagsáætl-
unin leiðir i ljós, og heldur áfram
að stagasl á sömu fullyrðingum
og formaðurinn. En (il að sýna
sjálfstæði sitt og lil að feta ekki
nákvæmlega i fótspor fyrirrenn-
ara sins, þá er ekki lengur talað
um „aðför að hagsmunum
Iteykjavikur” heldur um „póli-
tiskar ofsóknir”.
1 ra>ðu sinni, þegar fjárhags-
áætlunin var lögð l'ram, sagði
borgarstjóri m.a. orðrétt: „Virð-
ist rikisstjórnin halda uppi hrein-
um pólitiskum ol'sóknum i garð
borgarinnar og fyrirtækja henn-
ar, vegna þess að lleykvikingar
hafa falið Sjálfstæðisflokknum
stjórn málelna sinna".
Þetta eru stór orð, sérstaklega i
munni embættismanns, sem er að
gegna þeirri embættisskyldu
sinni að leggja fram fjárhags-
áætlun borgarinnar.
Einmitt orð, sem þessi, sanna
þá fullyrðingu okkar. að Sjálf-
stæðisflokkurinn er l'yrir löngu
hættur að gera greinarmun á
embættismannakerfi borgarinn-
ar og flokksapparati sinu. Og al-
veg sérstaklega er það augljósi.
þegar tillit er tekið til þess. að
þessar fullyrðingar stangast al-
gjörlega á við þær staðrevndir.
sem fjárhagsáætlunin leiðir i ljós.
Við athugun á íjárhagsáætlun
borgarinnar er rétt að hafa þessi
ummæli borgarstjórans hugföst
og einnig ummæli lyrrverandi
borgarstjóra.
Það ætti að gefa augaleið, að
eftir að rikisstjórn, er um árabil
búin að halda úti „aðför að hags-
munum Reykjavikur” og hefur
nú snúið þeirri aðför upp i
Þar er gert ráð lyrir að
fasteignagjöld verði (»24 miljón-
ir króna og hækki milli ára um
»5,6%.
Ekki bendir þetta til þröngra
lekjustol'na.
Hitt munu flestir geta fallist á,
að það kann að örla á pólitiskum
oísóknum i þessum hækkunum.
En það eru ekki pólitiskar ofsókn-
ir á hendur borgarstjórnarihald-
inu. Það eru pólitiskar ol'sóknir
ihaldsins á hendur reykviskra
skattgreiðenda.
Þaö liörmulcga cr. aö ciiiiniU
|iaö. aö ha'kkunin varö ckki mciri
cii 38,(1% IIIi11í ára i útsvörum.
tclja þcir pólitiska ofsókn á hcnd-
iir scr.
Það er þvi full ástæða til að
spyrja: llver væru álögð útsvör
Keykvikinga, ef svigrúm væri ó-
takmarkað og meirihlutinn lengi
að skattleggja að vild sinni?
Nú segir það i sjállu sér litið,
þólt útsvör ha'kki um tilteknar
prósentutölur milli ára á timum
þegar verðbólga er mikil. En þeg-
ar litið erá aðrar tölur, sem mik-
ið eru umtalaðar, þá fæst kannski
nokkur samanburður.
Utsvarshækkunin
Borgarfulltrúi, Gisli llalldórs-
son, sagði nokkur orð um visitölu
byggingarkostnaðar á siðasta
borgarstjórnarlundi. Að visu fór
hann ákaflcga l'rjálslega með
staðreyndir. en um það ætla ég
ekki að ræða að sinni.
Borgaríulltrúanum þóttiað von-
um visitala byggingarkostnaðar
hala hækkað iskyggilega i tið nú-
verandi rikisstjórnar og þó alveg
sérstaklega á yfirstandandi ári.
Þær tölur sem borgarfulltrúinn
notaði og sá samanburður, sem
hann gerði á þróun byggingar-
visitölu var að visu ákaflega
blekkjandi, en staðreynd er eigi
að siður, að visitala byggingar-
kostnaðar hel'ur ha'kkað mjög
mikið.
Borgarhagfræðingur hefur
reiknað út meðalbyggingarvisi-
tölur undanfarinna ára. Sam-
kvæml útreikningi hans er
meðalbyggingavisitala ársins
1973 24,4% hærri en visitala ársins
áður. Það er þessi hækkun, sem
borgarfulltrúinn hafði nokkuð
þung orð um.
Samkvæmt þessari fjárhags-
áætlun borgarstjórnarmeirihlut-
ans eiga útsvarstekjur að hækka
um 38.(1% eða langl um meir en
visitala byggingakostnaðar.
Borgarfulltrúi. Gisli Halldórs-
son, hafði nokkur orð að segja um
þá rikisstjórn. sem léti slika verð-
bólgu viðgangast og hafði um
hana heldur þung orð. Það verður
þvi fróðlegt að hevra álit hans á
útsvarshækkuninni og þeirri
stjórnsem slika hækkun ákveður.
En það má benda á fleira og
langtum fleira til að sýna og
sanna þann ásetning meirihlut-
Ijárhagsáætlunin ráð fyrir þvi, að
innheimta fasteignaskattana með
álagi og er gert ráð fyrir að leggja
álagið á allar fasteigir, jafnt
ibúðarhúsnæði sem annað.
Að fá ekki að heimta meiri
skalta af borgurunum heitir siðan
á máli meirihlutans „þröngir
tekjustofnar og póliliskar ofsókn-
ir”.
Það er þvi full ásta'ða til að
ril'ja upp einu sinni enn, hvernig
Ijárhagsáætlanir borgarinnar
voru á þeim gömlu viðreisnar-
dögum, áðúr en framkvæmda-
gleði borgarstjórnarmeírihlutans
voru settar skorður með þröngum
tgkjustofnalögum.
Ætla skyldi, að þessir þröngu
tekjustofnar og pólitisku ofsóknir
hefðu að einhverju dregið úr
framkvæmdafé borgarinnar.
Hvernig var á
viðreisnarárunum?
I Ijárhagsáætlun ársins 1971,
sem er siðasta fjárhagsáætlun
samkvæmt gömlu tekjustofnalög-
unum, var tckjuafgangur til
framkvæmda samtals 29(1.9 milj.
cöa 1(1,4% af tckjum borgarinnar.
1 áætlun ársins 1972, sem var
fyrsta ár nýju tekjustofnalag-
anna, hækkaði þessi tckjuafgang-
III' i 587,9 milj. cöa um 98% á milli
ára og þá var hægt aö vcrja til
framkvæmda 27,7% af tekjum
borgariniiar.
I áætlun ársins 1973 var gert ráð
fyrir tckjuafgangi til fram-
kvæmdu. aö uppliæö 770,7 milj.
króna, scm var liölcga 30% af
tckjum borgarinnar i þcirri áætl-
un. ()g i þcssari fjárhagsáætlun.
scm licr cr til umræöu, liækkar
þcssi tckjuafgangur i 1.087,1
miljóu króna cöa um 31(1,4 miljón-
ir á milli ára og cr nú áætlaö aö
vcrja til framkvæmda liölega
31% af tekjum borgarinnar.
llækkun á framkvæmdafé milli
ára nú cr þvi mciri cn allur
rckstrarafgangur borgarinnar
var i fjárhagsáætlun ársins 1971
scm var siöasta áætlun sam-
kvæmt eldri tckjustofnalögum.
t stuttu máli sagt, hefur hlutfall
tekjuafgangs af tekjum borgar-
innar vaxið um liðlega 66% eftir
að nýju tekjustofnalögin voru
sett. Á árunum 1969, 1970 og 1971
var rekstrarafgangur að jafnaði
um 18% af tekjum borgarinnar. ef
miðað er við f járhagsáætlanir en i
áætlunum áranna 1972 og 1973 og
nú 1974 er rekstrarafgangur hins
vegar um 29,9% að jafnaði.
Enda eru allir tekjustofnar
nýttir til hins itrasta og kvartað
siðan sáran undan þvi. að vond
rikisstjórn skuli standa i vegi fyr-
ir frekari skattheimtu.
Það er svo til að kóróna tvi-
skinnungsháttinn, að flokksbræð-
ur borgarstjórnarmeirihlutans á
Alþingi leggja þar til, að dregið
verði stórlega úr skattheimtú og
sparnaður aukinn.
Sé það raunverulegur vilji
Sjálfstæðisflokksins að draga úr
álögum á almenning, er þeim
hægust heimatökin að draga úr
beinni skattheimtu Reykjavikur-
borgar og samþykkja breytingar-
tillögur okkar borgarfulltrúa
vinstri flokkanna við fjárhags-
áætlunina. En þær miða allar að
þvi að létta álögum af almenn-
ingi.
Borginni illa stjórnaö
Til að gefa enn gleggri mynd af
þvi, hvað fé til framkvæmda hef-
ur stóraukist eftir að nyju tekju-
stolnalögin voru sett og til að
sýna, hve magnaukning i fram-
kvæmdum hefur orðiö mikil i
fjárhagsáætlunum áranna 1972,
’73 og ’74 á móti árunum 1969-1971
hef ég athugað áætlun til bygg-
ingalramkvæmda á eignabreyt-
ingarreikningi með hliðsjón af
byggingavisitölu.
Borgarverkfræðingur hefur
reiknað út meðalbyggingavisitölu
áranna 1969-1973 og i þessum
samanburði hef ég gert ráð fyrir,
að meðalvisitala ársins 1974
hækki jaln mikið i prósentum og
hækkun varö á meðalvisitölu árs-
ins 1973 miðað við árið áður eða
24,4%
Meðalbyggingavisitala áranna
1969-1971 var 465,2 stig og áranna
1972-1974 800,2 stig. Hækkun
byggingakostnaðar hefur þvi
numið 72% á milli þessara tima-
bila.
Á timabilinu 1969-1971 var áætl-
að til bygginga undir liðnum
„Fræðslumál,” en þar eru færðar
skólabyggingar, söfn og æsku-
lýðsheimilum, samtals á þrem-
ur árum 154,4 milj. króna.
Á liðinn „Listir, iþróttir og úti-
vera," var varið samtals kr. 125,1
miljón. Og á iiðinn „Félagsmál,"
en þar eru færð t.d. barnaheimili,
framlög til ibúðahúsabygginga og
fasteignakaup, var varið samtals
216,3 milj. króna 1 áætlun áranna
1972-1974 er á sömu liði hins vegar
áætlað:
Fræðslumál
Listir, iþróttir og útivera
Félagsmál
Hækkun byggingavisitölu milli sömu timabila 72%
ist einmitt nú, eru þær, að nú
nálgast kosningar.
Vanræksla liðinna ára brennur
i Sjálfstæðisflokknum, og fyrir
kosningar vill hann lofa að gera
allt, sem áður var vanrækt.
Það er hins vegar aum afstaða
að kalla það pólitiskar ofsóknir,
þegar skorður eru settar á hóf-
lausa skattheimtu, þó svo að
framkvæmdaaáhugi meirihluta
borg'arstjórnar sé óhemju mikill,
einmitt nú þar sem kosningar eru
l'ramundan.
Grasiö elti malbikið
Þegar Geir Hallgrimsson tók
við embætti borgarstjóra á sinum
tima, þá ákvað hann að efla vin-
sældir sinar með þvi að malbika
allar götur borgarinnar á
skömmum tima. Malbikunar-
áætluninni miklu var hrundið i
framkvæmd og til hennar varið
gifurlegum fjármunum.
Geir Hallgrimssyni tókst lika
að tengja nafn sitt malbikinu og
vafalaust verður hann skráður i
söguna, sem borgarstjórinn sem
malbikaði Reykjavik.
Þegar núverandi borgarstjóri
tók við embætti, hefur hann vafa-
laust hugsað til fyrirrennara sins
og læriföður og dregið eðlilega
lærdóma af reynslu hans af mal-
bikinu. Og þvi reið á miklu að
finna viðlika verkefni sem hann
gæti tengt nafni sinu.
Birgir tsleifur Gunnarsson fann
sitt verkefni.
Hann hóf túnrækt.
Og enn fetar hann i fótspor læri-
föður sins, nú með grasið sem elt-
ir malbikið.
Á fjárhagsáætlun yfirstandandi
árs, var varið 23,7 milj. króna til
reksturs skrúðgaröa og 3,5 milj.
til ræktunar i gatnagerðaráætlun.
En vegna brennandi áhuga borg-
arstjórans á aukinni grasrækt, þá
dugðu þessar upphæðir hvergi
nærri.
1 skrúðgarða er gert ráð fyrir
483,5 milj. kr. Hækkun 213,1%
302.5mili.!kr.r. Hækkun 141,8%
725,2milj.kr. Hækkun 235,3%
Það skal þó tekið fram, að undir
liðinu „Félagsmál" reikna ég nú
sérstaka fjárveitingu til bygginga
fyrir aldraða, sem fyrst kemur
fyrir i fjárhagsáætlun næsta árs
og er^fært þar sem sérstakur lið-
ur.
Þessi dæmi sýna og sanna. að
þvi fer viðs fjarri, að borgin búi
við þröngan fjárhag. En þessi
dæmi sýna einnig og sanna, að
borginni hefur verið illa stjórnað.
Enginn dregur i efna. að þörf sé
fyrir svo stórauknar fram-
kvæmdir á sviði skólabygginga.
að eyðist á árinu tæðar 36 milj.
króna eða röskar 12 milj. króna
umfram fjárhagsáætlun, og af
gatnagerðarfé var eytt um 30
milj. i staðinn fyrir 3,5 sem áætl-
að var.
Gallinn er bara sá. að það er
ákaflega erfitt að sjá tilganginn
með allri þessari túnrækt. Það
eru mörg græn svæði i borginni og
þau vaxa stööugt.
Á þessu ári stækkaði Reykja-
vikurtúnið um 53.6 hektara. En
það er alkunna að heyskapur er
ekki stundaður á þessutn túnum
Blómleg afkoma
hitaveitunnar
Miklar umræður hafa að und-
anförnu farið fram um Hitaveitu
Reykjavikur. Ástæður þeirrar
umræðna eru einkum tvær, þ.e.
væntanleg lögn hitaveitu i Kópa-
vog, Hafnarfjörð og e.t.v. i
Garðahrepp,og deilur um afkomu
fyrirtækisins, arðsemi og gjald-
skrá. Það dregur enginn i efa, að
Hitaveita Reykjavikur er þarft
lyrirtæki. Reykvikingum hefur
verið það ljóst i mörg ár, að með
rekstri hitaveitunnar hafa þeir
sparað sér ótaldar krónurnar i
ódýrari kyndingu en fæst með
öðrum varmagjöfum. Það er holl-
ur heimafenginn baggi og ótvi-
rætt er, að hitav. hefur sparað
þjóðinni ótaldar miljónir króna i
erlendum gjaldeyri. Það er þvi
mjög ánægjulegt, að á sama tima
og olia til húshitunar meir en tvö-
faldast i verði fyrir utan að vera
illfáanleg, þá skuli hitaveitan
vera að leggja i stórframkvæmd-
ir til að tryggja nágrönnum okkar
þennan ódýra og trygga varma.
En borgarstjórn Reykjavikur
verður að sýna fulla sanngirni i
viðskiptum sinum við nágrann-
ana.og það skulum við hafa hug-
fast, að meginhluti þeirrar
varmaorku, sem hitaveitan nýtir,
er fenginn i öðru sveitarfélagi.
Þeir samningar, sem gerðir hafa
verið við Kópavog og Hafnarfjörð
um lagningu hitaveitu eru tvi-
mælalaust mjög hagstæðir fyrir
Itey kjavik.
Þeir munu tryggja að Hitaveit-
an verður ekki aðeins gott fyrir-
tæki, heldur beinlinis mjög arð-
vænlegt fyrirtæki. Þar ræður
mestu, að i þeim samningum eru
bundin ákvæði um ákveðna arð-
semi Hitaveitunnar og i samn-
ingnum er einnig bundin sú regla,
sem reikna skal arðsemina eftir.
Og tvimælalaust er, að þeir út-
reikningar eru mjög hagstæðir
fyrir Hitaveituna og þá um leið
fyrir Reykjavik. Hitaveitan hefur
sýnt mjög góðan rekstur á undan-
förnum árum og það er eftirtekt-
arvert, hve reikningsleg útkoma
fyrirtækisins er ætið betri heldur
en áætlað var fyrirfram. Ef litið
er á þau siðustu fjögur ár, sem
reikningar eru til fyrir, þ.e. árin
1969, til 1972, þá kemur i ljós, að
minna en helmingur af tekjum
fyrirtækisins hefur farið i rekst-
ur.
Ef lagðar eru saman tekjuaf-
gangur, afskriftir og afgjald i
borgarsjóð annars vegar eins og
áætlað var i fjárhagsáætlunum og
hins vegar eins og endanlegir
reikningar sýna þá var i fjár-
hagsáætlun ársins 1969 gert ráð
fyrir að tekjuafgangur, afskriftir
og afgjald i borgarsjóð næmi
44.3% af heildartekjum fyrirtæk-
isins. Ársreikningur sýnir 56,8%.
Fjárhagsáætlun 1970 geröi ráð
fvrir 48,7% Keikningur sýnir
t fyrsta lagi áratuga meirihluti
Sjálfstæðisflokksins I borgar-
stjórn samfara næstum al-
gjörri einokun flokksins á
embættismannakerfi borgar-
innar.
1 öðru lagi sterkt miðstjórnarvald
þar sem hinn almenni borgari
fær engu um ráðið utan al-
mennra kjördaga á fjögurra
ára fresti.
1 þriðja lagi fámenn borgar-
stjórn, þar sem borgarfulltrú-
um er engin starfsaðstaða
sköpuð, heldur er þeim aðeins
ætlað það hlutverkum aö
nöldra utan i kerfinu.
1 greinargerð þeirri sem fylgir
breytingartillögum okkar borg-
arfulltrúa vinstri flokkanna við
fjárhagsáætlunina, vekjum við
athygli á þeirri miklu misnotkun
Sjálfstæðisflokksins á skipan
embættismanna borgarinnar.
Þar er á það bent sem dæmi um
pólitiska einokun flokksins á
embættismannakerfinu, að af
þeim 37 embættismönnum, sem
skipa hæstlaunuðu stöðurnar i
borgarkerfinu og taka laun sam-
kvæmt svokölluðum B-launa-
flokkum, þá skuli þeir allir vera
yfirlýstir Sjálfstæðismenn utan
einn eða tveir.
Það þarf þvi ekki að fara i graf-
götur með það, að áhrif Sjálfstæð-
isflokksins á stjórnkerfi borgar-
innar eru langtum meiri en tala
borgarfulltrúa þeirra bendir til.
Enda fer þaö stundum svo, að
embættismennirnir gleyma þvi,
að þeir eru ráðnir til þjónustu við
Reykvikinga alla og launaðir af
þeim samkvæmt settum reglum.
Þeim er gjarnan ofar i minni,
að þeir voru ráðnir vegna stuðn-
ings við Sjálfstæðisflokkinn og
hegða sér þvi stundum sam-
kvæmt þvi.og alltaf ef flokkurinn
krefst þess.
Það er t.d. þegar orðið við-
frægt, hvernig þeir tveir
embættismenn, sem skipa svo-
kallaða lóðanefnd deila út náð
sinni og flokksins, þegar um vin-
sælar byggingafóðir er að ræða
eins og t.d. einbýlishúsalóðirnar
við Stóragerði.
Það er einnig alkunnugt, hvern-
ig embættismenn borgarinnar
hyglaeinstökum verktökum eins
og t.d. samningar um byggingu
Fellaskóla eru dæmigerðir um.
Embættismennirnir leyfa sér
þetta, þvi þeir vita, að flokks-
bræður þeirra sem skipa meiri-
hluta i borgarstjórn staðfesta all-
ar þeirra gjörðir af flokkslegri
tryggð.
En tryggingin er gagnkvæm.
Embættismennirnir styöja af
ráðum og dáðum pólitiska stöðu
flokksins i kerfinu og hinir kjörnu
fulltrúar flokksins verja
embættismennina allri gagnrýni
og láta óátalið, þótt þeir i tilfell-
um fari út fyrir starfsvið sitt.
Enda vita hinir kjörnu fulltrú-
pólitískt hnútukast er látið fylgja
hinum svokölluðu upplýsingum.
Raunar ætti það að vera
embættisskylda borgarstjóra að
minna embættismenn borgarinn-
ar á það. að þeir eru ekki aðeins
embættismenn Sjálfstæðisflokks-
ins. En borgarstjóri hefur ekki
fundið hjá sér hvöt til þess.
Kg vil þvi lcyfa mér að vita það,
að þcssi tiltekni cmbætismaður
skuli leyfa sér að tala um „rógs-
iðju viustri manna” þótt máicfni
fyrirtækis þcss. cr hann veitir
forslöðu séu rædd á opinbcruin
vcttvangi.
Hitaveitan eins og önnur borg-
arfyrirtæki er eign allra Reykvik-
inga bæði hægri og vinstri manna
og það þyrfti hitaveitustjóri að
rifja upp.
Það getur aldrei valdið lyrir-
tæki eins og Hitaveitunni skaða
þótt málefni þess séu rædd á opin-
berum vettvangi. Reykvikingar
allir eiga rétt á að vita sannleik-
ann um hag fyrirtækisins. Vita
um þær reglur sem arðsemi er
reiknuð eftir og ylirleitt allt það,
sem varðarafkomu fyrirtækisins.
Það er hlutverk hitaveitustjóra
að upplýsa þau málefni, sem um
er spurt og hann ætti að treysta
hinum pólitiskt kjörnu fulltrúum
Sjálfstæðisflokksins til að sjá um
hnútukastið.
Ekkert tillit
til vilja almennings
Annað einkennið á stjórnkerfi
borgarinnar er sterkt miðstjórn-
arvald. Það er nær alveg óþekkt
að leitað sé álits almennings á
ákvörðunum, sem þó skipta
fjölda fólks verulegu máli. Það er
til dæmis nær alveg óþekkt, að
skipulagsákvarðanir séu kynntar
almenningi, áður heldur en þær
eru ákveðnar. Þó ráða þessar
ákvárðanir þvi umhverfi, sem
fólk verður að búa i um ófyrirsjá-
anlega framtið.
Fyrir kemur, aö svo er lram af
almenningi gengið, að hann binst
samtökum til að hafa áhrif á
borgarstjórn. Sem dæmi um það
má nefna mótmæli við byggingu
Seðlabankans. Andmæli viö
rekstur sumra vinveitingahúsa,
sem staðsett eru i ibúðahverfum,
mótmæli við niðurrifi Bernhöfts-
torfunnar, svo eitthvað sé nefnt.
1 veg fyrir slikt mætti koma að
verulegu leyti, ef almenningi
væru kynntar fyrirfram þær hug-
myndir, sem eru uppi, og ef tillit
væri tekið til skoðana hans.
En meirihluti borgarstjórnar
tekur ekki tillit til vilja almenn-
ings, ef sá vilji gengur gegn þeim
hagsmunum sem Sjálfstæðis-
flokkurinn vill verja.
Dæmi um það er uppgjöfin viö
að loka Austurstræti fyrir bif-
reiðaumferð. Lokun Austurstræt-
is fyrir bilaumferð átti að vera
eftifiviður i þann geislabaug, sem
jafnan þykir prýði á borgarstjór-
andi fyrir stjórnkerfi borgarinn-
ar, er sú aðstaða sem borgarfull-
trúum er sköpuð.
Árið 1910 var ibúatala Reykja-
vikur ta'plega 11.500 manns og þá
voru bæjarlulltrúar 15 og höl'ðu
verið um tveggja ára skeið.
Árið 1973 er ibúatala Reykja-
vikurum 84.000 manns en borgar-
fulltrúar enn aðeins 15.
Oft hala verið fluttar tillögur i
borgarstjorn um að fjölga borg-
arfulltrúum en til þess þarl' að-
eins samþykkt borgarstjórnar, en
allar slikar tillögur hafa jafnan
verið felldar af borgarfulltrúum
Sjálfstæðisflokksins.
Það gefur auga leið, að hafi
11.500 Reykvikingar þurft að hafa
15 bæjarluiltrúa árið 1910 en sá
l'jöldi bæjarfulltrúa var lágmark
þess, sem lög leyfðu, þá hala 15
borgarlulltrúar ærið starf, þegar
Reykvikingar eru orðnir liðlega
84.000 Það er þvi ekki úr vegi að
ræða litillega starfsaðstöðu borg-
arfulltrúa i dag og gera sér grein
fyrir af hverju tregða meirihlut-
ans við að fjölga borgarlulltrúum
stafar.
Starfsaðstiiðu borgarfulltrúa er
l'ljótlýst. ILún er engin. 1 stjórn-
kerfi borgarinnar er hvergi gert
ráð fyrir vinnuaðstöðu fyrir borg-
arfulltrúa. I skrifstofubákni borg-
arinnar finrist hvergi skonsa, sem
borgarfulltrúum er ætluð, ef frá
er talinn þessi salur, sem ein-
göngu er fyrir borgarstjórnar-
fundi.
Á fjögurra ára fresti er al-
menningi talin trú um, að hann
lái að velja sér stjórn yfir borgar-
kerfinu.
En þegar stjórnin hefur verið
valin, þá gerir kerfið hvergi ráð
fyrir að hún starfi. Það finnst
hvergi stóll og skrifborð sem
borgarfulltrúum er ætlað utan
þess ef þeim er gert að mæta á
fundum.
Stjórnkerfi borgarinnar gerir
ekki einu sinni ráð fyrir þvi, að
borgarfulltrúar hafi sima, hvað
þá aðgang að ritvél, reiknivél eða
öðrum algengustu vinnutækjum.
Stjórnkerfi borgárinnar gerir
ekki ráð fyrir þvi að borgarlull-
trúar vinni utan þess að þeir mæti
á fundum.
Borgarfulltrúa er ætlað að
starfa sem svarar 10 stundum á
viku. i þessu 10 stunda starfi er
það fólgiö að sitja borgarstjórn-
arfundi, undirbúa og flytja mál,
kynna sér rekstur borgarinnar og
allra lyrirtækja hennar, og vera
tengiliður milli hins almenna
borgara og kerfisins. Til þessara
hluta er borgarfulltrúinn kjörinn,
en að uppfylla skyldur sínar er
honum gert ómögulegt.
Til þess er honum hvorki ætlað-
ur timi eöa starfsaðstaða. Það er
ekki óliklegt að 15 bæjarfulltrúar
hafi getað sinnt þessu starfi i
11.500 manna bæ. En það er úti-
lokað að 15 borgarfulltrúar sinni
Við hin, sem veröum nú að
skipa minnihluta i borgarstjórn
höfum hins vegar meirihluta
kjósenda á bak við okkur.
Það er l'yrst og fremsl móðgun
við kjósendur að þeim sé gel'inn
kostur á l'jögurra ára fresti að
kjósa stjórnendur fyrir þcssa
borg en jafnframt sé viðhaldið
stjórnkerfi sem gerir hinum
kjörnu fulltrúum ómögulegt að
sinna þeim skyldum sem þeir eru
kjörnir til.
Breytingartillaga
á undan aöaltillögu!
Á siðasta borgarstjónrarlundi
liigðum við borgarfulltrúar
vinstri flokkanna Iram ályktun-
artillögu okkar við gerð þessarar
fjárhagsáætlunar. A þeim sama
lundi var einnig kynnt lillaga
borgarfulltrúa Sjáll'stæðisflokks-
ins um húsnæðismál og var hún af
frummælanda kynnt sem breyt-
ingatillaga við tilliigu okkar um
húsnæðismál.
Áður en ég vik elnislega yð
þcssari lilliigu vil ég fara nokkr-
um orðum um Iramlagningu
hennar og lundarsköp i þvi sam-
bandi.
Eins og borgarlulltrúar muna
þá var tillaga okkar um hús-
næðismál lögð lram fyrir borgar-
stórnarfund 15. nóv. s.L, en var
lrestað á þeim lundi.
Vegna þessarar frestunar þá
óskuðum við eftir þvi,að tillagan
yrði tekin með öðrum ályktunar-
tillögum með afgreiðslu fjárhags-
áætlunar.
Formlcga var tillagan þvi ekki
lögð lram eða bókuð fyrr en á
fundinum 6. des. s.l.
Hinsvegar lögðu borgarfulltrú-,
ar Sjálfstæðisflokksins fram sina
tilliigu um húsnæðismál á fundi
borgarráös 30. nóvember eða
tæpri viku áður en tillaga okkar
var bókuð i borgarstjórn.
Það er þvi með öllu ómögulegt
að fallastá að tillaga, sem lögð er
Iram i borgarráöi 30. nóvember
geti orðið að breytingartillögu við
tillögu sem lögð er fram i borgar-
stjórn 6. desember.
Til að benda enn frekar á hve
fáránleg túlkun lundarskapa það
væri.þá minni ég á að sú tillaga
sem frummælandi sagði að lita
bæri á sem breytingartillögu,
hafði frumniælandi sjálfur sem
forseti frestað afgreiðslu á fyrr á
fundinum.
Með hliðsjón al þvi aö útilokað
er að túlka tillögu borgarlulltrúa
Sjálfstæðisflokksins sem breyt-
ingartillögu krefst ég þess að við
atkvæðagreiðslu verði okkar til-
laga borin upp fyrst þar sem hún
gengur augljóslega miklu lengra.
60 — ekki 700
Tillöguflutningur Sjálfstæðis-
manna i húsnæðismálum er væg-
ast sagt furðulegur.
Framhald á 14. siöu